Wykład 6

SYSTEM EKONOMICZNY
SYSTEM
EKONOMICZNY
STRUKTURA SYSTEMU
EKONOMICZNEGO
 sfera realna (zasoby i strumienie):
 przestrzeń geograficzna,
 zasoby naturalne
 materialna baza produkcji (budowle, maszyny, linie komunikacyjne itp.),
 ludność i zmiany w jej strukturze
 materialna i niematerialna działalność gospodarcza - proces wytwarzania dóbr
i usług konsumpcyjnych i produkcyjnych, rzeczowe, finansowe i osobowe
czynniki wytwórcze zaangażowane w produkcji, formy nierównowagi w
gospodarce (inflacja, niedobory, bezrobocie itp.)
 sfera organizacyjna
 rodzaje podmiotów gospodarczych
 występujące w gospodarce własności
 alokacja gestii decyzyjnej.
 sfera regulacji - wzajemne oddziaływania decydentów i wykonawców zadań:
 normy prawne które są nakazami i zakazami zewnętrznymi,
 normy wewnętrzne, czyli nakazy i zakazy moralne.
GOSPODARKA NATURALNA
 grupa ludzi stanowi jednostki konsumpcyjne i
produkcyjne wytwarzające samodzielnie
wszystkie niezbędne do zaspokojenia swoich
potrzeb dobra
 brak własności
 podstawą są zwyczaje i tradycje.
 zmiany w technologii gospodarki lub w
stosunkach ekonomicznych dokonują się powoli.
 zbiór powszechnie obowiązujących norm
prawnych oraz ogólnie akceptowanych zasad,
regulujących postępowanie wszystkich
uczestników procesu gospodarczego
SYSTEM EKONOMICZNY
 Gospodarka naturalna (tradycyjna)
 Gospodarka kapitalistyczna


„czysty” kapitalizm
społeczna gospodarka rynkowa
 Gospodarka nakazowo-rozdzielcza
 socjalizm

Komunizm
 Gospodarki mieszane
GOSPODARKA
KAPITALISTYCZNA
 dominacja własności prywatnej i swoboda
transferu praw własności,
 swoboda prowadzenia działalności gospodarczej,
 sprawnie działające instytucje obsługujące rynek,
 integralność rynku, czyli wzajemne uzależnianie
się od siebie rynków,
 konkurencja między podmiotami.
1
SPOŁECZNA GOSPODARKA
RYNKOWA (ordoliberalizm)
GOSPODARKA NAKAZOWOROZDZIELCZA
 rynek jest podstawą ładu gospodarczego ale jest ukierunkowane na
 dominującą rolę odgrywa własność publiczna,
 istnieje sektor spółdzielczy i ewentualnie prywatny w




wspieranie sprawniejszych, efektywniejszych i silniejszych
podmiotów,
zadaniem państwa dbałość o zapewnienie warunków dla wolnej
konkurencji ale też zapewnienie jakości życia odpowiadającej
godności osoby ludzkiej
rozstrzyganie konfliktów społecznych dokonuje się na gruncie prawa i
na podstawie umowy społecznej
wynegocjowane zasady w ramach umowy społecznej powinny być
istotnym składnikiem aktywnej polityki gospodarczej państwa i jego
programu rozwoju społeczno-gospodarczego
realizacja tych programów nie powinna naruszać reguł efektywności
ekonomicznej.
ograniczonym zakresie,
 centralizacja zarządzania gospodarką i planowaniem,
 brak konkurencyjności,
 nierynkowa alokacja zasobów – polegająca na centralnym




rozdzielnictwie materiałów, surowców, środków
produkcji, środków finansowych, dewiz;
gospodarka niedoboru;
izolacja gospodarki od tendencji światowych,
ukryte bezrobocie
biurokracja i zhierarchizowane instytucje.
GOSPODARKA NIEDOBORU
KONWERGENCJA
GOSPODARCZA
 brak określonego asortymentu,
 zbliżanie się gospodarek (upodabnianie)
 przede wszystkim związana z niewłaściwym
 gospodarki mieszane.
kształtowaniem się cen urzędowych głównie na
artykuły spożywcze i pierwszej potrzeby, które to
ceny często nie pokrywały kosztów ich produkcji.
 dominują własność prywatna i rynkowa alokacja
zasobów,
 część zasobów znajduje się w rękach państwa i
samorządów,
 istnieje interwencja państwa w życie gospodarcze
TYPY GOSPODAREK
MIESZANYCH
 wolnorynkowy kapitalizm anglo-amerykański
 kontynentalny kapitalizm europejski, socjo-
kapitalizm (Niemcy, Francja, Szwajcaria)
 kapitalizm nordycki (Norwegia, Szwecja, Dania,
Finlandia)
 rozwinięty kapitalizm państwowy (Singapur)
 dualne gospodarki rynkowe z dominacją
autokratycznego państwa (Chiny, Rosja, Indie,
ZEA, Arabia Saudyjska)
KAPITALIZM
ANGLOAMERYKAŃSKI
 podstawą do oceny gospodarki są kryteria
efektywnościowe
 każdy jest kowalem własnego losu
 działanie samoczynnych mechanizmów rynkowych
 powszechna komercjalizacja
 odrzucenie interwencjonizmu państwowego
 odchodzenie od nadmiaru funkcji opiekuńczych
 państwo jako: strażnik ustroju i praworządności norm,
regulator polityki pieniężno-kredytowej
 W ZASADZIE TYP WYŁĄCZNIE HISTORYCZNY
PO WIELKIM KRYZYSIE 2007
2
KAPITALIZM NADREŃSKI
KAPITALIZM SKANDYNAWSKI
 liberalna gospodarka zapewniająca
 powszechny, rozbudowany system świadczeń
sprawiedliwość społeczną
 względny egalitaryzm
 odrzucanie ingerencji państwa w bieżące
funkcjonowanie gospodarki,
 negowanie „przesocjalizowania” państwa
 szeroki zakres świadczeń społecznych
gwarantowanych przez państwo
socjalnych,
 dość niska stopa bezrobocia,
 dominacja własności prywatnej w gospodarce
 wyjątkowo wysoki udział redystrybucji w
dochodzie narodowym (ponad 60%),
KAPITALIZM PAŃSTWOWY
INGERENCJA
PAŃSTWA W
GOSPODARKĘ
 wolność gospodarcza
 preferowanie przedsiębiorców
 niskie płace zapewniają niskie koszty wytwarzania i
wzrost konkurencyjności światowej
 wysoka stopa inwestycji
 autokratyzm państwa,
 ingerencja wspomagająca rozwój gospodarki (eksportu,
inwestycji rozwojowych)
 ekspansja eksportowa, agresywna strategia
opanowywania rynków zagranicznych
ZALETY RYNKU
WOLNOKONURENCYJNEGO





brak trwałych nadwyżek i niedoborów rynkowych
(eliminuje możliwość występowania marnotrawstwa
zasobów),
optymalna z punktu widzenia wykorzystania stojących
do dyspozycji zasobów ilość dóbr i usług, które w sposób
optymalny zaspokajają potrzeby,
zmiana warunków rynkowych powoduje samoczynne
uruchomienie procesów dostosowywania wielkość
produkcji do potrzeb,
„głosowanie pieniędzmi” przez konsumentów,
bardzo duża innowacyjność gospodarki.
WADY RYNKU
WOLNOKONURENCYJNEGO
nieefektywność:
doskonałej konkurencja nie ma, a gospodarka ma
naturalną skłonność do monopolizacji,
 niedoskonała informacja,
 ograniczona mobilność czynników wytwórczych
 istnieją koszty zewnętrzne( społeczne),
 brak zainteresowania przedsiębiorców pewnymi
dziedzinami życia gospodarczego,
 nieefektywna alokacji zasobów i obniżenia dobrobytu
społecznego,
 konsumpcja dóbr negatywnych
 niestabilność gospodarcza- cykle koniunkturalne


3
MOTYWY INTERWENCJI
PAŃSTWA
 niedoskonałość mechanizmu rynkowego,
 efektywność mikroekonomiczna nie zawsze
prowadzi do efektywności makroekonomicznej
 istnienie dóbr publicznych
 polityczny mechanizm sprawowania władzy
DOBRA PUBLICZNE (czyste)



Konsumpcja jest nierywalizacyjna,
Konsumpcja jest nieeliminacyjna,
Konsumenci ukrywają swoje prawdziwe
zapotrzebowanie

Problem gapowicza (free rider)
DOBRA PUBLICZNE (sensu largo)
DOBRA SPOŁECZNE
 Dobra finansowane w całości lub części z
 ze względu na cechy fizyczne mogłyby być właściwie
funduszy publicznych:


czyste dobra publiczne (sensu stricto)
dobra społeczne
 Zakres dóbr publicznych sensu largo nie jest
wyraźnie określony (zależy od polityków)
dobrami prywatnymi;
 wytwarza się je dzięki istnieniu urządzeń, które są
własnością publiczną i które zostały sfinansowane z
funduszy publicznych
 na skutek prowadzenia polityki społecznej są dostępne dla
całego społeczeństwa
 są produkowane, aby umożliwić konsumpcję osobom,
których dochody mogłyby uniemożliwić lub ograniczać
ich nabycie, gdyby były alokowane na zasadach
rynkowych
 ochrona zdrowia, edukacja.
HAZARD MORALNY
EFEKTY ZEWNĘTRZNE
 wada dostarczania dóbr społecznych przez
 efekty przecieku
państwo polega na (negatywnym w skutkach)
podejmowaniu przez jednostki nadmiernego
ryzyka w przypadku, gdy liczą one na pomoc
państwa
 występują, gdy jednostki narzucają innym koszty
lub korzyści, za które „inni” nie otrzymują
właściwej zapłaty, ani nie ponoszą właściwych
kosztów.
 POZYTYWNE( korzyści zewnętrznych)
 NEGATYWNE- (zewnętrzne straty)
4
NIEDOSKONAŁA
KONKURENCJA
NIEDOSKONAŁA
INFORMACJA
 Konkurencja - proces, w którym podmioty
 jedna ze stron wymiany posiada więcej informacji,
rynkowe współzawodniczą ze sobą w zawieraniu
transakcji rynkowych a żaden nie ma wpływu na
warunki tej wymiany
 Konkurencja niedoskonała – pojedynczy
przedsiębiorca wywiera wpływ na cenę danego
dobra.
 Monopol
niż druga.
 Problem ceny używanych samochodów
FLUKTUACJE
GOSPODARCZE
Czy aby na pewno państwo
powinno?
 życie gospodarcze nigdy nie pozostają w

bezruchu.
 Ciągły ruch do rozkwitu do recesji



państwo nie prowadzi rachunków kosztów i korzyści,
działa nieefektywnie,
wzrasta konsumpcja dóbr publicznych,
obniża się skłonności do przedsiębiorczości, ograniczanie
wolności indywidualnej podmiotów gospodarczych.
działania państwa są nieskuteczne, bo zanim coś
zauważymy, to już się to dzieje (działania państwa są
zawsze spóźnione w stosunku do przeciwników działań
podmiotów).
Funkcje państwa
Ile państwa w gospodarce?
 alokacyjna – korygowanie alokacji dokonywanej przez
Szkoła klasyczna (neoliberalna)
 gospodarka (rynek) w długim okresie doprowadzi do
równowagi i neutralności pieniądza
 państwo nie powinno ingerować w gospodarkę, a pieniądz
nie odgrywa jako odrębny instrument istotnej roli
Keynes’owska (interwencjonizm)
 Gospodarka z natury jest niestabilna i wymaga
„pomagania” - stosowania instrumentów polityki
gospodarczej w celu wyeliminowania bezrobocia
(zwiększanie wydatków budżetowych) i inflacji
(zmniejszanie wydatków budżetowych)
rynek: dostarczanie dóbr publicznych, kontrola monopoli
naturalnych, przeciwdziałanie monopolizowaniu
gospodarki, ochrona konsumenta,
 redystrybucyjna – zmiana podziału dochodów
ukształtowanego przez rynek, pomoc społeczna dla
najbiedniejszych,
 stabilizacyjna – łagodzenie przebiegu cykli
koniunkturalnych np. obniżenie podatków podczas recesji,
bank centralny podczas recesji może zwiększyć ilość
pieniądza w gospodarce,
 adaptacyjna - dostosowywanie metod i środków do
uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych.
5
Ile państwa w gospodarce?
CELE INTERWENCJONIZMU
Szkoła monetarna
 Gospodarka z natury jest stabilna
Szkoła podażowa
 Ważne jest zarządzanie podażą i bodźce do pracy, oszczędzania i
inwestowania
 wykorzystanie redukcji stóp podatkowych, co wzmocni motywację
ludzi do pracy, oszczędzania i inwestowania
Szkoła racjonalnych oczekiwań
 Polityka makroekonomiczna jest jałowa – ludzie mając informację o
zamierzonych posunięciach rządu zawczasu dostosują swoje działania
do tych posunięć, w rezultacie czego nic się nie zmieni
Marksizm
 Aktywność państwa we wszystkich dziedzinach gospodarki
 ograniczenie bezrobocia do poziomu uznanego za
niezbędny, a nawet korzystny dla gospodarki,
 pobudzenie popytu globalnego, którego
niedostateczny poziom uznaje się za jedną z
przyczyn wahań koniunkturalnych
 podniesienie tempa wzrostu gospodarczego.
NARZĘDZIA
INTERWENCJONIZMU
REGULACJA
 inwestycje państwowe pozwalające zwiększyć
 państwowe narzędzie kontroli nad przemysłem.






zatrudnienie bez wzrostu podaży dóbr i usług (np. roboty
publiczne);
dotacje do nierentownych przedsiębiorstw lub ich
nacjonalizacja;
protekcjonizm w zakresie handlu zagranicznego;
prawo (antymonopolowe, ochrona konsumenta);
płatności transferowe,
polityka monetarna;
polityka fiskalna.
 polityka gospodarcza
DEREGULACJA
 zmniejszenie oddziaływania państwa na
ekonomiczną sferę kraju
6