BITWA POD WIEDNIEM, Marcin Altomonte (1657–1745

Karol Auer, Rynek w Żółkwi (w głębi Kolegiata św. Wawrzyńca)
BITWA POD WIEDNIEM, Marcin Altomonte (1657–1745), olej na płótnie, 806 x 833 cm,
1693–1695, Lwowska Narodowa Galeria Sztuki – Zamek w Olesku
Obraz Bitwa pod Wiedniem, którego fotokopię umieściliśmy na okładce, powstał w latach 1693–1695
na specjalne zamówienie króla Polski Jana III Sobieskiego – zwycięzcy spod Wiednia z 1683 r. Dzieło
– o ogromnych rozmiarach – ponad 8 x 8 m – malował przez trzy lata malarz austriacko-włoski Marcin
Altomonte, który na zaproszenie króla Polski przygotowywał w latach 1684–1690 obrazy dla Kolegiaty
św. Wawrzyńca w Żółkwi – grodzie Żółkiewskich i Sobieskich. Obraz był aż do II wojny światowej
stałym elementem wystroju Kolegiaty, znajdując się na lewej ścianie prawej części transeptu (nawy
poprzecznej, krzyżowej). Altomonte wykonał podobnej wielkości obraz Bitwa pod Parkanami, który został umieszczony na prawej ścianie lewej części transeptu. Ponadto na prawej ścianie w prezbiterium
znajdował się powstały ok. 1679 r. obraz Bitwa pod Chocimiem autorstwa Andreasa Stecha i Ferdinanda
van Kessela o wymiarach 675 x 550 cm, na lewej ścianie zaś obraz Szymona Boguszowicza Bitwa pod
Kłuszynem z ok. 1620 r. o wymiarach 550 x 650 cm.
Po drugiej wojnie światowej owe ogromne malowidła batalistyczne, prezentujące największe zwycięskie bitwy króla Jana III Sobieskiego i jego pradziada wybitnego hetmana Stanisława Żółkiewskiego
i tworzące jeden z najbardziej monumentalnych zespołów polskiego malarstwa batalistycznego, zostały zrabowane z Kolegiaty w Żółkwi i przekazane do dyspozycji władz Ukraińskiej Socjalistycznej
Republiki Sowieckiej. W latach 70. XX w. znalazły się w Lwowskiej Galerii Obrazów, zapewne dzięki
zabiegom niezwykle zasłużonego dla ocalania polskich dzieł sztuki na Ukrainie Zachodniej wieloletniego dyrektora tej placówki Borysa Woźnickiego (1926–2012).
Po kilkuletnich staraniach strony polskiej udało się uzyskać zgodę Ukrainy i w latach 2008–2011
dwa obrazy Altomonte zostały poddane dokładnej konserwacji i renowacji w Warszawie, po czym były
wystawione m.in. w Warszawie i we Wrocławiu. W 2012 r. zostały zwrócone Ukrainie. Zabiegi podejmowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP, a także Archidiecezję Lwowską
obrządku łacińskiego, zmierzające do tego, aby cztery obrazy batalistyczne, w tym Bitwa pod Wiedniem,
wróciły na swoje miejsce do żółkiewskiej Kolegiaty, nie przyniosły efektów, a umieszczenie obrazów
w zbyt niskich i niewłaściwie przygotowanych pomieszczeniach zamków w Olesku (Bitwa pod Wiedniem)
i Złoczowie (Bitwa pod Parkanami) sprzyja ich ponownemu uszkodzeniu.
AJR