Zjawisko dopasowania w sytuacji komunikacyjnej

Zjawisko dopasowania
w sytuacji komunikacyjnej
Patrycja Świeczkowska
Michał Woźny
05.05.2014
1
Przeprowadzone badania miały na celu ustalenie, w jaki sposób rozmówcy
dopasowują się do siebie nawzajem. Badania przeprowadzono na 120 parach podzielonych na
sześć grup pod względem płci rozmówców oraz rodzaju tematu rozmowy. W grupie pierwszej
i czwartej rozmawiały ze sobą dwie kobiety, w grupie drugiej i piątej kobieta i mężczyzna, a
w grupie trzeciej i szóstej dwóch mężczyzn. Grupa pierwsza, druga i trzecia rozmawiały na
przyjemny temat, a grupy czwarta, piata i szósta na temat nieprzyjemny. Poniższy schemat
obrazuje podział na sześć grup:
Płeć
Kobieta-kobieta
rozmówców Kobieta-mężczyzna
Mężczyzna-mężczyzna
Temat rozmowy
Przyjemny
Grupa 1
Grupa 2
Grupa 3
Nieprzyjemny
Grupa 4
Grupa 5
Grupa 6
Przed rozmową każda z par została zbadana pod względem nastroju, zaś po rozmowie
pod względem nastroju, zadowolenia z konwersacji oraz poczucia sukcesu konwersacyjnego.
Nastrój przed i po rozmowie został zmierzony za pomocą testu psychologicznego;
wyniki przedstawione zostały na skali interwałowej o wartościach od 1 do 100. Poniższe
wykresy obrazują zmiany nastroju dla par w poszczególnych grupach. Nastrój przed rozmową
oznaczony jest jako nastrój pre, zaś nastrój po rozmowie jako nastrój post. U 100% badanych
zanotowano wyższe wyniki dla nastroju po rozmowie w stosunku do nastroju przed rozmową.
pomiar nastroju
Badanie nastroju - grupa 1
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
nastrój pre
nastrój post
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
pary
(…)
Badani ocenili swoje zadowolenie z konwersacji na skali porządkowej o wartościach
od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało najniższe poczucie zadowolenia, a 5 najwyższe. Spośród
badanych 6 par (5%) oceniło zadowolenie z konwersacji na 1, 32 pary (27%) na 2, 34 pary
(28%) na 3, 25 par (21%) na 4, a 23 pary (19%) na 5. Rozkład procentowy wśród wszystkich
badanych obrazuje poniższy wykres, a następne pokazują rozkład procentowy w
poszczególnych grupach. Numerami od 1 do 5 oznaczono wartość oceny zadowolenia, którą
podali badani. Można zauważyć, że ocena 1 wystąpiła tylko w jednej z grup; była to grupa par
mężczyzn rozmawiających na nieprzyjemny temat (grupa 6).
2
Ocena zadowolenia z konwersacji - wszyscy badani
5%
19%
27%
1
2
3
4
21%
5
28%
Ocena zadowolenia z konwersacji - grupa 1
0%
30%
30%
1
2
3
4
5%
5
35%
(…)
Poczucie sukcesu konwersacyjnego również ocenione zostało na skali porządkowej o
wartościach od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało najniższe poczucie sukcesu, a 5 najwyższe. Spośród
badanych par 19 (16%) oceniło sukces konwersacyjny na 1, 22 (18%) na 2, 29 (24%) na 3, 34
(28%) na 4, a 16 (13%) na 5. Na poniższym wykresie przedstawiono rozkład procentowy
ocen wśród wszystkich badanych par, a na wykresach kolejnych rozkład procentowy w
Ocena sukcesu konwersacyjnego - wszyscy badani
13%
16%
1
2
18%
28%
3
4
5
3
24%
poszczególnych grupach. Numerami od 1 do 5 oznaczono wartość oceny sukcesu
konwersacyjnego, którą podali badani. Warto zauważyć, że ocena 5 wystąpiła tylko w dwóch
grupach; w tych samych grupach nie wystąpiła ocena 1 ani ocena 2, choć występowały one w
pozostałych czterech grupach. Dwie grupy, w których nie wystąpiła ocena 1 ani 2, zaś
wystąpiła ocena 5, to grupy par kobiet (grupa 1 i grupa 4). Można zatem stwierdzić, że
poczucie sukcesu konwersacyjnego było wyższe w przypadku, gdy rozmówcami były dwie
kobiety, w porównaniu do par, w których rozmówcami byli mężczyźni lub kobieta z
mężczyzną.
Ocena sukcesu konwersacyjnego - grupa 1
0%
0%
35%
35%
1
2
3
4
5
30%
(…)
W badaniu zmierzono różne aspekty dopasowania:



dopasowanie leksykalne, mierzone za pomocą liczby takich samych słów
użytych przez rozmówców w pierwszych 5 i ostatnich 5 minutach rozmowy
(mierzone dla każdej pary);
dopasowanie składniowe, mierzone za pomocą liczby takich samych
konstrukcji składniowych użytych przez rozmówców w pierwszych 5 i
ostatnich 5 minutach rozmowy (mierzone dla każdej pary);
dopasowanie gestów, mierzone za pomocą ilości takich samych gestów
użytych przez rozmówców w pierwszych 5 i ostatnich 5 minutach rozmowy
(mierzone dla każdej pary);
4

dopasowanie barwy głosu, mierzone za pomocą średniej barwy głosu w
pierwszych 5 i ostatnich 5 minutach rozmowy (mierzone dla każdego
rozmówcy);
dopasowanie tempa mówienia, mierzone za pomocą średniego tempa
mówienia w pierwszych 5 i ostatnich 5 minutach rozmowy (mierzone dla
każdego rozmówcy);
dopasowanie postawy, mierzone za pomocą oceny badacza dotyczącej
zbliżenia rozmówców do siebie na skali binarnej (występuje lub nie; mierzone
dla każdej pary).


Postawiono pięć hipotez, które zostaną kolejno omówione poniżej.
Hipoteza 1: Dobór płci rozmówców wpływa na dopasowanie pod względem barwy głosu.
W celu weryfikacji hipotezy obliczono różnicę w barwie głosu mierzonej dla każdego
rozmówcy na początku i na końcu rozmowy, aby uzyskać wartość zmiany barwy głosu
rozmówcy. Następnie obliczono różnicę pomiędzy wartościami zmian w barwie głosu
rozmówców w obrębie każdej pary i w ten sposób uzyskano wartość dopasowania
rozmówców do siebie pod tym względem; wyniki zostały obliczone jako wartości
bezwzględne. Wyniki podzielono na trzy grupy po 40 par pod względem doboru płci
rozmówców: w grupie 1 rozmawiały ze sobą dwie kobiety, w grupie 2 kobieta i mężczyzna, a
w grupie 3 dwóch mężczyzn.
Przeprowadzono test F dla grup niezależnych i uzyskano wynik F = 1,94. Wartość
krytyczną F odczytano z tabeli na podstawie stopni swobody międzygrupowych oraz
wewnątrzgrupowych i wyniosła ona 3,07. Ponieważ otrzymane F nie przekroczyło wartości
krytycznej, zaś poziom istotności p = 0,15 był większy od 0,05, przyjęto, że dobór płci
rozmówców nie różnicuje dopasowania pod względem barwy głosu. Przeprowadzono test
dla wielkości efektu z użyciem współczynnika eta kwadrat; wynik
= 0,03 pozwala
stwierdzić, że jedynie 3% wariancji ogólnej wynika z podziału na grupy, a zatem zależność
pomiędzy podziałem na grupy pod względem doboru płci rozmówców a dopasowaniem
rozmówców pod względem barwy głosu nie występuje.
Poniższe wykresy przedstawiają zestawienie zmian w barwie głosu dla obu mówców
w każdej parze w obrębie trzech badanych grup; dla większej czytelności wykresu wartości
zmian w barwie głosu zostały przedstawione jako wartości bezwzględne, ponieważ u 100%
badanych zmiana miała wartość ujemną. Wykres pokazuje, o ile jednostek zmieniła się barwa
głosu rozmówców w obrębie każdej pary
Zmiany w barwie głosu - grupa 1
12
jednostki
10
8
zmiana u mówcy 1
6
zmiana u mówcy 2
4
2
0
1
4
7
10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40
pary
5
(…)
Hipoteza 2: Temat rozmowy (przyjemny lub nieprzyjemny) warunkuje zmianę postawy
rozmówców wobec siebie.
W celu weryfikacji hipotezy przedstawiono zmianę postawy (czyli zbliżenie lub
oddalenie się rozmówców) na trójstopniowej skali. Wartość -1 oznaczała oddalenie się
rozmówców, wartość 0 oznaczała brak zmiany postawy, zaś wartość 1 oznaczała zbliżenie się
rozmówców; zmiany zostały określone na podstawie obserwacji postawy na początku i na
końcu konwersacji dokonanych przez badacza. Wyniki podzielno na dwie grupy po 60 par:
tych, które rozmawiały na temat przyjemny (grupa 1) oraz tych, które rozmawiały na temat
nieprzyjemny (grupa 2).
Przeprowadzono test U Manna Whitneya i uzyskano wynik U = 672. Wynik
znormalizowano i na jego podstawie obliczono poziom istotności z = -5,92, którego wartość
bezwzględna przekracza oczekiwaną wartość z = 1,96. Na tej podstawie przyjęto, że
przyjemny lub nieprzyjemny temat rozmowy ma wpływ na zmianę postawy rozmówców
wobec siebie. Przeprowadzono test dla wielkości efektu z użyciem współczynnika korelacji
dwuseryjnej Glossa, którego wynik wyniósł r = -0,17. Na tej podstawie stwierdzono, że
występująca zależność jest słaba.
Poniższe wykresy przedstawiają procentowy rozkład ocen zmian postawy dokonanych
przez badacza. Pierwszy wykres dotyczy wszystkich badanych, zaś dwa następne grup
rozmawiających na temat przyjemny (grupa 1) oraz nieprzyjemny (grupa 2). Jak widać, w
grupie rozmawiającej na temat przyjemny oddalenie rozmówców nie wystąpiło, lecz zbliżenie
występowało ponad dwa razy rzadziej niż brak zmiany postawy. W grupie rozmawiającej na
temat nieprzyjemny prawie trzy czwarte par nie zmieniło postawy podczas konwersacji, jedna
piąta rozmówców oddaliła się od siebie nawzajem, zaś tylko 7% się zbliżyło. Można uznać,
że niski wynik współczynnika korelacji wynika z faktu, że wśród wszystkich badanych par
prawie dwie trzecie nie wykazało żadnych zmian pod względem postawy.
Zmiana postawy - wszyscy badani
10%
28%
zbliżenie
brak zmiany
oddalenie
62%
6
Zmiana postawy - grupa 1
0%
30%
zbliżenie
brak zmiany
oddalenie
70%
(…)
Hipoteza 3: Dopasowanie pod względem leksykalnym koreluje z dopasowaniem pod
względem składniowym.
W celu weryfikacji hipotezy obliczono różnicę pomiędzy początkiem a końcem
rozmowy w ilości takich samych użytych przez rozmówców słów oraz konstrukcji
składniowych. W przypadku każdej pary zanotowano wzrost zarówno dopasowania
leksykalnego, jak i składniowego. Wyniki przedstawiono jako liczby naturalne
przedstawiające liczbę, o jaką wzrosła ilość użytych takich samych słów i konstrukcji
składniowych dla każdej pary. Następnie sprawdzono, czy istnieje korelacja pomiędzy
wzrostem dopasowania leksykalnego i wzrostem upodobnienia składniowego.
Przeprowadzono test T studenta dla grup zależnych i uzyskano wynik t = 17,29. Na tej
podstawie obliczono poziom istotności p = 0,00, który nie przekracza wartości krytycznej
0,05, a zatem przyjęto, że istnieje korelacja pomiędzy dopasowaniem leksykalnym a
dopasowaniem składniowym. Wielkość efektu obliczono współczynnikiem korelacji
Pearsona i uzyskano wynik r = -0,03, który pozwala stwierdzić, że istniejąca zależność jest
słaba.
Poniższe wykresy przedstawiają porównanie dopasowania leksykalnego z
dopasowaniem składniowym wyrażonych w liczbie, o jaką wzrosła ilość odpowiednio takich
samych słów lub konstrukcji składniowych użytych przez rozmówców. Przy weryfikowaniu
hipotezy badanych nie dzielono na grupy, lecz dla zwiększenia przejrzystości wykresy zostały
przedstawione z podziałem na sześć pierwotnych grup (podzielonych pod względem doboru
płci rozmówców oraz tematu rozmowy; patrz tabela str. 2). Jednostką na wykresie jest
odpowiednio jedno słowo lub jedna konstrukcja składniowa.
7
jednostki
Dopasowanie leksykalne a dopasowanie składniowe grupa 1
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
upodobnienie leksykalne
upodobnienie składniowe
1
3
5
7
9
11
13
15
17
19
pary
(…)
Hipoteza 4: W parach mieszanych płciowo występuje korelacja pomiędzy zmianami w
tempie mówienia obu rozmówców.
W celu weryfikacji hipotezy obliczono różnicę pomiędzy tempem mówienia na
początku i na końcu rozmowy dla każdego z rozmówców. Brano po uwagę jedynie dwie
grupy par, w których rozmowa odbywała się pomiędzy kobietą a mężczyzną (razem 40 par).
Mówcą 1 zawsze była kobieta, mówcą 2 zawsze mężczyzna. W przypadku każdego mówcy
zanotowano spadek tempa wypowiedzi. Wyniki przedstawiono jako liczby naturalne
wyrażające ilość jednostek, o które spadło tempo mówienia dla każdego rozmówcy.
Następnie sprawdzono, czy istnieje korelacja pomiędzy spadkami tempa mówienia obu
rozmówców.
Przeprowadzono test T studenta dla grup zależnych i uzyskano wynik t = 1,39. Na tej
podstawie obliczono poziom istotności p = 0,17, który przekracza wartość krytyczną 0,05.
Przyjęto więc, że nie istnieje korelacja pomiędzy zmianami w tempie mówienia
rozmówców. Wielkość efektu obliczono współczynnikiem korelacji Pearsona i uzyskano
wynik r = -0,2, co potwierdza, że zależność między zmianami w tempie mówienia obu
rozmówców nie istnieje.
Poniższy wykres przedstawia zestawienie zmian tempa mówienia obu rozmówców.
Ponieważ zmiana zawsze miała wartość ujemną, dla większej przejrzystości przedstawiono je
jako wartości bezwzględne. Wykres przedstawia, o ile jednostek zmieniło się tempo
mówienia rozmówców w obrębie każdej pary.
jednostki
Zmiana tempa mówienia u rozmówców
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
zmiana u mówcy 1
zmiana u mówcy 2
1
4
7
10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40
pary
8
Hipoteza 5: Zadowolenie z konwersacji koreluje z poczuciem sukcesu konwersacyjnego.
W celu weryfikacji hipotezy badane pary podzielono na pięć grup pod względem
oceny zadowolenia z konwersacji na skali 1-5. Następnie każdej parze w obrębie każdej z
grup przypisano podaną przez nią ocenę sukcesu konwersacyjnego. Przeprowadzono test
Kruskala-Wallisa i uzyskano wynik H = -362,76. Na tej podstawie obliczono poziom
istotności p = 0,00, który nie przekracza wartości krytycznej 0,05. Na tej podstawie przyjęto,
że występuje korelacja pomiędzy poczuciem zadowolenia z konwersacji a poczuciem
sukcesu konwersacyjnego. Wielkość efektu obliczono współczynnikiem epsilon kwadrat i
uzyskano wynik E = 0,00. Na tej podstawie stwierdzono, że występująca zależność jest
słaba.
Poniższy wykres przedstawia procentowe rozłożenie oceny sukcesu konwersacyjnego
wśród wszystkich badanych. Kolejne wykresy przedstawiają procentowe rozłożenie oceny
sukcesu konwersacyjnego w obrębie każdej z pięciu badanych grup. Numer grupy odpowiada
ocenie zadowolenie z konwersacji (zatem grupa 1 oceniła zadowolenie z konwersacji na 1,
grupa 2 na 2 itd.). Na wykresach numerami od 1 do 5 oznaczono wartość oceny sukcesu
konwersacyjnego, którą podali badani. Można zauważyć, że w grupie 1, a więc w grupie o
zadowoleniu z konwersacji o wartości 1, ocena sukcesu konwersacyjnego o wartości 5 nie
występuje.
Poczucie sukcesu konwersacyjnego - wszyscy badani
13%
16%
1
2
18%
29%
3
4
5
24%
Poczucie sukcesu konwersacyjnego - grupa 1
0%
14%
14%
1
2
3
4
29%
29%
9
5
(…)
Podsumowanie
Badanie pozwoliło wskazać trzy zależności dotyczące dopasowania pomiędzy
partnerami rozmowy:
 temat rozmowy (przyjemny lub nieprzyjemny) warunkuje zmianę postawy
rozmówców wobec siebie (hipoteza nr 2);
 dopasowanie pod względem leksykalnym koreluje z dopasowaniem pod względem
składniowym (hipoteza nr 3);
 zadowolenie z konwersacji koreluje z poczuciem sukcesu konwersacyjnego (hipoteza
nr 5).
W wyniku weryfikacji hipotez ustalono jednak, że znalezione zależności są słabe. Ponadto
nie występuje zależność pomiędzy doborem płci rozmówców a dopasowaniem pod względem
barwy głosu (hipoteza nr 1) oraz pomiędzy zmianami w tempie mówienia obu rozmówców w
parach mieszanych płciowo (hipoteza nr 4).
10