Moja Australia

Dział Edukacji
Stowarzyszenie Nowe Horyzonty
www.nhef.pl
facebook.com/NoweHoryzontyEdukacjiFilmowej
CYKL | KINO WSPÓŁCZESNE
GRUPA WIEKOWA | SZKOŁA PODSTAWOWA 4–6
ANALIZA PSYCHOLOGICZNA
opracowanie: Karolina Giedrys-Majkut, Marcin Majkut
FILM | „WOJNA NA DESKI”, reż. Margien Rogaar
Ziggy i Bas to najlepsi przyjaciele, jednak ostatnio coś się między nimi psuje. Bas nie dostał się do szkoły,
do której będzie chodził Ziggy i ma wrażenie, że zawiódł swoich rodziców. Jakby tego było mało, Ziggy
gra w spektaklu z dziewczyną, która się bardzo podoba Basowi i wydaje się z nią mocno zaprzyjaźniony.
Spór jest nieunikniony, jednak nikt się nie spodziewa, że przybierze formę otwartej wojny. Na letnim
obozie, którego główną atrakcją jest budowanie drewnianych wież, chłopcy stają się przeciwnikami. Czy
uda się im uratować tę przyjaźń? Co musi się zdarzyć, żeby przejrzeli na oczy?
Film jest doskonałym pretekstem do poruszenia z dziećmi trudnego tematu przemocy rówieśniczej, gdyż
będąc pogodną opowieścią o prospołecznym wydźwięku, jednocześnie trafnie ilustruje narastanie
przemocy i role społeczne, które się w tym procesie odtwarzają. Jedną z tych ról jest rola świadka, dzięki
czemu „Wojna na deski” daje okazję, by porozmawiać o postawie biernej akceptacji przemocy – jest to
najczęstsza reakcja na przemoc w grupie, ale stosunkowo rzadko omawiana na zajęciach poświęconych
bullyingowi.
Obawy mogą budzić sceny odbierane jako mocne – związane z przemocą rówieśniczą. Jeśli jednak lepiej
się im przyjrzymy, dostrzeżemy, że mają one swoje uzasadnienie dramaturgiczne, dużo wnoszą i dobrze
wpisują się w całą historię, która ma szczęśliwe zakończenie. Skierowanie uwagi uczniów w tę stronę
może znieść napięcie wokół trudniejszych wątków czy sekwencji. Pogłębiona rozmowa o tym, dlaczego
tego typu sceny znalazły się w filmie i jakie mają znaczenie, pozwoli wykorzystać ich potencjał i wyjść
naprzeciw intencji twórców.
Mimo to seans może być dla niektórych dzieci trudnym przeżyciem, zwłaszcza jeśli same doświadczają
przemocy ze strony rówieśników. Dyskusja na temat filmu powinna być przeprowadzona w przyjaznej,
pozytywnej atmosferze, która pozwoli wypowiadać się na forum klasy, ujawnić się ze swoimi uczuciami
i refleksjami. Warto przemyśleć, czy pracy z filmem nie powinny poprzedzić osobne zajęcia integracyjne.
CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska
Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz
pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych).
TEMATY DO OMÓWIENIA
Film stwarza okazję do omówienia z uczniami trzech tematów:
→ czy przyjaźń „robi się” sama;
→ jak reagować na przemoc;
→ konflikt i współpraca.
Czy przyjaźń „robi się” sama
Przyjaźń Basa i Ziggy’ego wydaje się rzeczą oczywistą. Ich rodzice często się ze sobą spotykają i traktują
chłopców jak wspólne dobro. Mało kto dostrzega chmury gromadzące się na horyzoncie tej relacji:
napięcie Basa, który czuje, że przyjaciel jest przeciw niemu, oraz egoizm Ziggy’ego, który nie zwraca uwagi
na te trudne emocje (w rozmowie z mamą Ziggy stwierdza, że nie interesuje go perspektywa Basa). Rozłam
jest tylko kwestią czasu.
„Wojna na deski” pokazuje, co dzieje się w przyjaźni, jeśli brakuje w niej szczerości i empatii, jak niewiele
trzeba, by związek popadł w kryzys. Bas czuje się upokorzony faktem, że nie dostał się do dobrej szkoły
tak jak Ziggy, tym bardziej że jego ojciec wielokrotnie mu to wypomina. Ziggy udaje, że nie dostrzega tej
sytuacji. Przyjaciele unikają konfrontacji, co zresztą zdaje się być rodzinną tradycją (kiedy konflikt między
chłopcami eskaluje, mama Ziggy’ego proponuje rozmowę na ten temat: „Porozmawiajmy? O czym? My
też się trochę popychaliśmy…” – odpowiada jej ojciec Basa).
Urażona duma i zazdrość potrafią zepsuć najlepszą relację. Przemoc pojawiająca się między chłopcami
nie jest inicjowana przez Basa, ale chłopiec – napędzany złymi emocjami – łatwo na nią przystaje.
Angażowanie się w złośliwości wobec Ziggy’ego, a później już w otwartą agresję wobec niego pozwala
mu dać im upust. Na szczęście opamiętuje się, dzięki czemu młodzi widzowie poznają skuteczne sposoby
rozwiązywania problemów i budowania zgody. Bas przeprasza przyjaciela i jest przy nim w trudnym
momencie – gdy młodszy brat Ziggy’ego wpada w leśną pułapkę i rani się w nogę. Kryzys w przyjaźni
zostaje zażegnany, przy czym żaden z chłopców nigdy nie zapomni tej przygody.
Omawiając ten temat, warto zadać następujące pytania:
→
→
→
→
→
→
→
→
→
na czym polega konflikt w relacji Basa i Ziggy’ego?
który z chłopców popełnia błąd?
na czym polega ten błąd?
dlaczego Bas decyduje się wystąpić przeciw Ziggy’emu?
czy Bas krzywdzi Ziggy’ego?
czy Ziggy krzywdzi Basa?
jak przyjaciele rozwiązują swój problem?
co pomaga się przyjaźnić?
jak się zachowują wobec siebie przyjaciele – co robią, a czego nie robią?
Jak reagować na przemoc
Bas przystaje do grupy prześmiewców. Oni pokazują mu drogę do poprawy swojego samopoczucia –
zamiast ciągle podziwiać idealnego przyjaciela, może troszkę się z niego ponabijać. Stąd już niewiele
brakuje, by przejść do bardziej wyrafinowanych form dręczenia Ziggy’ego, za każdym razem z inicjatywy
kogoś innego. Bas utwierdza dręczycieli w wyborze takiego, a nie innego celu ataku, ale do pewnego
momentu nie uczestniczy czynnie w przemocy. Tak mu się przynajmniej wydaje.
Zajęcia inspirowane filmem mogą uświadomić obecnym i potencjalnym świadkom przemocy, że ich
zachowanie może zachęcać do przemocy i że nie wspierając ofiar, tak naprawdę wspierają agresorów,
CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska
Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz
pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych).
2
nauczyć dzieci umiejętności, które pomogą im interweniować w sytuacjach, gdy są świadkami przemocy,
oraz wdrożyć pewne rozwiązania systemowe w klasie w celu zapobiegania przemocy (ustalenie z grupą
kontraktu zawierającego opis konsekwencji dyscyplinarnych za bierne przyglądanie się przemocy
w grupie oraz rozwiązań służących „dezaktywowaniu” sytuacji, gdy przemoc się zdarzy – np. rozwiązań
wspierających pozytywne wprowadzanie nowych uczniów do klasy).
Omawiając ten temat, warto zadać następujące pytania:
→
→
→
→
→
→
→
→
jak się czuje Ziggy, gdy Bas go odtrąca na letnim obozie?
jak zachowuje się Bas w chwili „próby”, gdy członkowie zespołu Cola zmuszają Ziggy’ego do
wypicia coli z robakiem?
co czuje w tym momencie Ziggy?
jak czuje się ktoś, gdy jest atakowany, a inni nie reagują?
czy brak reakcji wspiera ofiarę?
co wspiera ofiarę?
jak można zareagować na przemoc?
kto może nam pomóc w takich przypadkach?
Konflikt i współpraca
Najważniejszym wydarzeniem lata jest dla Ziggy’ego i Basa obóz letni, podczas którego organizowany
jest konkurs budowania drewnianych wież – chłopcy są w tej konkurencji niepokonani. Niestety, w tym
roku konflikt między przyjaciółmi sprawia, że lądują w dwóch drużynach, które na dodatek marnują
mnóstwo czasu na wzajemną walkę. Zamiast budować wieżę w górę, wzmacniają drzwi i zabezpieczenia
przed przeciwnikami. Na koniec sami stwierdzają: „Gdybyśmy pracowali razem jak w zeszłym roku,
domek byłby dwa razy wyższy.” Naturalnie żadna z drużyn nie wygrywa. Historia konfliktu przyjaciół
i jego konsekwencji może stać się przestrogą dla młodych widzów i zachęcić ich do współpracy oraz
uczciwej rywalizacji.
Omawiając ten temat, warto zadać następujące pytania:
→
→
→
→
→
→
→
czy konflikt między chłopcami pomaga im wygrać konkurs?
dlaczego chłopcy przegrywają?
na czym polega różnica między rywalizacją a konfliktem?
czy rywalizacja chłopców jest uczciwa?
co oznacza wyrażenie „fair play”?
co daje współpraca z innymi?
co daje rywalizacja?
CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska
Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz
pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych).
3