WYNIKI I DYSKUSJA A. Analiza wpływu czynników środowiskowych

WYNIKI I DYSKUSJA A. Analiza wpływu czynników środowiskowych

WYNIKI I DYSKUSJA
A. Analiza wpływu czynników środowiskowych (podrozdziały muszą być numerowane wg
takiego samego formatu jak poprzednio)
Przy ustaleniu poziomu istotności na 1% okazało się, że wpływ miesiąca urodzenia
ogiera na sumę punktów bonifikacyjnych jest nieistotny. Największy, negatywny, aczkolwiek
nieistotny statystycznie, wpływ zaobserwowano dla marca. Ogiery urodzone w tym miesiącu
miały średnio najniższą sumę punktów bonifikacyjnych. W stosunku do miesięcy bazowych
(listopad i grudzień), średnia suma punktów bonifikacyjnych ogierów urodzonych w marcu
była o 8,42 punktu niższa. Estymatory efektów poszczególnych miesięcy podane są w Tabeli
2.
Tabela 2. Estymatory efektu miesiąca urodzenia ogierów na sumę punktów bonifikacyjnych.
Miesiąc urodzenia
Wartość
Błąd standardowy
ogiera
Styczeń
1,762
6,7254
Luty
1,1419
4,6806
Marzec
-8,4241
4,5759
Kwiecień
-2,5717
5,0105
Maj
-2,0286
4,4888
Sierpień
-10,3733
8,5671
Listopad
0
Grudzień
0
U klaczy (przy poziomie istotności 1%) okazało się, iż miesiąc urodzenia ma istotny
wpływ na sumę punktów bonifikacyjnych uzyskanych w próbie dzielności. Największą
istotnością wśród miesięcy urodzenia klaczy charakteryzował się listopad. Klacze urodzone w
tym miesiącu osiągały najlepsze wyniki w próbie dzielności, będące średnio o 24,264 lepsze,
niż wyniki klaczy urodzonych w grudniu, który ustalono jako miesiąc bazowy. Także klacze
urodzone w marcu, kwietniu i maju osiągały istotnie lepsze wyniki w stosunku dl klaczy
urodzonych w grudniu. Estymatory efektów poszczególnych miesięcy podane są w Tabeli 3.
Tabela 3. Estymatory efektu miesiąca urodzenia klaczy na sumę punktów bonifikacyjnych.
Miesiąc urodzenia
Wartość
Błąd standardowy
klaczy
Styczeń
14,0664
6,1979
Luty
10,2283
5,3066
Marzec
15,4762
5,4331
Kwiecień
14,4907
5,2418
Maj
14,3227
5,3615
Listopad
24,264
7,1838
Grudzień
0
* istotność różnic na poziomie P 0,01 (w tabeli brakuje * na okreslenie które miesiące były sitotne)
Jednakże
wysoka ocena listopada na tle innych miesięcy urodzenia może być
spowodowana małą liczbą klaczy urodzonych w tym miesiącu (3 osobniki), a przez to niską
dokładnością oszacowanego estymatora, co ma również odzwierciedlenie w fakcie, że
estymator listopada ma najwyższe odchylenie standardowe (7,2 punktu) wśród pcenionych
miesięcy.
Przy poziomie istotności 1 % okazało się, że zależność między poszczególnymi latami
urodzenia ogierów, a sumą punktów bonifikacyjnych jest nieistotna statystycznie. U klaczy
wystąpiła podobna zależność, ale zaobserwowano największy, negatywny, jednak nieistotny
statystycznie wpływ roku 2001. Klacze urodzone w tym roku miały średnio najniższą sumę
punktów bonifikacyjnych. W stosunku do rocznika bazowego (2005) średnia suma punktów
bonifikacyjnych klaczy urodzonych w 2001 roku była o 10,29 punktu niższa. Estymatory
efektów poszczególnych lat urodzenia podane są w Tabeli 5.
Tabela 5. Estymatory efektu lat urodzenia osobników na sumę punktów bonifikacyjnych.
OGIERY
Rok urodzenia
Wartość
Błąd standardowy
2003
5.1153
11.7677
2004
5.8377
7.149
2005
0
KLACZE
Rok urodzenia
Wartość
Błąd standardowy
2000
1.7688
5.3815
2001
-10.2975
5.8818
2002
1.899
4.8417
2003
-1.1548
3.43
2004
-1.6687
3.1511
2005
0
* istotność różnic na poziomie P 0,01 (zaznaczyć istotnie efekty w tabeli)
Również inni autorzy (Geringer H., Kiełbsiewicz A. tutaj musi byc nr, a nie nazwiska)
analizujący oceny wartości hodowlanej ogierów na podstawie wartości użytkowej ich
potomstwa startującego w krajowych zawodach WKKW (Wszechstronny Konkurs Konia
Wierzchowego), wykazali, iż różnice statystyczne dla średnich wartości użytkowych i
hodowlanych pomiędzy końmi urodzonymi w różnych latach nie są istotne (45).
Zarówno u ogierów jak i u klaczy stwierdzono, iż oddziaływanie lat, w których
odbywały się próby, miały statystycznie nieistotny wpływ na sumę punktów bonifikacyjnych
(przy poziomie istotności 1%), a różnice średnich sum punktów bonifikacyjnych w
poszczególnych latach były nieznaczne (Tabela 4).
Tabela 4. Estymatory efektu roku próby osobników na sumę punktów bonifikacyjnych.
OGIERY
Rok próby
Wartość
Błąd standardowy
2006
2007
-2.7276
2.7421
0
KLACZE
Rok próby
Wartość
Błąd standardowy
2007
-0.9583
1.8578
2008
0
Do podobnych wniosków doszła Bek-Kaczkowska I. (nr), która w badaniach własnych
nie wykazała wpływu sezonu na wyniki osiągane przez konie półkrwi poddawanym
wyścigowym próbom dzielności (44). Jednakże w innych badaniach zaobserwowano wysoko
istotny wpływ roku startów na dzielnośą wyścigową koni pełnej krwi (43).
Efekty hodowcy i właściciela nie były brane pod uwagę z powodu zbyt małej
liczebności danych, w poszczególnych klasach, co uniemozliwilo uzysaknie estymatorów
tych efektów
B.1. Analiza wartości hodowlanych ojców ogierów (numeracja podrozdziałów)
Najwyższą wartość hodowlaną dla sumy punktów bonitacyjnych uzyskały ogiery: Derit
(2,28), Nefryt (2,17), Arsen (1,77), Latarnik (1,77) i Arabetto (1,72). Natomiast najniższą
wartość hodowlaną tej cechy charakteryzowały się ogiery: Jogurt (-3,28), Lucky (-3,22),
Trybun (-2,35), Deport (-2,17) i Palant (-1,44). Wartości hodowlane wszystkich ogierów
podano w Tabeli 5, w załączniku. (tabele, które są w załączniku powinny mieć inna
numeracje, niz tabele znajdujące się we właściwym tekście, np. Tabela 1Z) W próbie na
czworoboku najwyższą wartością hodowlana charakteryzowały się ogiery: Subiekt (0,45),
Arabetto (0,3), Latarnik (0,21), Palant (0,21) i Arsen (0,17). Zaś najniższą wartość hodowlaną
uzyskały ogiery: Jogurt (-0,6), Lucky (-0,41), Aktyw (-0,34), Awans (-0,31) i Rapid (-0,28)
(Tabela 6 w załączniku, np. Tabela 2Z). Dla cechy szybkość w kłusie najwyższe wartości
hodowlane oszacowano dla ogierów: Nefryt (1,79), Derit (1,33), Szwadron (0,86), Rubin
(0,68) i Latarnik (0,54). Natomiast najniżej w rankingu plasowały się ogiery: Lucky (-1,59),
Jogurt (-1,34), Trybun (-1,19), Bevet (-0,91) i Nomen (-0,63) (Tabela 7 w załączniku, Tabela
3Z). W próbie szybkości w stępie ojcami o najwyższej wartości hodowlanej okazały się
ogiery: Begis (0,86), Derit (0,84), Lordon (0,71), Latarnik (0,5) i Arabetto (0,47), natomiast n
ajniższe wartości oszacowano dla ogierów: Deport (-0,66), Szach (-0,6), Palant (-0,57), Bevet
(-0,52) i Jogurt (-0,47) (Tabela 8 w załącznikuTabela 4Z). W ocenie za tętno i oddechy
najwyższe wartości hodowlane uzyskały ogiery: Subiekt (0,34), Rubin (0,31), Latarnik (0,31),
Lapis (0,22) i Afirmator (0,21). Natomiast wartości najniższe miały ogiery: Deport (-0,45),
Rapid (-0,36), Nomen (-0,19), Palant (-0,15) i Lordon (-0,14) (Tabela 9 w załącznikuTabela
5Z). W ocenie kierownika zakładu treningowego najwyższą wartość hodowlaną uzyskał ogier
Turkus (0,81), następnie ogiery: Bystrzak (0,8), Arsen (0,78), Szach (0,66) i Begis (0,51).
Najniższe wartości hodowlane oszacowano dla ogierów: Jogurt (-1,06), Palant (-0,76),
Lordon (-0,63), Afirmator (-0,62) i Lucky (-0,57) (Tabela 6Z10 w załączniku). W ruszaniu
podczas próby wytrzymałości najwyższe wartości hodowlane uzyskały ogiery: Lordon (0,33),
Lapis (0,21), Liguster (0,17), Awans (0,17) i Arabetto (0,17), zaś najniższe ogiery: Nefryt (0,24), Szach (-0,23), Arsenał (-0,16), Afirmator (-0,15) i Aktyw (-0,12) (Tabela 7Z11 w
załączniku). Ostatnią analizowaną cechą było ruszanie podczas próby szybkości w stępie. Dla
tej cechy najwyższe wartości hodowlane uzyskały ogiery: Rubin (0,32), Lordon (0,25), Begis
(0,2), Awans (0,2) i Liguster (0,19), a najniższe ogiery: Lucky (-0,27), Rapid (-0,23), Jogurt (0,18), Nomen (-0,18) i Szach (-0,16) (Tabela 8Z12 w załączniku).
Wysokie bądź niskie wartości hodowlane ojców-ogierów za sumę punktów
bonifikacyjnych wiążą się z reguły z wysoką lub niską wartością hodowlaną za poszczególne
elementy próby. W analizie wartości hodowlanej ojców-ogierów znalazły się osobniki
charakteryzujące się wysokimi wartościami hodowlanymi w wielu z ocenianych cech.
Niewątpliwym rekordzistą są ogiery Latarnik mający wysoką wartością hodowlaną dla pięciu
cech (suma punktów bonifikacyjnych, próba na czworoboku, próba szybkości w kłusie, próba
szybkości w stępie, tętno i oddechy), ogier Arabetto (dla czterech cech) oraz Arsen, Rubin,
Begis, Derit (dla trzech cech). Analogicznie, ojcami posiadającymi niskie wartości hodowlane
dla kilku cech są ogier Jogurt (dla sumy punktów bonifikacyjnych, dla próby na czworoboku,
dla próby szybkości w kłusie, dla próby szybkości w stępie, dla oceny kierownika ZT, dla
ruszania w próbie szybkości w stępie), ogier Lucky (dla pięciu cech) oraz ogieryDeport,
Nomen i Rapid (dla trzech cech).
Istnieją też osobniki, które odznaczają się wysokimi lub niskimi wartościami
hodowlanymi tylko dla jednej cechy: ojciec-ogier Szwadron (wysoka wartość hodowlana
tylko dla próbiy szybkości w kłusie), Bystrzak, Turkus (wysoka wartość hodowlana dla oceny
kierownika ZT), a także Arsenał (niska wartość hodowlana tylko dla ruszania podczas próby
wytrzymałości).
Należy również zwrócić uwagę na ogiery odznaczające się wysokimi wartościami
hodowlanymi jednej cechy i niskimi innych. Takim osobnikiem jest ogier Palant mający
wysoką wartość hodowlaną w próbie na czworoboku, a niską dla sumy punktów
bonifikacyjnych, jak też dla próby szybkości w stępie, oceny za tętno i oddechy oraz oceny
kierownika ZT. Oprócz wyżej wymienionego ogiera skrajnymi wartościami hodowlanymi za
poszczególne cechy odznaczają się ogiery: Afirmator, Lordon, Nefryt i Szach.
Wśród ojców są również i takie, które nie wyróżniają się ani bardzo wysokimi, ani
znacząco niskimi wartościami hodowlanymi (ogiery Rapos, Hondaker, Hutor, Aron).
B.2. Analiza wartości hodowlanych ojców klaczy (format podrozdzialu)
Dla sumy punktów bonitacyjnych najwyższą wartość hodowlaną oszacowano dla
ogierów: Rapid (2,25), Nomen (2,31), Alpinex (1,61), Hondaker (1,5) i Nikiel (1,41).
Najgorzej wypadły natomiast ogiery: Lektor (-3,31), Begis (-2,56), Hutor (-2,2), Akron (2,13) i Medik (-1,48) (Tabela 9Z13 w załączniku). Najwyższe wartości hodowlane dla próby
na czworoboku uzyskały ogiery: Nikiel (0,59), Rapid (0,53), Jogurt (0,47), Alpinex (0,37) i
Nefryt (0,33). Najgorsze estymatory obliczono dla ogierów: Medik (-0,74), Begis (-0,71),
Deport (-0,51), Skandal (-0,38) i Szach (-0,37)
(Tabela 10Z14 w załączniku). Dla cechy
"próba szybkości w kłusie" najwyższymi wartościami hodowlanymi charakteryzowały się
ogiery: Nomen (1,88), Hondaker (0,98), Alpinex (0,93), Palant (0,76) i Unicum (0,74), a
najniższymi ogiery: Hutor (-1,16), Bank (-1,02), Evento (-0,91), Medik (-0,86) i Jogurt (0,83) (Tabela 11Z15 w załączniku). W próbie szybkości w stępie najwyższe wartości
hodowlane obliczono dla ogierów: Arabetto (0,9), Liguster (0,9), Rapid (0,82), Literat (0,58) i
Szach (0,51). Najgorzej w rankingu uplasowały się ogiery: Lektor (-1,44), Bank (-0,73),
Akron (-0,66), Dastin (-0,56) i Begis (-0,55) (Tabela 12Z6 w załączniku). W ocenie za tętno i
oddechy najwyższe miejsca w rankingu wartości hodowlanych uzyskały ogiery: Skandal
(0,15), Liguster (0,11), Arabetto (0,1), Szwadron (0,1) i Nomen (0,08), najniższe - ogiery:
Akron (-0,36), Lektor (-0,19), Eugeniusz (-0,18), Jogurt (-0,14) i Rubin (-0,14) (Tabela 13Z7
w załączniku). W ocenie kierownika zakładu treningowego najwyższe wartości hodowlane
obliczono dla ogierów: Jogurt (0,74), Rapid (0,71), Nikiel (0,62), Alpinex (0,59) i Rubin
(0,51). Najniższymi wartościami hodowlanymi charakteryzowały się ogiery: Lektor (-1,21),
Begis (-0,8), Hutor (-0,63), Szwadron (-0,62) i Evento (-0,55) (Tabela 14Z8 w załączniku). W
ruszaniu podczas próby wytrzymałości najwyższe wartości hodowlane miały ogiery: Turkus
(0,19), Szach (0,17), Szwadron (0,12), Akron (0,12) i Unicum (0,1), zaś najgorzej wypadły
ogiery: Rapid (-0,18), Arsenał (-0,17), Deport (-0,17), Palant (-0,15) i Liguster (-0,13) (Tabela
15Z9 w załączniku). W ruszaniu podczas próby szybkości w stępie najwyższe wartości
hodowlane uzyskały ogiery: Bank (0,12), Nefryt (0,11), Nomen (0,11), Szwadron (0,11) i
Medik (0,11), natomiast najniższe - ogiery: Arsenał (-0,18), Dastin (-0,18), Eugeniusz (-0,15),
Hutor (-0,15) i Lektor (-0,13) (Tabela 16Z20 w załączniku).
U ogierów ojców-klaczy wysokie lub niskie wartości hodowlane za sumę punktów
bonifikacyjnych także się wiążą z wysoką lub niską wartością hodowlaną ojców za
poszczególne elementy próby. Wysokimi wartościami hodowlanymi w zakresie kilku cech
odznaczali się ojcowie klaczy: Alpinex (dla sumy punktów bonifikacyjnych, dla próby na
czworoboku, dla próby szybkości w kłusie, dla oceny kierownika ZT), Nomen (dla sumy
punktów bonifikacyjnych, dla próby szybkości w kłusie, dla tętna i oddechów, dla ruszania w
próbie szybkości w stępie), Nikiel (dla trzech cech). Zaś ojcami klaczy posiadającymi niskie
wartości hodowlane dla kilku cech są: Lektor (dla sumy punktów bonifikacyjnych, dla próby
szybkości w stępie, dla tętna i oddechów, dla oceny kierownika ZT, dla ruszania w próbie
szybkości w stępie) oraz Begis i Hutor (niska wartość hodowlana dla trzech cech).
Wśród ocenianych osobników znaleźć można ogiery charakteryzujące się wysoką
wartością hodowlaną tylko dla jednej cechy - ogiery: Literat (dla próby szybkości w stępie) i
Turkus (dla ruszania w próbie wytrzymałości).
Ogierami ojcami klaczy odznaczającymi się wysokimi wartościami hodowlanymi
jednej cechy i niskimi w innych cech są ogiery: Jogurt, Liguster, Skandal, Aron, Bank,
Medik, Palant, Rapid, Rubin, Szach i Szwadron.
Ogierami ojcami klaczy o średnich wartościach hodowlanych we wszystkich
ocenianych cechach są ogier Awans i Subiekt.
Zastanawiający jest fakt, iż niektórym ogierom oszacowano wysoką i niską wartość
hodowlaną dla kilku cech w zależności od płci potomka biorącego udział w próbie dzielności
zaprzęgowej. Konkretnie, ogier Begis posiada niską wartość hodowlaną dla kilku cech (suma
punktów bonifikacyjnych, próba na czworoboku, próba szybkości w stępie, ocena kierownika
ZT) jako ojciec klaczy zdających próbę dzielności, ale jako ojciec- ogiera posiada wysokie
wartości hodowlane dla: próby szybkości w stępie, oceny kierownika ZT, ruszania w próbie
szybkości w stępie. Podobnie jest z ogierem Nomen, który jako ojciec klaczy posiada wysokie
wartości hodowlane dla sumy punktów bonifikacyjnych, dla próby szybkości w kłusie, dla
tętna i oddechów, dla ruszania w próbie szybkości w stępie, natomiast jako ojciec - ogierów
odznacza się bardzo niskimi wartościami hodowlanymi dla próby szybkości w kłusie, dla
tętna i oddechów oraz dla ruszania w próbie szybkości w stępie.
Ogiery, których wartości hodowlane były wysokie/niskie jako ojców klaczy, natomiast
ich wartości hodowlane jako ojców ogierów zostaly ocenione na poziomie średnim są
reprezentowane przez ogiera Hondaker, odznaczającego się wysoką wartością hodowlaną
jako ojciec klaczy dla sumy punktów bonifikacyjnych i dla próby szybkości w kłusie, lecz
jako ojciec ogierów charakteryzującego się wartościami hodowlanymi na poziomie średnim.
Natomiast ogier Hutor - jako ojciec klaczy charakteryzuje się niskimi wartościami
hodowlanymi dla cech: suma punktów bonifikacyjnych, próba szybkości w kłusie, ocena
kierownika ZT ia ruszanie w próbie szybkości w stępie, podczas gdy jako ojciec ogierów nie
odznacza się ani znacząco wysokimi, ani niskimi wartościami hodowlanymi.
Reasumując, biorąc pod uwagę wartości hodowlane dla kilku cech, najlepszymi ojcami
ogierów biorących udział w próbie dzielności zaprzęgowej okazały się: Arabetto, Arsen, Derit
i Latarnik, a najgorszymi: Deport, Jogurt, Lucky i Trybun. Najlepszymi ojcami- klaczy są
ogiery: Alpinex, Nikiel, Nomen i Rapid, zaś najgorszymi Begis, Hutor, Lektor i Medik.
Należy jednak zwrócic uwagę, że wysoka wartość hodowlana ogiera Alpinex posiada niską
dokładność oszacowania ponieważ ogier ten posiada tylko jedną córkę biorącej udział w
próbie użytkowości, która dodatkowo zajęła I miejsce w owej próbie.
U ojców ogierów zauważono brak powiązania między wartościami hodowlanymi, a
wartością użytkową ich potomstwa biorącego udział w próbie dzielności zaprzęgowej, zaś u
ojców- klaczy takie powiązanie występuje.
Mając na względzie ranking najlepszych i najgorszych ojców- ogierów, uwzględniając
pochodzenie osobników, zauważono, iż najlepsi ojcowie pochodzą głównie z rodów: Canton
(rasy oldenburskiej), Kord (rasy śląskiej), Firley (rasy oldenburskiej), Centimo (rasy
oldenburskiej), Rycerz (rasy śląskiej), Elton (rasy oldenburskiej) i Miami Springs (rasy pełnej
krwi angielskiej), a najgorsi pochodzą z rodów: Prudnik (rasy śląskiej), Enzian (rasy
oldenburskiej), Erbe (rasy oldenburskiej), Perkal (rasy śląskiej), Glockner (rasy oldenburskie),
Profos (rasy śląskiej). Do podobnych spostrzeżeń w ocenie ogólnej próby dzielności doszli
inni autorzy, gdzie najwięcej punktów otrzymywały ogiery z rodów Centimo i Eidam, a
najmniej z rodów Marokko, Holdek i Prudnik (46).
Zważywszy na wskaźnik odziedziczalności cech użytkowych ogierów, który się waha w
granicach 0,39 0,85 (wg Kaproń M.) (47), oszacowane wartości hodowlane są właściwym
narzędziem do selekcji najlepszych pod względem użytkowym koni.
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
1. Z hodowlanego punktu widzenia, dla sprawdzenia użytkowości koni, stacjonarna próba
dzielności koni śląskich jest najwłaściwsza, ponieważ pozwala na przeprowadzanie
stosunkowo wczesnego pomiaru wartości użytkowej osobników (konie 3 oraz 4 letnie) w
ujednoliconych warunkach.
2. Selekcja klaczy tylko na podstawie eksterieru jest zdecydowanie niewystarczająca dla
szybkiego postępu hodowlanego poniewaz o wartości rasy jako calości w znaczącej mierze
decydują również cechy uzytkowe koni sląskich. Dlatego wskazane są także próby
użytkowości klaczy, weryfikujące osobniki w kierunku także tej cechy.
3. Zjawisko zawyżania ocen za poszczególne elementy próby stwarza sytuację niekorzystną,
w której spora część osobników jest uznawana za „wybitne”, co uniemozliwia ich rzetelną
klasyfikację zarówno pod względem wartości użytkowej jak i hodowlanej.
4. Wpływ roku odbywania próby, roku urodzenia i miesięcy urodzenia zwierząt okazał się
statystycznie nieistotny. Wyjątek stanowią klacze, u których miesiąc urodzenia miał znaczący
wpływ na wynik końcowy próby. Możliwe, iż powodem tego była niewystarczająco duża
populacja klaczy, na której były prowadzone badania.
5. Najlepszymi ojcami ogierów jak i klaczy biorących udział w próbie dzielności okazali się:
Arabetto, Arsen, Derit, Latarnik, Nikiel, Nomen, Rapid i Alpinex.
6. Wśród badanych ogierów ojców widoczne są znaczne różnice w wartościach hodowlanych
zarówno w ocenie końcowej, jak i w poszczególnych elementach próby, co stwarza
możliwości selekcyjne- dalsze wykorzystanie w hodowli (lub niewykorzystanie), a także
zwrócenie uwagi na kultywowanie określonych linii i rodów.
7. Szacowanie wartości hodowlanej reproduktorów na podstawie wartości użytkowej ich
potomstwa pozwala na racjonalne kroki w odpowiednim doborze osobników do kojarzeń.