Czytanie – rozwijanie

Czytanie – rozwijanie !! To najlepsza recepta!
Każdy rodzic chce, by jego dzieci wyrosły na mądrych i kochających
ludzi. Jedną z pierwszych inwestycji w rozwój dziecka jest niewątpliwie
czytanie mu książek.
Warto czytać dziecku.... Czy są jeszcze rodzice, których trzeba
przekonywać jak znamienny wpływ na rozwój dziecka ma literatura?
Wiele mówi się o pozytywnym wpływie wspólnego czytania. Liczne
kampanie społeczne nawołujące do takiego spędzania czasu sprawiły, że
słowa „warto czytać dziecku” stały się truizmem. Kiedy coś jest oczywiste,
staje się mniej zauważalne, dlatego należy wciąż przypominać i jak
mantrę powtarzać te słowa.
Jednak kiedy zacząć czytać?
Który moment w życiu dziecka jest najodpowiedniejszy na rozpoczęcie
przygody z literaturą?
Chciałoby się odpowiedzieć – najwcześniejszy. Warto zacząć czytać, kiedy
dziecko jest jeszcze w brzuchu – maluch przyzwyczaja się do głosu
rodzica, a ten – do głośnego czytania. Kiedy niemowlak jest już na
świecie, czytanie mu może przynieść wiele dobrego – staramy się
przecież, by dzień kilkumiesięcznego dziecka był schematyczny – to daje
mu poczucie bezpieczeństwa. Jeśli dodamy do tego, że głośne czytanie
niemowlakowi wspomaga rozwój jego mózgu, zrozumiemy, że warto
uczyć się spędzania czasu na wspólnej lekturze już od pierwszych dni
życia naszej pociechy. Warto czytać niemowlęciu trzymając je w
ramionach. Ciepły głos i czułe tulenie będzie dla dziecka wielką radością.
Do tego celu najlepiej wybrać rymowanki, wiersze i kołysanki. „Idzie rak”,
„A,a,a, kotki dwa”, „Tańcowały dwa Michały” to tylko kilka przykładów
wierszy, które z powodzeniem możemy wykorzystać do zabawy.
Podczas czytania, między rodzicem a dzieckiem wytwarza się wyjątkowa
więź. Kilkulatek siedzi zwykle na kolanach rodzica lub tuż obok niego –
opiekun skupiony jest wyłącznie na dziecku – daje to maluchowi
poczucie, że jest ważny i kochany. Czytając dziecku każdego dnia,
znajdujemy chwilę, którą spędzamy ze sobą, nie obok siebie; jeśli
dodatkowo ten czas spędzamy na wspólnie stworzonej płaszczyźnie
wyobraźni – dajemy sobie poczucie wzajemnej bliskości, zjednoczenia i
akceptacji.
Kolejny etap w życiu dziecka – przedszkole
W pracy przedszkola bardzo szeroko wykorzystywana jest literatura
dziecięca zwłaszcza bajki, wiersze, opowiadania czy baśnie. Pomaga ona
dotrzeć do dzieci i w przystępny dla nich sposób przybliżyć im wartości
moralne, zrozumieć pewne zależności. Pomaga także nauczycielom
urozmaicać zajęcia. Wiersze, bajki, opowiadania są często podstawą do
organizowania zajęć edukacyjnych, ponieważ sprzyjają rozwijaniu
wyobraźni, stanowią inspirację do prac plastycznych, jak również
zachęcają dzieci do odtwarzania ich treści w zabawach twórczych i
ciekawych formach aktywności teatralnej.
Słuchanie opowiadania nauczyciela, rozmowy o treści ilustracji
książkowej, oglądanie inscenizacji teatralnej emocjonalnie angażuje
dzieci i wyzwala w nich spontaniczne reakcje. Przedszkolak, chociaż nie
zawsze rozumie treść, wsłuchuje się w brzmienie głosu nauczyciela,
często utożsamia się z losami głównych bohaterów, a zainteresowanie
dziecka tekstem literackim to krok w stronę wywołania potrzeby
obcowania z literaturą.
Jak pisze J. Papuzińska „jedną z najważniejszych cech odbioru
literatury (…) jest reagowanie na tekst literacki w sposób spontaniczny,
mocno nasycony emocjami, nadto zaś intuicyjne, a nie świadome
posługiwanie się motywacją. Przeżycia i doświadczenia związane z
poznawaną literaturą wpływają na zachowania społeczne, mowę,
twórczość.”
Początkowo książka w rękach dziecka jest tylko pewnego rodzaju
zabawką - przedmiotem manipulacyjnej zabawy. Dziecko stopniowo
zaczyna interesować się obrazkami, ale to zainteresowanie jest zmienne i
krótkotrwałe. Dopiero nauczyciel lub rodzić mogą zainteresować dziecko
treścią książki, w sugestywny sposób przekazać treść, odwołując się do
uczuć i wyobraźni dziecka. W ten sposób obok zabawki, umiejętnie
dobrana na miarę najmłodszych przedszkolnych czytelników, książka
zaczyna zajmować coraz więcej miejsca w życiu małego dziecka.
Stosowana w atrakcyjny sposób, gdy obraz i słowa tekstu łącza się z
działaniem stają się odtąd nieodłącznym towarzyszem zabaw i zajęć.
Czy dziecko samo upomni się o książkę?
Oczywiście, że NIE! Nie jest to bowiem tak naturalna potrzeba jak
zabawa. Od nas więc zależy, czy wprowadzimy dziecko w ten specyficzny
świat wartości, które warto przejąć, czy nauczymy je odróżniać dobro od
zła, podając literackie wzory postępowania.
Czytanie jest dziś ważniejsze niż było kiedykolwiek w przeszłości. wspólne
przeżywanie tego, co oferuje książka, pięknie służy wchodzeniu w głęboką
relację z dzieckiem. Nie da się tego powiedzieć o żadnym z mediów
elektronicznych, z którymi każdy ma do czynienia. Świat jest coraz
bardziej skomplikowany, lawinowo przyrasta ilość informacji, podawanej
przez radio czy telewizję. Żyjemy w cywilizacji telewizyjnej.Dzieci coraz
chętniej wolą spędzać czas w sieci. W najnowszych badaniach
„Przedszkolaki w sieci” przeprowadzonych przez GFK Polonia na zlecenie
Atmedia i portalu Ciufcia.pl już 78 proc. przedszkolaków ma dostęp
do intetu kilka razy w tygodniu, tj o 8 proc. więcej niż w 2011 r. Dzieci
chętnie też korzystają z urządzeń mobilnych, m.in. tabletów (37 proc.) i
smartfonów (42 proc.).
Mimo tak bogatej oferty ze strony konkurencji, czyli to, co oferuje wiele
kanałów telewizyjnych, gry i konsole do gier, KSIĄŻKA ciągle ma szansę
przetrwać. Wymaga to dobrej woli ze strony nas dorosłych,
ponieważ miłością do książki powinniśmy zarażać my. One nie decydują
o tym, jak spędzają swój czas.
Badania naukowe wykazują szkodliwość nadmiernego oglądania przez
nie telewizji. Telewizja nie rozwija u dzieci myślenia i skraca ich przedział
uwagi, wiele programów wywołuje lęki i niepokój oraz znieczula na
agresję. Dlatego też powinniśmy codziennie dzieciom czytać np. bajki.
Codzienne głośne czytanie jest szczepionką przeciwko wielu
niepożądanym wpływom i zagrożeniom dla umysłu i psychiki dziecka ze
strony współczesnej cywilizacji.
Czytelnictwo jest jednym z bardzo ważnych źródeł oddziaływania na
osobowość dzieci, młodzieży i dorosłych. W szczególności sprzyja w
poznaniu świata, rozszerzaniu kręgu doświadczeń, rozwijaniu uczuć
wyższych, kształtowaniu systemów wartości i postaw moralnospołecznych i estetycznych oraz wypełnianiu wolnego czasu.
Jest więc - mimo rozwoju audiowizualnych środków masowego przekazu,
nigdy nie wysychającym źródłem uczenia się przez całe życie.
Pierwszymi osobami czytającymi małemu dziecku są rodzice. To oni
powinni być świadomi, że ich dzieci prócz potrzeb materialnych mają
również potrzeby psychiczne, które są ważniejsze od tych pierwszych. To
rodzina zaspokaja te potrzeby w pierwszej kolejności. Jej właściwy klimat
czyni bardzo skutecznym oddziaływanie pedagogiczne i wychowawcze.
Jak wiemy osobowość człowieka zaczyna kształtować i rozwijać się od
wczesnego dzieciństwa - podstawowe znaczenie w tym rozwoju ma wiek
przedszkolny. Jest to okres, w którym dziecko doznaje pierwszych
przeżyć emocjonalnych, dokonuje pierwszych obserwacji i gromadzi
swoje spostrzeżenia, doświadczenia, zdobywa wzorce postępowania.
Umysł dziecka jest tak chłonny, że powinno się starannie wybierać i
dostarczać odpowiednie słowa, sytuacje i przeżycia.
Dalszy etap w życiu dziecka – szkoła.
Szkoła to miejsce, w którym literatura funkcjonuje w szerszej formie. Jest
czytana, opowiadana, udramatyzowana. Teksty literackie w wychowaniu
szkolnym pełnią różnorodne funkcje. Istotny jest fakt przyzwyczajania
dzieci przez głośne czytanie lektury do kontaktu z książką oraz do
percepcji utworów przeznaczonych dla nich. Dzieci wyzwalają swoja
aktywność odtwórczą, budzą wyobraźnię w formach scenicznych oraz
zabawach ruchowych.
Od każdego kontaktu z bajką prowadzi droga pobudzająca działanie
dziecka: do nauki tekstu na pamięć, odtwarzanie jego treści w zabawie
lub podjęcie zawartej w tekście inspiracji do tańca, biegu, podskoków.
Dzieci chętnie wcielają się w role księżniczek, chłopcy w rolę rycerzy,
Batmanów bądź innych, znanych bohaterów.
Dokonując oceny postępowania postaci, występujących w bajkach
dziecko zdobywa umiejętność samooceny, uczy rozróżniać prawdę od
fałszu, dobra od zła, wyzbywa się egoizmu, uwrażliwia na cierpienia
innych, a sytuacje komiczne wywołają śmiech i radość.
Wspólne głośne czytanie bajek wpływa nie tylko na rozwój emocjonalny
dziecka, ale także sprzyja: rozwijaniu komunikacji językowej dziecka,
wzbogacaniu słownictwa, poprawności gramatycznej i stylistycznej
wypowiedzi, kształceniu mowy ekspresyjnej.
Bajka kształci i wyrabia u małego odbiorcy smak estetyczny, pobudza i
wzbogaca jego wyobraźnię.
Reasumując głośne czytanie bajek dziecku:
1.Zapewnia emocjonalny rozwój dziecka
2.Uczy wartości moralnych
3.Poszerza wiedzę ogólną, rozbudza zainteresowania
4.Buduje mocną więź między dorosłym i dzieckiem
5.Rozwija wrażliwość i empatię
6.Uczy myślenia, poprawia koncentrację
7.Zapobiega uzależnieniu od telewizji i komputera
8.Kształtuje na całe życie nawyk czytania i zdobywania wiedzy
My jako dorośli musimy pamiętać, że czytanie powinno się kojarzyć
dziecku z radością, a nigdy z przymusem, stresem, nudą lub karą.
Wybierajmy do czytania tylko te bajki, które:
* Mają sens i są dla dziecka ciekawe
*Są napisane lub przetłumaczone poprawną polszczyzną
*Są dostosowane do wrażliwości dziecka- nie wzbudzają niepokojów i
lęków
*Promują pozytywne, godne do naśladowania wzorce zachowań
*Uczą szacunku wobec ludzi, innych istot, prawa
*Budują pozytywny stosunek do świata i wiarę w siebie
Jak czytać dziecku?
1. Czytać codziennie, przez co najmniej 20 minut – czas czytania
dostosować do przedziału uwagi dziecka, początkowo może być krótki,
stopniowo można go wydłużać, chodzi jednak o codzienny rytuał
czytania. Dobrą porą jest wieczór przed snem.
2. Czytanie ma się dziecku kojarzyć z radością – powinno być magiczną
porą wspólnego dokonywania odkryć, przeżywania tajemnic i wzruszeń,
porą, której dziecko nie może się doczekać
3. Wybierać wyłącznie książki ciekawe dla dziecka i wartościowe
odstosowane do jego wieku.
4. Unikać stereotypowych podziałów na książki dla chłopców i dla
dziewcząt. Tak zwane książki dla dziewcząt warto przeczytać zanim
chłopiec zacznie się wstydzić „babskiej literatury”. Da mu to wgląd w
słabo mu znany świat emocji.
5. Jeśli dziecko chce, można i warto wielokrotnie czytać tę samą książkę
czy wiersz.
6. Pozwalać na pytania, powrót do poprzedniej strony, rozmowy
zainspirowane tekstem – ta część głośnego czytania najbardziej rozwija
intelekt i wrażliwość dziecka.
7. Reklamować czytanie własnym przykładem – dzieci powinny widzieć
dorosłych pogrążonych w lekturze książek i czasopism.
"Złota Lista" książek rekomendowanych do głośnego czytania
dzieciom
przez Fundację ABCXXI - Cała Polska czyta dzieciom
Wiek 0-4 lata:
Marta Bogdanowicz (opracowanie) - Rymowanki - przytulanki
Paulette Bourgeois, Brenda Clark - seria o Franklinie
Jan Brzechwa - Wiersze i bajki
Gilbert Delahaye - seria o Martynce
Dimiter Inkiow - Ja i moja siostra Klara
Czesław Janczarski - Miś Uszatek
Janosch - Ach, jak cudowna jest Panama; Ja ciebie wyleczę, powiedział
Miś
Astrid Lindgren - Lotta z ulicy Awanturników
Sam McBratney - Nawet nie wiesz, jak bardzo Cię kocham
Nele Most, Annet Rudolph - Wszystko moje; Co wolno, a czego nie wolno
Beata Ostrowicka - Lulaki, pan Czekoladka i przedszkole; Ale ja tak chcę
Joanna Papuzińska - śpiące wierszyki
Julian Tuwim - Wiersze dla dzieci
Wojciech Widłak - seria o panu Kuleczce
Wiek 4-6 lat:
Florence and Richard Atwater - Pan Popper i jego pingwiny
Hans Christian Andersen - Baśnie
Wanda Chotomska - Wiersze, Pięciopsiaczki
Carlo Collodi - Pinokio
Waclaw Čtvrtek - O gajowym Chrobotku; Bajki z mchu i paproci
Astrid Lindgren - seria o Pipi Pończoszance, Emil ze Smolandii
Hugh Lofting - seria o Doktorze Dolittle
Kornel Makuszyński - Przygody Koziołka Matołka
Małgorzata Musierowicz - Znajomi z zerówki
Alan A. Milne - Kubuś Puchatek, Chatka Puchatka
Renata Piątkowska - Opowiadania z piaskownicy; Nie ma nudnych dni
Małgorzata Strzałkowska - Leśne głupki; Wierszyki łamiące języki
Danuta Wawiłow - Wiersze
Wiek 6-8 lat:
Heather Amery - Mity greckie dla najmłodszych
Marcin Brykczyński - Ni pies, ni wydra
Jan Brzechwa - Pchła Szachrajka; Szelmostwa Lisa Witalisa
Kamil Giżycki - Wielkie czyny szympansa Bajbuna Mądrego
Frances Hodgson Burnett - Mała księżniczka
Tove Jansson - seria o Muminkach
Ludwik Jerzy Kern - Wiersze
Astrid Lingren - Dzieci z Bullerbyn; Mio, mój Mio
Gerald D. O’Nan - Mrówka Andy
Anna Onichimowska - Najwyższa góra świata
Anna Sójka - Czytam od A do Z
Małgorzata Strzałkowska - Rady nie od parady, Wiersze, że aż strach
Opracowała: Aneta Sokół
Literatura:
Czechowski J., „Literatura dziecięca.” w: Życie Szkoły, nr 5/2007
Molicka M., Bajki terapeutyczne, Poznań 1999r.
Ortner ” Bajki na dobry sen” Warszawa 1995r.
Wajda A.” Metodyka i organizacja czytelnictwa” Warszawa 1983r.
D. Siemek: „Problemy wychowawcze wieku przedszkolnego”, Warszawa
1982