Stanisław Pietkiewicz

Stanis³aw Pietkiewicz
1894–1986
Prace i Studia Geograficzne
2008, T. 40, ss. 163–174
STANIS£AW PIETKIEWICZ
1894–1986
Stanis³aw Pietkiewicz organizator i pierwszy kierownik Katedry Kartografii
dzia³aj¹cej ju¿ od 1950 r. w ramach Instytutu Geograficznego by³ z wykszta³cenia geografem fizycznym o bardzo dobrym przygotowaniu topograficznym.
Urodzony 28 lipca 1894 r. w Cybulowie ko³o Humania, maj¹c 18 lat ukoñczy³ gimnazjum humanistyczne i w 1913 r. rozpocz¹³ studia na Wydziale In¿ynierii Wodnej Politechniki w Petersburgu. Z powodu wybuchu I wojny
œwiatowej studiów tych nie ukoñczy³, ale zagadnienia hydrologiczne pozosta³y zawsze w krêgu jego zainteresowañ. Jako poddany rosyjski zostaje
powo³any na pocz¹tku 1916 r. do wojska i po roku koñczy Szko³ê Podchor¹¿ych In¿ynierii. Zwolniony z wojska w czerwcu 1918 r. rozpoczyna pracê w Kijowskim Biurze Hydrograficznym oraz zapisuje siê na Politechnikê
Kijowsk¹. Zakoñczenie I wojny œwiatowej, wybuch rewolucji paŸdziernikowej i og³oszenie niepodleg³oœci Polski, zbiegaj¹ siê z jego przyjazdem do Warszawy i rozpoczêciem pracy w Wojskowym Instytucie Geograficznym. Zostaje skierowany do Oficerskiej Szko³y Topografów, aby po roku zostaæ jednym z instruktorów. Niezwykle po¿yteczny dla praktyki topograficznej by³
udzia³ w pracach polsko-niemieckiej Komisji Granicznej wytyczaj¹cej w terenie zachodni¹ granicê Polski. Tê wiedzê i doœwiadczenie wykorzysta³ po
wojnie, gdy uczestniczy³ w wytyczaniu granicy wschodniej ze Zwi¹zkiem Radzieckim. Przez kilka sezonów bra³ udzia³ w pracach topograficznych m.in. na
bia³ostocczyŸnie. W 1927 r. zosta³ przeniesiony z WIG-u do Wydzia³u Kartograficznego. Od tego czasu datuje siê jego zainteresowanie problemami prezentacji rzeŸby na mapach. W 1928 r. jako przedstawiciel Polski bra³ udzia³
w konferencji na temat „Miêdzynarodowej Mapy Œwiata” oraz w XII Kongresie
Geograficznym w Cambridge. Z wojska zwolni³ siê w 1930 r., co zwi¹zane
by³o z jego planami naukowymi.
Zaraz po przyjeŸdzie do Warszawy jesieni¹ 1918 r. uczêszcza³ na zajêcia
Wolnej Wszechnicy Polskiej, a kiedy pozwala³y mu na to zajêcia w wojsku –
rozpocz¹³ studia geograficzne u prof. S. Lencewicza. W 1928 publikuje
w „Przegl¹dzie Geograficznym” obszerne opracowanie Pojezierze Suwalszczyzny Zachodniej (Zarys morfologii lodowcowej), które ukazuje siê równie¿
jako 12 zeszyt „Prac wykonanych w Zak³adzie Geograficznym Uniwersytetu
166
90 lat geografii w Uniwersytecie Warszawskim
Warszawskiego”. Na tej podstawie otrzymuje rok póŸniej tytu³ doktora. Przez
rok przebywa na stypendium we Francji, gdzie ma mo¿liwoœæ studiowania
u œwiatowej s³awy geografa E. de Martonne’a i pog³êbienia swej wiedzy
geomorfologicznej.
Po powrocie z Francji publikuje rozprawê O sposobach przedstawiania
terenu na mapach, która ukaza³a siê w 1930 r. jako tom „Biblioteki S³u¿by
Geograficznej”. Jest to opracowanie zawieraj¹ce przegl¹d metod przedstawiania ukszta³towania terenu, w którym zawar³ swoje rozwa¿ania i doœwiadczenia na temat barwoplastyki, a szczególnie systemu barw W. Ostwalda
oraz skali K. Peuckera, któr¹ – jak wiemy – akceptowa³ na swoich mapach
E. Romer. Rozprawa zawiera piêæ barwnych fragmentów arkusza Lwów
Mapy Operacyjnej 1:300 000, stanowi¹cych studium prezentacji rzeŸby. Na
zakoñczenie rozprawy S. Pietkiewicz napisa³ „...pozwolê sobie wyraziæ
nadziejê, ¿e praca moja u³atwiæ mo¿e niektórym kartografom rozstrzyganie
zwi¹zanych z ich dzia³alnoœci¹ zagadnieñ praktycznych; ...Zdajê sobie sprawê, ¿e wnioski do których doszed³em, ró¿ni¹ siê nieco od zasad przewa¿nie
stosowanych w polskiej kartografji, a w szczególnoœci, ¿e metoda, któr¹ tu
proponujê, nie godzi siê z pogl¹dami zas³u¿onego senjora nasze go prof.
Romera. Mam jednak nadziejê, ¿e z takiej ró¿nicy zdañ zrodzi siê dyskusja, która przyniesie, byæ mo¿e pewien po¿ytek” (s. 50). Ze wzglêdu na wartoœæ poznawcz¹ rozprawy, m.in. dla studentów, jej reprint ukaza³ siê
w 1998 roku.
Maj¹c stopieñ doktora, du¿e doœwiadczenie z pracy w WIG-u zarówno
topograficzne jak i kartograficzne zostaje w 1930 r. starszym asystentem
w Zak³adzie Geografii, kierowanym przez prof. S. Lencewicza, wkrótce potem adiunktem, a po habilitacji od 1936 r. docentem. Habilitacjê otrzyma³ na
podstawie wspomnianej pracy O sposobach przedstawiania terenu na mapach. Poniewa¿ stopieñ docenta upowa¿nia³ do samodzielnego prowadzenia
wyk³adów, przejmuje wyk³ady z kartografii i topografii oraz geografii regionalnej. Prowadzi te¿ æwiczenia z geomorfologii i hydrografii. W 1937 r. przygotowuje dwa skrypty Æwiczenia morfometryczne oraz Konstrukcja blokdiagramów.
Okres okupacji S. Pietkiewicz prze¿y³ w Warszawie. W przeciwieñstwie
do pracy w WIG-u, pracy w komisji delimitacyjnej granicy polsko-niemieckiej, czy rocznego pobytu we Francji, o czym opowiada³ barwnie prowadz¹c
wyk³ady dla specjalizantów w Katedrze Kartografii, o okresie okupacji
w Warszawie mówi³ niewiele. Wiemy, ¿e naucza³ w szko³ach œrednich i zawodowych oraz bra³ udzia³ w tajnych kursach Uniwersytetu Warszawskiego
i Wy¿szej Szko³y Handlowej. Po latach prof. J. Paszyñski, wówczas student
– tak wspomina doc. S. Pietkiewicza: „Prowadzi³ on zajêcia z kartografii –
coœ poœredniego miêdzy wyk³adem a æwiczeniami, wykonywanymi na miejscu pod jego bezpoœrednim nadzorem. Zleca³ nam tak¿e zadania domowe,
Stanis³aw Pietkiewicz
167
polegaj¹ce g³ównie na kreœleniu siatek w rozmaitych odwzorowaniach oraz
profilów z ró¿nych map topograficznych, warstwicowych czy szrafowych,
nad którymi trzeba by³o œlêczeæ ca³ymi godzinami. [Profesor zwany popularnie] Pieciu by³ raczej bezpoœredni i komunikatywny, lubi³ rozmawiaæ z nami
na ró¿ne tematy. Prowadzi³ on specjalny zeszyt, w którym zapisywa³ kuriozalne, niekiedy zupe³nie nieprawdopodobne odpowiedzi studentów i pewnego razu zapozna³ nas z tymi notatkami”1.
Po zakoñczeniu wojny rozpoczyna pracê na Uniwersytecie Jagielloñskim. Prowadzi wyk³ady w Instytucie Geograficznym z hydrografii i oceanografii, klimatologii, geografii regionalnej a ponadto wyk³ada na kursie naukowo-informacyjnym o Ziemiach Odzyskanych. W 1945 r. uzyskuje w Krakowie rozszerzenie habilitacji na geografiê ogóln¹. Do Warszawy powraca na
pocz¹tku 1946 r., aby podj¹æ pracê w Zak³adzie Geograficznym, kierowanym
przez S.Z. Ró¿yckiego na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym.
Ju¿ w 1946 r. wydaje podrêcznik Klimaty kuli ziemskiej, a w 1951 mapê
œcienn¹ Klimaty œwiata wraz z komentarzem. W 1958 r. nak³adem PWN wychodzi podrêcznik Wody kuli ziemskiej. Wody l¹dowe. S¹ to publikacje powsta³e na kanwie wyk³adów, które prowadzi³ od 1930 r., czyli od czasu uzyskania stopnia docenta. Wobec gruntownej znajomoœci geomorfologii Polski
pó³nocno-wschodniej, na zlecenie Instytutu Geologicznego opracowa³ arkusz
Bia³ystok wydania A Przegl¹dowej mapy geologicznej Polski 1:300 000.
W roku 1948 w „Czasopiœmie Geograficznym” og³asza studium Podzia³ morfologiczny Polski Œrodkowej i Pó³nocnej. Jako geograf i topograf bra³ udzia³
w wytyczaniu granicy polsko-radzieckiej – doœwiadczenia i refleksje na ten temat zawar³ w artykule w „Przegl¹dzie Geograficznym”. Doc. S. Pietkiewicz
zosta³ w1949 r. cz³onkiem warszawskiego, w 1950 ³ódzkiego, a w 1965
bia³ostockiego Towarzystw Naukowych. Z Uniwersytetem £ódzkim zwi¹zany
by³ przez 19 lat od 1950 r., kiedy rozpocz¹³ wyk³ady z hydrografii i oceanografii. By³ inicjatorem hydrograficznych badañ terenowych, a przede wszystkim zaanga¿owa³ siê w terenowe kartowanie hydrograficzne, zainicjowane
uchwa³¹ I Kongresu Nauki Polskiej w 1951 r. By³ wspó³autorem kolejnych
wydañ instrukcji i redaktorem map hydrograficznych.
Doc. S. Pietkiewicz wzi¹³ udzia³ w spotkaniu, które odby³o siê w listopadzie 1945 r. w Warszawie na temat opracowania narodowego atlasu Polski.
Do atlasu, którego dalsze losy okaza³y siê wielce skomplikowane, S. Pietkiewicz przygotowa³ wspólnie z S. Leszczyckim planszê prezentuj¹c¹ dawne
mapy Polski. Jak siê wydaje praca ta ukierunkowa³a jego póŸniejsze zainteresowania histori¹ kartografii.
1
Paszyñski J., Wspomnienia ze studiów klimatologii na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. Prace i Studia Geograficzne, T. 29, s. 29–45. Warszawa 2001.
168
90 lat geografii w Uniwersytecie Warszawskim
W listopadzie 1950 r. zostaje powo³any Instytut Geograficzny na Uniwersytecie Warszawskim, a w jego ramach Katedra Kartografii, której kierownikiem zostaje doc. Stanis³aw Pietkiewicz. Zadaniem pracowników Katedry jest
nie tylko prowadzenie zajêæ z topografii i kartografii dla studentów geografii,
ale przede wszystkim prowadzenie specjalizacji, pocz¹tkowo trwaj¹cej dwa
lata, póŸniej – trzy. Organizuj¹c Katedrê kierownik anga¿uje pracowników
m.in. o przygotowaniu politechnicznym oraz m³odych zdolnych absolwentów,
m.in. Jadwigê Remiszewsk¹, Leonarda Baranowskiego, Wies³awa Kaprowskiego, Witolda Maculewicza. Tytu³ profesora uzyska³ w 1954 r. W latach
1956–1959 pe³ni³ funkcjê prodziekana Wydzia³u Biologii i Nauk o Ziemi.
W pracy naukowo-dydaktycznej zespo³u kierowanego przez S. Pietkiewicza mo¿na wyró¿niæ kilka kierunków, widocznych przede wszystkim w tematyce prac magisterskich. Pierwszym by³a problematyka treœci i formy
mapy ogólnogeograficznej. Mo¿na tu wyró¿niæ dwie grupy opracowañ: dotycz¹ce Polski oraz regionów œwiata. Prof. S. Pietkiewicz kierowa³ pracami,
których tematem by³y œcienne ogólnogeograficzne mapy Polski w ró¿nych
skalach. Zbiera³ w ten sposób materia³y do zredagowania siedmiu map regionów wydanych w latach 1960–1964 przez PPWK. Zastosowa³ na mapach
szczególn¹ skalê barw hipsometrycznych przygotowan¹ w Wydawnictwie,
doœæ dobrze odzwierciedlaj¹c¹ ró¿nice wysokoœci szczególnie na nizinach.
Druga grupa opracowañ dotyczy³a ogólnogeograficznych map œciennych
przeznaczonych do nauczania geografii regionalnej œwiata. Aby studenci lepiej poznali problematykê barwy, w Katedrze prowadzone by³y zajêcia przez
psychologa oraz rysunek odrêczny przez niew¹tpliwie uzdolnionego plastycznie L. Ratajskiego, który zaraz po wojnie studiowa³ w krakowskiej ASP,
a w 1967 r. zosta³ nastêpc¹ Profesora na Katedrze Kartografii.
WyraŸnym nurtem zainteresowañ prof. S. Pietkiewicza by³a historia kartografii. Jako topograf interesowa³ siê poprawnoœci¹ map zaborczych. Zaproponowa³ pracê doktorsk¹ W. Kaprowskiemu na ten temat, ukoñczon¹
w 1961 r. Dalszym krokiem by³y tematy prac magisterskich bêd¹ce monografiami dawnych map terytorium Polski. W Katedrze wykonano ponad 40 takich opracowañ, które Profesor niestety tylko czêœciowo wykorzysta³ w ró¿nych publikacjach. Opracowa³ podstawow¹ dla naszej kartografii mapê Polski Bernarda Wapowskiego z 1526 r., mapê Ksiêstwa Oœwiêcimskiego i Zatorskiego Stanis³awa Porêbskiego z 1563 r. oraz mapê Ksiêstwa Poznañskiego
Jerzego Freundenhammera (1662–1665). Przygotowywa³ dalsze opracowania, ale ich nie opublikowa³. O jego zainteresowaniach histori¹ kartografii
œwiadczy przet³umaczenie i opublikowanie w „Przegl¹dzie Zagranicznej Literatury Geograficznej” wyk³adów R.A. Skeltona na temat badania i zbierania
map oraz uzupe³nienie tej publikacji o rozdzia³ Zbieranie i badanie dawnych
map w Polsce. Wymienione opracowania przygotowa³ Profesor w latach siedemdziesi¹tych bêd¹c ju¿ na emeryturze.
Stanis³aw Pietkiewicz
169
Znaj¹c dobrze kilka jêzyków uczestniczy³ czynnie w szeœciu Kongresach
Miêdzynarodowej Unii Geograficznej oraz w wielu konferencjach i sympozjach wyg³aszaj¹c referaty i zabieraj¹c g³os w dyskusjach. Aby przybli¿yæ
polskiemu czytelnikowi opracowania przygotowane tylko w jêzykach obcych, z okazji 100-lecia urodzin Profesora, wspó³pracownicy i uczniowie
przygotowali tom „Prac i Studiów Geograficznych” (nr 17) zatytu³owany Stanis³aw Pietkiewicz (1894–1986) twórca pierwszej w Polsce Katedry Kartografii, geograf i historyk. Zawarto w nim ¿yciorys Profesora, wspomnienia
wspó³pracowników oraz t³umaczenia szeœciu opracowañ. S¹ to m.in. rozwa¿ania o definicji mapy, o przedstawianiu wielkoœci miast na mapach ogólnogeograficznych, jak i o zastosowaniu map izochron do wyznaczania strefy oddzia³ywania miasta. Niew¹tpliwie by³ cz³owiekiem o szerokich horyzontach,
co znalaz³o wyraz m.in. w opracowaniu S³ownika pojêæ geograficznych
(wspólnie z S. ¯mud¹) oraz S³ownika geograficznego angielsko-polskiego
(wspólnie z Z. Ciêtakiem z Uniwersytetu w Nottingham). Uczestniczy³ Profesor w pracy wielu organizacji i Komisji. By³ cz³onkiem PTG od pocz¹tku jego
istnienia w 1919 r., w 1969 r. otrzyma³ z³ot¹ odznakê PTG, a w 1971 r. godnoœæ Cz³onka Honorowego. Podczas XI Miêdzynarodowej Konferencji Kartograficznej odbywaj¹cej siê w sierpniu 1982 r. w Warszawie otrzyma³ godnoœæ Cz³onka Honorowego Miêdzynarodowej Asocjacji Kartograficznej.
Od pocz¹tku istnienia warszawskiego „Polskiego Przegl¹du Kartograficznego”, który zacz¹³ ukazywaæ siê w 1969 r., by³ cz³onkiem Komitetu Redakcyjnego. Do pierwszego numeru tego kwartalnika przygotowa³ obszerny,
Ÿród³owy artyku³ 50 lat kartografii niepodleg³ej Polski.
Rysem charakterystycznym pracy naukowej Profesora jest stosunkowo
du¿a liczba recenzji zarówno map, atlasów jak i piœmiennictwa. Dawa³ w nich
wyraz swoim pogl¹dom na formê i funkcjê mapy przede wszystkim w badaniach geograficznych. Bibliografia obejmuje niemal 50 recenzji z czego prawie po³owa powsta³a po przejœciu Profesora na emeryturê.
Profesor S. Pietkiewicz nale¿a³ do grona geografów, których aktywnoœæ
przypad³a na okres miêdzywojenny i lata po II wojnie œwiatowej. Byli to
uczeni o szerokich horyzontach, zajmuj¹cy siê – z dzisiejszej perspektywy –
ró¿nymi dziedzinami geografii. Niejednokrotnie potrafili nadaæ kierunek nowym bardziej specjalistycznym badaniom, co nierzadko owocowa³o powstaniem nieformalnej szko³y, np. w zakresie geomorfologii czy geografii rolnictwa. Profesor S. Pietkiewicz, twórca i kierownik pierwszej Katedry Kartografii na Uniwersytecie Warszawskim by³ w du¿ej mierze wspó³twórc¹ polskiej
kartografii jako wyspecjalizowanej dyscypliny akademickiej.
Jacek Pas³awski
170
90 lat geografii w Uniwersytecie Warszawskim
WYBRANE PUBLIKACJE O STANIS£AWIE PIETKIEWICZU
Stanis³aw Pietkiewicz (1894–1986) twórca pierwszej w Polsce Katedry Kartografii, geograf i historyk (wspomnienia wspó³pracowników i wychowanków w setn¹ rocznicê
urodzin). Prace i Studia Geograficzne, T. 17, Warszawa 1995, 149 s. Tom zawiera
m.in.:
W. Grygorenko, Profesor dr hab. Stanis³aw Pietkiewicz – twórca, organizator
i kierownik pierwszej w Polsce Katedry Kartografii na Uniwersytecie Warszawskim.
J. Kondracki, Stanis³aw Pietkiewicz – geograf o wszechstronnych zainteresowaniach.
Z. Maksymiuk, Profesor Stanis³aw Pietkiewicz – naukowiec i przyjaciel.
W. Kaprowski, Dzia³alnoœæ naukowa profesora Stanis³awa Pietkiewicza w dziedzinie kartografii.
G. Bonatowski, Dzia³alnoœæ profesora Stanis³awa Pietkiewicza w zakresie badania
dawnych map obszaru Polski.
B. Horodyski, Moje „O sposobach...” refleksja okolicznoœciowa.
Ponadto zamieszczono szeœæ t³umaczeñ referatów i artyku³ów Profesora.
Stanis³aw Pietkiewicz (b.a). Sprawozdania £ódzkiego Towarzystwa Naukowego, T. 5,
1951, nr 1, s. 23–26.
Pietkiewicz Stanis³aw dr (b.a). Rocznik Uniwersytetu Warszawskiego, R. 3, 1964, nr 9,
s. 114.
Stanis³aw Pietkiewicz (H. Rêkawkowa). Czas. Geogr., T. 43, 1972, z. 2, s. 235–236.
Prof. dr Stanis³aw Pietkiewicz cz³onkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geograficznego (J.O.). Polski Przegl. Kartogr., T. 4, 1972, nr 1, s. 41.
80-lecie urodzin Profesora dr. Stanis³awa Pietkiewicza (J. Ostrowski). Polski Przegl.
Kartogr., T. 6, 1974, nr 2, s. 49–60.
85-lecie urodzin prof. dra Stanis³awa Pietkiewicza (J. Ostrowski). Polski Przegl. Kartogr., T. 12, 1980, nr 2, s. 86–87.
Cz³owiek, który wytycza³ granicê. Rozmowa z prof. S. Pietkiewiczem (Rozmawia³a
D. Tomczak). „PrzyjaŸñ” nr 28 (1742), 17 wrzeœnia 1982, s. 16–17.
Przyznanie honorowego cz³onkostwa Miêdzynarodowej Asocjacji Kartograficznej
profesorowi S. Pietkiewiczowi (J.O.). „Polski Przegl. Kartogr.”, T. 15, 1983,
nr 1, s. 40.
90-lecie urodzin Profesora dra Stanis³awa Pietkiewicza (J. Ostrowski). Polski Przegl.
Kartogr., T. 16, 1984, nr 2, s. 49–52.
Pietkiewicz Stanis³aw (b.a). [w:] Kto jest kim w Polsce 1984. Informator biograficzny.
Warszawa 1984, Wydawn. Interpress, s. 746.
Pietkiewicz Stanis³aw 1894–1986 (J. Kondracki). Przegl. Geogr., T. 58, 1986, z. 4,
s. 865–867.
Stanis³aw Pietkiewicz (1894–1986) (A. Dylikowa). Czas. Geogr., T. 58, 1987, z. 1,
s. 103–105.
Stanis³aw Pietkiewicz (1894–1986) (Z.J. Wójcik). Kwart. Hist. Nauki i Techniki, R. 32,
1987, nr 1, s. 209–218.
Stanis³aw Pietkiewicz
171
WA¯NIEJSZE PUBLIKACJE STANIS£AWA PIETKIEWICZA
Ksi¹¿ki, artyku³y
1923, Wycieczka na miêdzyrzecze Warty – Noteci oraz Pojezierze Zachodnio-Wielkopolskie [1921 r., z Zak³. Geogr. UW] Przegl. Geogr., T. 4, s. 205–208.
1927, Granica polsko-niemiecka w oœwietleniu Niemców, Przegl. Geogr., T. 7, s. 87–99.
1927, O polskich mapach ludnoœciowych, Wiad. S³u¿by Geogr., R. 1, z. 3, s. 306–309.
1928, Pojezierze Suwalszczyzny Zachodniej (Zarys morfologii lodowcowej), Przegl. Geogr.,
T. 8, z. 2–4, s. 168–222 oraz nadb. w serii: Prace wykonane w Zak³. Geogr. Uniw.
Warsz. nr 12, Warszawa, s. 56.
1927, Miêdzynarodowy Kongres Geograficzny w Cambridge, Wiad. S³u¿by Geogr.,
R. 2, z. 3, s. 234–247.
1930, O sposobach przedstawiania terenu na mapach, Biblioteka S³u¿by Geogr., T. 5,
Nak³. Sekcji Geogr. Tow. Wiedzy Wojskowej, Warszawa, s. 57, 9 map kol.
1931, Miêdzynarodowy Kongres Geograficzny w Pary¿u, Wiad. S³u¿by Geogr., R. 5,
z. 3, s. 242–251.
1936, Belgia, I. Struktura geograficzna [w:] Encykl. Nauk Polit., T. 1, A–D, s. 396–398.
1938, Kielecko-Sandomierska wy¿yna [w:] Encykl. Nauk Polit., T. 3, K–M, s. 125–127.
1938, Schodowate uk³ady zrównañ erozyjnych (Piedmont-Treppen), Przegl. Geogr.,
T. 18, s. 155–168.
1939, Sur la morphologie de l’Avallonnais Occidental, Annales de Géogr. 48,
s. 137–144.
1946, Klimaty kuli ziemskiej, PZWS, Warszawa, 1946, s. 164.
1946, Zarys geografii gospodarczej Pomorza Zachodniego w granicach przyznanych
Polsce, Polski Zw. Zach. Kurs Nauk.-Inform. o Ziemiach Zachodnich, Kraków,
nr 26, 40 s.
1946, O granicy pañstwowej i jej przeprowadzaniu, Przegl. Geogr., T. 20, s. 9–53.
1947, Podzia³ morfologiczny Polski Œrodkowej i Pó³nocnej, Czas. Geogr., T. 18, druk
1948, z. 1/4, s. 123–169.
1948, Wschodnia granica Polski, Przegl. Geogr., T. 21, z. 3/4, s. 369–373.
1951, Klimaty œwiata. Skala 1:25 000 000, Odwzorowanie równoodleg³oœciowe Mollweidego-Babineta. Wskazówki dla nauczyciela. PZWS, Warszawa, 4 s.
1954, Kartografia polska w latach 1945–1954, Przegl. Geogr., T. 26, z. 3, s. 79–93.
1955, Z problematyki hydrologicznej mapy Polski, Przegl. Geogr., T. 27, z. 2, s. 325–332.
1957, Nove polské nástìnne školni mapy, Sbornik Èeskosl. Spoleè. Zemìpisne, R. 62,
nr 4, s. 381–384.
1957, Kartografia w Niemieckiej Republice Demokratycznej na tle ogólnego rozwoju
kartografii w Niemczech, Przegl. Geogr., T. 29, z. 2, s. 375–386.
1958, Wody kuli ziemskiej. Wody l¹dowe, PWN, Warszawa, 226 s.
1958, Um eine einheitliche Auffassung der Stadtgrössen auf geographischen Karten,
Peterm. Geogr. Mitt. Bd. 102, H. 1, s. 61–65. T³um. [w:] Prace i Studia Geograficzne nr 17, 1995, s. 115–124.
1959, Instrukcja do zdjêcia hydrograficznego Polski (wspólnie z T. Celmerem, M. Klimaszewskim, W. Stephan, T. Wilgatem, H. Werner-Wiêckowsk¹ i K. Witt), Dokum. Geogr., z. 4, s. 11–84, 26 tabl.
1960, Analyse de l’exactitude de quelques cartes du XVI-e, XVIII-e et XIX-e siècle, couvrant les territoires de l’ancienne Pologne, Przegl. Geogr. T. 32, Suppl., s. 21–27.
T³um. [w:] Prace i Studia Geograficzne nr 17, 1995, s. 103–113.
172
90 lat geografii w Uniwersytecie Warszawskim
1961, Guide-book of Excursion D. North-East Poland. The last glaciation and the terminal stages of the Middle-Polish glaciation in NE Poland (wspólnie z J. Kondrackim). INQUA VI Congress. PWN, £ódŸ, s. 63.
1962, Wody l¹dowe [w:] Geografia Powszechna, T. 1, PWN, Warszawa, s. 305–333.
1964, Moraines and dunes on small-scale maps, Geogr., Polonica nr 2, s. 257–259.
T³um. [w:] Prace i Studia Geograficzne, nr 17, 1995, s. 131–137.
1965, Francja [w:] Geografia Powszechna, T. 3, PWN, Warszawa, s. 256–302.
1965, Opracowanie serii œciennych map regionów Polski, Geografia w Szkole, R. 18,
nr 4, s. 165–171.
1966, Droga Kraków – Zakopane na mapie z lat 1861–1862, Wierchy R. 34, s. 183–191.
1967, Quelques observations sur l’indice isochronique de la banlieue immédiate,
Mélanges de Géographie, T. 1, Géographie physique et géographie humaine. Gemblaux, s. 524–529. T³um. [w:] Prace i Studia Geograficzne, nr 17, 1995, s. 139–144.
1968, The evolution of the map definition during the last hundred years, Actes du XIe
CongrPs Internat. d’Histoire des Sciences, T. 4, Wroc³aw, s. 272–275. T³um.
[w:] Prace i Studia Geograficzne, nr 17, 1995, s. 99–102.
1969, 50 lat kartografii niepodleg³ej Polski, Polski Przegl. Kartogr., T. 1, nr 1, s. 5–12,
nr 4, s. 1–12.
1971, Propozycje konsekwentnego zestawu pomocniczych miêdzynarodowych terminów
z dziedziny kartografii tematycznej [w:] Problemy Kartografii Tematycznej, Lublin
10–11 V 1968 r., „Materia³y Ogólnopolskich Konferencji Kartograficznych”, T. 1,
Lublin–Warszawa, s. 242–248.
1972, Ispolzowanije russkoj kartografii XIX wieka polskoj naukoj [w:] Istorija russkopolskich kontaktow w ob³asti gieo³ogii i gieografii, Leningrad, s. 92–94.
1973, S³ownik pojêæ geograficznych (wspólnie z S. ¯mud¹), Wiedza Powszechna, Warszawa, s. 611.
1973, Mapy siedemnastowiecznej Rzeczypospolitej w sztucznym atlasie Van der Hema
w wiedeñskiej Bibliotece Narodowej [w:] Studia z dziejów geografii i kartografii,
„Monografie z Dziejów Nauki i Techniki”, T. 87, Zak³. Nar. im. Ossoliñskich,
Wroc³aw–Warszawa–Kraków–Gdañsk, s. 169–184.
1980, Studia nad dok³adnoœci¹ dawnych map ziem polskich. Trzy mapy z XVI i XVII wieku.
Wstêp. „Studia i materia³y z dziejów nauki polskiej” Seria C. Historia nauk matematycznych, fizyczno-chemicznych i geologiczno-geograficznych, z. 24, s. 35.
Mapa Polski – „Milionówka” Bernarda Wapowskiego (1526). Tam¿e, s. 37–62.
Mapa Ksiêstwa Oœwiêcimskiego i Zatorskiego Stanis³awa Porêbskiego (1563).
Tam¿e, s. 63–78.
Mapa Palatinatus Posnaniensis Jerzego Freudenhammera (wspólnie z G. Kwiatkowsk¹-Gadomsk¹). Tam¿e, s. 79–112.
Mapy
1916, Polska. Mapa pogl¹dowa dla szkó³. Skala ok. 1:2 500 000, Piotrogród.
1948, Przegl¹dowa mapa geologiczna Polski 1:300 000, Wyd. A. Arkusz B5. Bia³ystok.
Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
1951, Klimaty œwiata. Œcienna mapa szkolna. Skala 1:25 000 000. PZWS, Warszawa.
1953, Dawne mapy Polski (wspólnie z S. Leszczyckim), Plansza 1, [w:] Atlas Polski,
z. 1, PPWK, Warszawa.
1960, Wielkopolska. Œcienna mapa fizyczna. Skala 1:250 000. Oprac. w Katedrze Kartogr. UW pod kier. S. Pietkiewicza, PPWK, Warszawa.
173
Stanis³aw Pietkiewicz
1961, Mazowsze i Podlasie. Œcienna mapa fizyczna. Skala 1:250 000. Oprac. Z. Maku³a
w Katedrze Kartogr. UW pod kier. S. Pietkiewicza, PPWK, Warszawa.
1962, Mazury i Warmia. Œcienna mapa fizyczna. Skala 1:250 000. Oprac. w Katedrze
Kartogr. UW pod kier. S. Pietkiewicza, PPWK, Warszawa.
1962, Pomorze. Œcienna mapa fizyczna. Skala 1:250 000. Oprac. J. Ostrowski w Katedrze Kartogr. UW pod kier. S. Pietkiewicza, PPWK, Warszawa.
1963, Œl¹sk. Œcienna mapa fizyczna. Skala 1:250 000. Oprac. w Katedrze Kartogr. UW
pod kier. S. Pietkiewicza, PPWK, Warszawa.
1964, Karpaty Polskie. Œcienna mapa fizyczna. Skala 1:250 000. Oprac. w Katedrze
Kartogr. UW pod kier. S. Pietkiewicza, PPWK, Warszawa.
1964, Ma³opolska. Œcienna mapa fizyczna. Skala 1:250 000. Oprac. J. Ostrowski w Katedrze Kartogr. UW pod kier. S. Pietkiewicza, PPWK, Warszawa.
1968, Formy terenu. Skala 1:300 000. Plansza 3, [w:] Atlas Województwa Bia³ostockiego, Wyd. Geologiczne, Warszawa.
Zestawi³ Jerzy Ostrowski
Summary
Professor Stanis³aw Pietkiewicz Ph.D was born on 28 July 1894 in Cybulów, near
Human in Ukraine. He studied at the Technical University in Sankt Petersburg and
Kiev. With the outbreak of the I World War he was called up to the army and trained for
an instructor of topography. After the war he took a post at the Military Institute of
Geography and in 1926 at its Cartography Section. Simultaneously he studied
geography at the University of Warsaw under the guidance of Professor S. Lencewicz.
In 1929 he received the degree of the Doctor of Philosophy in the physical geography
and in 1936 he completed his habilitation procedures on the basis of dissertation
entitled On methods of terrain depiction on maps (1930) which included, among others,
a proposition of depicting the terrain relief on the Military Operational Map 1:300 000.
At the Department of Geography he lectured on cartography, hydrography, and the
regional geography of France where he received a year-long research grant (1929-1930).
In 1920 he participated in the demarcation of the Polish-German border in the Greater
Poland and of the Polish-Soviet border in 1946. During the occupation he lived in
Warsaw and lectured at the underground courses. After the II World War he lectured in
Cracow and later in Warsaw and £ódŸ. He was the founder, the organizer, and the first
chairman (1950–1964) of the Chair of Cartography functioning within the Institute of
Geography at the University of Warsaw. Beside cartography he was occupied with
geomorphology of the north-eastern Poland; with hydrography that he lectured for many
years at the University of £ódŸ; and with the regional geography of Poland (he was the
author of the Northern Poland division into the natural units).
In 1954 he received the title of an associated professor. As a cartographer he
specialized in the issues of terrain relief depiction on the general geographical maps and
in the history of cartography. He took part in six International Geographical Union
174
90 lat geografii w Uniwersytecie Warszawskim
congresses and in the conference on International World Map 1:1 000 000 in 1928, in
Cambridge. He published the book Climates of the Earth (1946); the wall chart Climates
of the World (1951); and the textbook Waters of the Earth (1958). He was the initiator and
the editor of a set of seven wall maps of Polish regions in the scale 1:250 000. He was the
tutor of 3 doctor’s dissertations and of nearly 100 master’s thesis at the Chair of
Cartography. He was also an honorary member of the Polish Geographic Society (1971)
and of the International Cartographic Association (1982).
Professor Stanis³aw Pietkiewicz died in Warsaw in 1986.
Jacek Pas³awski, Katedra Kartografii, Uniwersytet Warszawski,
ul. Krakowskie Przedmieœcie 26/28, 00-927 Warszawa,
e-mail: [email protected]