Metody aktywizujące w edukacji uczniów niepełnosprawnych

Wybrane metody aktywizujące
i ich wykorzystanie
na zajęciach lekcyjnych
w edukacji uczniów
niepełnosprawnych
intelektualnie
Bożena Wasieczko
W prezentacji chcę przedstawić wybrane metody aktywizujące i
celowość ich zastosowania w pracy z uczniami niepełnosprawnymi
intelektualnie.
Zarówno z lektur literatury specjalistycznej, jak i własnych
doświadczeń wiemy, iż uczniowie upośledzeni umysłowo potrzebują doboru
takich metod, które w ich rozumieniu będą sprawiały, że lekcja nie będzie
monotonna a przekazywane treści (dydaktyczno - wychowawcze) będą
zrozumiałe na ich poziomie komunikacji.
W celu optymalizacji osiągnięć indywidualnych ucznia oraz
uzyskania jak najlepszych efektów wychowawczych przy uszanowaniu
indywidualnych możliwości ucznia, Maria Dudzikowa proponuje
„organizowanie aktywności uczniów” i „wychowanie przez aktywne
uczestnictwo”[ Dudzikowa M., Wychowanie przez aktywne uczestnictwo.
1987].
Janina Wyczesany wskazuje na rolę nauczyciela wychowawcy w procesie
poszukiwania i doboru nowych metod nauczania oraz dostosowywania ich do
psychiki osoby upośledzonej umysłowo.[ Wyczesany J., Pedagogika
upośledzonych umysłowo. 2006].
Autorka przedstawia model obrazujący zadania nauczyciela i zachęca do
wyzwalania różnych form aktywności uczniów niepełnosprawnych
intelektualnie.
Model zadań nauczyciela wg Janiny Wyczesany
Z uwagi na potrzebę wyzwalania aktywności własnej uczniów
niepełnosprawnych intelektualnie, przełamywania ich lęków i zahamowań
a zarazem poszanowania ich autonomii i godności nieocenione,
moim zdaniem, jest wprowadzanie aktywizujących metod nauczania.
Nim przejdę do szczegółowego omówienia wybranych metod
aktywizujących, które można z powodzeniem stosować wśród uczniów
niepełnosprawnych na zajęciach lekcyjnych proponuję zapoznanie się z
podziałem wskazującym poziom wieku rozwojowego w zależności od
ilorazu inteligencji.
Nauczyciele – wychowawcy nie mający doświadczenia w pracy z
uczniami niepełnosprawnymi popełniają często błędy dydaktyczne nie
rozumiejąc nie przekraczalnych barier upośledzenia, które niestety nie
znikają wraz z wiekiem, mało tego mogą się nasilać. Tak, więc wiek
biologiczny osoby niepełnosprawnej umysłowo nie jest tożsamy z
wiekiem rozwojowym, uzależnionym od poziomu rozwoju
intelektualnego.
Poniżej przedstawiam opis pomagający porównać poziom rozwoju
umysłowego i społecznego osób upośledzonych umysłowo w stosunku do
poziomu rozwoju dzieci o prawidłowym rozwoju.
Stopień
upośledzenia
Iloraz
inteligencji
w skali
Wechslera
Poziom rozwoju umysłowego
Poziom rozwoju społecznego
Lekki
II = 69-55
Osoby lekko upośledzone umysłowe nie
przekraczają poziomu rozwoju
umysłowego 12 –letniego dziecka o
prawidłowym rozwoju umysłowym.
Osoby lekko upośledzone umysłowe nie
przekraczają poziomu rozwoju
społecznego
17 –letniej osoby o prawidłowym
rozwoju intelektualnym i społecznym.
Umiarkowany
II = 54-40
Osoby umiarkowanie upośledzone
umysłowe nie przekraczają poziomu
rozwoju umysłowego 7 - 8 –letniego
dziecka o prawidłowym rozwoju
umysłowym.
Osoby umiarkowanie upośledzone
umysłowe nie przekraczają poziomu
rozwoju społecznego
10 – letniego dziecka o prawidłowym
rozwoju intelektualnym i społecznym.
Znaczny
II = 39-25
Osoby umiarkowanie upośledzone
umysłowe nie przekraczają poziomu
rozwoju umysłowego 5 - 6 –letniego
dziecka o prawidłowym rozwoju
umysłowym.
Osoby umiarkowanie upośledzone
umysłowe nie przekraczają poziomu
rozwoju społecznego
7-8 – letniego dziecka o prawidłowym
rozwoju intelektualnym i społecznym.
Tabelę stworzyłam na podstawie charakterystyki osób upośledzonych umysłowo dokonanej przez
Kazimierza Kirejczyka [Kirejczyk K., Oligofrenopedagogika. 1978].
Z uwagi na znaczne różnice pomiędzy wiekiem biologicznym a
wiekiem rozwojowym, należy dostosowywać wszystkie metody
nauczania do wieku rozwojowego a nie wieku kalendarzowego osoby
niepełnosprawnej intelektualnie.
Jednymi z najbardziej skutecznych metod uwzględniających potrzeby,
zainteresowania i indywidualne możliwości ucznia, angażujących wychowanka w
proces lekcyjny, dających możliwość zrealizowania własnych pomysłów, są
metody aktywizujące.
Stosując metody aktywizujące nauczyciel powinien podzielić klasę na małe
podgrupy, tworzyć takie sytuacje, w których uczniowie przełamią swój lęk przed
klasą i zechcą eksperymentalnie poszukiwać własnych rozwiązań problemu.
Dobór poziomu trudności do indywidualnych możliwości ucznia
niepełnosprawnego, jego czynne uczestnictwo w lekcji zakończone pozytywnym
rezultatem (rozwiązaniem problemu) podnosi zaburzoną samoocenę a zarazem
sprzyja umacnianiu więzi wewnątrz grupowych, integrowaniu zespołu klasowego
i podnoszeniu autorytetu nauczyciela.
Doradcy metodyczni proponują tworzenie grup mało liczebnych.
Należy zauważyć, iż w klasach z osobami upośledzonymi umysłowo w stopniu
umiarkowanym i znacznym najbardziej skuteczne przy pracy metodami
aktywizującymi jest tworzenie grup maksymalnie 3-4 osobowych. Zaś w klasach
integracyjnych grupy zadaniowe nie powinny liczyć więcej niż 6 osób.
W literaturze przedmiotu [- Krzyżewska J., Aktywizujące metody i
techniki w edukacji wczesnoszkolnej. 1998, - Krzyżewska J.,
Aktywizujące metody i techniki w edukacji. 1998, - K., Ziętkiewicz E, Jak
aktywizować uczniów? ”Burza mózgów” i inne techniki w edukacji.
2000,] wyliczane są następujące metody aktywizujące:
•
•
•
•
•
•
•
•
Burza mózgów.
Mapa pojęciowa.
Piramida priorytetów.
Metoda przypadków.
Linia czasu.
Dyskusja dydaktyczna.
Metaplan.
Za i przeciw.
• Metoda projektu.
• Symulacje.
•
•
•
•
•
•
•
Drama.
Grupy zadaniowe.
Stacje zadaniowe.
Sesje „bierz i daj”.
Gry planszowe.
Poker kryterialny.
Analiza SWOT
Ograniczę się do omówienia kilku z nich, moim zdaniem najbardziej
przydatnych do pracy z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie.
Metoda Osborna czyli „burza mózgów”
Istotą tej metody jest próba znalezienia przez uczniów rozwiązania
problemu przedstawionego przez prowadzącego. Uczestnicy mają za zadanie
zaproponować własne pomysły na rozwiązanie danego zagadnienia.
Uczestnicy podczas burzy mózgów proponują wszystkie możliwe
rozwiązania. Pomysły są zapisywane, gromadzone na jednej tablicy bez
oceniania ich jakości. Dopiero w momencie, gdy uczestnikom zabraknie już
nowych rozwiązań zaproponowanego problemu, następuje dyskusja i próba
oceny pomysłów pod kątem wyboru najlepszego rozwiązania. Niezwykle
ważne jest to, aby przeprowadzać burzę mózgów w małych grupach (4-5
osobowych), pozwoli to na zaproponowanie przynajmniej kilku pomysłów
przez każdego uczestnika dyskusji a zarazem zapobiegnie uchylaniu się od
proponowania rozwiązań przez osoby mniej aktywne lub wstydliwe.
Mocne strony
Słabe strony
- w krótkim czasie gromadzona jest
- niechęć grupy do wytwarzania
duża liczba pomysłów,
pomysłów,
- aktywność wszystkich uczniów,
- przełamywanie oporu grupy
- uczy słuchania innych,
zajmuje dużo czasu,
- uczy
powściągliwości
w
- źle
przeprowadzona
może
cenzurowaniu wypowiedzi innych,
zamienić się w wymianę
- łatwa w zastosowaniu,
poglądów i dyskusję nad
- nie
wymaga
specjalnego
pomysłami.
przygotowania technicznego.
Tabela za: Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po
metodach aktywizujących. 2003, str. 33-34.
Metoda burzy mózgów „rozwija sprawność umysłową, kreatywność,
przełamuje opory przed przedstawianiem własnych pomysłów, pobudza
wyobraźnię”. [Brudnik, Moszyńska, Owczarska, 2003, str. 33]
Dyskusja dydaktyczna; drzewko decyzyjne:
•
Dyskusja ma za zadanie aktywizować uczniów do udziału w zajęciach poprzez podawanie
argumentów i obronę własnych racji, jak również umiejętności oceniania konsekwencji
wyboru danego stanowiska.
Dyskusję można umownie podzielić na etapy:
sformułowanie problemu,
zespołowe poszukiwanie rozwiązań problemu,
podsumowanie dyskusji dokonywane zwykle przez prowadzącego.
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż dyskusja w grupie osób niepełnosprawnych intelektualnie
powinna odbywać się na tematy dla nich zrozumiałe, dotyczące bezpośrednio ich
doświadczeń.
„Prowadzący dyskusję musi zadbać o to, by wszyscy chętni mieli możliwość zabrania
głosu, by uczniowie słuchali siebie nawzajem i uczyli szacunku dla osób głoszących
odmienne poglądy. Prowadzący zajęcia powinien kontrolować przebieg dyskusji ustalać
jej styl oraz kształtować nastawienie dzieci do siebie.” [Zajączkowski, 2002, str. 15]
Z uwagi na możliwości uatrakcyjnienia samej metody dyskusji szczególnie dla osób
niepełnosprawnych intelektualnie zasadnym wydaje się stosowanie wizualizacji
argumentów w graficznej formie drzewka decyzyjnego.
W formie drzewa przedstawiane są możliwe rozwiązania problemu wraz z pozytywnymi i
negatywnymi konsekwencjami podejmowania decyzji.
Drzewko decyzyjne ma unaocznić uczniowi, iż każde działanie, każda decyzja powiązana
jest z wyborem określonego rozwiązania a co za tym idzie powoduje określone skutki, mniej
lub bardziej przewidywalne, na pewno pozytywne albo negatywne.
Drzewko decyzyjne ma określoną strukturę.
W miejscu „pnia” wpisuje się problem decyzyjny poddawany dyskusji, tzn. opisuje
się krótko sytuację wymagającą podjęcia wyboru.
U podnóża „gałęzi” wpisuje się wyłonione w dyskusji najważniejsze możliwe
rozwiązania.
„Gałęzie” to poziom wartościowania konsekwencji przyjęcia danego rozwiązania,
opis skutków jego zastosowania (skutki pozytywne i skutki negatywne).
Na szczycie drzewka decyzyjnego zapisujemy cel / cele, jakie należy osiągnąć w
konsekwencji podejmowanych wyborów i ich wartość (negatywną lub pozytywną).
Ocena pozytywów i negatywów rozwiązań na forum grupy pozwoli na wspólną ocenę
jakości rozwiązań oraz wskazanie na rozwiązanie najtrafniejsze.
Z uwagi na możliwość wizualizacji tej metody aktywizującej, „skutecznie” pobudza ona do
twórczego myślenia, integruje grupę i niweluje zahamowania wobec
innych członków grupy.
Metodycy wskazują na mocne strony dyskusji powiązanej z zastosowaniem
drzewka decyzyjnego:
- „pomaga uczniom przybliżyć kontrowersyjne postacie i decyzje, umożliwia
podsumowanie wiadomości uczniów w atrakcyjnej formie oraz ich ocenę”
[Jadczak, 2007, str. 23]
„uczy podejmowania decyzji,
zmusza nad zastanowieniem się nad skutkami kolejnych kroków,
pokazuje, jakimi wartościami kierują się uczniowie przy dokonywaniu
wyborów,
pomaga w poszukiwaniu rozwiązań alternatywnych,
daje możliwości obserwowania zachowań swoich uczniów”
[Brudnik, Moszyńska, Owczarska, 2003, str. 49]
[Jadczak M, red., Interaktywne metody nauczanie z przykładowymi konspektami. 2007]
[Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik
po metodach aktywizujących. 2003,]
Metaplan
-
Jest to metoda aktywizująca polegająca na prowadzeniu dyskusji
połączonej z tworzeniem plakatu tzn. metaplanu. Nauczyciel lub osoba
prowadząca dyskusję przedstawia w grupie problem do przeanalizowania (np.
przyczyny agresji wśród uczniów, itp.).
Uczestnicy dyskusji zostają zaopatrzeni w niewielkie kartki o trzech różnych
kolorach lub trzech kształtach. W sali powinna znajdować się również tablica lub
słomianka, na której można będzie przypinać w/w kartki.
W górnej części tablicy prowadzący zapisuje lub przypina zagadnienie będące
przedmiotem analizy.
Następnie podawane są przez uczestników odpowiedzi na zasadzie burzy
mózgów.
Dyskusja prowadzona jest w trzech etapach, uczestnicy piszą odpowiedzi
na przygotowanych kartkach i umieszczają je w różnych kolumnach w
zależności, jakiego obszaru dyskusji dotyczą, tzn. czy zapisy na kartkach
definiują:
- „jak jest?”, - „jak powinno być?”, - „dlaczego nie jest tak, jak powinno
być?”
Po pierwszej fazie „jak jest”, prowadzący dzieli uczestników dyskusji na
grupy, które przygotowują własne plakaty z odpowiedziami na drugi i trzecie
pytanie.
Dyskusję kończy zebranie wniosków i podsumowanie.
Metaplan
W pracy z uczniami niepełnosprawnymi intelektualnie proponuję
uproszczoną formę tej metody aktywizującej. Zwykle klasa taka jest niezbyt
liczna, więc podział na grupy jest niemożliwy, stąd też wszyscy uczniowie pracują
nad jednym plakatem, zapewni to skuteczny nadzór nauczyciela nad
poprawnością pracy grupy.
Przyporządkowanie przyczyn zjawiska do koloru kartki może stać się zbyt
dużą barierą dla takich uczniów i wzbudzić reakcje wycofujące. Również
wyłanianie liderów poszczególnych grup może być postrzegane jako sytuacja
frustracyjna. Stąd też moja propozycja uproszczonej formy metaplanu, nad
którym pracują wszyscy uczniowie, zaś dyskusja końcowa i formułowanie
wniosków odbywa się z dużą pomocą nauczyciela.
Zalety metaplanu:
„–
•
•
•
-
oddziaływanie wizualne daje większą możliwość skoncentrowania się na celu
dyskusji,
następuje wyzwolenie działań twórczych oraz powszechnej aktywności,
wypowie się, każdy, nawet najbardziej nieśmiały uczeń,
końcowy wynik jest wypadkową kreatywnych działań całego zespołu”
[za: Rau K., Ziętkiewicz E, Jak aktywizować uczniów? ”Burza mózgów” i inne techniki w
edukacji. 2000, str. 62]
Za i przeciw
W celu urozmaicenia przebiegu lekcji nauczyciel może spróbować
zamienić klasę w studio telewizyjne i zorganizować debatę „za i przeciw”.
Metoda ta polega na podziale klasy na dwie grupy dyskusyjne, najlepiej 4-5
osobowe.
Nauczyciel podczas debaty pilnuje czasu wystąpienia uczestników, czuwa
nad kulturą reagowania na argumenty strony przeciwnej, udziela głosu.
Każda grupa powinna wyłonić spośród siebie lidera przedstawiającego jej
stanowisko. Jeżeli liczebność klasy na to pozwala uczniowie nie wchodzący w
skład grup dyskusyjnych stanowią tzw. publiczność, która opowiada się po
stronie dyskutantów. W przypadku uczniów mających trudności z werbalizacją
myśli, publicznym wystąpieniem nauczyciel powinien zaproponować uczniom
zgromadzenie argumentów i zapisanie ich w tabeli, w dwóch kolumnach: Argumenty ZA, - Argumenty PRZECIW
Uczniów nieśmiałych należy w sposób subtelny zachęcać do dyskusji w grupie
wśród osób sobie znanych. Dyskusja w takiej formie doskonale niweluje
zahamowania związane z publicznym wystąpieniem a zarazem uczy kulturalnej
wymiany poglądów i rzeczowej argumentacji.
Metoda za i przeciw uczy kulturalnej, publicznej obrony własnych racji,
poszanowania poglądów i opinii innych osób, uczy iż wybór wiąże się z jego
konsekwencjami.
Za i przeciw
-
-
Mocne strony
uczy zajmowania
stanowiska w danej
sprawie,
uczy poszukiwania
argumentów,
uczy zbierania
informacji,
uczy dyskutowania z
użyciem argumentów,
kształci umiejętność
obrony swojego
stanowiska.
Słabe strony
- trudności w wyborze
stanowiska
- trudności w
znajdowaniu
argumentów do obrony
wybranego stanowiska,
- przedłużające się
dyskusje w grupach.
Za: Brudnik, Moszyńska, Owczarska, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie.
Przewodnik po metodach aktywizujących. 2003, str. 22.
Drama
Drama jest metodą aktywizującą
mającą na celu zachęcić uczniów do improwizacji
i próby rozwiązania zadania
poprzez odegranie roli jednego z uczestników konfliktu.
Metoda ta pozwala poznać umiejętność ucznia radzenia sobie
z problemem w zaproponowanej/przedstawionej przez
nauczyciela sytuacji trudnej.
Warunki skutecznego stosowania metody dramy:
- metodę tę należy stosować w małych grupach, pozwala to
prowadzącemu śledzić zachowania uczestników,
- temat inscenizacji nie może być z góry narzucony przez nauczyciela
– reżysera, lecz uwzględniać zainteresowania i możliwości
poznawcze uczestników.
- na początek należy wprowadzać uczniów w mniej skomplikowane
scenariusze (stopniowanie trudności),
- role dla ucznia mają być zrozumiałe i możliwe do odegrania (np. z
uwagi na ograniczenia indywidualne).
Za: Marek Świeca, Drama w edukacji. 1996
Z uwagi na specyfikę uczestników „dramy” należy proponować
sytuacje dla uczniów zrozumiałe, które potrafią sobie wyobrazić. Często poziom
niepełnosprawności (brak wiedzy, niepełnosprawność motoryczna) nie pozwala
odgrywać ról wymagających rozumienia pojęć abstrakcyjnych. Wychowawcze i
poznawcze znaczenie ma, więc tworzenie scenariuszy „z życia wziętych”.
Dzięki metodzie, dramy u uczniów mniej zdolnych i niepełnosprawnych
wzrasta poczucie akceptacji, mają okazję do większej ekspresyjności zachowań,
nie muszą się oni obawiać, że zostaną skarceni za pomysły. Wzrasta również
poczucie więzi wewnątrz-klasowej, bowiem praca odbywa się w małych grupach.
-
-
-
Mocne strony dramy
pomaga w zrozumieniu
motywacji różnych
zachowań,
przygotowuje do
pełnienia różnych ról
życiowych,
pobudza ruchowo i
teatralnie,
pomaga odkryć siebie,
obowiązują w niej zasady
pracy grupy,
wymaga dobrej
znajomości klasy/zespołu.
-
-
Słabe strony dramy
niewłaściwie
przygotowana spłyca
interpretację wydarzeń,
nie każdy uczestnik
potrafi się otworzyć,
wymaga czasu i dużej
wiedzy animatora,
najkorzystniejsza do
pracy w małych grupach,
trudności w panowaniu
nad emocjami,
trudności w koncentracji
uwagi.
Za: Brudnik, Moszyńska,
Owczarska, Ja i mój uczeń
pracujemy aktywnie.
Przewodnik po metodach
aktywizujących. 2003, str. 47.
Metoda projektu
• Metoda ta składa się z wielu zadań realizowanych pod
„dyskretną” kontrolą nauczyciela. Realizacja projektu
jest rozłożona w czasie i trwa zwykle kilka jednostek
lekcyjnych w różnych dniach. W metodę tą angażowani
są wszyscy uczniowie, zaś stawiane im zadania w
realizacji projektu uzależnione są od indywidualnych
możliwości intelektualnych.
• Metodą projektów można pracować wśród dzieci
niepełnosprawnych i w grupach integracyjnych.
Podczas realizacji projektu nie wszyscy uczestnicy powinni robić to
samo, ich aktywny udział w zajęciach jest uzależniony od indywidualnych
możliwości, poziomu niepełnosprawności.
Nauczyciel prowadzący klasę powinien wybierać do realizacji takie projekty,
które będą ciekawe dla grupy a zarazem edukacyjnie pożyteczne.
Planowanie projektu należy rozpoczynać na początku półrocza z uwagi
na to, iż działania w ramach projektu można powiązać z treściami nauczania
różnych przedmiotów, stąd też, metoda projektów doskonale nadaje się do
realizacji ścieżek międzyprzedmiotowych.
Etapy pracy metodą projektu.
a) Faza inicjowania. Wybór tematu projektu następuje spośród tematów
zaproponowanych przez nauczyciela. Uczniowie powinni podjąć decyzję wspólnie.
Wybrany projekt musi posiadać swój tytuł krótki i czytelny.
b) Faza planowania kolejnych działań. Następuje ustalenie terminów realizacji
kolejnych etapów projektu
c) Faza prac badawczych uczniów. Uczniowie zbierają informacje na temat danej
dziedziny wiedzy, życia społecznego, którymi mają zajmować się w trakcie
realizacji projektu.
d) Realizacja projektu.
e) Zakończenie projektu. Projekt powinien być monitorowany przez nauczyciela i
zakończony opracowaniem sprawozdania zawierającego podsumowanie rezultatów.
W podsumowaniu projektu należy wskazać na cele
założone i cele osiągnięte oraz obiektywnie ocenić,
co należałoby dopracować.
W celu poznania opinii na temat stosowania metod aktywizujących w
pracy pedagogicznej, przeprowadziłam anonimową ankietę wśród
nauczycieli uczących uczniów niepełnosprawnych
w Zespole Szkół Specjalnych w Białej Podlaskiej.
(* - pełną treść ankiety zamieszczam w aneksie do niniejszej prezentacji, aneks posiada
formę dokumentu Word)
• Z metodami aktywizującymi najczęściej badani nauczyciele spotykali
się na studiach i kursach pedagogicznych. Badani wskazują również, iż
byli uczeni metodami aktywizującymi w szkole podstawowej.
• Wszyscy zapytani nauczyciele stwierdzają, że stosują w pracy
pedagogicznej aktywne metody nauczania.
• Wśród stosowanych metod wyliczają:
• burzę mózgów (najczęściej),
• dyskusję,
• metodę projektów,
• metaplan,
• gry dydaktyczne,
• analizę SWOT,
• metodę dramy.
Korzyści wynikające ze stosowania aktywnych metod
nauczania :
•
•
•
•
•
•
•
- podnoszenie samodzielności myślenia i działania uczniów,
- zaangażowanie uczniów słabszych,
- poprawa relacji nauczyciel – uczeń,
- podnoszenie motywacji do uczenia się,
- nabywanie umiejętności praktycznych przez uczniów,
- poprawa umiejętności pracy w zespole,
- wzbogacenie warsztatu pracy nauczyciela.
Niedogodności wynikające ze stosowania
metod aktywnych
- trudności z utrzymaniem dyscypliny i terminowości,
- nauczyciel bazuje na liderach, słabsi uczniowie ukrywają
się za ich „plecami”,
- metody aktywne nie odzwierciedlają faktycznej wiedzy
ucznia a raczej jego umiejętności komunikacyjne,
- niektórzy uczniowie nie potrafią przełamać lęku przed
publicznym wystąpieniem,
- brak odpowiednich pomocy
dydaktycznych.
Za najbardziej skuteczne metody aktywizujące w pracy z
uczniami niepełnosprawnymi uważam:
dramę,
metodę projektów (wycieczki tematyczne),
symulację.
Bariery w stosowaniu metod aktywnych wśród
uczniów niepełnosprawnych to, moim zdaniem
przede wszystkim:
- problemy z koncentracją uwagi, szybkie
znudzenie materiałem zadaniowym,
- problemy z artykulacją tekstów.
Literatura przedmiotu wykorzystana do opracowania
problematyki zawartej w prezentacji
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Alberti R, Emmos M., Asertywność. Sięgaj po to, czego chcesz nie raniąc innych. 2007,
Błaszkiewicz J., „Metaplan. Konspekt lekcji geografii w kl. III licealnej” w Interaktywne metody
nauczanie z przykładowymi konspektami, red. M. Jadczak, 2007,
Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po
metodach aktywizujących. 2003,
Dudzikowa M., Wychowanie przez aktywne uczestnictwo. 1987,
Dzierzgowska J., Jak uczyć metodami aktywnymi. 2006,
Helm J H, Katz L., Mali badacze, metoda projektu w edukacji elementarnej. 2003,
Jadczak M, red., Interaktywne metody nauczanie z przykładowymi konspektami. 2007,
Kirejczyk K., Oligofrenopedagogika. 1978,
Krzyżewska J., Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej. Część I, 1998,
Krzyżewska J., Aktywizujące metody i techniki w edukacji. Część II. 1998,
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej. 1976,
Nalaskowski S., Metody nauczania. 2000,
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. 1987,
Okoń W., Zarys dydaktyki ogólnej. 1970,
Rau K., Ziętkiewicz E, Jak aktywizować uczniów? ”Burza mózgów” i inne techniki w edukacji. 2000,
Słownik Języka Polskiego PWN, 1996,
Świeca M., Drama w edukacji. 1996,
Way B., Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży. 1995,
Wyczesany J., Pedagogika upośledzonych umysłowo. 2006,
Zajączkowski K., Program profilaktyczno – wychowawczy dla uczniów klas I-III szkoły
podstawowej. 2002.
Zainteresowanych problematyką metod aktywizujących odsyłam do
wskazanej na poprzednim slajdzie literatury przedmiotu.
Dziękuję za uwagę
@
Bożena Wasieczko