Sprzęt ochronny układu oddechowego

1. WSTĘP
Mając na uwadze konieczność skutecznej ochrony zdrowia i życia pracowników
dołowych w sytuacjach zagrożenia, w dokumencie programowym „Strategia działania
urzędów górniczych na lata 2006-2010” wśród priorytetowych celów organów nadzoru
górniczego wymienia się powszechne stosowanie w zakładach górniczych nowoczesnego
sprzętu ochrony indywidualnej górników. Cel ten jest realizowany m.in. poprzez kontrolę
wyposażenia załóg w ucieczkowy sprzęt izolujący ochrony układu oddechowego na
podstawie harmonogramów uzgodnionych przez przedsiębiorców z urzędami górniczymi.
Istotnym elementem podnoszącym bezpieczeństwo górników podczas pożarów
podziemnych jest odpowiedni sprzęt ochrony układu oddechowego. W podziemnych
zakładach górniczych dla zabezpieczenia dróg oddechowych pracowników stosuje się
pochłaniacze ochronne górnicze POG-8 oraz aparaty ucieczkowe izolujące. Pochłaniacze
zgodnie z polskimi normami są zaliczone do sprzętu ochronnego oczyszczającego.
Pochłaniacz POG-8 jest indywidualnym sprzętem ochrony dróg oddechowych jednorazowego
użycia i jest przeznaczony do użycia podczas wycofywania się z miejsc zagrożonych lub
objętych pożarem. Chroni on skutecznie użytkownika przed tlenkiem węgla i aerozolami
dymów palących się taśm przenośnikowych przez czas nie dłuższym niż 60 minut, gdy
zawartość tlenu w powietrzu jest większa od 17% obj., tlenku węgla jest nie większa niż
1,0% obj., dwutlenku węgla jest nie większa niż 2,0% obj., aerozoli (dymów) z palących się
taśm przenośnikowych jest nie większa niż 2g/m3 powietrza, dwutlenku siarki i tlenku azotu
nie przekracza 0,05%. Aparaty ucieczkowe (typu AU-9L, RAT/4-60, SR-100A, SR-60, OXY
K50S, SZSS-1PV i SR-30) są zaliczone do sprzętu ochronnego izolującego. Aparaty te, z
wyjątkiem aparatu typu AU-9L, są jednorazowego użycia i przeznaczone do stosowania
podczas wycofywania się z miejsc, gdzie występuje atmosfera beztlenowa lub występują gazy
trujące. Czas działania tych aparatów wynosi 60, 50 i 30 minut. Aparaty ucieczkowe, poprzez
odizolowanie układu oddechowego od atmosfery, zabezpieczają pracownika w każdych
warunkach. Niewątpliwie aparaty izolujące bardziej skutecznie zabezpieczają drogi
oddechowe pracowników dołowych. Wadą tych aparatów w porównaniu do pochłaniaczy są
przede wszystkim ich większe gabaryty i ciężar.
Poniżej przedstawiono informację na temat wynikających z przepisów prawa
obowiązków przedsiębiorców w zakresie wyposażenia pracowników podziemnych zakładów
górniczych w sprzęt ochrony układu oddechowego. Ponadto podano dane liczbowe
obrazujące sposób realizacji ww. obowiązku.
2. STAN PRAWNY
Zgodnie z przepisami Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w
sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego
zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych (Dz. U. Nr 139,
poz. 1169) każda osoba przebywająca w wyrobiskach powinna:
1) mieć przydzielony sprzęt oczyszczający ucieczkowy (pochłaniacz ochronny górniczy)
albo sprzęt izolujący układ oddechowy (aparat regeneracyjny ucieczkowy lub
powietrzny butlowy),
2) być przeszkolona w zakresie posługiwania się tym sprzętem,
3) potwierdzić odbycie przeszkolenia własnoręcznym podpisem.
Osoba, której przydzielono sprzęt, powinna:
1) posiadać go przy sobie, od chwili zjazdu do wyrobisk do chwili wyjazdu na
powierzchnię,
2) posługiwać się nim zgodnie z instrukcją użytkowania oraz chronić przed
uszkodzeniem,
3) odbywać okresowe szkolenia teoretyczne i praktyczne w zakresie posługiwania się
takim sprzętem.
Osoby przebywające w wyrobiskach korytarzowych drążonych w węglu, przewietrzanych
wentylacją odrębną na długości powyżej 300 m, powinny posiadać przy sobie aparaty
regeneracyjne ucieczkowe.
Kontrolę przestrzegania wymagań wykonują osoby dozoru ruchu zakładu górniczego.
Przed wejściem do wyrobiska lub rejonu zakładu górniczego, w którym obowiązuje
posiadanie aparatu regeneracyjnego lub powietrznego butlowego, umieszcza się w
widocznym miejscu tablice o następującej treści: "Osobom nieposiadającym aparatu
regeneracyjnego ucieczkowego lub powietrznego butlowego wstęp wzbroniony".
Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego przeznaczony jest wyłącznie do
samoratowania się ludzi i stanowi indywidualne zabezpieczenie układu oddechowego
użytkownika w razie wystąpienia atmosfery nie nadającej się do oddychania.
Dla indywidualnego zabezpieczenia układu oddechowego użytkownika można stosować
tylko taki ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego, który został dopuszczony do
stosowania w zakładach górniczych na podstawie odrębnych przepisów.
Niedozwolone jest używanie ucieczkowego sprzętu ochrony układu oddechowego do
wykonywania prac podczas akcji ratowniczych.
Kierownik ruchu zakładu górniczego zapewnia pomieszczenia do przechowywania,
wydawania, konserwacji oraz kontroli sprzętu ochrony układu oddechowego.
Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego przechowuje się na powierzchni
zakładu górniczego w specjalnie do tego celu przeznaczonych pomieszczeniach, zwanych
"punktami wydawczymi", zlokalizowanych na drodze dojścia do szybu zjazdowego.
Kierownik działu wentylacji jest odpowiedzialny za gospodarkę ucieczkowym sprzętem
ochrony układu oddechowego oraz obsługę, konserwację i kontrolę tego sprzętu.
Kierownik punktu wydawczego ucieczkowego sprzętu ochrony układu oddechowego,
wyznaczony przez kierownika ruchu zakładu górniczego, jest odpowiedzialny za:
1) prawidłowe funkcjonowanie punktu wydawczego, stan techniczny ucieczkowego
sprzętu ochrony układu oddechowego i właściwe szkolenie pracowników w
użytkowaniu tego sprzętu,
2) właściwą obsługę, konserwację i kontrolę ucieczkowego sprzętu ochrony układu
oddechowego przez pracowników przeszkolonych w tym zakresie.
W przypadku, gdy liczba aparatów regeneracyjnych ucieczkowych lub powietrznych
butlowych w punkcie wydawczym zakładu górniczego nie przekracza 200 sztuk, nadzór,
obsługę, naprawę, konserwację i kontrolę tych aparatów może prowadzić kopalniana stacja
ratownictwa górniczego.
Podział ucieczkowego sprzętu ochrony układu oddechowego określa Polska Norma.
3. STAN WYPOSAŻENIA ZAŁÓG GÓRNICZYCH W SPRZĘT OCHRONY UKŁADU ODDECHOWEGO
Aktualnie jako środki ochrony dróg oddechowych w wyrobiskach z wentylacja
opływową stosuje się powszechnie pochłaniacze POG-8. W dwóch zakładach górniczych
węgla kamiennego tj.: KWK „Wujek” Ruch „Śląsk” i KWK „Zofiówka”, ze względu na
występujące zagrożenia wyposażono wszystkich pracowników dołowych w aparaty izolujące.
Również we wszystkich kopalniach rud miedzi na Dolnym Śląsku wyposażono całą załogę w
sprzęt izolacyjny do ochrony układu oddechowego.
Wg danych na dzień 31 grudnia 2005 r. stan wyposażenia pracowników dołowych
zatrudnionych w podziemnych zakładach górniczych węgla kamiennego przedstawia się
następująco:
•
52199 szt. - sprzętu oczyszczającego,
•
56866 szt. - ucieczkowego sprzętu izolującego.
Ww. liczba sprzętu izolującego obejmuje:
•6213 szt. aparatów typu AU,
•5004 szt. aparatów RAT/4-60,SR100A,
•30896 szt. aparatów SR-60,
•6090 szt. aparatów SZSS-1PV,
•8663 szt. aparatów OXY K 50.
Aparaty AU są sukcesywnie wycofywane z kopalń z uwagi na ich zużycie techniczne, a
aparaty RAT/4-60,SR100A z uwagi na utratę ważności dopuszczenia (ostatnie aparaty
wycofane zostaną w roku 2006).
Kopalnie
węglowe,
które
całkowicie
zrezygnowały
z
użytkowania
sprzętu
oczyszczającego to: „Jas – Mos”, „Krupiński”, „Pniówek”, „Zofiówka”, „Polska – Wirek”,
„Halemba”, „Jankowice”, „Marcel”.
Kopalnie rud miedzi z KGHM Polska Miedź S.A. posiadają na wyposażeniu tylko
aparaty ucieczkowe izolujące OXY K 50 w ilości 8663 szt. (było 8454).
Aparaty W-70 są podstawowym sprzętem w polskim ratownictwie górniczym do ochrony
układu oddechowego ratowników biorących udział w akcji w atmosferze niezdatnej do
oddychania. Są na wyposażeniu wszystkich kopalnianych drużyn ratowniczych i wszystkich
jednostek ratownictwa górnictwa podziemnego. Stan aparatów będących na wyposażeniu sal
aparaturowych KSRG i jednostek ratownictwa wynosi ok. 1200 szt. Aparaty W-70 będą
użytkowane do fizycznego zużycia. Aparaty BG 4 EP w ilości 33 szt. są na wyposażeniu
Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu i w ilości 30 szt. na wyposażeniu
Jednostki Ratownictwa Górniczo- Hutniczego w Lubinie.
4. PODSUMOWANIE
W nowoczesnym górnictwie tylko w ograniczonym stopniu stosuje się sprzęt
oczyszczający, przyjmując jako zasadę wyposażenie górników w sprzęt izolujący układ
oddechowy. W Polsce tylko kopalnie rud miedzi i nieliczne węgla kamiennego (dwie)
kompleksowo wyposażyły górników w sprzęt izolujący. Warunki geologiczne (niekorzystna
geometria pokładu, uskoki, wysoka temperatura pierwotna skał, zagrożenia naturalne, itp.),
górnicze (eksploatacja podpoziomowa, długie drogi ucieczkowe, zagrożenia górnicze, itp.),
organizacyjne (koncentracja wydobycia, zmniejszanie zatrudnienia, możliwość posiadania
mniejszej ilości sprzętu izolacyjnego niż ilość zatrudnionych, itp.), powinny bezsprzecznie
wskazać przedsiębiorcom kierunek działania, jakim jest dążenie do szybkiej wymiany sprzętu
oczyszczającego na sprzęt izolujący.