DEspERAcI

GENERAL GUIDE
EU
FO
RIA
Desperaci
EUROPEAN FILMS
FOR INNOVATIVE
AUDIENCE
DEVELOPMENT
GENERAL GUIDE
1
GENERAL GUIDE
Desperaci
Oryginalny tytuł:
Szegénylegények
Kraj:
Węgry
Reżyseria:
Jancsó Miklós
Kolor:
Czarno-Biały
Scenariusz:
Hernádi Gyula
Obsada:
János Görbe jako János Gajdar
Zoltán Latinovits jako Imre Veszelka
Tibor Molnár jako Kabai
Gábor Agárdy jako Torma (jako Agárdy Gábor)
András Kozák jako Ifj. Kabai
Béla Barsi jako Foglár
József Madaras jako Magyardolmányos
János Koltai jako Béla Varju
István Avar jako Vallató I
Lajos Őze jako Vallató II
Muzyka:
Buday Dénes
Dyrektor artystyczny:
Banovich Tamás
Zdjęcia:
Tamás Somló
Czas trwania:
88’
Data powstania:
1965
NAGRODY NA FESTIWALACH:
• Nominacja, Złota Palma, Miklós Jancsó
Nagroda stowarzyszenia krytyków filmowych,
USA 1970
• 3. miejsce, Nagroda NSFC, Najlepszy reżyser:
Miklós Jancsó
• 1967 - Grand prize (Festiwal Filmowy w Locarno)
2
GENERAL GUIDE
SYNOPSIS
Film opowiada historię niewoli buntowników Sándora Rózsa, a także obrazuje mentalność i metody
typowe dla reżimów. W 1869 r. graf Ráday Gedeon
zostaje mianowany komisarzem rządowym. Jego
głównym obowiązkiem jest zapewnienie ochrony
posiadłości ziemskich i schwytanie buntowników
po Powstaniu Węgierskim 1848-49. Ráday chętnie
zastrasza, jego metody dalekie są od delikatnych
i ma swoje sposoby radzenia sobie z problemami.
Buntownicy zostają osadzeni na zamku zamienionym w więzienie, zwanym „okopem”, na Wielkiej Nizinie Węgierskiej. Zastraszani i brutalnie
traktowani, zarówno fizycznie, jak i psychicznie,
są zmuszeni zdradzić swoich towarzyszy. Byli
żołnierze Kossutha, lidera węgierskiej walki o
niepodległość, są represjonowani, próbując jednak zachować własną godność.
3
GENERAL GUIDE
Miklós Jancsó
to często alegoryczne komentarze na temat
Węgier w czasach komunistycznych, pod okupacją
sowiecką, chociaż krytycy wolą podkreślać uniwersalny wymiar poszukiwań Jancsó. Pod koniec
lat 60. i szczególnie w latach 70. filmy Jancsó stały
się silnie wystylizowane i otwarcie symboliczne.
Jego ojciec, Sandor Jancsó, był Węgrem, a matka Angela Poparada – Rumunką. Po ukończeniu
szkoły Miklós Jancsó studiował prawo w Pécs, a
tytuł obronił w Kolozsvár (Cluj) w 1944 r. Chodził
również na zajęcia z historii sztuki i etnografii, a
studia w tym zakresie kontynuował w Transylwanii. Jancsó był żołnierzem podczas II wojny
światowej, przez krótki czas był też jeńcem wojennym. Był zarejestrowany w Izbie prawniczej, ale
nie kontynuował prawniczej kariery .
Sylwetka reżysera
Miklós Jancsó (ur. 27 września 1921– zm. 31 stycznia 2014) był węgierskim reżyserem i scenarzystą.
Jancsó zdobył międzynarodowy rozgłos w połowie
lat 60. dzięki takim filmom jak „Desperaci” (Szegénylegények, 1965), „Gwiazdy na czapkach” (Csillagosok, katonák, 1967) i „Czerwony psalm” (Még
kér a nép, 1971).
Filmy Jancsó charakteryzuje stylizacja wizualna,
wysmakowane choreograficznie, długie ujęcia,
wiejska sceneria, brak psychoanalizy i osadzenie w
czasach historycznych. Tematem jego filmów jest
m.in. temat nadużywania władzy. Jego twórczość
Po wojnie Jancsó rozpoczął studia w Akademii
Sztuki Teatralnej i Filmowej w Budapeszcie. W
1950 r. otrzymał dyplom reżysera filmowego. W
tym czasie Jancsó zaczął pracować nad opracowaniami kronik filmowych, głównie dotyczącym
obchodów Święta Pracy, żniw czy wizyt sowieckich dygnitarzy. W latach 1954 - 1958 nakręcił
wiele kronik filmowych o różnorodnej tematyce,
od portretu węgierskiego pisarza Zsigmonda
Móricza w 1955 r. po oficjalną wizytę chińskiej
delegacji państwowej w 1957 r. Pomimo, że te
produkcje nie odzwierciedlają umiejętności estetycznych Jancsó, pozwoliły mu one szkolić warsztat filmowy od strony technicznej oraz umożliwiły
podróżowanie po Węgrzech i obserwację tego, co
w kraju się działo.
4
GENERAL GUIDE
W 1958 r. ukończył swój pierwszy pełnometrażowy
film fabularny, „Dzwony powędrowały do Rzymu”,
w którym wystąpił Miklós Gábor. Jest to historia
grupy węgierskich uczniów, na których Naziści
wywierają presję, by wstąpili w szeregi armii i
walczyli na froncie wschodnim z Rosją. Kiedy
chłopcy rozpoczynają naukę, zdają sobie sprawę,
czym jest reżim nazistowski, i nie chcą walczyć
w jego imię. Jancsó nie był zadowolony ze swojego pierwszego filmu, wrócił do kręcenia filmów
dokumentalnych i współpracy z żoną, Mártą Mészáros. W 1959 r. poznał węgierskiego pisarza
Gyula Hernádi. Twórcy pracowali razem do czasu
śmierci Hernádi’ego w 2005 r. Desperaci (Szegénylegénye) z 1966 r. to jego piąty film fabularny,
który był wielkim sukcesem zarówno w kraju, jak i
za granicą, i często jest uznawany za istotny dla rozwoju kina światowego. Węgierski krytyk filmowy
Zoltan Fabri nazwał go „prawdopodobnie najlepszym filmem w historii węgierskiej kinematografii.”
Krytyk filmowy Derek Malcolm umieścił „Desperatów” na liście 100 najlepszych filmów w historii
kina. Na Węgrzech film obejrzało ponad milion
ludzi (populacja kraju to 10 milionów).
Nakręcony w 1967r. film „Gwiazdy w czapkach”
(Csillagosok, katonák) to największy sukces
międzynarodowy Jancsó, obraz otrzymał nagrodę
za Najlepszy film zagraniczny od francuskich krytyków filmowych. W kolejnych filmach rozwijał
swój własny styl, charakteryzujący się analizą
historyczną, zastosowaniem skomplikowanego
ruchu kamery, tańcem i użyciem popularnych piosenek. Jancsó stworzył własny gatunek filmowy.
Nazwał go „musicalem politycznym”. Długie ujęcia
stały się znakiem firmowym Jancsó. 80. minutowy
Sirokkó (1969) składa się z zaledwie 12 ujęć. Jancsó zdobył nagrodę w kategorii Najlepszy reżyser
na Festiwalu Filmowym w Cannes w 1972 r. za film
„Czerwony psalm” (Még kér a nép, 1972). W latach 70. pracował we Włoszech i na Węgrzech. Z
filmów, które powstały we Włoszech, najbardziej
znany jest „Grzechy prywatne, publiczne cnoty”
(Magánbűnök, közerkölcsök, 1976). Filmy, które
zrobił wkrótce po nim, „Węgierska rapsodia” (Magyar rapszódia, 1979) i „Allegro barbaro” (1979) to
najdroższe produkcje w historii kina węgierskiego,
jednak nie zyskały one uznania krytyki.
Jancsó otrzymał Złotego Lwa – Nagrodę
Honorową na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji w 1990 r. Po kilku nieudanych
próbach i długiej przerwie w filmowaniu, w 1999
r. Jancsó powrócił z obrazem „Nekem lámpást
adott kezembe az Úr Pesten”. Był to dla reżysera
zaskakujący powrót. Na fali jego sukcesu powstało
pięć kolejnych filmów z postaciami Pepe (Zoltán Mucsi) i Kapa (Péter Scherer), ostatni w roku
2006. Jancsó ugruntował swoją pozycję w filmie
występując w wielu z nich, na przykład zagrał siebie w filmach z serii Pepe i Kapa, grał też gościnnie
w filmach młodych reżyserów węgierskich. Jancsó
zmarł na raka płuc 31 stycznia 2014 r. w wieku 92
lat. Jego kolega po fachu, Béla Tarr, nazwał Jancsó „najlepszym węgierskim reżyserem wszechczasów” i przyznał, że twórczość Jancsó wywarła
ogromny wpływ na jego pracę.
5
Filmografia
Dzwony powędrowały do Rzymu (1958)
Cantata (1962)
My Way Home (1964)
The Round-Up (1965)
The Red and the White (1967)
Silence and Cry (1968)
Decameron ‘69 (1969)
The Confrontation (1969)
Sirokkó (1969)
Agnus Dei (1970)
Pacyfistka (1970)
Technika i rytuał (produkcja telewizyjna, 1971)
Czerwony psalm (1972)
Rzym chce nowego Cezara (produkcja telewizyjna,
1974)
GENERAL GUIDE
Filmografia
Electra, moja miłość (1975)
Grzechy prywatne, publiczne cnoty (1976)
Węgierska rapsodia (1978)
Allegro barbaro (1979)
The Tyrant’s Heart (1981)
Faustus doktor boldogságos pokoljárása (TV miniseries, 1984)
Omega, Omega, Omega (TV movie, 1984)
Dawn (1986)
Sezon potworów (1987)
Jesus Christ’s Horoscope (1989)
God Walks Backwards (1991)
Blue Danube Waltz (1992)
The Lord’s Lantern in Budapest (1999)
Anyád! A szúnyogok (2000)
Ostatnia kolacja pod Gniadym Arabem (2001)
Wake Up, Mate, Don’t You Sleep (2002)
A mohácsi vész (2004)
Ede megevé ebédem (2006)
Szlag trafił sprawiedliwość (2010)
6
EU
FO
RIA
GENERAL GUIDE
This guide was made for nonprofit
educational purposes only.
All copyrights of images and texts
belong to their respective original
owners and are used under
"fair use" for this non-commercial
educational initiative.
EUROPEAN FILMS
FOR INNOVATIVE
AUDIENCE
DEVELOPMENT
7