potencjał naukowo-badawczy w zakresie trwałych związków

Faza inwentaryzacji projektu GEF w Polsce
MATERIAŁY ROBOCZE DO SPORZĄDZENIA
PROFILU TZO W POLSCE
GF/POL/INV/R.18
(do ograniczonego korzystania)
POTENCJAŁ NAUKOWO-BADAWCZY W ZAKRESIE TRWAŁYCH
ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH OBJĘTYCH KONWENCJA
SZTOKHOLMSKĄ
Joanna STRUŻEWSKA, Iwona KARGULEWICZ
Niniejszy raport nie był redagowany. Został odtworzony w takiej postaci, w jakiej
został przekazany do Instytutu Ochrony Środowiska przez Autora (Autorów)
Potencjał naukowo – badawczy w Polsce, w zakresie trwałych związków
organicznych objętych Konwencją Sztokholmską.
Celem oceny potencjału naukowo – badawczego w Polsce przeprowadzona została
analiza zawartości internetowych baz danych:
1) grantów naukowo - badawczych Komitetu Badań Naukowych
2) artykułów polskich autorów w czasopismach polsko- i anglojęzycznych
3) tematyki referatów zgłaszanych na konferencje z cyklu: „Dioksyny w przemyśle
i środowisku” (www.dioksyny.com.pl)
4) zawartości stron internetowych programu PCB-Stop
Tematyka prac badawczych z zakresu problematyki trwałych związków organicznych
jest bardzo rozległa i obejmuje różne aspekty związane z obecnością TZO środowisku.
Prace dotyczące tych zagadnień prowadzone są na wielu uczelniach wyższych oraz w
placówkach naukowo – badawczych. W zależności od profilu działalności i wyposażenia
placówek ich prace skupiają się wokół następujących zagadnień:
• opracowywanie metodyki pomiarów
laboratoryjne analizy zawartości TZO w próbach różnego pochodzenia
terenowe pomiary emisji TZO do atmosfery
• badanie chemicznych procesów powstawania i unieszkodliwiania TZO (metodyka,
technologie)
• analiza procesów migracji i kumulacji TZO w środowisku
• badanie wpływu TZO na organizmy żywe (badania laboratoryjne, eksperymenty na
zwierzętach)
1. Granty naukowo - badawcze Komitetu Badań Naukowych
Przeanalizowano bazę danych zawierającą informację o pracach finansowanych przez
Komitet Badań Naukowych, pod kątem określonych w grancie słów kluczowych
„dioksyny”, „bifenyle polichlorowane” i „pestycydy”.
W kategorii „dioksyny” znaleziono dziewięć zakończonych projektów (Tabela 1).
Większość z nich realizowana była w Instytucie Chemii i Technologii Nieorganicznej
Politechniki Krakowskiej (Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej) i dotyczyła
metodyki oznaczania TZO w różnego typu próbach środowiskowych (produkty
spożywcze, próby gleby i osady denne, próby ściekowe i osady komunalne, osady
wodne, wody powierzchniowe i podziemne, materiał biologiczny) oraz metodyki
pomiarów emisji dioksyn i furanów do atmosfery. Trzy z pozostałych tematów dotyczyły
wpływu dioksyn na procesy biologiczne.
Niektóre prace w kategorii „bifenyle polichlorowane” (Tabela 2) również była
realizowana w Instytucie Chemii i Technologii Nieorganicznej Politechniki
Krakowskiej. Prace te dotyczyły metod oznaczania PCB w próbkach różnego
pochodzenia. Pozostałe prace dotyczyły oceny skażenia ekosystemów przez PCB (2),
ługowania PCB z osadów ściekowych (1) i metod degradacji PCB w odpadach
olejowych (1).
Przeanalizowano również prace z kategorii „pestycydy” (Tabela 3). Celem oddzielenia
prac nie dotyczących substancji objętych Konwencją Sztokholmską, wyodrębniono
cztery tytuły. Trzy z nich dotyczą pestycydów chloroorganicznych i polichlorowanych
(działanie toksyczne, degradacja, detoksykacja), czwarty – oceny składu toksycznego
środowiska rzecznego Odry (realizowany w IMGW - oddział w Gdyni).
Nie znaleziono żadnych prac definiowanych słowem kluczowym „heksachlorobenzen”.
Większość grantów (14) realizowana była w krótkim okresie czasu (1 rok). Czas
realizacji pozostałych wynosił od 3 do 5 lat. Zaobserwować można więc rosnące
zainteresowanie tą tematyką. W roku 1996 ukończony został jeden grant, w latach 1998 i
1999 – po trzy granty, w roku 2000 sześć, a w roku 2001 – siedem.
Przeszukano również elektroniczną bazę danych z tytułami grantów KBN pod kątem
występowania w nich wyrażeń: „polichlorowane bifenyle” lub „dioksyny” i znaleziono 7
pozycji (Tabela 4). Większość z nich realizowana była w ciągu ostatnich trzech lat.
Ponieważ wśród innych informacji podana została również wysokość przyznanej kwoty,
można stwierdzić, że trzy spośród projektów stanowiły duże, wymagające znacznych
nakładów finansowych prace badawcze (czas realizacji: 2 – 4 lat; finansowanie: 120 000
– 180 000 zł). Trzy projekty to granty promotorskie, a wartość przyznanej kwoty wahała
się w granicach 15 000 – 38 200 zł.
Poniżej zamieszczona została lista kierowników grantów KBN oraz instytucji
realizujących projekty naukowo – badawcze dotyczące dioksyn i polichlorowanych
bifenyli.
Kierownik grantu KBN:
dr hab. Janina Lulek
dr Piotr Błaszczak
dr inż. Elżbieta Niemirycz
mgr inż. Sylwia Oleszek
dr hab. Jadwiga PiskorskaPliszczyńska
dr hab. Wiesław Sułkowski
dr Agata Rosińska
prof. dr hab. inż. Jacek
Namieśnik
dr inż. Adriana Zaleska
dr hab. inż. Adam
Grochowalski
dr inż. Ryszard Chrząszcz
dr Elżbieta Sobiecka
dr inż. Marek Stolarski
dr Adriana Dembowska
prof. dr hab. Jerzy
Falandysz
dr Zbigniew Adamski
dr Anna Wójtowicz
dr Renata Wołcz
dr Izabela Wiater-Protas
Instytucja wykonująca:
Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w
Poznaniu; Wydział Farmaceutyczny , Katedra i Zakład
Chemii Nieorganicznej i Analitycznej
Akademia Medyczna w Lublinie; Wydział Lekarski; Katedra
i Zakład Farmakologii
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej , Oddział w
Gdyni
Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN, Zabrze
Państwowy Instytut Weterynaryjny
Politechnika Częstochowska; Wydział Budownictwa i
Inżynierii Środowiska, Częstochowa
Politechnika Częstochowska; Wydział Inżynierii i Ochrony
Środowiska; Instytut Inżynierii Środowiska
Politechnika Gdańska; Wydział Chemiczny; Katedra Chemii
Analitycznej, Gdańsk
Politechnika Gdańska; Wydział Chemiczny; Katedra
Technologii Chemicznej
Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki; Wydział
Inżynierii i Technologii Chemicznej; Instytut Chemii i
Technologii Nieorganicznej
Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki; Wydział
Inżynierii i Technologii Chemicznej; Instytut Chemii i
Technologii Nieorganicznej
Politechnika Łódzka; Wydział Chemii Spożywczej i
Biotechnologii
Politechnika Wrocławska; Wydział Chemiczny; Instytut
Chemii i Technologii Nafty i Węgla, Wrocław
Uniwersytet Gdański; Wydział Chemii
Uniwersytet Gdański; Wydział Chemii, Gdańsk
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza; Wydział Biologii
Uniwersytet Jagielloński W Krakowie; Wydział Biologii i
Nauk O Ziemi; Instytut Zoologii, Kraków
Uniwersytet Jagielloński; Wydział Biologii i Nauk o Ziemi
Uniwersytet Jagielloński; Wydział Chemii
Tabela 1. Lista grantów KBN, słowo kluczowe „dioksyny”
Prace naukowo-badawcze
Tytuł pracy naukowej:
Badania nad oznaczaniem polichlorowanych dibenzodioksyn,
dibenzofuranów i bifenyli
Słowo kluczowe : dioksyny
Kierownik:
02.1997 –
dr hab. inż. Adam
02.2001
Grochowalski
Badanie procesów tworzenia się dioksyn w fazie gazowej oraz
opracowanie metod ich oznaczania w próbkach materiałów o złożonej
matrycy
Dioksyny - ocena zagrożenia dla zdrowia ludzi w Polsce - badania
wstępne
Funkcja receptora Ah w mechanizmie działania dioksyn i związków
pokrewnych
Opracowanie metody oznaczania polichlorowanych p-dibenzodioksyn
i dibenzofuranów w materiałach typu produkty spożywcze
10.1996 –
05.2001
Przeprowadzenie badań nad oznaczaniem dioksyn w próbkach
ścieków i osadów komunalnych
09.2001 –
10.2001
dr hab. inż. Adam
Grochowalski
Wpływ dioksyn na steroidogenezę komórek jajnikowych
12.1998 –
06.2001
04.2001 –
05.2001
dr Renata Wołcz
06.2000 –
06.2000
dr hab. inż. Adam
Grochowalski
Wykonanie pomiarów dioksyn i furanów oraz innych zanieczyszczeń
emitowanych do atmosfery z pieca cementowego Cementowni
Rudniki S.A
Wykonanie prac analitycznych do prac naukowo-badawczych z
wykorzystaniem aparatury Instytutu Chemii i Technologii
Nieorganicznej w zakresie opracowania metodyki badań dioksyn w
środowisku geologicznym (gleby, osady wodne, wody
powierzchniowe i podziemne) oraz w materiale biologicznym
02.1998 –
12.1998
12.1998 –
04.1999
01.2000 –
12.2000
dr Izabela Wiater-Protas
dr hab. Jadwiga PiskorskaPliszczyńska
dr inż. Ryszard Chrząszcz
dr hab. inż. Adam
Grochowalski
Instytucja wykonująca:
Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki;
Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej; Instytut
Chemii i Technologii Nieorganicznej
Uniwersytet Jagielloński; Wydział Chemii
Państwowy Instytut Weterynaryjny
Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki;
Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej; Instytut
Chemii i Technologii Nieorganicznej
Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki;
Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej; Instytut
Chemii i Technologii Nieorganicznej
Uniwersytet Jagielloński; Wydział Biologii i Nauk o Ziemi
Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki;
Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej; Instytut
Chemii i Technologii Nieorganicznej
Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki;
Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej; Instytut
Chemi10i i Technologii Nieorganicznej
Tabela 2. Lista grantów KBN, słowo kluczowe „bifenyle polichlorowane (PCB)”
Prace naukowo-badawcze
Tytuł pracy naukowej:
Badania nad polichlorowanymi bifenylami w próbkach pochodzenia
organicznego
Słowo kluczowe :bifenyle polichlorowane (PCB)
Kierownik:
01.2001 –
dr inż. Ryszard Chrząszcz
12.2001
Ekstrakcja i dynamika ługowania polichlorowanych bifenyli z osadów
ściekowych
01.1997 –
06.2000
dr Agata Rosińska
Ocena skuteczności wybranych metod degradacji polichlorowanych
bifenyli (PCB) w odpadach olejowych
Opracowanie metody oznaczania koplanarnych chlorowanych bifenyli
w próbkach gleby i osadów przy zastosowaniu spektrometrii masowej
typu MS/MS
06.1998 –
09.2001
01.2000 –
12.2000
dr Elżbieta Sobiecka
Oznaczenie koplanarnych, polichlorowanych bifenyli w próbach gleby
i osadów dennych w obecności polichlorowanych dibenzodioksyn i
dibenzofuranów EtapI
01.1998 –
12.1998
dr hab. inż. Adam Grochowalski
Polichlorowane bifenyle (PCB) w części południowej Morza
Bałtyckiego
Polichlorowane bifenyle w środowisku
05.1997 –
12.2000
03.1999 –
11.1999
dr Adriana Dembowska
dr hab. inż. Adam Grochowalski
dr hab. Janina Lulek
Instytucja wykonująca:
Politechnika Krakowska im. Tadeusza
Kościuszki; Wydział Inżynierii i Technologii
Chemicznej; Instytut Chemii i Technologii
Nieorganicznej
Politechnika Częstochowska; Wydział
Inżynierii i Ochrony Środowiska; Instytut
Inżynierii Środowiska
Politechnika Łódzka; Wydział Chemii
Spożywczej i Biotechnologii
Politechnika Krakowska im. Tadeusza
Kościuszki; Wydział Inżynierii i Technologii
Chemicznej; Instytut Chemii i Technologii
Nieorganicznej
Politechnika Krakowska im. Tadeusza
Kościuszki; Wydział Inżynierii i Technologii
Chemicznej; Instytut Chemii i Technologii
Nieorganicznej
Uniwersytet Gdański; Wydział Chemii
Akademia Medyczna im. Karola
Marcinkowskiego w Poznaniu; Wydział
Farmaceutyczny
Tabela 3. Lista grantów KBN, słowo kluczowe „pestycydy” (wybrane wyłącznie dotyczące pestycydów chloroorganicznych)
Prace naukowo-badawcze
Tytuł pracy naukowej:
Słowo kluczowe :pestycydy
Kierownik:
Degradacja pestycydów chloroorganicznych w układzie UV/TiO2
10.1995 – 07.2000
dr inż. Adriana Zaleska
Drgawkotwórcze i toksyczne działanie wybranych pestycydów
polichlorowych i pyretroidów syntetycznych u myszy. Wpływ
antagonistów aminokwasów pobudzających
Fotokatalityczna detoksykacja pestycydów chloroorganicznych:
porównanie efektywności zastosowania dwutlenku tytanu w postaci
zawiesiny oraz dwutlenku tytanu immobilizowanego na powierzchni
szklanych mikrosfer
Ocena składu toksyczności środowiska rzecznego Odry
10.1996 – 12.1997
dr Piotr Błaszczak
02.1998 – 01.1999
dr inż. Adriana Zaleska
Politechnika Gdańska; Wydział Chemiczny;
Katedra Technologii Chemicznej
01.2001 – 12.2001
dr inż. Elżbieta Niemirycz
IMGW – Oddział w Gdyni
Tabela 4. Lista grantów KBN zawierających w tytule pracy wyrażenia „polichlorowane bifenyle” lub „dioksyny”
Polichlorowane bifenyle (PCB) jako czynnik zaburzający procesy
01.2000 - 12.2002 dr Anna Wójtowicz
endokrynne w jajniku świni
180000 PLN
Badania zawartości i analiza polichlorowanych bifenyli w odpadach i
osadach (PROMOTORSKI)
06.1996 – 12.1998
38200 PLN
dr hab. Wiesław Sułkowski
Hydrofinacja olejów mineralnych skażonych polichlorowanymi
bifenylami (PCB)
01.2000 – 12.2001
120000 PLN
dr inż. Marek Stolarski
Ocena poziomu pozostałości wybranych polichlorowanych bifenyli
(PCB) u ludności regionu Wielkopolska
03.1999-02.2002
150000 PLN
dr Janina Lulek
Dioksyny w komunalnych osadach ściekowych jako kryterium ich
nieprzemysłowego wykorzystania
Badanie wpływu matrycy na proces przygotowania próbek wód
powierzchniowych do analizy na zawartość związków organicznych
(PROMOTORSKI)
Polichlorowane bifenyle (PCBs) w części południowej Morza
Bałtyckiego (PROMOTORSKI)
08.2001 – 07.2002
20000 PLN
01.2000 – 12.2000
15000 PLN
mgr inż. Sylwia Oleszek
07.1999 – 06.2000
20000 PLN
prof. dr hab. inż. Jacek
Namieśnik
prof. dr hab. Jerzy Falandysz
Instytucja wykonująca:
Politechnika Gdańska; Wydział Chemiczny;
Katedra Technologii Chemicznej
Akademia Medyczna w Lublinie; Wydział
Lekarski; Katedra i Zakład Farmakologii
Uniwersytet Jagielloński W Krakowie; Wydział
Biologii I Nauk O Ziemi; Instytut Zoologii,
Kraków
Politechnika Częstochowska; Wydział
Budownictwa I Inżynierii Środowiska,
Częstochowa
Politechnika Wrocławska; Wydział
Chemiczny; Instytut Chemii I Technologii
Nafty I Węgla, Wrocław
Akademia Medyczna W Poznaniu; Wydział
Farmaceutyczny; Katedra I Zakład Chemii
Nieorganicznej I Analitycznej, Poznań
Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Pan,
Zabrze
Politechnika Gdańska; Wydział Chemiczny;
Katedra Chemii Analitycznej, Gdańsk
Uniwersytet Gdański; Wydział Chemii,
Gdańsk
2. Artykuły polskich autorów w czasopismach polsko- i anglojęzycznych
Analiza internetowych baz danych czasopism naukowych z pewnością nie pozwala na
zestawienie wszystkich prac polskich autorów dotyczących problematyki trwałych
związków organicznych. Na podstawie bazy „ScienceDirect” znaleziono sześć pozycji w
czasopismach anglojęzycznych: Fuel and Energy Abstracts, Chemosphere, Journal of
Chromatography (Grochowalski, 1998; Grochowalski i inni 1996, 2001a, 2001b; Lulek
1998; Sułkowski, Rosińska 1999). Znaleziono również cztery – nieuwzględnione w tej
bazie artykuły z czasopism Organohalogen compounds, Journal of Chromatography
(Grochowalski i inni, 1990, 1995, 1996) oraz Polish Journal of Environmental Studies
(Falandysz i inni, 2001; Tabela 5).
W bazie danych polskich czasopism technicznych tematyka dotycząca dioksyn
publikowana jest głównie w następujących tytułach: Chemia Analityczna, Ochrona
Środowiska, Ekologia i Technika, Chemik. Prace na podobne tematy zamieszczane były
również w pismach: Ekoproblemy, Ekoprofit, Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów,
oraz w Rocznikach PZH, Biuletynach WIChiR i Zeszytach Naukowych niektórych
uczelni. Znacząca ilość materiałów naukowych publikowana jest w materiałach
konferencyjnych (konferencje krajowe i zagraniczne oraz sympozja naukowe).
Warto odnotować, że w ostatnim czasie wydane zostały dwie pozycje książkowe
dotyczące problematyki trwałych zanieczyszczeń organicznych. W roku 2001
(wydawnictwo Arkady) ukazała się książka pt. „Niebezpieczne dioksyny” (autorzy:
Zbigniew Makles, Andrzej Świątkowski, Sylwia Grybowska). W książce omówiono
zagadnienia związane z oddziaływaniem polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn i
polichlorowanych dibenzofuranów oraz pokrewnych im polichlorowanych bifenyli na
środowisko naturalne. Przedstawiono warunki tworzenia się tych związków, przyczyny
ich powstawania w powietrzu, wodzie, glebie, produktach żywnościowych oraz metody
usuwania. Omówiono także problemy związane z biologiczna aktywnością i skutkami
toksycznego działania na organizmy ludzi i zwierząt. W tym samym roku nakładem
Wydawnictw Naukowo – Technicznych ukazała się książka pt. „Pestycydy :
występowanie, oznaczanie i unieszkodliwianie” (praca zbiorowa pod red. prof. dr hab.
inż. Marka Biziuka). Książka zawiera wiadomości na temat stosowania preparatów
pestycydowych, ich właściwości, występowania w środowisku, metod oznaczania i
unieszkodliwiania. Ja twierdzą autorzy, opisane przykładowe metody oznaczania
pestycydów w różnych elementach środowiska mogą być również przydatne do
oznaczania innych grup związków w środowisku (WWA, PCB, PCDD, PCDF).
Przedstawione zostały też problemy związane z w występowaniem odpadów
pestycydowych zgromadzonych w mogilnikach i składowiskach,. Opisano technologie
unieszkodliwiania pestycydów ze szczególnym zwróceniem uwagi na likwidacje
mogilników.
Tabela 5. Artykuły polskich autorów w czasopismach zagranicznych
(baza danych Science Direct)
Grochowalski A.,
Levels of polychlorinated dibenzo- Fuel and Energy Abstracts
Volume: 37, Issue: 5,
Wybraniec S.:
p-dioxins and dibenzofurans in
September, 1996, pp. 385
flue gas and fly ash from coal
combustion in a power plant
Grochowalski, A.
PCDDs and PCDFs concentration Chemosphere Volume: 37,
in combustion gases and bottom Issue: 9-12, October 11,
ash from incineration of hospital
1998, pp. 2279-2291
wastes in Poland
Grochowalski, A.;
Estrogenic and antiestrogenic
Chemosphere Volume: 43,
Chrzaszcz, R.;
effect of in vitro treatment of
Issue: 4-7, May, 2001, pp.
Pieklo, R.;
follicular cells with 2,3,7,8823-827
Gregoraszczuk, E.L.: tetrachlorodibenzo-p-dioxin
Grochowalski, A.;
Estrogenic and antiestrogenic
Chemosphere Volume: 43,
Chrzaszcz, R.;
effect of in vitro treatment of
Issue: 4-7, May, 2001, pp.
Pieklo, R.;
follicular cells with 2,3,7,8823-827.
Gregoraszczuk, E.L: tetrachlorodibenzo-p-dioxin
Lulek, Janina
Levels of polychlorinated
Chemosphere Volume: 37,
biphenyls in some waste motor
Issue: 9-12, October 11,
and transformer oils from Poland 1998, pp. 2021-2030
Sułkowski, W.;
Comparison of the efficiency of
Journal of Chromatography
A Volume: 845, Issue: 1-2,
Rosinska, A:
extraction methods for
June 11, 1999, pp. 349polychlorinated biphenyls from
355.
environmental wastes
(Inne źródła:)
Grochowalski A.,
Detemination of PCDFs/PCDDs
Organohalogen
Compounds, 1995, 21, s.
Chrząszcz R.,
in ambient ait from Cracow city,
321 - 326
Wybraniec S
Poland
Grochowalski A. I
Determination of PCDDs in Polish Journal of Chromatography
inni
Wood Conservants
1990, 502(1), s. 160 - 166
Grochowalski A. I
PCDD/F mass concentration in
Organohalogen
inni
residuesfrom incineration of
Compounds, 1996, 27, s.
medical wastes in Poland
42 - 46
Falandysz J.,
Data on on the manufacture, use, Polish Journal of
Environmental Studies Vol.
Szymczyk K.
inventory and disposal of
polychlorinated biphenyls (PCBs) 10, No. 3 (2001), 189-193.
in Poland
Tabela 6. Artykuły polskich autorów w czasopismach polskich
Dioksyny – ocena zagrożeń środowiska
naturalnego oraz metody ich wykrywania.
Baranowska, I. ; Pieszko, C.
Analiza pestycydów metodą spektrofotometrii
pochodnej
Baranowska, I. ; Pieszko, C.
Spektrofotometria pochodna w analizie
pestycydów
PIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska
Chemia Analityczna, 2000, Vol. 45, No. 4, s.
583--593, Bibliogr. 15 poz.
Zeszyty Naukowe. Chemia / Politechnika
Śląska, 1998, z. 137, s. 21--28, bibliogr. 11
poz
Biłyk, A.
Występowanie dioksyn i furanów w środowisku Ochrona Środowiska, 2000, Vol. 77, nr 2, s. 9-13, Bibliogr. 36 poz.
Dąbrowski, Ł. ; Biziuk, M ; Gaca, J.
Oznaczanie wybranych zanieczyszczeń
Ekologia i Technika, 1999, Vol. 7, nr 6, s. 185-środowiska w próbkach gleby i osadów
191, Bibliogr. 9 poz.,
dennych w wykorzystaniem techniki GC-MS
Falandysz J.
Związki chloroorganiczne w środowisku.
Roczniki PZH, 1995, 47, s.41 - 57
Zagrożenie zdrowia
Falandysz J. I inni
Dioksyny i furany w jadalnych gatunkach ryb z Roczniki PZH, 1996, 47, s. 197 – 204
Zatoki gdańskiej
Florek, A.
Ocena występowania dioksyn w środowisku
Ekologia i Technika, 2000, Vol. 8, nr 4, s. 100-morskim
108, Bibliogr. 67 poz.,
Grabińska-Sota, E. ; Kalka, J. ; Wiśniowska, E. Wpływ wybranych pestycydów na pracę osadu Ochrona Środowiska, 2000, Vol. 77, nr 2, s.
; Ścieranka, B.
czynnego
39--42, Bibliogr. 19 poz.
Grochowalski A.
Badania nad oznaczaniem polichlorowanych
Seria Inżynieria i Technologia Chemiczna,
dibenzodioksyn, dibenzifuranów i bifenyli
Monografia 272. Politechnika Krakowska,
Kraków 2000
Grochowalski A. I inni
Slid phase extraction and capillary C-ECD
Chemia Analityczna, 1993, 33, s. 279 - 286
analysis of PCDDs in chlorinated phenols
Grochowalski A., Wiater I.
Carbon column as a clean-up method for oily
Chemia Analityczna 1998, 43, s. 399 - 408
Kobierski, M.
Makles Z..
Nowakowski, L. ; Budziarek, M.
Pająk T.
Pająk T.
Piecuch T.
Płaza G.
Skowron H.
Sokołowski M.
Ścigała, R. ; Maślanka, A
Wachowski L., Kirszensztejn P.
samples purification for the determination of
polichlorinated dibenzodioxins and
dibenzofurans
Technologia oczyszczania ścieków
pestycydowych na uaktywnionym pyle lotnym
Dioksyny a spalanie odpadów
Dioksyny - budowa, właściwości
fizykochemiczne i źródła emisji
Termiczna utylizacja odpadów komunalnych
jako element współczesnej kompleksowej
gospodarki odpadami
Dioksyny w procesie spalania odpadów
komunalnych – zagrożenia, normy, aktualna
sytuacja przeciwdziałanie
Termiczna utylizacja odpadów i ochrona
powietrza przed szkodliwymi składnikami
spalin
Dioksyny – niebezpieczne związki
Problemy Inżynierii Rolniczej, 1998, R. 6, nr 1,
s. 157--164, Bobliogr. 9 poz.,.
Biuletyn WIChiR, 1997, 1(27), s.29 - 46
Zeszyty Naukowe. Budownictwo / Politechnika
Opolska / Inżynieria Środowiska, 1998, z. 1, s.
41--57, Bibliogr. 20 poz.
Przegląd Komunalny, 1998,3(78), s. 17 - 40
Roczniki PZH 1996, 47, s. 105 - 119
Wydawnictwo Uczelniane Politechniki
Koszalińskiej, Koszalin 1998
Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów,
1994, 28(2), s. 39 - 42
Termiczna Utylizacja odpadów komunalnych – Ekoproblemy, 1998, 4, s. 14 - 18
konieczność w nieodległej przyszłości (4)
Dioksyny – właściwości, źródła i problemy
Roczniki PZH 1996, 47, s. 95 - 104
analizy
Energetyczne spalanie paliw jako potencjalne Chemik, 2000, Nr 4, s. 91--94, Bibliogr. 12
źródło emisji dioksyn i furanów
poz.
Groźne dioksyny i furany. Obecne w
Ekoprofit, 1999, 10(36), s. 44-48
Wandrasz J, Pikoń K.
Wandrasz J. W.
Wiergowski, M. ; Dąbrowski, Ł. ; Galer, K. ;
Makuch, B. ; Biziuk, M.
Wiergowski, M. ; Zaleska, A. ; Biziuk, M. ;
Hupka, J
środowisku przyrodniczym i ... żywności.
Zdolność pochłaniania imisji związków
PCDDs/PCDFs przez człowieka
Gospodarka odpadami medycznymi
Ocena stopnia zanieczyszczenia wód w
dorzeczu Odry związkami organicznymi po
powodzi w lecie 1997. Część I. Oznaczanie
pestycydów i fenoli w wodzie i osadach
popowodziowych
Porównanie trzech analitycznych procedur
oznaczania chloroorganicznych pestycydów i
ich produktów rozkładu w zawiesinie wodnej
podczas fotokatalitycznego utleniania
Ekoproblemy, 1996, 2, s. 10 - 11
Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników
Sanitarnych Oddział w Wielkopolski, Poznań
2000
Chemia Analityczna, 2000, Vol. 45, No. 2, s.
181--190, Bibliogr. 11 poz.
Chemia Analityczna, 2000, Vol. 45, No. 6, s.
901--910, Bibliogr. 19 poz.
3. Tematyka referatów zgłaszanych na konferencje z cyklu: „Dioksyny w przemyśle
i środowisku” (www.dioksyny.com.pl)
Tematyka referatów zgłaszanych na konferencje jest bardzo rozległa. Próba
usystematyzowania pozwoliła na wyodrębnienie pewnych obszarów badawczych. Są to:
a) metodyka oznaczania zanieczyszczeń
b) analiza procesów powstawania TZO, źródła emisji
c) metodyka monitoringu i ograniczania emisji
d) wpływ TZO na środowisko biologiczne
Pojawiają się również opracowania ogólne dotyczące oceny emisji do środowiska,
kumulacji TZO w poszczególnych komponentach środowiska, narażenia na PCB w
Polsce oraz problematyki prawnej.
Ad a)
Opracowania metodyki oznaczania TZO dotyczą m.in. zastosowania różnego rodzaju
sprzętu specjalistycznego lub nowych metod analiz do ekstrakcji i pomiaru zawartości
poszczególnych badanych grup związków w różnego rodzaju próbach środowiskowych
(m.in. próbki tłuszczowe, węgiel, pyły, gazy odlotowe, próbki geologiczne, ścieki).
18 referatów i posterów w trakcie 3 konferencji
Ad b)
Tematykę opracowań dotyczących procesów powstawania i źródeł TZO można podzielić
na:
analizę powstawania TZO w procesach przemysłowych i technologicznych
(spalanie odpadów komunalnych, przemysłowych i medycznych, energetyczne spalanie
paliw, procesy produkcji bielonych mas celulozowych)
analiza kumulacji i migracji TZO w środowisku (kumulacja w materiale
biologicznym w ekosystemie miejskim, migracja w podłożu składowiska odpadów
komunalnych, mechanizm propagacji w atmosferze pyłów przenoszących dioksyny)
11 referatów i posterów w trakcie 3 konferencji
Ad c)
Opracowania pomiarów i ograniczania emisji dotyczą głównie metodyki pomiarów i
aspektów procesów technologicznych, które mogą skutecznie zmniejszyć emisję TZO
(metody termiczne, unieszkodliwianie ciekłych odpadów przemysłowych)
17 referatów i posterów w trakcie 3 konferencji
Ad d)
Badania wpływu TZO na środowisko dotyczą:
badania wpływu kancerogennego (rak sutka), oraz zaburzającego funkcje
endokrynne (funkcje jajnika, bezpłodność u mężczyzn)
badania na zwierzętach (wpływ TCDD na reprodukcję szczurów, zapalenie
opłucnej u szczurów, aktywność enzymatyczna w erytrocytach u myszy)
badania kumulacji TZO w organizmach żywych i w łańcuchu pokarmowym
(ryby bałtyckie, TZO w mleku kobiet karmiących)
15 referatów i posterów w trakcie 3 konferencji
4. Zawartości stron internetowych programu PCB-Stop
W roku 2001 Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju prowadziła program informacyjnoedukacyjny pod nazwą PCB-Stop w zakresie likwidacji w Polsce urządzeń i odpadów
zawierających PCB/PCT. Materiały dotyczące tego programy są zawarte zostały na
stronie internetowej www.pcb.pl. Dostępne pod tym adresem referaty podzielone zostały
na cztery kategorie:
• PCB
PCB - odpad niebezpieczny w środowisku
Polichlorowane bifenyle (PCB) w urządzeniach i odpadach
Polichlorowane bifenyle w urządzeniach i odpadach wytyczne postępowania
Dotychczasowe działania w zakresie ochrony krajowego środowiska
naturalnego przed skażeniem polichlorowanymi bifenylami
• USTAWODAWSTWO
Problematyka zagrożeń PCB w działalności inspekcji ochrony środowiska
Zasady postępowania z PCB w świetle nowych ustaw: Prawo ochrony
środowiska i ustawy o odpadach
• ZDROWIE
Środowiskowe narażenie na polichlorowane bifenyle - Wybrane aspekty
zdrowotne
Badania pozostałości polichlorowanych bifenyli (PCB) w żywności
zwierzęcego pochodzenia
PCB czy dioksyny węzłem gordyjskim końca stulecia?
Stężenia polichlorowanych bifenyli w materiale pochodzącym od człowieka
Polichlorowane bifenyle -Toksykologia -Ryzyko Zdrowotne Nowoczesne metody termiczne unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych
• TECHNOLOGIE
Metody unieszkodliwiania polichlorowanych bifenyli (PCB), urządzeń i
odpadów zawierających PCB
Eksploatacja i bezpieczne wycofywanie z eksploatacji urządzeń zawierających
PCB
W programie brali udział specjaliści z:
• Instytutu Chemii i Technologii Nafty i Węgla, Politechniki Wrocławskiej,
• Instytutu Energetyki (Oddział Transformatorów Łódź)
• Politechniki Krakowskiej,
• Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Katedra Toksykologii Collegium
Medicum,
• Państwowego Zakładu Higieny (Zakład Toksykologii Środowiskowej)
•
Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego (Katedra i Zakład Chemii
Nieorganicznej i Analitycznej)
• Państwowego Instytutu Weterynaryjnego (Zakład Farmakologii i Toksykologii)
a także przedstawiciele Ministerstwa Środowiska, (Departament Ochrony Środowiska),
Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska i Ministerstwa Gospodarki.