Rozród koni i wychów źrebiąt Rozród koni Użytkowanie rozpłodowe

Rozród koni i wychów źrebiąt
Rozród koni
Użytkowanie rozpłodowe klaczy i ogierów
W naszych warunkach klimatycznych konie zimnokrwiste osiągają dojrzałość płciową w
wieku ok. 12 miesięcy, a konie gorącokrwiste i prymitywne w wieku ok. 15 miesięcy. W
sprzyjających warunkach środowiskowych dojrzałość płciowa może wystąpić już w wieku
10 miesięcy, dlatego najpóźniej do jednego roku źrebięta powinno się podzielić na grupy
według płci. W warunkach polskich konie zimnokrwiste osiągają dojrzałość hodowlaną w
wieku 30-36 miesięcy, a dobrze wyrośnięte klacze zimnokrwiste można kryć po ukończeniu
przez nie 2 lat. Konie ras gorącokrwistych i prymitywnych osiągają dojrzałość hodowlaną w
wieku 36-48 miesięcy.
Długość cyklu płciowego u klaczy i związana z tym długość rui zależy od takich czynników,
jak: indywidualne właściwości danej klaczy, prawidłowość żywienia, temperatura i ilość
światła.
Owulacja występuje na ok. 1 dobę przed końcem rui, a jajo zdolne jest do zapłodnienia w
ciągu 6-10 godzin od owulacji. Skuteczną metodą ustalania stadium przedowulacyjnego
pęcherzyków jajnikowych jest badanie ultrasonograficzne lub badanie rektalne. Długość rui i
terminy krycia zestawiono w tabeli.
Długość cykli płciowych i rui oraz terminy krycia klaczy
Długość cyklu
płciowego w dniach
Długość rui Pierwsze krycia w dniach
w dniach
od początku rui
krótki -18-19
normalny - 22
2-3
4-7
1
2-3
długi - 26-28
8-12
6-8
U większości klaczy pierwsza ruja występuje między 7 a 12 dniem po porodzie (przy
wahaniach od 4 do 20 dni) i jest krótka. Dodatkowym objawem występowania pierwszej rui
po porodzie jest biegunka u źrebaka.
Informacje dotyczące użytkowania ogierów zamieszczono w tabeli.
Intensywność użytkowania rozpłodowego ogierów
Wiek ogiera
Liczba klaczy do
Liczba
pokrycia w sezonie
skoków
rozpłodowym
tygodniowo
pierwszy sezon rozpłodowy
25-30
6
drugi sezon rozpłodowy
35-40
10
trzeci sezon i dalsze
60-80
12 (do 24)
zimnokrwiste powyżej 15 lat
30-35
8
gorącokrwiste powyżej 17 lat
30-35
8
powyżej 20 lat
15-20
4
W okresie dużego nasilenia liczby grzejących się klaczy ogiery w pełni sił mogą kryć do 4
szt. dziennie. Przerwa pomiędzy kopulacjami powinna wynosić minimum 6 godzin.
Przyczyny niskiej rozrodczości są różnorodne, a do najważniejszych należy zaliczyć:
•
trudności w ustaleniu właściwego terminu pokrycia,
•
wrodzone lub nabyte nieprawidłowości dróg rodnych,
•
niewłaściwe żywienie klaczy, ogierów oraz źrebiąt,
•
zła jakość nasienia ogierów.
Długość użytkowania rozpłodowego ogierów zależy m.in. od rasy, typu konstytucyjnego, a
przede wszystkim od intensywności użytkowania rozpłodowego w pierwszych sezonach
rozpłodowych.
Stanowienie klaczy
Przed przystąpieniem do stanówki należy sprawdzić, czy klacz jest w rui. W praktyce
wyszukiwanie grzejących się klaczy następuje poprzez próbę z ogierem. W Polsce
najczęściej stosowana jest metoda krycia „z ręki", czyli pod pełnym nadzorem człowieka.
Przed kryciem srom klaczy należy obmyć łagodnym środkiem dezynfekcyjnym oraz
zabandażować ogon. Ze względu na bezpieczeństwo obsługujących ludzi oraz ogiera klacz
należy spętać. W celu zabezpieczenia kłębu klaczy przed uszkodzeniem należy założyć derkę
lub skórzany fartuch (rys.).
Przygotowanie klaczy do stanówki:
A - pęta założone na stawy skokowe,
B - pęta założone na pęciny
W momencie ejakulacji u ogiera występują charakterystyczne drgania ogona oraz skurcze
cewki moczopłciowej. Po kopulacji prącie ogiera należy przemyć łagodnym środkiem
dezynfekującym.
Z chwilą zakończenia stanówki klacz należy natychmiast rozpętać, odbandażować ogon i
oprowadzać przez 20-25 minut, nie pozwalając na wydalanie moczu, ponieważ może dojść
do wydalenia nasienia.
W Polsce systematycznie wzrasta liczba sztuczne unasienianych klaczy. W porównaniu z
kryciem naturalnym metoda ta pozwala na wyeliminowanie przenoszenia „chorób krycia",
możliwość transportu nasienia na duże odległości oraz uzyskanie po cennych reproduktorach
dużo większej liczby źrebiąt. Klacze można unasieniać nasieniem świeżym oraz mrożonym.
Do unasieniania używa się frakcji bogatej w plemniki. Nasienie takie powinno być użyte w
ciągu 30 minut od pobrania.
Duże znaczenie w hodowli koni powinna mieć inseminacja nasieniem mrożonym. Metoda ta
pozwala na używanie nasienia ogierów o sprawdzonej wartości hodowlanej na podstawie
wartości użytkowej potomstwa. Najlepszą skuteczność daje inseminacja wykonana na 1-2
godz. przed owulacją (termin ustalony badaniem ultrasonograficznym).
Ciąża i poród
Po zapłodnieniu komórki jajowej pierwsze podziały następują w jajowodzie. Bruzdkująca
komórka jajowa dociera do rogu macicy po ok. 5-6 dobach. Średnia długość ciąży u klaczy
wynosi 335 dni przy wahaniach od 300 do 360 dni. Oznakami zbliżającego się porodu jest
rozluźnienie więzadeł krzyżowych, obrzęk warg sromowych oraz nabrzmienie wymienia.
Klacze źrebią się najczęściej w nocy. Wypieranie płodu trwa od 10 do 30 minut. W wypadku
przedłużania się porodu