BURAK ZWYCZAJNY (Beta vulgaris L.) CEDR LIBAŃSKI (Cedrus

BURAK ZWYCZAJNY (Beta vulgaris L.)
Rodzina: Komosowate (Chenopodiaceae)
Za przodka odmian uprawnych uznaje się burak dziki
(B. maritima), rosnący na wybrzeżach Morza
Śródziemnego i solniskach w głębi Azji.
Od czasów starożytnych służył za pokarm, lecz dzisiejsze formy powstały znacznie później. Najwcześniej uprawiano burak liściowy (boćwinę), ze względu na jadalne liście o grubych, mięsistych
ogonkach. Szeroko rozpowszechnił się burak
ćwikłowy, nazywany czerwonym. Ma bulwiasty
organ spichrzowy, utworzony z podliścieniowej
części łodygi – hypokotylu, grubiejący przez przyrosty wtórne miazgi i miękiszu, jasne i ciemne na
przemian. Zawiera m.in. 8% węglowodanów, 1,6%
białka, sole mineralne, kwasy organiczne i witaminy. Barwa miąższu może być biała, czerwona lub
purpurowofioletowa (obecność barwnika betaniny
i antocyjanu).
ĆWIKŁOWY PASTEWNY
CUKROWY
H-HYPOKOTYL
K-KORZEŃ
Burak pastewny, otrzymany w XVIIw. w Nadrenii,
służy jako pasza treściwa. W 1747 r. berlińczyk Andreas Marggraf odkrył w burakach pastewnych 3-4%
cukru, a jego uczeń, Franz Carl Achard opracował
metodę ekstrakcji i około 1800 r. zbudował w swoich dobrach w Kunern (Konary) na Dolnym Śląsku,
pierwszą na świecie cukrownię. Dziś odmiany Buraka cukrowego zawierają do 25% cukru, a cukier
z buraków stanowi ok. 40% globalnej produkcji cukru. Uprawia się je tylko w strefie umiarkowanej.
JK
CEDR LIBAŃSKI (Cedrus libani subsp. libani A. Rich.)
Rodzina: Sosnowate (Pinaceae)
Rośnie tylko w górach Taurus (Turcja) i w górach
Libanu, którego jest drzewem herbowym.
Cedr libański osiąga 50 m wysokości i do 2 m średnicy
pnia. Korony starych drzew mają kształt parasolowaty, z poziomo odstającymi, płasko ułożonymi
gałęziami. Wieloletnie igły zebrane są w pęczki na
krótkopędach, podobnie jak u modrzewia. Szyszki
(do 10 cm dł.) stoją na gałęziach pionowo do góry.
Dojrzewają w 2 lub 3 roku od kwitnienia i po dojrzeniu rozsypują się na drzewie.
Do Europy został sprowadzony w 1683r. Jest drzewem wymagającym dużej wilgotności powietrza
i gleby. Wytrzymuje krótkie obniżenie temperatury
nawet do -30°C, lecz źle znosi długie zimy. W Polsce może przetrwać tylko w niektórych rejonach
w zachodniej części kraju. Okaz rosnący w Wojsławicach został posadzony w 1965 r. Pierwsze szysz-
ki zawiązał w 1989 r., jednak ponad 95% nasion było
płonnych.
W starożytności z drewna cedru libańskiego budowano okręty, świątynie i pałace. Wiele setek pni
użyto do budowy świątyni Salomona w Jerozolimie.
Meble i rzeźby cedrowe znajdowano w grobach faraonów. Żywicę używano do balsamowania zwłok.
– 77 –
JK