ucznia

Tutoring jako czynnik
rozwoju ucznia i
nauczyciela Anna I. Brzezińska
Akredytacja
Państwowej Komisji
Akredytacyjnej
(Uchwała Nr 474/2010
z dn. 27. 05. 2010 roku)
Instytut Psychologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie
1
Młody człowieku, idź do
swojego pokoju i zostań
tam tak długo,
aż ci nie dojrzeje kora
czołowa !
Źródło:
http://www.condenaststore.com/-sp/Young-man-go-to-your-room-and-stay-there-until-your-cerebral-cortex-matu-New-Yorke
Część I:
Dramatis
personæ
3
Część
II:
CELE
5
Najważniejszy warunek dobrego
równowaga w
różnorodności
rozwoju:
WYMAGANIA OTOCZENIA = WYZWANIA ROZWOJOWE
WYMAGANIA OTOCZENIA ≠ ZAGROŻENIA DLA ROZWOJU
POSTAWA TWÓRCZA
ciekawość
poznawcza
regulacja
emocji
System
kompetencje
społeczne
wsparcia
6
Noam Chomsky (2012). The Purpose of Education
Wykład 1 lutego 2012 roku w Londynie na konferencji pt.: Learning without frontiers.
Wyd. polskie: Po co istnieje system edukacji? Szkoła ludzi wolnych. Zamiast kształcić
odkrywców, produkujemy konformistów. Gazeta Wyborcza, 7-9 kwietnia 2012 roku, s. 37
Źródło: www.LearningWithoutFrontiers.com i bit.ly/lwf-chomsky
Przekład ze skrótami: Andrzej Erlich, GW, 7-9.04.2010
„Jeżeli nie ma
żywego systemu kulturowego i edukacyjnego, nastawionego
na zachęcanie do twórczych badań, do niezależności myśli,
do przekraczania granic, do stawiania wyzwań przyjętym przekonaniom –
to nie ma postępu.”
„Uczenie to właśnie inspirowanie do samodzielnych odkryć,
do kwestionowania tego, z czym się nauczani nie zgadzają,
do poszukiwania alternatywnych rozwiązań, do znajdowania lepszego
sposobu, do poznawania wielkich osiągnięć z przeszłości
i dążenia, by opanować je na własną rękę.”
„Bo właśnie po to jest edukacja. Ona ma tylko pomóc
człowiekowi dotrzeć do punktu, w którym już SAM
będzie mógł się uczyć.”.
Część
III:
PODEJŚC
8
To jest lew.
Lew ma
cztery łapy
i grzywę….
Tanie loty
do Afryki?
9
3D  3 drogi
kształcenia
PRZEKAZ
WŁASNE
DOŚWIADCZENIE
eksperymentowanie
i praktykowanie
SPOŁECZNY
podawanie
i przyswajanie
REFLEKSJA
dyskusja
i tworzenie wiedzy
10
Co mamy do wyboru,
bo  jak myślimy, tak działamy …PROGRA
ROZWÓ
J
Ideologia
romantycznego
indywidualizmu
Ideologia
transmisji
kulturowej
M
Ideologia
progresywizmu
rozwojowego
PROGRAM

ROZWÓJ
11
Ideologia
transmisji
kulturowej
NAUCZYCIEL
P
Nastolatek
S
T
K
O
R
Y
O
M
N
U
T
L
R
G
R
A
A
C
M
J
A
O
L
A
Model nakazu
12
Nastolatek
NAUCZYCIEL:
* wrażliwość
* troska
* gotowość do
towarzyszenia
Ideologia
romantycznego
indywidualizmu
Model
13
NAUCZYCIEL
Linia
działania
nauczyciela
Nastolatek A
Linia
działania
ucznia
Nastolatek C
Nastolatek B
EWZ
epizody wspólnego
zaangażowania
= koordynacja linii
działania N i U
Model
Ideologia
progresywizmu
rozwojowego
14
Tutoring czyli co?
• to sposób nauczania mający swe korzenie
w starożytnej Grecji
• w czasach nowożytnych do dzisiaj
praktykowany na uniwersytetach
Oxford i Cambridge w Anglii
Idea tutoringu
akademickiego
• opiera się na zindywidualizowanym podejściu do „ucznia”, gdzie
tutor jest jednocześnie nauczycielem i swego rodzaju
przewodnikiem, a „uczeń” aktywnym partnerem w sytuacji
edukacyjnej
• osoby tutora i ucznia łączy więź pełna zaufania, która ma
sprzyjać rozwojowi intelektualnemu i społecznemu ucznia
• głównym narzędziem wykorzystywanym w tutoringu
akademickim jest debata pomiędzy tutorem a uczniem (czasem
grupą dwóch, trzech uczniów), do której uczeń przygotowuje się
poprzez liczne lektury, samodzielną pracę z tekstem oraz
niemniej liczne samodzielnie pisane, następnie recenzowane
i omawiane w trakcie spotkań z tutorem eseje
Idea tutoringu
rozwojowego
• Jeśli rozwój człowieka to wspólne przedsięwzięcie jego
i innych ludzi (Schaffer, 1994a), a spotkania tutorskie
są tego typu wspólnym działaniem realizowanym przez
ucznia i nauczyciela-tutora, to tutoring daje szansę
rozwoju zarówno uczniowi, jak i nauczycielowi.
• Nauczyciel-tutor nie jest jednak równorzędnym
partnerem w interakcji z uczniem.
• Jest mediatorem pomiędzy dynamicznymi i
plastycznymi możliwościami ucznia, a środowiskiem,
w którym on żyje i działa (Feuerstein, Feuerstein, 1994).
Działania tutora
• Tutor dostarcza uczniowi zachęt do eksplorowania
rzeczywistości, to samo robi uczeń względem niego.
• Wszystko to dzieje się w przestrzeni określonej przez
wcześniej wytyczone przez tutora, przy udziale ucznia,
cele, przy czym cele rozwojowe przynajmniej ogólnie
powinny być określone na początku interakcji
tutorskiej.
• Z kolei metoda ich osiągania musi być dynamiczna,
zmienna, zależna od momentu rozwoju tak ucznia,
jak i tutora, uwzględniająca zmiany w środowisku,
a także poszukiwania, nową wiedzę i doświadczenia
ucznia oraz tutora.
Interakcja tutorska przynosi efekty w postaci
wytworzenia
i wzmocnienia kluczowych kompetencji w procesie edukacyjnym
ZALECENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji
kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie
• porozumiewanie się
w języku ojczystym
• efektywne współdziałanie
w zespole
• porozumiewanie się
w językach obcych
• rozwiązywanie problemów
w twórczy sposób
• skuteczne porozumiewanie
się w różnych sytuacjach
• kompetencje społeczne
i obywatelskie
• umiejętność uczenia się
• aktywność, wychodzenie
z inicjatywą i przedsiębiorczość
• planowanie, organizowanie
i ocenianie własnego uczenia
się
• świadomość i ekspresja
kulturalna
Jaka perspektywa tutora:
osoba czy instytucja i
program?
myślenie kategoriami potrzeb
dziecka czy nastolatka
(ucznia):
•
czego najbardziej w tym momencie swego
życia potrzebuje?
•
co sprawia mu trudności, a z czym
samodzielnie dobrze sobie radzi?
•
co może być dla niego prawdziwym
wyzwaniem?
•
w jakich obszarach działania można
wycofać się z udzielania pomocy i „puścić
na głęboką wodę”, a kiedy, w jakich
sytuacjach trzeba bezwzględnie być
obecnym?
•
jakie zadania, okazje do działania, sytuacje
- czyli ogólniej oferty – i jak formułowane
uruchomią samodzielne działania
eksploracyjne, a jakie je ograniczą?
myślenie kategoriami celów / zadań
instytucji (szkoły, rodziny) lub swych
powinności / obowiązków względem
społeczeństwa w roli nauczyciela
bądź rodzica:
•
jakie musi opanować kompetencje, bo są one
„kluczowe” z jakiegoś punktu widzenia?
•
ile ma na to czasu i jakiej wymaga pomocy, by było
to w tym czasie możliwe?
•
jak ustalać priorytety w sytuacji konieczności
egzekwowania jednocześnie wielu różnych
wymagań?
•
jak ustalać kryteria ewaluacji procesu osiągania
celów i jakości efektów końcowych?
•
jakie wymagania czy umowy należy bezwzględnie
egzekwować, a co podlega negocjacjom, wreszcie
źródłem jakich wyzwań czy umów może być sam
uczeń?
Po co jest potrzebny uczniowi
nauczyciel-tutor?
• źródło granic określających, co wolno, a czego nie wolno,
co jest, a co nie jest zgodne z normami i umowami społecznymi,
• źródło wymagań i wyzwań poznawczych oraz
społecznych, stymulujących rozwój ucznia, wskazujących mu
kierunki działania i oczekiwane efekty,
• źródło poczucia kompetencji i satysfakcji z działania
oraz osiąganych wyników,
• wsparcie instytucjonalne jako przedstawiciel
„szkoły”; w relacji interpersonalnej i w relacjach grupowych;
wsparcie poznawcze, emocjonalne, czasami także rzeczowe
(por. Sęk, 2001; Sęk, Brzezińska, 2008).
ZNACZENIE
RUSZTOWANIA
Tutoring akademicki
• wskazuje na problemy istotne,
osiowe, zagadnienia “węzłowe”,
których poznanie stanowi o
zrozumieniu danego obszaru
wiedzy
• pozwala uczniowi przede
wszystkim na odróżnianie kwestii
ważnych, zasadniczych od
szczegółowych
• umożliwia uczniowi tworzenie
struktur wiedzy wg własnych
zasad konstrukcji
• pozwala nauczycielowi na
budowanie wielu autorskich
indywidualnych wariantów
szczegółowych projektów działania
zgodnie z myślą, iż „do tego
samego celu wiedzie wiele różnych
dróg”
Tutoring rozwojowy
• wskazuje na podstawowe wartości
i ich rolę jako wewnętrznego
układu odniesienia, standardu
oceny, busoli w życiu, szczególnie
w sytuacjach trudnych
• zachęca do ujawniania ich,
rozmawiania o nich, dyskutowania,
wskazywania obszarów „zgody” i
„niezgody”, podobieństw i różnic
• zachęca do samodzielnej
eksploracji i wypełniania
rusztowania przez siebie odkrytymi
i samodzielnie weryfikowanymi
treściami
• zachęca do podejmowania
zobowiązań i wywiązywania się z
nich, mierzenia się z ich
konsekwencjami
Potrzeba
autonomii
Potrzeba
więzi
ia
łan ą
zia wał
o d tr ną ej na
ć d u o icz tór cz
oś rci om , k nty e
oln pa on cję te st
zd w o ut wa y au obi anie
a
y
t
sz os w
mo rzy ęć i ażo
wa h n g
to c zaa
Podstawowe warunki dobrego
tutoringu olność nia
dob za
reg cho
psy o samwanie
i fiz chi op
zdr yczn czne oczu
g
cia
o
e
spo wych go or o
z o łecz rela az
toc nyc cji
zen h
iem
e
zd
i
w
o
an
t
s
o
m
a
s
o
d
do ej
ć
ś
no tywn i”
l
o
zd oduk nośc ej
„pr eatywatywności” ,
kr „kre ywn ało
i ukt żo/m o”
d u z
pro yli „dtwórc
cz ale
Potrzeba
kompetencji
zaspokojenie trzech podstawowych potrzeb psychicznych
wg koncepcji self-determination Ryana i Deci’ego
Poczucie bezpieczeństwa
Bezwarunkowa akceptacja osoby
Część IV:
KONKLUZJ
A
24
Wskazówki dla tutorów
Co szkodzi:
Co pomaga:
zwracanie uwagi przy
świadkach
ciągła kontrola
poganianie
porównywanie z innymi
ośmieszanie
za mało wyrażania
zadowolenia
za dużo naraz
dyskretna kontrola
dyskretna pomoc
wsparcie emocjonalne
częste wyrażanie
zadowolenia
zostawianie pola do
samodzielnych decyzji
przyzwolenie na metodę
prób i błędów
25
Podstawa to 3 rodzaje
uczenia się
uczenie się od innych / od tutora
 gdy są bardziej kompetentni
uczenie się z pomocą innych / z pomocą tutora
 korzystanie z pomocy, gdy samemu nie daje się rady
uczenie się razem z innymi / razem z tutorem
 wspólne rozwiązywanie problemów i wspólne radzenie
sobie z różnymi przeszkodami
26
Zasady organizacji
SPOŁECZNEGO środowiska
uczenia się
Różnorodność sytuacji, zdarzeń, kontaktów
z ludźmi, z różnymi formami kultury
Mobilność – kontakty rzeczywiste i przez
internet, interpersonalne i grupowe
Trudne sytuacje i zadania jako wyzwania
Wsparcie emocjonalne
Wzmacnianie samodzielności
Docenianie dzielności
27
Literatura
Bardziejewska, M. (2005). Okres dorastania. Jak rozpoznać potencjał nastolatków?
W: A. I. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna
psychologia rozwojowa (s. 345-377). Gdańsk: GWP.
Brzezińska, A. I., Kaczan, R., Ohme, M., Resler-Maj, A., Wiliński, M. (2009). Od
zależności do samodzielności. Wspomaganie rozwoju dzieci z ograniczeniami
sprawności. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Brzezińska, A. I., Kaczan, R., Piotrowski, K., Rękosiewicz, M. (2011). Odroczona
dorosłość: fakt czy artefakt? Nauka, 4, 67-107.
Brzezińska, A. I. Rękosiewicz, M., (2011). Kształtowanie się tożsamości w okresie
dzieciństwa i dorastania u osób z niepełnosprawnością intelektualną: rola
rodziny i szkoły. Studia Edukacyjne, 18, 23-44.
Brzezińska, A. I., Hornowska, E., Kaliszewska-Czeremska, K., Matejczuk, J. (2012).
E.learning jako wyzwanie dla systemu edukacji. Kultura i Edukacja, 1 (87), 7-31.
Ziółkowska, B. (2005). Okres dorastania. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać? W: A.
I. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia
rozwojowa (s. 379-422). Gdańsk: GWP.
Dziękuję
za uwagę!
29