projekt - Prawo i Sprawiedliwość

projekt
USTAWA
z dnia……
o ochronie małoletnich przed szkodliwymi treściami prezentowanymi
w środkach masowego komunikowania
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1.
Ustawa określa zasady ochrony małoletnich odbiorców przed treściami szkodliwie
wpływającymi na ich rozwój fizyczny, psychiczny i moralny prezentowanymi w środkach
masowego komunikowania znajdującymi się w publicznej przestrzeni medialnej oraz zasady
działania Centrum Dobrych Mediów.
Art. 2.
Użyte w ustawie określenia oznaczają:
1) scena przemocy - przekaz zawierający przedstawienia zachowań brutalnych,
okrutnych lub wywołujących lęk u odbiorców małoletnich, w szczególności poprzez
prezentowanie zabójstw, gwałtów, stosowania tortur lub innych sposobów
fizycznego albo psychicznego udręczenia człowieka lub zwierzęcia;
2) scena wulgarna - przekaz zawierający słowa, zwroty lub gesty powszechnie
uznawane za obraźliwe albo ukazujące człowieka w sposób uznawany powszechnie
za naruszający jego godność;
3) scena obsceniczna - przekaz zawierający słowa, obrazy, zwroty, gesty lub czynności
ukazujące lub opisujące seksualność człowieka w sposób mogący zagrażać
fizycznemu, psychicznemu i moralnemu rozwojowi małoletnich;
4) środek masowego komunikowania - każdy środek materialny i niematerialny, w
szczególności gry wideo i programy komputerowe, radiofonia i telewizja, prasa,
komiksy, portale internetowe, reklama zewnętrzna, trwałe nośniki muzyki oraz
filmy, umożliwiający dotarcie do nieokreślonego kręgu osób;
5) klasyfikacja przekazów – oznaczenie przekazu lub zbioru przekazów odpowiednimi
symbolami wskazującymi na rodzaj szkodliwych treści oraz wiek małoletnich, dla
których fizycznego, psychicznego i moralnego rozwoju dany przekaz może być
szkodliwy.
6) reklama zewnętrzna - reklama dostępna dla nieokreślonego kręgu osób;
7) przekaz – każda treść rozpowszechniana za pomocą środków masowego
komunikowania;
8) prasa – prasa w rozumieniu przepisu art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. –
Prawo prasowe (Dz. U. z 1984 r. Nr 5, poz. 24, z późn. zm.);
9) przedsiębiorca – przedsiębiorca w rozumieniu art. 4. ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca
2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807 i Nr 281,
poz. 2777) prowadzący działalność polegającą na tworzeniu, zestawianiu lub
rozpowszechnianiu przekazów w publicznej przestrzeni medialnej;
10) publiczna przestrzeń medialna – przestrzeń dostępna dla bliżej nieokreślonej liczby
osób, w której następuje tworzenie, zestawienia lub rozpowszechnianie przekazu lub
zbioru przekazów.
Art. 3.
Zabrania się rozpowszechniania lub pokazywania przekazów niesklasyfikowanych zgodnie z
zasadami, o których mowa w art.6.
Art. 4.
Zabrania się rozpowszechniania lub pokazywania nośników, na których zostały
zwielokrotnione przekazy oraz ich opakowań nieoznakowanych zgodnie z zasadami
klasyfikacji, o których mowa w art. 6.
Art. 5.
Nie podlegają klasyfikacji przekazy, w zakresie uregulowanym przepisami innych ustaw.
Rozdział 2
Zasady klasyfikacji
Art. 6.
1. Każdy przekaz przed pierwszym pokazem lub rozpowszechnieniem w środku
masowego komunikowania w publicznej przestrzeni medialnej podlega klasyfikacji ze
względu na zawarte w nim treści lub formę mogące zagrażać fizycznemu,
psychicznemu lub moralnemu rozwojowi małoletnich, w szczególności ze względu na
nasycenie scen przemocy, scen wulgarnych i scen obscenicznych.
2. Klasyfikacji jest zobowiązany dokonać przedsiębiorca rozpowszechniający lub
pokazujący przekaz, według następujących kategorii:
1) „A” – przekaz, który nie zawiera treści szkodliwych,
2) „B” - przekaz, który zawiera treści szkodliwe dla odbiorcy poniżej 3
życia,
3) „C” – przekaz, który zawiera treści szkodliwe dla odbiorcy poniżej 7
życia,
4) „D” – przekaz, który zawiera treści szkodliwe dla odbiorcy poniżej 12
życia,
5) „E” – przekaz, który zawiera treści szkodliwe dla odbiorcy poniżej 15
życia,
6) „F” – przekaz, który zawiera treści szkodliwe dla odbiorcy poniżej 18
życia.
roku
roku
roku
roku
roku
3. Podstawą nadania kategorii jest ocena rodzaju, formy, ilości występowania i natężenia
treści szkodliwych dla fizycznego, psychicznego i moralnego rozwoju małoletnich w
przekazie, dokonana na formularzu zgodnie z zasadami, sposobem i warunkami
kategoryzacji, określonymi w załączniku nr 1 do ustawy.
Art. 7.
Przepisów ustawy nie stosuje się do następujących przekazów:
1) serwisów informacyjnych
2) serwisów agencyjnych
3) dzienników w rozumieniu art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r.
Prawo prasowe (Dz. U. z 1984 r. Nr 5, poz. 24)
4) czasopism w rozumieniu art. 7 ust. 2 pkt 3 ustawy powołanej w punkcie 3.,
jeżeli mają one charakter wyłącznie informacyjny
5) transmisji sportowych
6) przekazów tekstowych w rozumieniu art. 4 pkt 9 ustawy z 29 grudnia 1992 r. o
radiofonii i telewizji (Dz.U. z 2004 r. Nr 53 poz. 2531)
Art. 8.
1. Przedsiębiorca, o którym mowa w art. 6 ust. 2 jest zobowiązany oznaczyć każdy
przekaz odpowiednio do przyznanej kategorii, w następujący sposób:
1)
2)
3)
4)
5)
przekaz kategorii „ A „ - symbolem „ + 0”
przekaz kategorii „ B „ – symbolem „ + 7”,
przekaz kategorii „ C „ – symbolem „ + 12”,
przekaz kategorii „ D „ - symbolem „ + 15”,
przekaz kategorii „ E „ - symbolem „ + 18”
oraz odpowiednimi znakami graficznymi wskazującymi na rodzaj szkodliwych treści
określonymi w załączniku nr 1 do ustawy.
2. Jeżeli rozpowszechnieniu podlega zestaw przekazów zawierający przekazy
zakwalifikowane do różnych kategorii, zestaw ten otrzymuje kategorię odpowiadającą
przekazowi zakwalifikowanemu według największej szkodliwości zawartej w jednym
z nich.
3. Oznakowanie nanosi się na przekaz, nośnik, na którym został zapisany oraz na jego
opakowanie.
Art. 9.
Wszystkie osoby, a w szczególności rodzice, opiekunowie prawni i przedsiębiorcy
dokonujący pokazów lub rozpowszechniania przekazów w środkach masowego
komunikowania w publicznej przestrzeni medialnej są zobowiązani do podejmowania
wszelkich czynności mających na celu zapobieżenie dostępu i zapoznania się małoletnich z
szkodliwym dla nich przekazem.
Art. 10.
1. Zabronione jest pokazywanie i rozpowszechnianie w środkach masowego
komunikowania w publicznej przestrzeni medialnej przekazów zagrażających
fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi małoletnich.
2. Zabronione jest pokazywanie i rozpowszechnianie w środkach masowego
komunikowania przekazów określonej kategorii małoletnim, którzy nie osiągnęli
wieku określonego dla tej kategorii z zastrzeżeniem ust. 4.
3. Zabronione jest zamieszczanie w prasie przeznaczonej dla dzieci i młodzieży scen
przemocy, obscenicznych i wulgarnych.
4. Zabrania się sprzedaży w systemie samoobsługowym czasopism zawierających sceny,
o których mowa w ust. 3.
5. Zabrania się wystawiania w miejscach widocznych dla nieletnich czasopism
zawierających sceny, o których mowa w ust. 3.
6. W razie wątpliwości co do wieku nabywcy lub odbiorcy przekazu, osoba dokonująca
sprzedaży lub rozpowszechniania przekazów uprawniona jest do żądania okazania
dokumentu stwierdzającego wiek nabywcy lub odbiorcy.
7. Audycje i inne przekazy w rozumieniu ustawy o radiofonii i telewizji oznaczone
kategorią „E” i „F” mogą być rozpowszechniane wyłącznie w godzinach 23 do 6.
8. Nadawcy są zobowiązani do oznaczania audycji i innych przekazów, z wyłączeniem
serwisów informacyjnych, reklam, telesprzedaży, transmisji sportowych i przekazów
tekstowych, odpowiednim symbolem graficznym, określonym w przepisach ustawy,
przez cały czas ich emisji telewizyjnej oraz zapowiedzią słowną informującą o
zakwalifikowaniu do określonej kategorii.
9. Zabronione jest rozpowszechnianie reklamy zewnętrznej oznaczonej kategorią inną
niż „A” lub „B”.
Art. 11
1. Prezes Rady Ministrów określi w drodze rozporządzenia wzór formularza
klasyfikacyjnego, mając na uwadze zasady klasyfikacji przekazów według ich
szkodliwości określone w załączniku nr 1 do ustawy.
2. Przedsiębiorca rozpowszechniający lub pokazujący przekaz jest zobowiązany zgłosić
się do Centrum Dobrych Mediów w celu pobrania odpowiednich dokumentów
zgłoszeniowych i formularza klasyfikacyjnego.
3. Zgłoszenie i pobranie dokumentów, o których mowa w ust. 2 następuje drogą
elektroniczną.
4. Przed pobraniem dokumentów przedsiębiorca, o którym mowa w ust.2 jest
obowiązany uiścić opłatę w wysokości 100 zł.
Art. 12
1. Wypełniony formularz klasyfikacyjny wraz z nadaną kategorią przekazu
przedsiębiorca jest zobowiązany odesłać drogą elektroniczną do Centrum Dobrych
Mediów.
2. Jeżeli przekaz otrzymał kategorię „ A”, przedsiębiorca może zaniechać odesłania
formularza, o którym mowa w ust. 1 do Centrum Dobrych Mediów.
Art. 13
1. Prezes Centrum Dobrych Mediów wpisuje otrzymany formularz klasyfikacyjny do
katalogu przekazów i nadanych im kategorii, zwanego dalej „katalogiem”.
2. Katalog jest jawny.
3. Katalog zawiera:
1)
określenie tytułu i rodzaju przekazu,
2)
opis treści przekazu,
3)
nadaną kategorię,
4)
dane przedsiębiorcy zgłaszającego przekaz:
a) numer REGON
b) numer NIP
Art. 14
1. W razie stwierdzenia, że przedsiębiorca przyznał przekazowi nieprawidłową kategorię
Prezes Centrum Dobrych Mediów w drodze decyzji nadaje przekazowi odpowiednią
kategorię i nakazuje zmianę oznakowania przekazu zgodnie z nadaną kategorią.
2. Od decyzji stronie służy wniosek do Prezesa Centrum Dobrych Mediów o ponowne
rozpatrzenie sprawy.
Rozdział 3
Centrum Dobrych Mediów
Art. 15.
1. Prezes Centrum Dobrych Mediów jest centralnym organem administracji rządowej
właściwym w sprawach ochrony małoletnich przed szkodliwymi treściami
prezentowanymi w środkach masowego komunikowania.
2. Prezes Centrum Dobrych Mediów podlega Prezesowi Rady Ministrów.
Art. 16.
1. Prezesa Centrum Dobrych Mediów powołuje Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu
opinii Rady Dobrych Mediów, Rzecznika Praw Dziecka oraz Rzecznika Praw
Obywatelskich.
2. Na stanowisko Prezesa Centrum Dobrych Mediów może być powołana osoba, która:
1)
jest obywatelem polskim,
2)
korzysta z pełni praw publicznych,
3)
nie była karana za przestępstwo popełnione umyślnie,
4)
wyróżnia się wysokimi walorami moralnymi oraz wiedzą przydatną w
pracach Centrum Dobrych Mediów.
3. Kadencja Prezesa Centrum Dobrych Mediów trwa 6 lat licząc od dnia powołania;
Prezes Centrum Dobrych Mediów pełni obowiązki do dnia powołania następcy.
5. Kadencja Prezesa Centrum Dobrych Mediów wygasa w razie jego śmierci lub
odwołania.
6. Prezes Rady Ministrów odwołuje Prezesa Centrum Dobrych Mediów w razie:
1)
rezygnacji ze stanowiska,
2)
utraty zdolności do pełnienia powierzonych obowiązków na skutek
długotrwałej choroby, trwającej co najmniej 6 miesięcy,
3)
opinii Rady Dobrych Mediów stwierdzającej, iż nie wypełnia on obowiązków
nałożonych przez ustawę lub działa na szkodę Centrum Dobrych Mediów.
7. Prezes Rady Ministrów odwołuje Prezesa Centrum Dobrych Mediów w przypadku,
gdy przestał on odpowiadać jednemu z warunków określonych w ust. 2 pkt 1 - 3.
Art. 17.
Prezes Centrum Dobrych Mediów w szczególności:
1) czuwa nad przestrzeganiem przepisów ustawy,
2) prowadzi katalog przekazów i nadanych im kategorii zgłoszonych do Centrum
Dobrych Mediów zgodnie z zasadami określonymi w załączniku do ustawy,
3) udziela rad, informacji i wyjaśnień przedsiębiorcom pokazującym i
rozpowszechniającym przekazy w środkach masowego komunikowania w
zakresie stosowania zasad i trybu nadawania kategorii przekazom, a w
szczególności w zakresie wypełnienia formularza, o którym mowa w art. 6 ust.
3,
4) wydaje decyzje administracyjne w sprawie zmiany kategorii przekazu,
5) współpracuje z innymi organami, instytucjami i organizacjami pozarządowymi
w zakresie edukacji medialnej i ochrony małoletnich przed szkodliwymi
treściami prezentowanymi w środkach masowego komunikowania,
6) przedstawia corocznie Radzie Ministrów, Sejmowi i Senatowi informację o
swojej działalności,
7) rozpatruje skargi, wnioski i petycje związane z ochroną małoletnich przed
szkodliwymi
treściami
prezentowanymi
w
środkach
masowego
komunikowania się.
Art. 18.
1. Prezes Centrum Dobrych Mediów wykonuje zadania wynikające z ustawy przy
pomocy Zastępcy Prezesa Centrum Dobrych Mediów.
2. Zastępcę Prezesa Centrum Dobrych Mediów powołuje Prezes Rady Ministrów na
wniosek Prezesa Centrum Dobrych Mediów.
3. Obsługę Prezesa Centrum Dobrych Mediów zapewnia Centrum Dobrych Mediów.
4. Organizację Centrum Dobrych Mediów określa statut nadany, w drodze zarządzenia,
przez Prezesa Rady Ministrów. Statut określa, w szczególności zadania i strukturę
organizacyjną Centrum Dobrych Mediów.
Art. 19.
1. Tworzy się Radę Dobrych Mediów, jako organ opiniodawczo – doradczy Prezesa
Centrum Dobrych Mediów
2. Rada Dobrych Mediów, zwana dalej „ Radą”, w szczególności:
1) wyraża opinie w sprawach stosowania ustawy,
2) ocenia obowiązujące kategorie przekazów i formułuje propozycje zmian w tym
zakresie,
3.
4.
5.
6.
3) wyraża opinie o kandydacie na stanowisko Prezesa Centrum Dobrych Mediów oraz
przynajmniej raz w roku opiniuje pracę Prezesa Centrum Dobrych Mediów. Opinie
Rada podejmuje bezwzględną większością głosów.
Rada liczy 18 członków.
Prezes Rady Ministrów powołuje 12 członków Rady spośród osób odpowiadających
warunkom określonym w art. 16 ust. 2 pkt 1-3, których wiedza, doświadczenie i
autorytet dają rękojmię prawidłowej realizacji zadań Rady.
Prezes Rady Ministrów powołuje członków Rady, o których mowa w ust. 4, według
następujących zasad:
1) 6 członków spośród osób zgłoszonych przez organizacje społeczne, do
których zadań lub celów statutowych należy ochrona małoletnich przed
szkodliwymi treściami prezentowanymi w środkach masowego
komunikowania,
2) 6 członków spośród przedsiębiorców prowadzących działalność
gospodarczą w zakresie wytwarzania i rozpowszechniania środków
masowego komunikowania.
Prezes Rady Ministrów powołuje 6 członków Rady spośród osób reprezentujących
wszystkie kluby parlamentarne, dających rękojmię prawidłowej realizacji zadań Rady.
Rada wybiera Przewodniczącego i Wiceprzewodniczącego ze swego grona.
Art. 20.
1. Kadencja członków Rady powołanych na podstawie art. 19 ust. 4 trwa 6 lat.
2. Kadencja członków Rady powołanych na podstawie art. 19 ust. 5 trwa odpowiednio
do kadencji Sejmu.
3. Członkowie Rady pełnią swoje funkcje do czasu powołania ich następców.
Art. 21.
1. Członkostwo w Radzie wygasa:
1) w razie śmierci członka Rady,
2) jeżeli członek Rady, o którym mowa w art. 19 ust. 4 przestał odpowiadać
jednemu z warunków określonych w art. 16 ust. 2 pkt 1 – 3.
2. Prezes Rady Ministrów, na wniosek Rady, odwołuje członka Rady w razie:
1) choroby uniemożliwiającej sprawowanie funkcji członka Rady,
2) niewykonywania obowiązków członka Rady.
3. Prezes Rady Ministrów odwołuje członka Rady również w razie złożenia przez niego
rezygnacji.
4. W przypadku wygaśnięcia członkostwa w Radzie albo odwołania członka Rady przed
upływem kadencji, Prezes Rady Ministrów powołuje nowego członka Rady na okres do
końca tej kadencji.
Art. 22.
1. Tryb pracy Rady określa regulamin ustalony przez Radę.
2. Obsługę prac Rady zapewnia Centrum Dobrych Mediów.
Rozdział 4
Przepisy karne
Art. 23.
1. Kto pokazuje lub rozpowszechnia przekazy niesklasyfikowane lub nieoznakowane zgodnie
z przepisami ustawy podlega karze grzywny do 5000 złotych.
2. Orzekanie w sprawach o czyn określony w ust. 1 następuje w trybie przepisów kodeksu
postępowania w sprawach o wykroczenia.
Art. 24
1. Kto, będąc odpowiedzialny za treść przekazywaną za pomocą środka masowego
komunikowania,
1) pokazuje albo rozpowszechnia przekazy wbrew zakazom określonym w art. 10 ust.
1, 2 i 3
2) rozpowszechnia audycje lub inne przekazy z naruszeniem art. 10 ust. 7
3) rozpowszechnia reklamę zewnętrzną wbrew zakazowi określonemu w art. 10 ust. 9
podlega karze grzywny.
2. Tej samej karze podlega sprzedawca, który prowadzi sprzedaż przekazów z
naruszeniem art. 10 ust. 4 i 5.
3. Karze określonej w ust. 1 podlega także, kto wystawia czasopisma z naruszeniem art.
10 ust. 3.
Art. 25
Nadawca w rozumieniu art. 4 pkt 1) ustawy o radiofonii i telewizji, który narusza obowiązki
określone w art. 10 ust. 7 i 8, podlega karze pieniężnej określonej w art. 53 ust. 1 ustawy o
radiofonii i telewizji.
Rozdział 5
Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe
Art. 27.
W ustawie z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz.U. z 2004 r. Nr 53,
poz. 2531 ze zm.) uchyla się art. 18 ust. 5-6.
Art. 28.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.
UZASADNIENIE
Poselskiego projektu ustawy o ochronie małoletnich przed szkodliwymi treściami
prezentowanymi w środkach masowego komunikowania.
W polskim ustawodawstwie ochrona małoletnich przed szkodliwymi treściami
prezentowanymi w mediach ma charakter fragmentaryczny. W ograniczonym zakresie
zapewniają ją następujące akty prawne: kodeks karny, ustawa o radiofonii i telewizji oraz
niektóre inne ustawy. Ochrona ta nie jest wystarczająca i tym samym nie spełnia wymogów
art. 72 Konstytucji RP, który nakłada na państwo obowiązek ochrony dzieci przed przemocą,
okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Do tej pory nie została uchwalona żadna ustawa,
która miałaby na celu ochronę dzieci przed szkodliwymi treściami prezentowanymi w
różnorodnych mediach.
W art. 17 Konwencji o prawach dziecka ONZ z 1989 roku, której stroną jest
Rzeczpospolita Polska, stwierdza się, że Państwa-Strony uznają ważną rolę spełnianą przez
środki masowego przekazu i zobowiązują się do zapewnienia dzieciom dostępu do informacji
oraz materiałów, szczególnie do tych, które mają na uwadze ich dobro w wymiarze
społecznym, duchowym i moralnym oraz ich zdrowie fizyczne i psychiczne. W celu realizacji
tych ustaleń państwa te zobowiązały się do działań na rzecz ochrony dzieci przed
informacjami i materiałami szkodliwymi z punktu widzenia ich dobra.
Także Unia Europejska w Rekomendacji Rady UE z 1998 roku w sprawie rozwoju
konkurencyjności europejskiego przemysłu usług audiowizualnych i informacyjnych przez
wspieranie krajowych programów ramowych w celu zapewnienia skutecznego
i porównywalnego poziomu ochrony nieletnich i godności ludzkiej zwraca uwagę, że zaufanie
do środków komunikacji społecznej powinno być budowane poprzez tworzenie systemów
mających na celu ochronę nieletnich i ludzkiej godności.
Istotne jest w Rekomendacji rozróżnienie pomiędzy rozpowszechnianiem treści
prawnie zabronionych (takich jak dziecięca pornografia) a rozpowszechnianiem treści, które
są prawnie dopuszczalne, ale mogą stanowić zagrożenie dla rozwoju psychicznego
i fizycznego nieletnich.
Rekomendacja kładzie nacisk na samoregulację. Rada UE uznała, że w sektorze usług
audiowizualnych i informacyjnych najbardziej skuteczne będą działania podejmowane przez
samych przedsiębiorców, przy wsparciu organów władzy oraz przy ścisłej współpracy ze
wszystkimi zainteresowanymi (rodzicami, organizacjami pozarządowymi). Działania
samoregulacyjne są zgodne z zasadą subsydiarności.
W grudniu 2003 roku Komisja przyjęła drugi Raport ewaluacyjny na temat wykonania
postanowień w sprawie ochrony nieletnich i ludzkiej godności. Jest on szczególnie ciekawy
z naszego punktu widzenia, gdyż powstał w oparciu o ankiety wypełnione przez państwa
członkowskie i kandydujące, a więc także przez Polskę.
Zwraca się w nim uwagę, że obecnie potrzeba zapewnienia bezpiecznego dla
nieletnich środowiska medialnego jest większa niż kiedykolwiek wcześniej. Komisja jako
jeden z najodpowiedniejszych sposobów rozwiązywania problemów dotyczących ochrony
nieletnich nadal wskazała samoregulację. Chodzi tu o systemy klasyfikacji i oznaczanie
programów, gier komputerowych czy filmów. Komisja podkreśliła jednocześnie, że
w tworzeniu skutecznych systemów ochrony muszą uczestniczyć wszystkie zainteresowane
strony: rodzice i opiekunowie, przedstawiciele przemysłu, grupy konsumenckie i władze
publiczne. Zwróciła również uwagę na niższy poziom ochrony nieletnich w państwach
kandydujących niż w krajach członkowskich. Należy zwrócić uwagę, że poziom ochrony
małoletnich w Polsce został uznany za niezadowalający.
Faktem społecznym jest obecność w codziennym życiu tabloidów z makabrycznymi
i wulgarnymi fotografiami, z przerażającymi tytułami, wystawianie w sklepach takich
czasopism, które powinny być opakowane w nieprzeźroczystą folię i dostępne jedynie dla
dorosłych poza samoobsługowym systemem sprzedaży. Periodyki przeznaczone dla
niepełnoletniej młodzieży zawierają bezkrytyczne artykuły o satanizmie, opisy krwawych
sekwencji gier komputerowych, porady i zdjęcia erotyczne. Na polskim rynku obecne są gry
komputerowe, które ocenia się jako najbardziej pustoszące psychikę dziecka. W tym zakresie
ustawodawca nie chroni małoletnich przed szkodliwymi treściami. W polskim stanie
prawnym nie było i nadal nie ma wystarczających i spójnych regulacji w tym zakresie.
Badania naukowe wykazały, że wszystkie media posługujące się obrazem cechuje
nadreprezentacja przekazów zawierających przemoc i seks. Można nawet powiedzieć, że
większość gier komputerowych składa się z samej przemocy, gdyż jest ona ich regułą i
zasadą (około 85% z dostępnych na rynku).
W Internecie, choć jego zawartość jest bardzo różnorodna, szczególnie często
odwiedzane są strony z pornografią, które można spotkać także przypadkowo, dlatego że
„doczepiane” są do witryn i portali odwiedzanych przez młodzież. Strony te są bardzo często
oglądane przez uczniów, mających dostęp do sieci w szkołach i kawiarenkach internetowych.
Zniekształcanie obrazu świata na podstawie obrazów oglądanych w mediach jest
szczególnie widoczne u dzieci, które odbierają prezentowane treści w sposób dosłowny i nie
odróżniają w pełni fikcji od rzeczywistości. Badania pokazują ponadto, że oglądanie
przemocy w mediach może kształtować u młodych odbiorców przekonanie, że świat jest
zagrażający i wrogi, pełen agresji, destrukcji i przestępstw.
Im młodszy jest odbiorca, mniej krytyczny oraz im częściej ogląda sceny przemocy
w mediach, tym większe prawdopodobieństwo ukształtowania się przekonania, że agresja jest
oczywista i popłaca oraz, że jest skutecznym sposobem rozwiązywania międzyludzkich
konfliktów. W 2002 roku w Erfurcie (Niemcy) uczeń Gimnazjum im. Gutenberga zastrzelił
16 osób, nauczycieli i kolegów. Psychologowie, a także on sam, stwierdzili, że zrobił to pod
bezpośrednim wpływem gier komputerowych.
Obrazy przemocy oglądane w telewizji wpływają na obniżenie kreatywności
i twórczego myślenia. Badania pokazały, że im więcej dzieci oglądały obrazów o charakterze
agresywnym, tym bardziej ich fantazje zawierały walkę i przemoc, z wyraźną potrzebą
pokonania przeciwnika. Dzieci oglądające mniej programów z przemocą rozwijały fantazje
o charakterze konstruktywnym. Podobne wyniki uzyskano podczas badania wpływu agresji
zawartej w grach komputerowych na młodzież.
Medialna stymulacja młodych odbiorców trwa już w Polsce kilkanaście lat.
Dziennikarze Rzeczpospolitej alarmowali w 1999 roku w specjalnym Raporcie:
„Pół tysiąca trupów, ponad dwa tysiące scen przemocy, ponad sześćdziesiąt ostrych
scen erotycznych, pół tysiąca słów powszechne uważanych za obraźliwe - wszystko to
zarejestrowaliśmy podczas tygodniowego monitoringu największych polskich stacji. (…)”
W odpowiedzi na wskazane wyżej negatywne zjawiska grupa obywateli złożyła w
2001 r. projekt ustawy o ochronie małoletnich przed szkodliwymi treściami prezentowanymi
w środkach masowego komunikowania. Sejm IV kadencji nie zdążył uchwalić tego projektu.
Dlatego przedstawiciele Komitetu zwrócili się do Klubu Parlamentarnego Prawo i
Sprawiedliwość o ponowne jego wniesienie jako inicjatywy poselskiej.
Wprowadzony w projekcie system ochrony małoletnich ma opierać się przede
wszystkim na dostarczeniu rzetelnych informacji rodzicom i opiekunom młodych odbiorców.
Informacje te mają być umieszczane przez producentów i nadawców na produktach
medialnych i ich opakowaniach w formie znaków graficznych;
Zgodnie z tym założeniem producenci i nadawcy będą posługiwać się formularzem,
którego wzór określi rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów. Delegację do wydania tego
rozporządzenia zawiera art. 11 ust. 1 projektu. Formularz pozwoli na określenie kategorii
wiekowej i sześciu rodzajów treści szkodliwych (przemoc, seks, narkotyki i alkohol,
wulgarny język, strach, dyskryminacja).
W efekcie zastosowania formularza rodzice mają otrzymać kompleksową,
wyczerpującą i łatwą do odczytania informację o tym, co będzie oglądało ich dziecko.
Wprowadzenie ustawowego obowiązku informowania odbiorców w oparciu o jednolite
zasady kategoryzacji wszystkich przekazów medialnych i informowania o treściach
szkodliwych jednoznacznie określi zasady postępowania producentów i dystrybutorów
medialnych w zakresie ochrony przed szkodliwymi treściami. Pozwoli również na
wprowadzenie stosowanych w innych krajach Unii Europejskiej standardów ochrony
małoletnich przed szkodliwymi treściami.
Projekt zakłada:
- uznanie przestrzeni medialnej za przestrzeń publiczną (art. 2 pkt 10).
Pojęcie publicznej przestrzeni medialnej po raz pierwszy pozwala objąć wspólnymi
przepisami wszystkie formy przekazu, jakie docierają do najmłodszych.
- wprowadzenie obowiązku ochrony najmłodszych przed szkodliwymi treściami dla
wszystkich rodzajów mediów (art. 10).
Projekt odnosi się do wszystkich środków społecznego komunikowania (a nie tylko
telewizji), które kierują swoje przekazy do najmłodszych. Wypełnia w sposób nowoczesny
dotychczasową ogromną lukę w tym względzie.
- przyjęcie dla wszystkich rodzajach mediów jednolitego systemu informowania
o szkodliwych treściach. (art. 6 i 8)
Obecnie te same filmy czy programy prezentowane przez różne stacje telewizyjne
mają często odmienne klasyfikacje. Dlatego odbiorcy nie mają zaufania do takiego systemu.
Według nowego projektu te same treści, niezależnie od ich nośnika, będą tak samo
klasyfikowane. Ten sam film na DVD, w kinie lub w telewizji będzie miał tę samą
kategorię – czyli oznaczenie wieku odbiorcy oraz oznaczenie wskazujące na rodzaj
szkodliwych treści. Tym samym przekazy medialne przestaną być anonimowe i każdy
będzie w czytelny sposób poinformowany (i ewentualnie ostrzeżony) o ich zawartości oraz
o tym, dla dziecka w jakim wieku dany przekaz jest adresowany. Stworzy to warunki do
świadomego korzystania z przestrzeni medialnej.
Klasyfikacji nie będą poddawane wszystkie rodzaje mediów. Projekt nie nakłada
obowiązku klasyfikacji na przekazy medialne o charakterze stricte informacyjnym.
UE zaleca wprowadzenie systemów klasyfikacyjnych we wszystkich krajach Wspólnoty.
Dlatego na tych systemach wzorują się propozycje klasyfikacji zawarte w projekcie
ustawy. Ponadto – co bardzo istotne – jest to system jednolity, czyli gra komputerowa
kupiona np. w Anglii, będzie miała te same piktogramy, co ta sama gra nabyta na polskim
rynku.
- usunięcie z publicznej przestrzeni medialnej przekazów o zbyt dużym natężeniu
szkodliwych treści. (art. 10 ust. 1)
Przekazy, które w drodze klasyfikacji otrzymają ze względu na natężenie treści
szkodliwych kategorię „najwyższego ryzyka”, zostaną usunięte z przestrzeni publicznej.
Dotyczy to wyjątkowo drastycznych przypadków, które w praktyce – jak pokazują choćby
doświadczenia holenderskie – stanowią minimalny margines wszystkich przekazów.
Czasopisma zawierające treści obsceniczne lub wyjątkowo drastyczne nie będą mogły być
sprzedawane w systemie samoobsługi.
Nie będą one mogły być także eksponowane w powszechnie dostępnych miejscach.
Można je będzie nabyć na życzenie, za ewentualnym okazaniem dokumentu tożsamości.
- ustanowienie Centrum Dobrych Mediów mającego czuwać nad przestrzeganiem przepisów
ustawy. (art. 15- 18)
Instytucja wzorowana na Holenderskim Instytucie Klasyfikacji Mediów Audiowizualnych
NICAM. Ta tania i nieduża instytucja, pełniąca rolę koordynatora klasyfikacji, będzie
miała uprawnienia wycofania z rynku źle oznaczonych przekazów medialnych bądź
zmiany nieprawidłowego oznaczenia. Klasyfikacji dokonywać będą przedsiębiorcy
zajmujący się rozpowszechnianiem przekazów medialnych. Dokonywać jej będą na
podstawie specjalnego formularza (programu komputerowego) otrzymywanego drogą
elektroniczną z CDM.
CDM ma przede wszystkim pełnić funkcje doradcze, będzie udzielało
przedsiębiorcom informacji i wyjaśnień w zakresie nadawania kategorii oraz będzie
rozpatrywać skargi i wnioski związane z ochroną małoletnich. Przeprowadzanie przez niego
kontroli ma, co do zasady, charakter następczy, a zainteresowane podmioty mogą zawsze
wystąpić o opinię do Centrum w sprawie oceny przekazu w świetle przepisów ustawy.
Ustanowienie prezesa CDM jako centralnego organu administracji rządowej jest
konieczne, gdyż obecnie nie istnieje instytucja, której można by powierzyć kompetencje
przyznane ustawą. Należy jednak podkreślić, że w razie uchwalenia projektowanej ustawy o
Narodowym Ośrodku Monitorowania Mediów, będzie możliwe przekazanie temu ośrodkowi
kompetencji, które niniejsza ustawa przyznaje CDM.
- ustanowienia dotkliwych kar za naruszanie przepisów ustawy (art. 23-25).
Dla podmiotów prawnych nie przestrzegających zasad ochrony dzieci przed
szkodliwymi treściami w mediach proponuje się dotkliwe kary pieniężne.
Niniejszy projekt ustawy nie powoduje negatywnych skutków gospodarczych i
społecznych, nie stanowi obciążenia dla budżetu państwa i jednostek samorządu
terytorialnego.
Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
W tym stanie rzeczy uchwalenie załączonego projektu ustawy o ochronie małoletnich
przed szkodliwymi treściami zawartymi w środkach masowego komunikowania
wnioskodawcy uważają za celowe i uzasadnione.