Obraz systemu aksjo-normatywnego w polskim dyskursie polityki
Transkrypt
Obraz systemu aksjo-normatywnego w polskim dyskursie polityki
Obraz systemu aksjo-normatywnego w polskim dyskursie polityki, czyli o wartościach, normach i języku IV RP Agnieszka Figiel Zakład Metod i Technik Badań Socjologicznych, Instytut Socjologii, Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet im. A. Mickiewicza ul. Szamarzewskiego 89c, 60-568 Poznań System aksjo-normatywny to, przywołując definicje Piotra Sztompki, społeczny wzorzec zachowań pożądanych. System składa się z dwóch elementów. Pierwszy to wartości, czyli pewne oczekiwane i wymagane społecznie cele jednostkowej działalności. Drugi element systemu to normy, czyli społecznie wymagany sposób zachowywania się. Normy zazwyczaj powiązane są z konkretnymi wartościami i wskazują sposób, w jaki owe wartości w danym społeczeństwie osiągnąć1,2. System aksjo-normatywny przejawia się przede wszystkim w zachowaniach jednostek i to zarówno w zachowaniach obserwowanych przez otoczenie, jak i tych, których nikt nie śmie podjąć. Natomiast proces kształtowania się systemu, negocjowania i uzgadniania jego poszczególnych elementów to sfera aktów komunikacyjnych. To w toku dyskursu publicznego następuje konstrukcja i rekonstrukcja społecznego systemu aksjonormatywnego. Proponowany referat ma w swych założeniach być próbą naszkicowania obrazu systemu aksjo-normatywnego, jaki prezentował pewien szczególny typ dyskursu polityki, a mianowicie „język IV RP”. Jest to o tyle ciekawy przykład, bo współczesny, niedawny i dysponujący dość wyraźnie zaznaczonymi ramami czasowymi (V kadencja Sejmu RP wraz z poprzedzającą i kończącą ją kampanią wyborczą). Co więcej, język IV RP, jak i sama idea IV Rzeczypospolitej, budziły i budzą wciąż żywe emocje. IV RP miała być państwem innym, moralnie odnowionym, zbudowanym na dość ściśle określonym zespole wartości i norm. Czy ta idea znalazła swoje odzwierciedlenie w języku? Jaki obraz systemu aksjo-normatywnego proponowano pod szyldem „IV RP”? Postaram się odpowiedzieć na te pytania wykorzystując dwa źródła: wypowiedzi polityków udzielone prasie oraz notatki zamieszczone na blogach prowadzonych przez polityków. Na koniec chciałabym się zastanowić nad jeszcze jedną kwestią. System aksjonormatywny jest „martwy” o ile nie stanowi podstawy codziennych działań jednostek, nie jest przez nie akceptowany i podzielany. Czy zatem system aksjo-normatywny IV RP został „ucodzienniony”, oswojony zarówno w sferze zachowań, jak i języka, nie tylko przez polityków, ale i przez społeczeństwo? Odpowiedź na te pytania bez rozległych badań wydaje się niemożliwa, aczkolwiek warto postawić kilka hipotez i zastanowić się nad społecznymi konsekwencjami wprowadzania w życie idei IV RP. _______________ [1] Sztompka, P. (1967) Teoria kontroli społecznej, „Kultura i Społeczeństwo”, XI/3. [2] Sztompka, P. (2004) Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków, s. 257-259.