„BYŁ SOBIE WILK...” - Podlaska Akademia Przyrody

„BYŁ SOBIE WILK...” - Podlaska Akademia Przyrody

Małgorzata Morozewicz
Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski
Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku
„BYŁ SOBIE WILK...”
Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności
przygotowane w ramach projektu:
Podlaska Akademia Przyrody
Małgorzata Morozewicz
Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski
Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku
„BYŁ SOBIE WILK...”
Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności
przygotowane w ramach projektu:
Podlaska Akademia Przyrody
HONOROWY PATRONAT nad projektem objął
Podlaski Kurator Oświaty
Projekt „Podlaska Akademia Przyrody” korzysta
z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN pochodzącego
z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG.
LIDER:
Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe,
ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok
tel./fax 85 652 61 07
e-mail: [email protected]
PARTNER:
Towarzystwo Amicus,
ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok
tel./fax +48 85 653 77 53
e-mail: [email protected]
Białystok 2014
ISBN: 978-83-940838-3-0
Scenariusze zajęć przedszkolnych
dotyczące bioróżnorodności
przygotowane w ramach projektu:
Podlaska Akademia Przyrody
„Pan samochodzik i las”
Scenariusz zajęć przedszkolnych pod hasłem:
„Pan samochodzik i las”
Przewidziany czas realizacji zajęć: 2 godziny lekcyjne.
Wiek dzieci: 4–6 lat.
Miejsce zajęć: sala przedszkolna.
Problem: znaczenie lasu dla lokalnego ekosystemu z uwzględnieniem zwiększenia akceptowalności wilka
i podniesienie świadomości na temat bioróżnorodności, konieczności ochrony środowiska oraz ochrony
lokalnego ekosystemu.
Cele ogólne:
– zapoznanie uczniów z podstawowymi źródłami zanieczyszczeń powietrza, gleby i wody,
– przedstawienie skutków zanieczyszczeń: rozwijanie umiejętności obserwacji i wyciągania
wniosków,
– planowanie działań zmierzających do zmniejszenia stopnia zanieczyszczeń,
– rozwijanie zainteresowań ekologicznych i aktywności twórczej,
– kształtowanie postawy proekologicznej,
– rozwijanie umiejętności współpracy w grupie.
Cele operacyjne:
Dziecko:
– potrafi zlokalizować różne źródła dymów,
– zna przyczyny wydobywania się dymu,
– uczestniczy w zabawach badawczych, próbuje wyciągnąć wnioski z zaobserwowanych zjawisk,
– przestrzega zasad nieniszczenia przyrody i kulturalnego zachowania się,
– umie wyjaśnić znaczenia lasu jako źródła świeżego powietrza – pochłaniacza zanieczyszczeń,
– przedstawia przyczyny oraz skutki zanieczyszczeń powietrza,
– dostrzega możliwość przeciwdziałania skażeniom środowiska,
– obserwuje zmiany w środowisku i najbliższej okolicy,
– zdobywa umiejętność pracy w grupie i obserwowania.
Metoda pracy:
– czynna: samodzielnych doświadczeń, zadań stawianych dzieciom, zabawy przyrodniczo-badawcze,
– słowna: rozmowa, wypowiedzi dzieci,
– oglądowa: ilustracje, obserwacja przedmiotów.
Środki dydaktyczne:
• fragment książki pt. „Wilk i Czerwony Kapturek” T. Matuszkiewicz, dotyczący znaczenia lasu
dla lokalnego ekosystemu, uwzględniający podniesienie poziomu akceptowalności wilka oraz
świadomości dziecięcej dotyczącej bioróżnorodności, arkusze szarego papieru, kredki;
• „Źródła zanieczyszczeń powietrza” – miniwykład, wypowiedź eksperta w dziedzinie
zanieczyszczeń powietrza;
• „Co dymi?” – spacer po osiedlu;
• „Co dymi?” – praca plastyczna, arkusze szarego papieru, kredki;
• „Zadymione miasto” – karta pracy nr 1;
• „Smutny las” – karta pracy nr 2;
• „Podążamy wilczym tropem” – karta pracy nr 3, nożyczki;
• „Ekozwierzak” – zielony wilk, wycinanka;
• „Dlaczego świeczka gaśnie?” – doświadczenie nr 1, świeczka, szklanka, zapałki;
• „Ruchliwa ulica” – karta pracy nr 4;
• „Dużo drzew to czyste powietrze” – zabawa ruchowa;
• „W chmurach” – karta pracy nr 5.
Faza wstępna zajęć:
1. Nauczycielka czyta dzieciom fragment książki pt. „Wilk i Czerwony Kapturek” T. Matuszkiewicz
i następnie prosi o opowiedzenie treści usłyszanego fragmentu:
Długa i mroźna zima odeszła. Dni stawały się coraz dłuższe, a słońce uśmiechało się zza chmur. Śnieg szybko
topniał i mieszkańcy miasteczka schowali już ciepłe ubrania do szafy. Bociany wróciły z ciepłych krajów, na
drzewach i krzewach pojawiły się pąki, a trawniki zaroiły się od wiosennych kwiatków. Rozśpiewane ptaki
zakładały gniazda, składały jajka, a z nich wylęgały się pisklęta. Świat przyrody budził się do życia.
W pobliżu miasteczka był piękny, stary las, pełen roślin, zwierząt, ptaków i owadów. Jeszcze przed zimą do
lasu wprowadziła się wataha wilków – wataha, czyli duża rodzina. Przywędrowała tu z bardzo daleka
w poszukiwaniu bezpiecznego schronienia. Wilki szybko zadomowiły się w nowym miejscu i wczesną wiosną
ich liczna grupka powiększyła się o cztery szczeniaczki.
Tej samej wiosny, w miasteczku, urodził się Kuba. Był zdrowym i silnym dzieckiem, miał wilczy apetyt,
a gdy był głodny, bardzo głośno krzyczał. Mama i tata bardzo kochali synka i spełniali wszystkie jego życzenia. Gdy podrósł, wystarczyło, że tupnął nóżką i wygiął usta w podkówkę, a już kupowali mu nowe, drogie
prezenty. Kiedy tylko chciał, mógł oglądać telewizję albo grać na komputerze. Nie miał też żadnych domowych obowiązków – nie musiał nawet sprzątać zabawek, gdy już skończył się nimi bawić!
– Kuba jest niegrzeczny! Za bardzo go rozpieszczacie i będą z nim kłopoty – ostrzegała rodziców babcia
Kuby. Rodzice jednak nie słuchali. Myśleli, że robią mądrze i nadal pozwalali synkowi na wszystko.
W tym samym czasie mama wilków również miała sporo kłopotów z czwórką swoich szczeniąt. Zwłaszcza
z jednym, który zamiast bawić się z innymi małymi wilkami, wolał wędrować samotnie po lesie.
Wilczka ciekawiło wszystko. Choć nie raz oberwał po nosie i co rusz był przepędzany przez silniejsze i starsze
zwierzęta, to i tak szukał nowych przygód.
W ten sposób uczył się trudnej sztuki przetrwania w lesie.
Tymczasem Kuba rósł jak na drożdżach. W dniu jego siódmych urodzin mama upiekła tort, a tata kupił
synkowi najnowszą konsolę do gier. Chłopca jednak prezent nie ucieszył, bo przecież od dawna miał wszystko, czego tylko zapragnął. Zdmuchnął świeczki na torcie, palcem spróbował tortowego kremu. Powiedział
mamie, że mu nie smakuje i wyszedł do swojego pokoju.
– Nudzę się – krzyknął po chwili.
– A co chciałbyś robić? Na co masz ochotę? – Rodzice byli bardzo przejęci.
– Na nic – odburknął nieuprzejmie Kuba i wyciągnął się na tapczanie. Mama i tata popatrzyli na synka, potem na niezjedzony tort i nierozpakowany prezent. Zrobiło im się przykro.
Nagle ktoś zapukał do drzwi. To była babcia Kuby, która przyszła do wnuczka z urodzinowym prezentem.
On jednak nawet nie podniósł się z tapczanu, aby ją przywitać.
– Coś się stało, Kubusiu? – zapytała babcia i usiadła obok wnuka na tapczanie.
– Wszystko mnie nudzi – odpowiedział Kuba.
– Może prezent ode mnie poprawi ci humor – powiedziała babcia i podała wnuczkowi pakunek owinięty
w kolorowy papier. W środku była wspaniała, czerwona bluza z kapturem, o jakiej Kuba marzył od dawna.
– Dziękuję, babciu – powiedział Kuba, uściskał babcię i uśmiechnął się po raz pierwszy tego dnia.
– Bardzo proszę, mój ty Czerwony Kapturku – zachichotała babcia i ucałowała wnuka w czoło.
Rozwinięcie zajęć:
2. „Źródła zanieczyszczeń powietrza” – miniwykład (7–10 minut)
Zaproszony gość, czyli ekspert w dziedzinie zanieczyszczeń powietrza, opowie o źródłach zanieczyszczeń
w środowisku lokalnym, jakim jest Białystok.
3. „Co dymi?” – spacer po osiedlu (30 minut)
Dzieci wspólnie z wychowawczynią przeliczają, ile samochodów przejeżdża ulicą przy przedszkolu
w ciągu jednej minuty. Wynik: 20 samochodów! Dzieci odpowiadają na pytanie: czy miło jest nam
spacerować, podczas gdy wdychamy tak dużą ilość spalin? Odpowiedź oczywiście brzmi: NIE!
Spacer w okolicy przedszkola ma również na celu zauważenie problemu dymiących kominów.
Dzieci dowiedziały się, ile szkodliwych substancji wraz z dymem zanieczyszcza powietrze w naszej
okolicy. Dzieci dowiedziały się, że drzewa i rośliny są niezbędne w procesie filtracji i przemiany
szkodliwego dwutlenku węgla na tlen. Obserwacja ilości drzew i terenów zielonych naszego przedszkola.
4. „Co dymi?” – praca plastyczna (15–20 minut)
Poszerzenie wiedzy dziecka w zakresie zlokalizowania różnych źródeł dymów. Dzieci podzielone są na
4-osobowe grupy. Każda z nich dostaje duży arkusz papieru i tworzy plakat, na którym przedstawione
są różne źródła dymów, np. dym z komina domu, dym z ogniska, dym z wypalania traw, dym z pożarów
lasów, dym spalin samochodowych, dym z fabryki, dym z papierosa.
5. „Zadymione miasto” – (5 minut)
Nauczyciel prosi, aby dzieci popatrzyły na fragment miasta z ulicami, budynkami i dużą liczbą dymiących
kominów. Dzieci wycinają postać zielonego wilka – Ekozwierzaka. Nauczyciel aranżuje rozmowę,
wykorzystując Ekozwierzaka:
– „Witam Was dzieci, przybyłem tutaj i widzę, że jakieś ciemne chmury zebrały się nad Waszym miastem.
Ale tu dużo dymu… Tyle samochodów, fabryk… Oj, /kaszle/ boli mnie gardło i szczypią oczy… Co to za
chmura unosi się nad miastem?”
– „Dlaczego tutaj jest tyle kominów?”
– „Co tworzy dym? Jak powstaje?”
Rozwiązanie problemu: dzieci opowiadają Ekozwierzakowi o zanieczyszczeniach, które powodują liczne
fabryki, oraz o trujących dymach unoszących się z domów.
6. „Smutny las” – karta pracy nr 2 (5 minut)
Nauczyciel prosi, aby dzieci popatrzyły na fragment zniszczonego lasu, tzn. zwiędnięte kwiaty, opuszczone
gałęzie drzew, uciekające zwierzęta, w tym wilki.
Ekozwierzak: „Powiedzcie mi, dzieci, co to za miejsce… Drzewa i kwiaty wyglądają na smutne, ptaki nie
śpiewają, zwierzęta uciekają…”.
Nauczyciel pyta: ,,Czy Ekozwierzak chciałby tutaj pozostać i czy podoba mu się ten las?”.
Rozwiązanie problemu: „Dlaczego las jest smutny?”.
Dzieci podają swoje pomysły i przykłady rozwiązania problemu. Ekozwierzak podsumowuje obserwacje
i wnioski dzieci, wyjaśniając ważną rolę drzew i zieleni. Roślinki do życia potrzebują m.in. dwutlenku
węgla, słońca i wody.
7. „Podążamy wilczym tropem” – karta pracy nr 3 (5–10 minut)
Uczniowie obserwują elementy tropu wilka z uwzględnieniem położenia opuszek.
Wykonanie zadania służy doskonaleniu spostrzegawczości, zachęca do obserwacji śladów i tropów
w terenie. Uczniowie wycinają tropy wilka.
8. „Dlaczego świeczka gaśnie?” – doświadczenie nr 1 (5 minut)
Ekozwierzak zaprasza dzieci do obserwacji doświadczenia wykonywanego przez nauczyciela.
Rozwiązanie problemu: „Dlaczego świeczka gaśnie?”. Dzieci poszukują rozwiązania.
Wniosek: Do spalania potrzebny jest tlen. Ogień gaśnie, gdy zabraknie tlenu. Spalanie zabiera nam tlen
z powietrza. Szukamy zatem odnawialnych źródeł energii.
9. „Ruchliwa ulica” – karta pracy nr 4 (5 minut)
Ekozwierzak pyta dzieci:
„Dzieci, opowiedzcie mi, co to za miejsce?”.
Dzieci wyjaśniają Ekozwierzakowi, że znajduje się na bardzo ruchliwej ulicy, dużo jest tutaj samochodów
produkujących spaliny.
Problem do rozwiązania:
Ekozwierzak: „Czego potrzebuje samochód, aby mógł jechać? Co moglibyśmy zrobić, aby ograniczyć liczbę
samochodów?”. Dzieci odpowiadają, że mogłyby jeździć rowerem!
10. „Dużo drzew to czyste powietrze” – zabawa ruchowa (5 minut)
Dzieci ustawiają się w parach. Jedno dziecko to drzewo, a drugie jest dzieckiem, które chowa się pod
drzewkiem. Dzieci biegają swobodnie wokół drzew. Na przerwę w muzyce kolejno każde „drzewko” jest
ścinane i dziecko musi schować się pod innym drzewkiem, dołączając do stojącego już tam dziecka.
Po ścięciu prawie wszystkich drzew dzieciom pozostaje tylko jedno, ostatnie drzewo.
Ekozwierzak mówi: „Im mamy więcej drzew i roślin zielonych w swoim otoczeniu, tym czystsze jest
powietrze, którym oddychamy. Drzewa spełniają funkcję filtru oczyszczającego powietrze i dostarczyciela
tlenu dla istot żyjących na planecie Ziemia”.
Zakończenie:
11. „W chmurach” – karta pracy nr 5 (5 minut)
Ekozwierzak pyta: „Co możemy zrobić, żeby nie dopuścić do pojawienia się zanieczyszczeń w Waszym
mieście?”. Efektem odpowiedzi są rysunki w chmurkach, czyli pomysły dotyczące rozwiązania problemu
zanieczyszczeń powietrza. Swoje prace dzieci zawieszają na tablicy. Przykładowe rysunki w chmurkach:
–rower,
–dużo drzew: park lub las,
–spacerujący człowiek,
–komin fabryki, a na nim filtr.
Dzieci zachęcają Ekozwierzaka, aby jednak pozostał na naszej planecie.
Ekozwierzak obiecał dzieciom, że wróci do nich wkrótce, aby wspierać je we wszystkich działaniach na
rzecz czystego środowiska.
Podsumowaniem zajęć są odpowiedzi na pytania:
1. Czego rośliny potrzebują do życia?
2. Co to jest filtr powietrza?
3. Kim jest Ekozwierzak?
4. Co nam daje las?
Bibliografia:
1. H. Okarma: Wilk – monografia przyrodniczo–łowiecka, Białowieża 1992.
2. K. Chwedeńczuk: Pies czy wilk? Warszawa 1987.
3. B. Jędrzejewska, W. Jędrzejewski, H. Okarma: Wilk jest dziki? Wilk jest zły? Białowieża 1991.
4. K. Popko – Tomasiewicz, M. Stefanik: W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku, Kraków 2011.
5. B. Łuczak: Scenariusze zajęć integralnych dla klas 1–3, Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w Poznaniu,
Poznań 1998.
6. A. Konieczna, E. Grodzka– Jurczyk: Wesoła Szkoła, przewodnik metodyczny, część 1, Warszawa 2001.
5. J. Dołkin: Zielony Ekran– program filmowej edukacji ekologicznej, Białystok 2000.
6. I. Wierzbowska: Wilk, Fundacja Wspierania Inicjatyw ekologicznych, Kraków 2010.
Aneks:
„Zadymione miasto” – karta pracy nr 1
Fragment miasta z ulicami, budynkami i dużą liczbą dymiących kominów. Uczniowie odpowiadają na
pytania Ekozwierzaka.
„Smutny las” – karta pracy nr 2
Fragment zanieczyszczonego lasu ze zwiędniętymi kwiatami, opuszczonymi gałęziami drzew,
uciekającymi wilkami. Uczniowie odpowiadają na pytania Ekozwierzaka.
„Podążamy wilczym tropem” – karta pracy nr 3
Elementy tropu wilka z uwzględnieniem położenia opuszek. Wykonanie zadania służy doskonaleniu
spostrzegawczości, zachęca do obserwacji śladów i tropów w terenie. Uczniowie wycinają tropy wilka.
„Ruchliwa ulica” – karta pracy nr 4
Fragment miasta z ulicami, na których jest duża liczba samochodów. Uczniowie odpowiadają na pytania
Ekozwierzaka.
„W chmurach” – karta pracy nr 5
Efektem odpowiedzi są rysunki w chmurkach. Przykłady rysunków w chmurkach:
– rower,
– dużo drzew: park lub las,
– spacerujący człowiek,
– komin fabryki, a na nim filtr.
Swoje prace dzieci zawieszają na tablicy.
„Ekozwierzak” – zielony wilk, wycinanka