Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku

Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
Otoczenie makroekonomiczne
Po istotnym spowolnieniu tempa wzrostu gospodarczego w 2009 roku, w roku 2010
polska gospodarka nabrała rozpędu. W efekcie dynamika wzrostu PKB okazała się wyraźnie
wyższa niż rok wcześniej kiedy wyniosła 1,7% i – według wstępnego szacunku Głównego
Urzędu Statystycznego – wyniosła 3,8%. Był to jeden z najwyższych wskaźników wzrostu
gospodarczego w Unii Europejskiej w minionych 12 miesiącach. W nieco mniejszym tempie
zwiększyła się w 2010 r. wartość dodana brutto (3,3%), przy czym w przemyśle wzrosła aż o
9,2%, w budownictwie o 3,8%, a w usługach rynkowych o 1,5%. Głównym motorem wzrostu
PKB w 2010 r. była akumulacja brutto, która wzrosła o 6,7% (w tym nakłady brutto na środki
trwałe zmniejszyły się o 2,0%). Popyt krajowy zwyżkował o 3,9%, a spożycie ogółem o 3,2%
(w takim samym tempie wzrosło spożycie indywidualne).
Według wstępnych szacunków GUS produkcja sprzedana przemysłu ogółem (w
cenach stałych) była w minionym roku aż o 9,7% wyższa niż w 2009 r., zaś produkcja
budowlano-montażowa ogółem była wyższa niż w roku poprzednim o ok. 3%. Dynamika
wzrostu sprzedaży detalicznej ogółem była zbliżona do roku 2009 i wyniosła 1,5%. W handlu
zagranicznym zanotowano wyraźny wzrost wartości eksportu w euro (o 19,5%) oraz jeszcze
szybszy importu (o 21,7%), co przyczyniło się do nieznacznego pogorszenia salda wymiany
towarowej ogółem (wyniosło ono -13,5 mld euro).
Poprawa koniunktury gospodarczej w minionych 12 miesiącach skutkowała lepszymi
wskaźnikami obrazującymi sytuację na rynku pracy. Przeciętne zatrudnienie w sektorze
przedsiębiorstw było w 2010 r. o 0,8% wyższe niż rok wcześniej. Choć liczba osób
rejestrujących się jako bezrobotne była mniejsza niż w 2009 r., a liczba skreśleń z ewidencji
bezrobotnych okazała się wyższa niż w poprzednim roku, to jednak odnotowano nieznaczny
wzrost stopy bezrobocia (z 12,1% do 12,3%) – był to drugi z kolei rok wzrostu bezrobocia w
Polsce. Utrzymująca się trudna sytuacja na rynku pracy sprawiła, iż dynamika wzrostu
wynagrodzeń była niższa niż w 2009 r. (3,3% wobec 4,4%). Siła nabywcza wynagrodzeń
nieznacznie przekroczyła poziom sprzed roku (o 0,8%). Niższe było bowiem tempo wzrostu
inflacji – ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły w 2010 roku o 2,6% (3,5% w 2009
r.). Należy jednak zaznaczyć, iż w IV kwartale ubiegłego roku tempo wzrostu cen było nieco
wyższe niż w poprzednich kwartałach, co było wynikiem coraz wyższej dynamiki cen
żywności i napojów bezalkoholowych oraz usług związanych z transportem.
1
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
Stale pogarszała się natomiast sytuacja finansów publicznych. Deficyt budżetu
państwa był o kilkanaście miliardów złotych wyższy niż rok wcześniej – po 11 miesiącach
2010 r. wyniósł 42,6 mld zł, podczas gdy w całym 2009 r. sięgnął 23,8 mld zł. Tak znaczący
wzrost deficytu to konsekwencja wyraźnie niższych niż w roku poprzednim dochodów
budżetowych.
Rynek pieniężny i kapitałowy
Rok 2010 był wyjątkowym okresem w najnowszej historii gospodarczej Polski – w
minionych 12 miesiącach nie doszło bowiem do żadnych zmian wysokości stóp
procentowych. Podobnie jak w wielu krajach świata także nasze władze monetarne
zdecydowały się pozostawić stopy procentowe na rekordowo niskim poziomie (czemu
towarzyszyła względnie niska inflacja), co miało sprzyjać wzmocnieniu tempa rozwoju
gospodarczego. W końcu minionego roku podstawowe stopy NBP, tj. stopa redyskonta weksli,
stopa lombardowa, stopa depozytowa oraz stopa referencyjna wynosiły zatem (odpowiednio):
3,75%, 5,0%, 2,0% oraz 3,5% w skali rocznej.
Mimo
niezmienionych
stóp
procentowych
atrakcyjność
produktów
oszczędnościowych o stałym dochodzie oferowanych inwestorom indywidualnym przez
banki komercyjne (depozyty) oraz przez Skarb Państwa (obligacje skarbowe) uległa
nieznacznemu pogorszeniu.
W przypadku depozytów bankowych było to rezultatem ogromnej nadpłynności
sektora bankowego w Polsce, która – przy jednoczesnym niskim popycie na kredyt – nie
wymuszała na bankach utrzymania wysokiej konkurencyjności produktów lokacyjnych.
Według danych Narodowego Banku Polskiego średnie oprocentowanie nowych depozytów
złotowych gospodarstw domowych ogółem zmniejszyło się w minionym roku o 47 pkt.
bazowych do 3,56% w grudniu 2010 r. W rezultacie dynamika wzrostu wartości depozytów
gospodarstw domowych zmniejszyła się z 15,3% w roku 2009 do 9,8% w roku ubiegłym.
Malejące oprocentowanie detalicznych obligacji skarbowych ograniczyło także popyt
na te instrumenty finansowe. Oprocentowanie obligacji dwuletnich (DOS) obniżyło się w
minionych 12 miesiącach (grudzień 2009 r. – grudzień 2010 r.) o 0,75 pkt. proc., obligacji
trzyletnich (TZ) o 0,25 pkt. proc. (w pierwszym okresie odsetkowym), czteroletnich
indeksowanych (COI) o 1,25 pkt. proc. (w pierwszym okresie odsetkowym), a
dziesięcioletnich (EDO) o 1,50 pkt. proc. (w pierwszym okresie odsetkowym). W rezultacie
według danych resortu finansów sprzedaż na rynku pierwotnym detalicznych obligacji
skarbowych w 2010 roku była o 39,3% niższa niż rok wcześniej i wyniosła 2,4 mld zł.
2
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
Sprzedaż obligacji dwuletnich spadła o 39,4%, trzyletnich o 49,8%, czteroletnich o 42,3%, a
dziesięcioletnich o 34,8%.
Spadającej popularności relatywnie najbezpieczniejszych produktów finansowych
towarzyszył wyraźny wzrost zainteresowania bardziej ryzykownymi, ale także potencjalnie
bardziej zyskownymi formami inwestowania, w szczególności akcjami. Odzwierciedleniem
tego był istotny wzrost wartości obrotów akcjami w transakcjach sesyjnych na warszawskim
parkiecie (o 26,1% w stosunku do 2009 r.). Sprzyjała temu zarówno wysoka aktywność na
rynku pierwotnym, która przełożyła się na bardzo dużą liczbę giełdowych debiutów (na
Rynku Głównym GPW w Warszawie zadebiutowały 34 spółki – w tym takie giganty jak PZU,
Tauron Polska Energia, czy GPW w Warszawie, które przyciągnęły nowe rzesze inwestorów,
a na rynku NewConnect aż 86), jak też wzrastające wyceny spółek, czego przejawem była
rosnąca wartość giełdowych indeksów (za wyjątkiem II kwartału). Według danych GPW w
Warszawie w całym 2010 roku indeks szerokiego rynku WIG zwyżkował o 18,77%, indeks
największych spółek WIG20 o 14,88%, indeks średnich firm mWIG40 o 19,57%, zaś indeks
małych przedsiębiorstw sWIG80 o 10,18%. Wśród subindeksów sektorowych najwyższe
stopy zwrotu odnotowały wskaźniki ilustrujące koniunkturę w sektorach chemicznym (61,1%)
i spożywczym (48,1%).
Aktywność inwestorów indywidualnych mierzona wartością obrotów akcjami
utrzymała się na tym samym poziomie co w 2009 roku (według danych GPW w Warszawie
za I półrocze 2009 i 2010 r.) i wyniosła ok. 40 mld zł. Jednak wskutek wzrostu obrotów na
całym rynku udział krajowych osób fizycznych w obrotach akcjami spadł z 27% w końcu
2009 r. do 20% w końcu I półrocza 2010 r. (brak jeszcze danych na koniec ubiegłego roku).
Co ciekawe tendencje występujące na rynku bezpośrednich inwestycji finansowych
okazały się odmienne niż na rynku pośrednich form inwestowania, czyli na rynku funduszy
inwestycyjnych. W tym ostatnim przypadku uczestnicy funduszy zdecydowanie preferowali
bowiem fundusze cechujące się relatywnie niskim poziomem ryzyka, natomiast dość
niechętnie powierzali środki finansowe funduszom akcyjnym i mieszanym.
Rynek funduszy inwestycyjnych – ujęcie ilościowe
Rok 2010 okazał się bardzo udany dla rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce.
Wartość aktywów netto zarządzanych przez fundusze zwiększyła się o 22,80 mld zł (24,4%),
co było rezultatem o 3,3 mld zł lepszym od roku 2009. Najlepszymi miesiącami dla rynku
funduszy były marzec, lipiec, wrzesień i grudzień, czyli miesiące, w których panowała
korzystna koniunktura na warszawskim parkiecie oraz na giełdach zagranicznych (wykres 1).
3
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
Jedynie w dwóch miesiącach – maju i czerwcu – mieliśmy do czynienia z niewielkimi
spadkami wartości środków finansowych zarządzanych przez fundusze inwestycyjne.
Wykres 1. Wartość aktywów netto funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku.
Wzrost wartości aktywów netto o 22,8 mld zł to najlepszy wynik rynku funduszy
inwestycyjnych w Polsce od 2007 r., czyli od momentu wybuchu kryzysu finansowego na
świecie. To jednocześnie czwarty najlepszy rezultat w minionych 10 latach – większe wzrosty
aktywów funduszy inwestycyjnych miały miejsce jedynie w latach 2005-2007 (wykres 2). W
ostatniej dekadzie średnie roczne tempo wzrostu aktywów funduszy w Polsce wyniosło
32,2%.
Wykres 2. Wartość aktywów netto funduszy inwestycyjnych w Polsce w latach 2001-2010.
4
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
Główną
przyczyną
tak
znaczącego
wzrostu
wartości
aktywów
funduszy
inwestycyjnych w 2010 roku był wzrost wartości instrumentów finansowych znajdujących się
w ich portfelach inwestycyjnych. Niewiele mniejszą rolę odegrał jednak popyt ze strony
dotychczasowych i nowych uczestników funduszy. Według rzeczywistych danych
pochodzących z krajowych towarzystw funduszy inwestycyjnych 1 łączne saldo nabyć i
odkupień tytułów uczestnictwa2 wyniosło (+9,39 mld zł)3 i było prawie czterokrotnie większe
niż rok wcześniej (wzrost o 282 proc.). Dodatnie saldo odnotowano w trakcie 11 miesięcy
2010 roku (najwyższe – przekraczające 1,5 mld zł – zanotowano w marcu i kwietniu), jedynie
w czerwcu było ono minimalnie ujemne. Łączna wartość nabyć wyniosła 82,64 mld zł
(wzrost o 40,8 proc. w porównaniu z rokiem 2009), zaś wartość umorzeń sięgnęła 73,25 mld
zł (o 30,2 proc. więcej niż w roku 2009) (wykres 3).
Wykres 3. Wartość nabyć i odkupień jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych (łącznie z
konwersjami i zamianami) w 2010 roku.
Największą aktywność – zarówno po stronie nabyć jak i odkupień jednostek
uczestnictwa – uczestnicy funduszy inwestycyjnych wykazali w dwóch ostatnich miesiącach
1
Dane z funduszy zarządzanych przez TFI, które zdecydowały się na ich publikację. Wśród nich znajdują się
wszystkie towarzystwa będące członkami IZFiA.
2
Dane te obejmują zarówno wartość sprzedaży nowych jednostek, odkupienia dotychczas istniejących, jak też
wartość środków przemieszczanych pomiędzy funduszami i subfunduszami w wyniku realizacji zleceń
konwersji i zamiany.
3
Według szacunków uwzględniających także fundusze, które nie publikują rzeczywistych danych o wartości
nabyć i odkupień (dotyczy to głównie funduszy zamkniętych aktywów niepublicznych i sekurytyzacyjnych),
saldo to wyniosło w 2010 r. około 12 mld zł.
5
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
2010 roku (taka sama sytuacja miała miejsce w 2009 roku). Dotyczyło to w szczególności
grudnia, kiedy to wartości sprzedaży i odkupień przekroczyły 13 mld zł, podczas gdy w
pozostałych miesiącach były zwykle o około połowę niższe.
Nieznaczne zmiany kursów europejskiej i amerykańskiej waluty wobec złotego w
2010 roku (biorąc pod uwagę średnie kursy tych walut NBP na koniec 2009 i 2010 roku euro
straciło na wartości 3,6%, a dolar zyskał 4,0%) sprawiły, iż dynamika zmian wartości
aktywów netto funduszy inwestycyjnych w przeliczeniu na te dwie waluty była zbliżona do
dynamiki zmian aktywów wyrażonych w walucie krajowej. WAN funduszy liczona w euro
wzrosła o 29,1% (6,61 mld euro) do 29,34 mld euro, natomiast wartość aktywów liczona w
dolarach amerykańskich zwyżkowała o 19,6% (6,43 mld USD) do 39,20 mld USD. Udział
Polski w rynku instytucji wspólnego inwestowania w Europie zwiększył się (według danych
EFAMA) w okresie trzech kwartałów 2010 r. (brak jeszcze danych za IV kwartał) z 0,32% do
0,35%, natomiast w przypadku samych funduszy UCITS z 0,30% do 0,32%.
Wskutek wzrostu wartości aktywów netto funduszy inwestycyjnych istotnej poprawie
uległa także większość wskaźników obrazujących pozycję tych instytucji finansowych w
gospodarce, w strukturze oszczędności Polaków oraz w polskim systemie finansowym.
Stosunek aktywów netto funduszy do PKB wzrósł z 7,0 proc. do 8,3 proc. Według danych
NBP relacja wartości udziałów w funduszach wspólnego inwestowania gospodarstw
domowych 4 do wartości ich depozytów w końcu trzeciego kwartału 2010 r. (brak jeszcze
danych za IV kwartał) wzrosła z 16,0 proc. do 16,5 proc. W ujęciu statystycznym wartość
środków ulokowanych w funduszach inwestycyjnych per capita wzrosła w okresie 12
minionych miesięcy o 24,3 proc. i wyniosła ok. 3,04 tys. zł. Udział funduszy inwestycyjnych
w strukturze podmiotowej zadłużenia Skarbu Państwa w obligacjach i bonach skarbowych
wzrósł z 6,4% do 6,5%, jedynie relacja WAN funduszy do łącznej kapitalizacji krajowych
spółek notowanych na GPW w Warszawie zmniejszyła się (przede wszystkim z uwagi na
dynamiczny wzrost kapitalizacji rynkowej spowodowany nowymi debiutami) z 22,2% do
21,4%.
Struktura rynku
Struktura rynku funduszy inwestycyjnych w 2010 roku nie uległa zasadniczym
zmianom. W skali całego roku zmiany rynkowych udziałów (mierzonych wartością aktywów
netto) poszczególnych grup funduszy były zaledwie kilkuprocentowe (wykres 4). Jednak w
4
Łącznie z instytucjami niekomercyjnymi działającymi na rzecz gospodarstw domowych.
6
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
odróżnieniu od roku 2009, kiedy to największy wzrost udziału w rynku odnotowały fundusze
akcyjne, rok 2010 zapisał się przede wszystkim jako rok, w którym udział w rynku
powiększały głównie fundusze posiadające w portfelach inwestycyjnych krótko-, średnio- i
długoterminowe instrumenty dłużne.
Wykres 4. Zmiany struktury rynku funduszy inwestycyjnych w 2010 roku.
Fundusze gotówkowe i pieniężne zwiększyły swój udział w rynku o 3,9 pkt. proc. do
13,2%. Tak znacząca poprawa pozycji rynkowej tej kategorii funduszy wynikała w głównej
mierze z najlepszego na całym rynku salda nabyć i umorzeń jednostek uczestnictwa tych
podmiotów, które wyniosło aż 5,9 mld zł (rok wcześniej zaledwie 0,7 mld zł – wykres 5).
Nowe środki finansowe w dużym stopniu zasilały fundusze adresowane do inwestorów
instytucjonalnych.
Wzrost udziału w rynku, choć w znacznie mniejszej skali, stał się również udziałem
funduszy dłużnych. W końcu 2010 r. aktywa tej grupy funduszy stanowiły 14,4% rynku, co
oznaczało wzrost w porównaniu w grudniem 2009 r. o 1,0 pkt. proc. Podobnie jak w
przypadku funduszy gotówkowych i pieniężnych, także i w tym przypadku niebagatelny
wpływ na ten wynik miało wysokie dodatnie saldo nabyć i odkupień jednostek uczestnictwa
(3,1 mld zł).
7
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
Wykres 5. Saldo nabyć i umorzeń jednostek uczestnictwa poszczególnych grup funduszy w 2009 i
2010 roku.
Nieznacznie – o 0,7 pkt. proc. – poprawiła się również pozycja rynkowa podmiotów
zaliczanych do kategorii „pozostałe fundusze”. Ich wartość aktywów netto w końcu 2010 r.
stanowiła 12,8% całego rynku funduszy w Polsce. Tak jak rok wcześniej wzrost udziału w
rynku tej mocno zróżnicowanej grupy podmiotów to efekt wzrostu znaczenia funduszy
zamkniętych aktywów niepublicznych, które zyskały 1,2 pkt. proc. i kontrolują już blisko
10% rynku. Pozostałe fundusze zaliczane do kategorii „pozostałe” bądź tylko nieznacznie
zwiększyły udział w rynku (fundusze surowcowe i hedgingowe), bądź utraciły rynkową
pozycję (fundusze nieruchomości i sekurytyzacyjne).
Pozostałe kategorie funduszy inwestycyjnych zanotowały spadek udziału w rynku
mierzonego wartością zarządzanych aktywów. Największą stratę – podobnie jak w trzech
minionych latach – poniosły podmioty zaliczane do grupy funduszy mieszanych
(hybrydowych). Udział tej grupy funduszy w aktywach całego rynku spadł o 4,0 pkt. proc. do
32,5 proc. Zmiany w obrębie tej kategorii okazały się dość zróżnicowane – straty poniosły
przede wszystkim fundusze zrównoważone (o 3,3 pkt. proc. do 12,5%), a także fundusze
stabilnego wzrostu (o 1,1 pkt. proc. do 12,2%) i z ochroną kapitału (o 0,7 pkt. proc. do 2,9%),
natomiast zyskały fundusze mieszane pozostałe (o 1,1 pkt. proc. do 4,9%). Wpływ na spadek
udziału w rynku funduszy mieszanych miał ujemny bilans nabyć i umorzeń jednostek tych
podmiotów. Choć okazał się prawie trzykrotnie mniejszy niż w 2009 r. i tak wyniósł (-0,3 mld
zł). Warto jednak podkreślić, iż odpływ kapitału netto dotknął głównie fundusze
zrównoważone (-1,4 mld zł) oraz w minimalnym stopniu fundusze ochrony kapitału (-0,1 mld
8
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
zł), podczas gdy pozostałe dwie podkategorie funduszy mieszanych zanotowały dodatnie
saldo nabyć i odkupień (fundusze stabilnego wzrostu – 0,6 mld zł, fundusze mieszane
pozostałe – także 0,6 mld zł).
Po bardzo udanym dla funduszy akcyjnych roku 2009 (ich rynkowy udział zwiększył
się wówczas o 5,4 pkt. proc.), tym razem pozycja tych podmiotów uległa nieznacznemu
pogorszeniu. Na koniec 2010 r. ich aktywa stanowiły 27,1% wartości aktywów ulokowanych
we wszystkich funduszach inwestycyjnych, co oznacza spadek w skali całego ubiegłego roku
o 1,5 pkt. proc. Największy wpływ na ten rezultat miały uniwersalne fundusze akcji, których
udział w rynku zmniejszył się o 1,3 pkt. proc. Fundusze sektorowe straciły zaledwie 0,3 pkt.
proc., natomiast udział funduszy małych i średnich spółek nie uległ zmianie. Spadek pozycji
rynkowej funduszy akcji, mimo względnie korzystnej koniunktury na rynkach akcji w 2010 r.,
był spowodowany wyraźnym spadkiem popularności tych produktów. Wskazuje na to ich
ubiegłoroczny bilans sprzedaży i umorzeń jednostek uczestnictwa – wyniósł on zaledwie 0,4
mld zł, co stanowiło 1/5 sprzedaży netto funduszy akcji w 2009 r.
Towarzystwa funduszy inwestycyjnych i (sub)fundusze inwestycyjne
W 2010 roku zgodę Komisji Nadzoru Finansowego na zarządzanie funduszami
inwestycyjnymi otrzymało aż osiem podmiotów – o trzy więcej niż rok wcześniej i najwięcej
w historii tego rynku. Zezwolenia organu nadzoru na wykonywanie działalności przez
towarzystwo funduszy inwestycyjnych otrzymały: KGHM TFI, Harenda TFI, Axa TFI,
Contango TFI, TFI Fortis Private Investments S.A. 5 , MS TFI, SovereignFund TFI oraz
Provide TFI. W dwóch przypadkach ich twórcami i głównymi akcjonariuszami są krajowe
instytucje finansowe będące częścią globalnych grup finansowych (Axa i Fortis Private
Investments), w jednym bank spółdzielczy (BPS TFI działające wcześniej pod nazwą
Contango TFI), w jednym agencja rządowa (MS), zaś w czterech krajowe firmy lub (i)
inwestorzy prywatni (KGHM, Harenda, SovereignFund, Provide). Jednocześnie w marcu
2010 roku wygasło zezwolenie udzielone w 2009 r. przez organ nadzoru dla Société Générale
Asset Management Alternative Investments (Poland) TFI z uwagi na nierozpoczęcie
zarządzania funduszem inwestycyjnym w ciągu 12 miesięcy od daty wydania zezwolenia
(zgodnie z art. 67 ustawy o funduszach inwestycyjnych). KNF wydała również dwa
5
Zezwolenie początkowo otrzymał dom maklerski Fortis Private Investments Polska (był to pierwszy tego
rodzaju przypadek na polskim rynku), który kilka tygodni później został przekształcony w TFI Fortis Private
Investments S. A.
9
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
zezwolenia na rozszerzenie przedmiotu działalności TFI o zarządzanie portfelami
instrumentów finansowych (Altus TFI, Copernicus Capital TFI).
Liczba
towarzystw
funduszy inwestycyjnych,
które zarządzały
funduszami,
zwiększyła się w 2010 roku o siedem, gdyż SovereignFund TFI, które uzyskało licencję KNF
w ubiegłym roku nie zdążyło do końca 2010 r. zarejestrować żadnego funduszu
inwestycyjnego. W sumie zatem w końcu minionego roku funduszami inwestycyjnymi
zarządzało 49 towarzystw funduszy inwestycyjnych (wykres 6).
Wykres 6. Liczba towarzystw funduszy inwestycyjnych i funduszy inwestycyjnych (wraz z
subfunduszami) w Polsce w latach 2005-2010 (stan na koniec roku).
W 2010 roku doszło także do kilku zmian własnościowych w akcjonariacie
towarzystw funduszy inwestycyjnych, które spowodowały również zmiany nazw tych
instytucji finansowych. Spatium TFI zmieniło nazwę na Trigon TFI (nowym właścicielem
towarzystwa został Trigon DM), TFI Satus działa obecnie jako TFI BDM (należy teraz do
Beskidzkiego DM), zaś Contango TFI zmieniło nazwę na BPS TFI (100% akcji towarzystwa
przejął Bank Polskiej Spółdzielczości). Ponadto nowym właścicielem Amplico TFI
(pośrednio – poprzez Amplico Life) została spółka Met Life Inc., która przejęła od AIG
dotychczasowego akcjonariusza spółek Amplico w Polsce – American Life Insurance
Company (Alico).
W 2010 roku do rejestru funduszy inwestycyjnych wpisanych zostało 95 funduszy
inwestycyjnych (o 30 więcej niż rok wcześniej). W tym gronie znalazły się aż 82 fundusze
zamknięte, osiem funduszy otwartych (w tym dwa powstałe w wyniku przekształcenia
10
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
funkcjonujących dotychczas funduszy otwartych w fundusz z wydzielonymi subfunduszami)
oraz 5 funduszy specjalistycznych otwartych.
Biorąc pod uwagę zarówno fundusze, jak i subfundusze w ubiegłym roku na rynku
funduszy inwestycyjnych uruchomionych zostało 119 nowych produktów – o 25 więcej niż w
2009 roku. Najwięcej nowych funduszy i subfunduszy zaoferowały: Altus TFI (17 funduszy
zamkniętych), Copernicus Capital TFI (11 funduszy, w tym 8 zamkniętych i 3 subfundusze
otwarte), Ipopema TFI (11 funduszy, w tym 8 zamkniętych i 3 (sub)fundusze otwarte), Forum
TFI (11 funduszy zamkniętych) i Axa TFI (8 subfunduszy otwartych). W analizowanym
okresie zostały zlikwidowane (lub postawione w stan likwidacji) 32 fundusze i subfundusze –
o 6 więcej niż rok wcześniej. Najwięcej podmiotów zakończyło działalność z oferty Union
Investment TFI (pięć), ING TFI (pięć) oraz TFI Allianz Polska (cztery). Głównymi
przyczynami likwidacji (sub)funduszy było przejęcie przez inne fundusze (subfundusze) (16
przypadków), upływ terminu, na jaki zostały utworzone (4 przypadki) oraz zbyt niskie aktywa
lub ich spadek wartości aktywów poniżej określonego poziomu, co sprawiało że
wynagrodzenie TFI nie pokrywało kosztów utrzymywania takiego podmiotu.
Ogółem liczba funduszy i subfunduszy zarządzanych przez TFI zwiększyła się netto o
87 – o 19 więcej niż w 2009 roku. W sumie w końcu 2010 roku funkcjonowało w Polsce 658
funduszy i subfunduszy (wykres 6), w tym 355 w formie (sub)funduszu otwartego lub
specjalistycznego otwartego i 303 w formie (sub)funduszu zamkniętego.
Fundusze zamknięte
Rok 2010 okazał się trzecim z kolei okresem wyraźnej dominacji funduszy
inwestycyjnych zamkniętych, w szczególności funduszy aktywów niepublicznych, w
statystyce dotyczącej zarówno liczby zezwoleń organu nadzoru, jak i liczby nowotworzonych
funduszy inwestycyjnych. W obu przypadkach wielkości te były zbliżone do jak dotąd
rekordowego pod tym względem roku 2008.
Według danych Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego w minionym roku organ
nadzoru wydał aż 105 zezwoleń na utworzenie funduszy zamkniętych (tylko 10 na utworzenie
funduszy otwartych i specjalistycznych otwartych), czyli o 66 więcej niż w roku 2009. Ponad
86 proc. zarejestrowanych w 2010 roku funduszy inwestycyjnych to również fundusze
zamknięte (82 z 95). Wśród nich zdecydowanie przeważały fundusze emitujące niepubliczne
certyfikaty inwestycyjne – było ich 75. To przede wszystkim efekt tworzenia przez część
towarzystw
wyspecjalizowanych
w
tego
rodzaju
działalności
funduszy
aktywów
niepublicznych adresowanych do zamożnych klientów indywidualnych i podmiotów
11
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
instytucjonalnych. W gronie nowych niepublicznych funduszy zamkniętych znalazły się także
podmioty tworzone na potrzeby spółek z własnej grupy kapitałowej (np. TFI PZU).
Rok 2010 zaowocował powstaniem siedmiu nowych funduszy zamkniętych, które
wyemitowały publiczne certyfikaty inwestycyjne (trafiły one na GPW w Warszawie) – to o
dwa więcej niż rok wcześniej. Podobnie jak w poprzednich latach liderem jeśli chodzi o
wprowadzanie na giełdowy parkiet funduszy zamkniętych było KBC TFI (sześć funduszy).
Ogromną popularność, jeśli chodzi o tworzenie zamkniętych funduszy inwestycyjnych,
widać także w danych prezentujących zmianę netto liczby (sub)funduszy funkcjonujących na
polskim rynku (tj. liczba nowych funduszy wraz z subfunduszami minus zlikwidowane
fundusze i subfundusze). W 2010 roku liczba produktów zamkniętych zwiększyła się o 73 (o
24 więcej niż rok wcześniej), podczas gdy otwartych i specjalistycznych otwartych jedynie o
14 (o 5 mniej niż w 2009 roku). Trzeci z rzędu rok, w którym przyrost liczby funduszy
zamkniętych (wraz z subfunduszami) okazał się zdecydowanie wyższy niż funduszy
otwartych i specjalistycznych otwartych (wraz z subfunduszami) sprawił, iż na koniec 2010
roku udział funduszy i subfunduszy zamkniętych w całkowitej liczbie produktów
inwestycyjnych oferowanych na rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce wzrósł do 46,0
proc. (303 produkty) (wykres 7).
Wykres 7. Liczba (sub)funduszy inwestycyjnych otwartych i specjalistycznych otwartych oraz
(sub)funduszy zamkniętych w Polsce w latach 2005-2010 (stan na koniec roku).
Nowe fundusze otwarte
Rok 2010 nie przyniósł zbyt wielu nowych produktów inwestycyjnych w segmencie
funduszy
otwartych
i
specjalistycznych
otwartych.
Do
najciekawszych
(sub)fundusze indeksowe i typu short.
12
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
należały
Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2010 roku
Towarzystwa funduszy inwestycyjnych zaoferowały w minionym roku trzy produkty
indeksowe – to pierwsze tego rodzaju instrumenty finansowe na polskim rynku instytucji
wspólnego inwestowania po sześcioletniej przerwie. Dwa z tych subfunduszy odzwierciedlają
zachowanie indeksów pochodnych typu short i leverage indeksu WIG20, natomiast jeden
fundusz replikuje notowania indeksu mWIG40.
Na rynku w 2010 roku pojawiły się również dwa produkty typu short, czyli
umożliwiające ich uczestnikom czerpanie korzyści w przypadku dekoniunktury w danym
segmencie rynku kapitałowego. W obu przypadkach są to subfundusze bazujące na indeksie
WIG20short, dzięki którym inwestorzy mogą spekulować lub zabezpieczać swoje pozycje na
rynku największych i najpłynniejszych firm warszawskiego parkietu.
Stosunkowo dużą popularnością wśród towarzystw funduszy inwestycyjnych
oferujących klientom nowe produkty o charakterze otwartym cieszyły się fundusze zmiennej
alokacji, fundusze o określonej orientacji geograficznej (nowością w tym zakresie był
subfundusz posiadający ekspozycję na rynek afrykański) oraz globalne fundusze sektorowe.
Rynek wzbogacił się również o dwa produkty hedgingowe oraz nowy fundusz etyczny.
Ponadto dwa towarzystwa uruchomiły swoje pierwsze fundusze parasolowe z szeroką ofertą
subfunduszy realizujących tradycyjne strategie inwestycyjne.
Dystrybucja
Lista podmiotów (innych niż prowadzące działalność maklerską), które posiadają
zezwolenie na dystrybucję jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych lub tytułów
uczestnictwa funduszy zagranicznych i które podlegają regulacji art. 32 ust. 2 ustawy o
funduszach inwestycyjnych, uległa w ubiegłym roku tylko nieznacznemu wydłużeniu. W
2010 roku Komisja Nadzoru Finansowego wydała sześć nowych zezwoleń na pośredniczenie
w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych lub tytułów
uczestnictwa funduszy zagranicznych (o dwa więcej niż w 2009 r.). W końcu 2010 r.
zezwolenie takie posiadało łącznie 70 podmiotów.
Dla Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami opracował dr Tomasz Miziołek
17.02.2011 r.
13
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)