Abstracts - "Innowacyjne rozwiązania rewitalizacji terenów

Transkrypt

INNOWACYJNE ROZWIĄZANIA
REWITALIZACJI TERENÓW
ZDEGRADOWANYCH
INNOVATIVE SOLUTIONS
FOR REVITALISATION OF
DEGRADED AREAS
Ustroń/Katowice, 6 – 8 października 2014r.
RADA NAUKOWO – PROGRAMOWA




prof. dr hab. inż. Stanisław BARAN
prof. Jairo FALLA
prof. dr hab. inż. arch. Krzysztof GASIDŁO
prof. dr hab. Barbara GWOREK





prof. dr hab. inż. Grzegorz MALINA
–
prof. dr inż. Piotr MAŁOSZEWSKI
–
dr Tomáš OCELKA
–
dr Piotr POBORSKI
–
prof. dr hab. inż. Czesława ROSIK-DULEWSKA –
 dr hab. Adam ROSTAŃSKI, prof. UŚ
 dr hab. inż. Jan SKOWRONEK
–
–
–
–
–
–
Uniwersytet Przyrodniczy, Lublin
Universite de Lorraine, UIT Thionville-Yutz, Francja
Politechnika Śląska, Gliwice
Instytut Ochrony Środowiska, Państwowy Instytut
Badawczy, Warszawa
AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków
Helmholtz Center Munich, HMGU, Niemcy
Instytut Zdrowia Publicznego, Ostrawa, Czechy
WS Atkins Poland, Gliwice
Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej
Akademii Nauk, Zabrze
Uniwersytet Śląski, Katowice
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych,
Katowice
KOMITET HONOROWY





Bernard BŁASZCZYK
Kazimierz GRZECHNIK
Andrzej JAGUSIEWICZ
Alicja KNAST
Gabriela LENARTOWICZ
–
–
–
–
–
 Roman ŁÓJ
 Krzysztof MIJALSKI
–
–
 Jerzy SWATOŃ
–




–
–
–
–
Mirosław TARAS
Marek USZKO
Piotr WOJTACHA
Anna WRZEŚNIAK
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Katowice
TAURON Wydobycie S.A., Jaworzno
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa
Muzeum Śląskie, Katowice
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej, Katowice
Katowicki Holding Węglowy S.A., Katowice
Centrum Badań i Dozoru Górnictwa Podziemnego
Sp. z o.o., Lędziny
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej, Warszawa
Kompania Węglowa S.A., Katowice
Kompania Węglowa S.A., Katowice
Wyższy Urząd Górniczy, Katowice
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska,
Katowice
KOMITET ORGANIZACYJNY
 Czesław FILIPEK
 Wanda JAROSZ
– CBiDGP Sp. z o.o., Lędziny
– IETU, Katowice
3
4
Mirosław BOBRZYŃSKI
Euro-Centrum S.A. – Katowice
EURO-CENTRUM – DROGA KU ENERGOOSZCZĘDNOŚCI
EURO-CENTRUM – THE WAY TO BE ENERGY EFFICIENT
Streszczenie
Jeszcze 8 lat temu teren, na którym obecnie mieści się Euro-Centrum był
całkowicie zdegradowany. Nie małą szkodę dla środowiska wyrządziły tu działające
wcześniej Zakłady Aparatury Chemicznej „Wimach” oraz fabryka farb.
Działania Grupy Euro-Centrum zostały zainicjowane w 2004 roku. Na mocy
porozumienia spółki z Urzędem Miasta Katowice na terenie przy ul. Ligockiej 103
w Katowicach miał zostać utworzony Euro-Centrum Park Przemysłowy. Pierwszym
krokiem ku energooszczędności Euro-Centrum była rewitalizacja zdegradowanego
obszaru. Przywracanie do życia opuszczonych terenów poprzemysłowych
i podnoszenie standardu życia sąsiadującej społeczności lokalnej - to cele, które
przyświecały intensywnym pracom budowlanym i modernizacyjnym prowadzonym
w latach 2006-2008.
Ich efektem było 6 hektarów zrewitalizowanego terenu, 4 nowo wybudowane
i 7 przebudowanych obiektów. Korzystając z energooszczędnych doświadczeń
zachodnich partnerów, Euro-Centrum podjęło kolejny krok, decydując się na budowę
innowacyjnego biurowca energooszczędnego. Inauguracja obiektu, zużywającego
jedną trzecią tradycyjnie wykorzystywanej energii, nastąpiła w kwietniu 2009 roku.
W międzyczasie w 2007 roku swoją działalność rozpoczął Park
Naukowo-Technologiczny Euro-Centrum oraz koordynowany przez niego Klaster
Technologii Energooszczędnych. Obserwując korzyści zarówno ekonomiczne, jak
i środowiskowe, wynikające z użytkowania obiektów energooszczędnych, Park
zdecydował się w następnym kroku na stworzenie niepowtarzalnego dotąd w Polsce
budynku pasywnego o przeznaczeniu laboratoryjno-usługowym. W 2011 roku
rozpoczęto budowę obiektu, o minimalnym zapotrzebowaniu na cele grzewcze, które
rocznie nie przekracza 15 kWh na m kw.
Powrócono też do kolejnych planów rewitalizacyjnych. W styczniu 2012 roku
zakończono
rewitalizację
drugiego
obiektu
należącego
do
Parku
Naukowo-Technologicznego. Obecnie mieści się tam Centrum Szkoleniowe
Nowoczesnych Technik Grzewczych oraz Centrum Testowania Systemów
Solarnych, wyposażone w symulator promieniowania słonecznego (tzw. sztuczne
słońce) do badania jakości i wytrzymałości kolektorów słonecznych.
W lutym 2014 roku nastąpiło uroczyste otwarcie budynku pasywnego, który
otrzymał nagrodę Green Building 2013, przyznawaną przez Komisję Europejską dla
najbardziej energooszczędnych obiektów w Europie. Sama jego bryła została
zaprojektowana
tak,
aby
wyeliminować
niepotrzebne
straty
ciepła.
Budynek pozbawiony jest też tradycyjnych systemów grzewczych i chłodzących
– zastępują je nowoczesne technologie energooszczędne. Energię geotermalną,
przetwarzaną przez pompy ciepła, pozyskuje system sond geotermalnych. Kolektory
5
słoneczne wykorzystują energię promieniowania słonecznego, przetwarzając ją na
ciepło użytkowe. Fotoogniwa z kolei zamieniają ją na energię elektryczną. Za
odpowiednią jakość klimatu wewnątrz odpowiada wentylacja mechaniczna
z odzyskiem ciepła. Stropy grzewczo-chłodzące umieszczone w płytach
żelbetowych, zapewniają komfort termiczny użytkownikom. System chłodzenia
w upalne dni jest wspomagany przez instalację chłodu technologicznego. Okna
pasywne w zimie chronią przed utratą ciepła, latem zaś, dzięki automatycznym
żaluzjom fasadowym, zapobiegają przegrzaniu pomieszczeń.
Uczestnictwo w programie Green Building jest nie tylko uwarunkowane
posiadaniem obiektu o wysokich standardach energooszczędności, ale też
opracowaniem i wdrożeniem planu zarządzania energią w przedsiębiorstwie, które
zobowiązuje się do budowania kolejnych obiektów budowlanych w standardach
niskoenergetycznych.
Obecnie Park wciąż się powiększa, a w kolejnym roku na jego terenie stanie
hala montażowo-magazynowa, spełniająca standardy niskoenergetyczne.
W dotychczasowej działalności Grupy Euro-Centrum zrewitalizowano ponad 6
hektarów terenów poprzemysłowych, wybudowano 5 nowych obiektów
(1 w trakcie budowy) i zmodernizowano 10, dając tym samym siedzibę dla ponad 100
firm i miejsce pracy dla ok. 1000 pracowników.
Słowa kluczowe: rewitalizacja, tereny poprzemysłowe, park przemysłowy, park
naukowo-technologiczny, energooszczędność
Abstract
Barely 8 years ago the area, where now the Euro-Centrum Science and
Technology Park & Industrial Park (hereinafter referred to as Euro-Centrum) is
situated, was completely degraded. Environmental damages were caused by
previously located there the works of chemical equipment "Wimach" and paints
factory.
It all started in 2004. According to the agreement concluded between
Euro-Centrum ltd. and Katowice City Hall, Euro-Centrum ltd. was obliged to set up at
103 Ligocka Industrial Park. The first step towards energy efficiency was
revitalization of degraded area. The intensive modernization and construction works
that took place in 2006-2008 where aimed at the restoration of degraded land and
therefore raising standards of living local community.
As the result 6 hectares of land were revitalized, with 4 new and 7 altered
buildings. Using energy-saving experience of western partners, Euro-Centrum took
next step by deciding to build innovative energy-efficient office building. Inauguration
of the building, which consuming only the one-third of traditionally using energy, took
place in April 2009.
In the meantime, in 2007 we established Science and Technology Park EuroCentrum and Cluster of Energy Saving Technologies. Observing economic and
environmental benefits that arise from usage and maintenance energy efficient
buildings, Science and Technology Park Euro-Centrum decided to build unique in
Poland laboratory and service passive building. In 2011 Euro-Centrum started
construction of building that was designed to consume energy in order to heat interior
of the building – not exceeding 15 kwh/sqm/year.
6
Euro-Centrum also continued revitalizations activities. In January 2012
revitalization of second building belonging to the Science and Technology Park was
ended. Currently the building mentioned above is the seat of Training Centre for
Modern Heating Techniques and Centre for Solar Energy System Testing equipped
with stationary solar simulator (artificial sun) to test the quality and strength of solar
collectors.
In February 2014, the opening ceremony of passive building took place. The
building received the Green Building Award 2013 granted by the European
Commission for the most energy efficient buildings in Europe. As the whole idea was
to eliminate unnecessary heat loss. The building is devoid of traditional heating and
cooling systems - they are replaced with modern technologies. Geothermal energy,
that is processed by the heat pumps, is obtained by the system of geothermal
probes. The solar panels utilize the solar energy by converting it into useful heat.
Then photovoltaic cells turn it into electricity. The right quality of the indoor climate is
provided by the mechanical ventilation with heat recovery. Heating and cooling
ceilings, which are placed in reinforced concrete slabs, provide the thermal comfort to
occupants. The cooling system in the hot days is supported by the installation of
process cold. The passive windows protect against heat loss in the winter, and in the
summer, thanks to the automatic front blinds, prevent from overheating the rooms.
Participation in the Green Building Programme is conditioned not only by
having the building with high energy saving standards but also by developing and
implementing plan of energy management in a company that agrees to build future
structures in low energy standards.
Currently Park still expands. Next year new building - state assembly and
storage hall with low-energy standards will be completed.
Until now, the Euro-Centrum Group revitalized over 6 hectares of brownfields,
built 5 new buildings (1 under construction) and modernized 10, being the seat for
over 100 companies and place of work for about 1000 workers.
Keywords: revitalization, brownfields, industrial park, science and technology park,
energy efficiency
7
NOTATKI
8
NOTATKI
9
Bernard BEDNORZ
Starostwo Powiatowe – Bieruń
INNOWACYJNE ROZWIĄZANIA WYKORZYSTANIA OBIEKTÓW
I TERENÓW POPRZEMYSŁOWYCH PRZYWRÓCONYCH W RAMACH
REWITALIZACJI W POWIECIE BIERUŃSKO-LĘDZIŃSKIM
INNOVATIVE SOLUTION FOR REUSE OF POST-INDUSTRIAL
FACILITIES AND AREAS RECOVERED WITHIN THE REVITALIZATION
PROGRAM IN THE BIERUŃ-LĘDZINY COUNTY
Streszczenie
Powiat bieruńsko-lędziński na terenie którego działalność wydobywczą
prowadzą
dwie
największe
w Europie
kopalnie węgla
kamiennego
„Piast” „Ziemowit”, jako jednostka samorządu terytorialnego od kilku lat prowadzi na
szeroko zakrojoną skalę porządkowanie struktury własnościowej zbędnej
i niechcianej substancji poprzemysłowej w tym miedzy innymi terenów i majątku
pogórniczego po byłej kopalni „Piast” w Lędzinach (obecnie kopalnia „Ziemowit”).
W referacie przedstawiono innowacyjne, nowatorskie i proekologiczne
rozwiązania przywrócenia wartości użytkowej i możliwości ponownego
zagospodarowania przejętego przez samorząd zdegradowanego terenu
pogórniczego z przeznaczeniem na obiekty użyteczności publicznej, obiekty na
potrzeby realizacji zadań z zakresu rehabilitacji osób niepełnosprawnych i pomocy
społecznej oraz ogólnodostępne tereny rekreacyjno-sportowe i cele dydaktyczne.
Referat jest kontynuacją rozpoczętego w 2006 roku procesu adaptacji
budynku byłej dyrekcji kopalni „Piast” w Lędzinach na cele inkubatora organizacji
pozarządowych w ramach rewitalizacji majątku pogórniczego (referat prezentowany
był podczas I-szej Międzynarodowej Konferencji w dniach 8-10 października 2007
roku w Ustroniu). Obecnie na tym samym terenie realizowany jest kolejny drugi etap
rewitalizacji terenu jakim jest budowa placówki opiekuńczo-wychowawczej „Lepszy
Start” w innowacyjnej technologii budynku „pasywnego”. Pozostała substancja
pogórnicza realizowana jako etap III-ci to adaptacja budynku maszyny wyciągowej na
Dom Pomocy Społecznej ze strefą wejściową do Parku Sensorycznego – parku
wrażeń i doznań. Uzupełniającymi elementami tego terenu docelowo będą place
zabaw, ogrody sensoryczne i parki: górniczy, linowy i fitness. Wybór formy i celu
rewitalizacji nie jest przypadkowy bo obwarowany zapisami przekazanego powiatowi
przez Skarb Państwa terenu z przeznaczeniem na cele szeroko pojętej pomocy
społecznej. Samorząd powiatowy podejmując wyzwanie zagospodarowania tego
terenu poszedł dalej – wszystko realizowane jest ponadto w technologiach pro-eko.
Abstract
For several years the Bieruń-Lędziny county office as the unit of local
government has been running a broad-scale operation with the aim to put order in
10
the ownership structure of redundant and abandoned post-industrial facilities. Since
the territory of the county comprises two coal mines that are rated among the largest
ones in Europe, i.e. “Piast” and “Ziemowit” Hard Coal Mines, the actions are chiefly
focused on post-mining areas and assets that are left after the former “Piast” coal
mine in Lędziny (currently merged with the “Ziemowit” coal mine).
The paper outlines innovative, future-oriented and environmental-friendly
solution aimed at recovery of deteriorated post-mining areas, restoration of their
usability and full utility value to allocate them for future use as public buildings and
facilities with the purposes of tasks related to rehabilitation and therapy of disabled
persons and social welfare, leisure and sport facilities for common use and education
organizations.
The study is the follow-up of the project that was launched in 2006 and
assumed conversion of the former office building left after the “Piast” coal mine in
Lędziny into an incubator of non-governmental organizations (NGO) within the
program for revitalization of post-mining assets, where the project assumptions and
st
th
initial achievements were presented during the 1 International Conference from 8
th
to 10 October 2007 in Ustroń. Currently the second phase of restoration is being
implemented on the same area assumes erection of a social care and educational
facility “Lepszy Start” (“Better Start”), where the building itself is designed as
rd
a “passive” one. The remaining post-mining assets are covered by the 3 phase of
the project that include adaptation of the hoisting machine building for needs of the
Social Care Building with the entrance area to the Sensory Park – a park of
impressions and sensations. The auxiliary components of that area shall finally
comprise playgrounds and theme parks: a mining open-air display, rope climbing
area and fitness facilities. Forms and objectives of the revitalization programs had to
be selected really wisely and purposefully since they are conditioned by terms of the
ownership transfer act that handed over the area owned by State Treasury to the
County Office with the purpose of widely understood needs of social welfare. The
county government undertook the challenge to develop and transform the areas and
made even a step beyond – all projects are carried out with use of environment
friendly technologies.
11
NOTATKI
12
NOTATKI
13
Piotr GERBER
Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska – Wrocław;
Politechnika Wrocławska
FORMY OCHRONY DZIEDZICTWA PRZEMYSŁOWEGO
METHODS OF INDUSTRIAL HERITAGE CONSERVATION
Szybki rozwój gospodarczy Polski po 1990 roku, doprowadził do znacznych
zmian w gospodarce. W wyniku transformacji oraz poddaniu polskiej gospodarki
procesom konkurencji i wolnego rynku nastąpił upadek całych dziedzin przemysłu.
Prawie całkowicie zniknął, o wiekowej tradycji, przemysł włókienniczy. Podobnie stało
się z górnictwem, hutnictwem, a po części z przemysłem maszynowym. Po odległych
tradycjach produkcyjnych pozostały obiekty i zespoły dawnych fabryk. Te materialne
świadectwa dawnego rozwoju zostały zniszczone, przebudowane lub zlikwidowane,
ustępując nowym funkcjom.
Tempo likwidacji, nie tylko pojedynczych zakładów ale całych branż było tak
szybkie, że nie pozostawiono nawet pojedynczych śladów dawnych tradycji
przemysłowych. Na Dolnym Śląsku, gdzie włókiennictwo było przez ostatnie trzy
wieki dominująca dziedzina gospodarki, nie powstało choć jedno muzeum
dokumentujące dzieje tej branży. Podobnie sytuacja wygląda z górnośląskim
hutnictwem cynku, które zapisało się w światowej historii techniki. Tymczasem przez
kilkanaście lat niepowodzeniem kończyły się próby powołania odpowiedniego
muzeum, a wytypowane dla zachowania obiekty ulegały systematycznej degradacji.
Niewiele powstało placówek dokumentujących rozwój hutnictwa żelaza, przemysłu
maszynowego, rolno – przemysłowego etc.
Dopiero ostatnie lata przyniosły szereg projektów, których celem była
ochrona, a szczególnie adaptacja do nowych celów obiektów poprzemysłowych.
Tematem wystąpienia jest sposób i jakość przygotowywania projektów ochrony,
konserwacji i adaptacji obiektów przemysłowych. Na przykładach zagranicznych oraz
krajowych, zaprezentowane będą różne sposoby ochrony i reimpretacji zabytków
techniki. Zamiarem prelegenta jest rozpowszechnienie idei ochrony dziedzictwa
przemysłowego poprzez prezentację i analizę najlepszych rozwiązań.
Abstract
Rapid economic growth in Poland after the year 1990 caused significant
changes in its economy. As a result of transformation and subjecting it to competition
and free market rules a decline of the entire industries was observed. Textile
industry, for example, having a very long tradition, disappeared completely. The
same happened to mining, metallurgical and partially engineering industry. What has
remained from long production traditions are facilities and premises of the former
plants. This tangible evidence of the past development has been destroyed,
reconstructed or liquidated, giving way to new functions.
14
Factories and entire industrial sectors were liquidated so quickly that not even
a single trace of the former industrial traditions has been left. In the Lower Silesia,
where the textile industry has been the dominant branch of economy for the last three
centuries, no museum documenting the history of this branch has been established.
A similar situation can be observed in the case of Upper Silesian zinc smelting, which
has signed up in the global history of technology. In the meantime, however, attempts
to organise a suitable museum, being made for over a dozen years, have ended with
a failure and facilities selected for conservation have been gradually degrading. The
number of institutions that have been established to document the development of
steel, engineering or agricultural industry is rather scarce.
It was not until the recent years that a number of projects aimed at protection
and adaptation of industrial facilities to new functions have been developed. The
delivered presentation will focus on methods and standards of preparing projects in
the field of protection, conservation and adaptation of industrial buildings. Different
methods for protection and reinterpretation of industrial monuments will be
demonstrated using both national and foreign examples. The aim of the presentation
is to promote the idea of cultural heritage conservation by demonstration and
analysis of the best solutions in this field.
15
NOTATKI
16
NOTATKI
17
Bogdan PŁANETA
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – Warszawa
NAJLEPSZE METODY WSPARCIA PROJEKTÓW
REKULTYWACYJNYCH W KONTEKŚCIE DĄŻENIA DO ICH
ZOPTYMALIZOWANIA Z OGÓLNOSPOŁECZNEGO PUNKTU WIDZENIA
I UZYSKIWANIA DŁUGOFALOWYCH KORZYŚCI Z WPROWADZANIA
INNOWACYJNYCH ROZWIĄZAŃ
THE BEST METHODS OF SUPPORT OF ENVIRONMENTAL
REMEDIATION PROJECTS IN THE CONTEXT OF EFFORTS TO
OPTIMIZE FROM THE GENERAL SOCIAL POINT OF VIEW AND
OBTAINING LONG TERM BENEFITS FROM THE INTRODUCTION OF
INNOVATIVE SOLUTIONS
Streszczenie
Głównym celem artykułu jest wskazanie pakietu efektywnych działań, które
strona publiczna może podjąć dla spowodowania przeprowadzenia remediacji,
rekultywacji i zagospodarowywania terenów zdegradowanych oraz uzyskania
długofalowych korzyści wynikających ze stosowania innowacyjnych rozwiązań
technicznych i technologicznych dotyczących remediacji lub innych prac dotyczących
rekultywacji.
W artykule wymieniono stosowane w Polsce metody wsparcia projektów
rekultywacyjnych oraz wymieniono przykładowe projekty rekultywacyjne, podając
koszty zasadniczych prac stanowiących części wykonanych lub planowanych
projektów.
Dla potrzeby wyciągnięcia końcowych wniosków w artykule przeanalizowano
możliwe do praktycznego zastosowania: techniki szacowania efektów zewnętrznych,
w tym dotyczących wpływu zanieczyszczeń na środowisko, sposoby szacowania
kosztów remediacji i prac rekultywacyjnych, metody optymalizacji zakresu
rzeczowego projektów i rozwiązań technicznych, metody wyceny rozwiązań
innowacyjnych z ogólnospołecznego punktu widzenia.
Za szczególnie ważne uznano omówienie potencjalnych możliwościach
uzyskiwania korzyści ogólnospołecznych z wdrażania rozwiązań innowacyjnych,
które zdaniem autora mogą wykraczać poza korzyści dotyczące rekultywacji lub
zagospodarowywania terenów zdegradowanych. Przedstawiono techniki szacowania
wartości rozwiązań innowacyjnych, bez których trudno byłoby włączyć innowacje do
procesu optymalizacji projektów rekultywacyjnych.
Krótko omówiono metody eksperckie (lub mieszane), których stosowanie dla
potrzeb szacowania wartości lub podejmowania decyzji wydaje się niezbędne wobec
trudności z dostępem do danych liczbowych.
Ze względu na to, że zasadniczym celem artykułu jest wskazanie efektywnych
sposobów wsparcia udzielonego przez stronę publiczną, przyjęto określenie punktu
18
widzenia optymalizacji projektów rekultywacyjnych jako punkt zbliżony do
ogólnospołecznego punktu widzenia, aczkolwiek uwzględniono także interes czysto
środowiskowy oraz finansowy potencjalnego inwestora.
W artykule przedstawiono poglądy autora w kwestii najlepszych modeli
instytucjonalnych projektu rekultywacyjnego, w tym niektórych modeli PPP oraz
sposobu zamawiania projektów technicznych i robót.
Omówiono także sposoby zwiększające dążenie inwestorów do
przeprowadzenia rekultywacji i zagospodarowania terenów zdegradowanych poprzez
zaplanowanie budowy infrastruktury zwiększającej wartości nieruchomości.
W zakończeniu artykułu podano potencjalnie najlepsze sposoby wspierania
działań rekultywacyjnych w zależności od uwarunkowań środowiskowych
i dostępności środków wsparcia zalecenia do optymalizacji projektów
Słowa kluczowe: remediacja, optymalizacja, innowacje, efekty zewnętrzne
Abstract
The main objective of this paper is to identify a package of effective measures
that can be taken by public party for conducting remediation, reclamation and
development of land degradatio and achieve long-term benefits resulting from the
application of innovative technical and technological solutions for the remediation or
other work on the reclamation. The article lists the methods used in Poland to support
reclamation projects and lists examples of land reclamation projects, giving the cost
of essential works forming part of the completed or planned projects.
In the need to draw final conclusions the article examines the possible practical
applications: techniques for estimating external effects, including the effects of
pollution on the environment, ways of estimating the costs of remediation and
reclamation work, methods to optimize the material scope of projects and technical
solutions, methods of valuation of innovative solutions with the general social view.
Of particular importance was a discussion of the potential of obtaining social benefits
from the implementation of innovative solutions, which according to the author may
go beyond the benefits for the rehabilitation or development of land degraded. The
paper presents techniques for estimating the value of innovative solutions, without
which it would be difficult to enable innovation in the optimization process of
reclamation projects.
The article briefly discusses expert methods (or mixed), the use of which for the
purposes of estimating the value or decision-making seems to be necessary because
of the difficulty with the access to the figures.
Due to the fact that the main aim of this article is to identify effective ways of support
provided by the public, determining the point of view of optimizing the reclamation
projects as a point close to the general social point of view was adopted , but it also
takes into account the interests of a purely environmental and financial potential
investor. The article presents the author's views on the best models of institutional
design of remediation projects, including some PPP models and ordering of technical
projects and works. It also discussed ways to increase the desire of investors to carry
out the rehabilitation and management of degraded areas by planning the
construction of infrastructure for the property value.
The ending of the article contains the best potential ways to support the efforts of
19
rehabilitation depending on environmental conditions and availability of support
recommendations for design optimization.
Keywords: remediation, optimization, innovation, externalities
20
NOTATKI
21
NOTATKI
22
Janusz KRUPANEK
Beata MICHALISZYN
Mariusz KALISZ
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych – Katowice
Michael FINKEL
University of Tübingen – Niemcy
ZINTEGROWANE PODEJŚCIE DO PLANOWANIA NOWYCH FUNKCJI
W PROCESIE ZARZĄDZANIA PRZEKSZTAŁCANIEM TERENÓW
POPRZEMYSŁOWYCH I POWOJSKOWYCH
INTEGRATED APPROACH TO PLANNING OF NEW FUNCTIONS IN THE
MANAGEMENT OF REDEVELOPMENT OF POSTINDUSTRIAL AND
POSTMILITARY SITES
Streszczenie
Zrównoważony proces przekształcania i planowania nowych funkcji dla
megaobiektów takich jak tereny poprzemysłowe, powojskowe, czy tereny
zdegradowane, wymaga uwzględnienia szeregu kluczowych aspektów które
w decydujący sposób wpływają na osiągnięcie celu prowadzonej rewitalizacji. Rozwój
dobrej praktyki w tym zakresie jest przedmiotem projektu naukowo-badawczego:
Racjonalne usprawnianie przekształcania terenów zdegradowanych w Europie
(Tailored Improvement of Brownfield Regeneration in Europe - akronim TIMBRE,
realizowanego w latach 2011-2014 w ramach 7 Programu Ramowego Badań
i Rozwoju Technologicznego Unii Europejskiej. W projekcie rozwinięto
i zastosowano, na przykładzie dawnej bazy wojskowej w Szprotawie, narzędzie
zintegrowanego planowania przekształcania megaobiektów (Megasite Management
Tool-suite – MMT) opracowane przez Helmholtz Centre for Environmental Research
- UFZ oraz Uniwersytet w Tubingen. Narzędzie to pozwoliło na opracowanie i ocenę
scenariuszy przyszłego zagospodarowania tego terenu z uwzględnieniem
kluczowych aspektów remediacji i rewitalizacji ukierunkowanej na zrównoważoność
jego rozwoju. W ocenie scenariuszy przekształcania terenu wykorzystano rezultaty
rozpoznania stanu środowiska oraz wyniki konsultacji społecznych w zakresie
potrzeb i możliwości rewitalizacji. Jednocześnie uwzględniono kryteria ekonomiczne,
społeczne i środowiskowe. Wykorzystane narzędzie pozwoliło na zintegrowanie
przestrzenne tych kryteriów a tym samym na określenie najbardziej pożądanych ze
społecznego punktu widzenia opcji rewitalizacyjnych. Uzyskane efekty pokazują, że
zintegrowane podejście stwarza duże możliwości usprawnienia procesów
rewitalizacji i zagwarantowania, zrównoważonego rozwoju na tym terenie w długiej
perspektywie jak również lepszego dostosowania planów rewitalizacji do potencjału
danego terenu.
23
Abstract
Revitalisation of postindustrial, postmilitary and degraded areas in
a sustainable way requires good planning from the very beginning in all key aspects.
Development of good practices in this matter is the subject of scientific project
“Tailored Improvement of Brown-field Regeneration in Europe - acronim TIMBRE,
carried out in 2011-2014 and funded by the 7th European Union Framework Program
for Research and Technology Development. In TIMBRE project an integrated tool
(Megasite Management Tool-suite – MMT) for planning of megasite revitalization,
developed by Helmholtz Centre for Environmental Research - UFZ and University in
Tubingen was modified and tested in the case of former military base in Szprotawa.
The planning tool allowed for development and assessment of future site
revitalization scenarios at very early stage of planning process integrating key
remediation and revitalisation aspects towards sustainability of mega-site
development. In the assessment of redevelopment scenarios the results of site
characterisation and stakeholders consultations on the needs and opportunities were
incorporated. In integration of the revitalisation solutions.
24
NOTATKI
25
NOTATKI
26
Anna OSTRĘGA
AGH Akademia Górniczo-Hutnicza – Kraków
Krzysztof LENARTOWICZ
Anna SZEWCZYK-ŚWIĄTEK
Wojciech ŚWIĄTEK
Politechnika Krakowska
Sylwia CYGAN
REWITALIZACJA WYROBISK PO EKSPLOATACJI PIASKÓW
I ŻWIRKÓW Z WYKORZYSTANIEM DZIEDZICTWA PRZEMYSŁOWEGO
I KULTUROWEGO – PRZYKŁAD BORZĘCINA I DOŁĘGI
REVITALISATION OF OPEN PITS AFTER THE EXPOLATATAION
OF NATURAL SAND AND GRAVEL BY USING POST-INDUSTRIAL AND
CULTURAL HERITAGE – THE CASE OF BORZĘCIN AND DOŁĘGA
Streszczenie
W artykule przedstawiona została koncepcja rewitalizacji zespołu zbiorników
związanych z eksploatacją kruszyw naturalnych zlokalizowanych w miejscowościach
Dołęga i Borzęcin (województwo małopolskie). Dla znajdujących się w różnej fazie
eksploatacji i rekultywacji zbiorników nakreślona została wizja docelowego
zagospodarowania wykorzystująca zasoby kulturowe, zarówno w postaci
infrastruktury przemysłowej jak i historii obu miejscowości. Pokazano wykorzystanie
zbędnych już dla eksploatacji i przeróbki maszyn i urządzeń dla zbudowania
Industrialnego Parku Wodnego, punktu widokowego oraz Groteskowego Szlaku
Sławomira Mrożka (urodzonego w Borzęcinie) poprowadzonego wśród borzęcińskich
jezior poeksploatacyjnych. Dziedzictwo kulturowe Dołęgi wykorzystane zostało
natomiast dla utworzenia Szlaku Poetów poprowadzonego od najważniejszego
zabytku Dołęgi jakim jest drewniany dwór, w którym bywali m.in. Adam Asnyk,
Stanisław Wyspiański, Włodzimierz Tetmajer, Lucjan Rydel czy Tadeusz
Boy-Żeleński, do zespołu jezior poeksploatacyjnych. Każdy przystanek Szlaku
poprzez atrakcyjną formę przedstawienia kolejnych artystów, bawi i edukuje. Każda
ze sławnych postaci reprezentowana jest na Szlaku poprzez struktury i inscenizacje
przestrzenne edukując i zmuszając do interakcji. Wykorzystanie dziedzictwa
przemysłowego w połączeniu z zasobami kultury lokalnej pozwala na stworzenie
atrakcyjnego miejsca wypoczynku dla mieszkańców, jak również wykreowanie
produktu turystycznego o wielu wątkach tematycznych.
Słowa kluczowe: kruszywa naturalne, wyrobiska, rewitalizacja, kultura lokalna,
architektura
27
Abstract
The article describes the concept of the revitalisation of the water reservoirs
complex connected with the exploitation of natural aggregates, localised in Dołęga
and Borzęcin (Małopolska Province). The target vision redevelopment, which uses
the cultural resources as well as the industrial infrastructure and the history of both
sites has been delineated for reservoirs which are in different phases of exploitation
and reclamation. The use of machines and equipment, unnecessary for exploitation
and treatment for the construction of the Industrial Water Park, view point and
Stanisław Mrożek’s (born in Borzęcin) Grotesque Route, which runs among the
post-exploitation lakes of Borzęcin, was shown. The cultural heritage of Dołęga was
used for the creation of the Poet’s Route, which runs from the most important
monument of Dołęga – a wooden manor house, isited by Adam Asnyk, Stanisław
Wyspiański, Włodzimierz Tetmajer, Lucjan Rydel or Tadeusz Boy-Żeleński, to the
complex of post-exploitation lakes. Every stop on the Route presents the artists,
amuses and educates through a very attraction form. Each famous artist is
represented by structures and spatial settings, which educate and encourage
interaction. The use of post-industrial heritage in connection with the resources of
local culture allows for attractive places of leisure to be created for the habitants, as
well as tourist products with many thematic threads to be created.
Keywords: natural aggregates, excavations, revitalisation, local culture, architecture
28
NOTATKI
29
NOTATKI
30
Aleksandra WAGNER
Małgorzata ORLEWICZ-MUSIAŁ
Akademia Wychowania Fizycznego – Kraków
TERENY POGÓRNICZE JAKO MIEJSCA REKREACJI, NA WYBRANYCH
PRZYKŁADACH Z POLSKI POŁUDNIOWEJ
POST-MINING AREAS AS PLACES OF RECREATION, FOCUS ON
SELECTED EXAMPLES IN SOUTHERN POLAND
Streszczenie
Celem pracy jest prezentacja wybranych przykładów zagospodarowania
wyrobisk oraz hałd pod kątem ich przekształcania w tereny rekreacyjne, takie jak:
centra narciarskie, rowerowe, nurkowe i tereny aktywnego wypoczynku.
W badaniach uwzględniono obiekty na terenie Polski południowej: powstałe po
wydobyciu węgla hałdy na Górnym Śląsku, hałdy po wydobyciu rud metali (okolice
Olkusza), wyrobiska po odkrywkowej eksploatacji siarki (okolice Tarnobrzegu),
wyrobiska po wydobyciu wapieni (Kraków) oraz innych surowców skalnych, takich jak
żwir i piasek (Kraków i okolice). Kryterium doboru była różnorodność genezy obiektu
i jego zagospodarowania. Analizowano zarówno obiekty wykorzystywane pod kątem
konkretnych dyscyplin sportu (np. narciarstwo, sporty motorowe, sporty wodne,
wspinaczka skałkowa), jak również pod kątem ogólnej rekreacji. Za metodę badań
przyjęto studium przypadków. Posługiwano się bezpośrednią obserwacją, dokonano
wywiadów z mieszkańcami oraz odpowiedzialnymi za zarządzanie obiektami.
Przeprowadzono również analizę materiałów dostępnych w literaturze (ze
szczególnym uwzględnieniem dorobku pracowników Wydziału Geodezji Górniczej
i Inżynierii Środowiska AGH), na stronach internetowych oraz w dokumentacji
jednostek samorządowych. Przeprowadzono również ocenę obiektów stosując
metodę Saaty’ego oraz analizę SWOT. Brano pod uwagę następujące kryteria:
dostępność (łatwość dojazdu oraz zasady udostępniania), walory przyrodniczokrajobrazowe, infrastrukturę (obiekty sportowe, zaplecze gastronomiczno-sanitarne).
Badania są kontynuowane. Dotychczasowe wyniki pozwalają na stwierdzenie, że
udostępnienie fragmentów obiektów pogórniczych przez władze gminne prywatnym
inwestorom prowadzi do zwiększenia dynamiki rozwoju gminy, poprzez ożywienie
gospodarcze (stworzenie nowych miejsc pracy, napływ turystów). Władze
samorządowe winny jednak czuwać nad całościową koncepcją zagospodarowania
terenu, z uwzględnieniem potrzeb związanych z ochroną środowiska przyrodniczego.
Tereny pogórnicze, zarówno hałdy, jak i wyrobiska (przekształcone w zbiorniki
wodne) stanowią siedliska cennych gatunków flory i fauny. W niektórych
przypadkach istnieje zagrożenie wtórnej degradacji terenu na skutek zbyt
intensywnego wykorzystywania terenu dla sportów motorowych. Przykładem może
być udostępnienie okolic Zalewu na Piaskach (d. Zalew Kryspinowski w powiecie
krakowskim, gminie Liszki) amatorom jazdy terenowej na quadach i motocyklach, co
31
bezpośrednio zagraża miejscowej herpetofaunie oraz zakłóca spokój osobom
wypoczywającym na plaży. Z obserwacji wynika, iż większość terenów niegdyś
zdegradowanych stała się (na skutek świadomych zabiegów rekultywacyjnych oraz
naturalnej sukcesji) terenami cennymi przyrodniczo, o dużych walorach
krajobrazowych. W związku z tym należy bardzo ostrożnie podchodzić do kwestii
przeznaczania tych terenów pod zabudowę. Decyzja o sposobie zagospodarowania
terenów pogórniczych winna być zawsze poprzedzona wnikliwą analizą związków
zachodzących w środowisku przyrodniczym, pod kątem zabezpieczenia przed wtórną
degradacją.
Słowa kluczowe: wyrobiska, hałdy, kamieniołomy, tereny rekreacyjne, środowisko
przyrodnicze
Abstract
The objective of the paper is to present selected examples of the
management of borrow pits and spoil heaps in terms of converting them into
recreational areas, such as: ski centers, cycling routes, scuba diving centers and
areas of active recreation. In the studies objects in southern Poland were taken into
account: spoil tips caused by coal mining in Upper Silesia, spoil tips after ore mining
(Olkusz region), borrow pits after sulfur mining (Tarnobrzeg region), limestone
quarries (Kraków) and sand and gravel quarries (Krakow and vicinity). The criterion
of selection was the diversity in the origin of the object and its management. Both
objects used for specific sport disciplines were analyzed as well as the ones used in
general recreation. Case studies were applied as the method of investigation. Direct
observation, interviews with the residents and personnel responsible for object
management were carried out. The analysis also included materials available in
literature (especially achievements by the staff of the Faculty of Mining Surveying and
Environmental Engineering, AGH-UST), websites and the documentation of local
administration. The assessment with Saaty’s method and SWOT analysis were also
carried out. The following criteria were considered: access (how easy was to get
there and the rules of entering the object), natural and landscape values,
infrastructure (sports facilities, restaurants and sanitary facilities). The research has
been continued. The results obtained so far allow statement that the fragments of
post-mining objects by the municipality to private investors lead to the increase of the
development dynamics in the municipality, by boosting economic growth (new jobs,
more tourists). Local authorities should, however, supervise the comprehensive
concept of area management, regarding the needs of environmental protection. Postmining areas, both spoil tips and borrow pits (converted to water bodies) make
habitats for valuable species of flora and fauna. In some cases there is a threat of
secondary degradation of the area due to too intensive use of the area for motor
sports. The example can be quads and motorcycles riding in Zalew na Piaskach
(formerly called Zalew Kryspinów) in the district of Krakow, commune of Liszki).
Quads and motorcycles move out of the roads posing direct threat to the local
herpetofauna and making nuisance to people coming to the beach. The
observations show that the majority of formerly degraded areas became (due to
conscious reclamation measures and/or natural succession) areas of high
biodiversity and landscape values. Thus one should be very cautious while building
up these areas. The decision on the way of the management of
32
post-mining areas should always be preceded by thorough analysis of the
relationships in the natural environment to prevent secondary degradation.
Keywords: borrow pits, spoil tips, quarries, recreational areas, natural environment
33
NOTATKI
34
NOTATKI
35
Karolina SZATON
Monika KUBICA
Politechnika Śląska – Gliwice
KRAJOBRAZOWY PARK LINEARNY DOLINY PRZEMSZY I BRYNICY
PRZEMSZA AND BRYNICA LINEAR LANDSCAPE PARK
Streszczenie
Opracowanie dotyczy obszaru doliny rzek Przemszy i Brynicy w regionie
Zagłębia Dąbrowskiego. Cechą charakterystyczną regionu jest jego przemysłowy
krajobraz przenikający się z obszarami przyrodniczymi oraz przepływające przez
niego rzeki. Walory te są obecnie niedoceniane i niewykorzystywane, obszar ma złą
reputację. Celem projektu jest zmiana stereotypowego myślenia i postrzegania
obszaru a także wykorzystanie jego potencjału. Istotą projektu jest rzeka, będąca
kręgosłupem, i osią spinającą istniejące kontrasty. Jako element liniowy łączy tereny
o charakterze industrialnym i przyrodniczym. Aby jednak istniejąca „linia” stała się
linią funkcjonującą w rzeczywistości, tworzącą park, powinna najpierw zaistnieć
w świadomości ludzi. Proces ten może być zainicjowany punktowymi działaniami
– lokowanymi wzdłuż rzeki sześciennymi kostkami kadrującymi krajobraz.
Słowa kluczowe: rzeka, rewitalizacja, krajobraz, Przemsza, park
Abstract
The project of Linear Landscape Park concerns the area of Przemsza and
Brynica valley in Silesia, Poland. The main characteristic of the area is its industrial
landscape, with the rivers passing through it. Both features are actually
underestimated and the whole area seems to have a bad reputation. The aim of our
project is to change stereotypical thinking and take advantage of the industrial
character, presenting it as a main value. The key factor is the river, which creates the
spine of the landscape park. As a linear element it has the potential to merge the
natural with the industrial. In order to materialize the line and create a functional park,
firstly it needs to exist in peoples’ minds. It is a process initiated by a set of related
points- steel cubes located along the river, thus emphasizing its linear character.
Moreover they frame the landscape and facilitate appreciating the real value of the
area.
Keywords: river, revitalization, landscape, Przemsza, park
36
NOTATKI
37
NOTATKI
38
Maciej HUCULAK
Łukasz SYKAŁA
Instytut Rozwoju Miast – Kraków
INICJATYWA JESSICA W REWITALIZACJI MIAST W POLSCE
W LATACH 2009 – 2014
THE JESSICA INITIATIVE IN URBAN RENEWAL IN POLAND IN THE
YEARS 2009 – 2014
Streszczenie
Inicjatywa JESSICA jest jednym z nowych instrumentów inżynierii finansowej
UE. Jego opracowania podjęły się: Komisja Europejska, Europejski Bank
Inwestycyjny oraz Bank Rozwoju Rady Europy. Stworzony mechanizm inwestycyjny
jest określany jako ważny instrument wpierających inwestycje na obszarach
miejskich. Jego zakres docelowo ma obejmować szeroki krąg tematyczny, w którym
znajdują się projekty m.in. z takich dziedzin jak: edukacja, kultura, turystyka,
transport, odnawialne źródła energii oraz działania rewitalizacyjne.
Jedną z głównych, na tle pozostałych mechanizmów wsparcia stosowanych
w krajach członkowskich UE, cech charakterystycznych inicjatywy JESSICA jest
możliwość wykorzystania funduszy w systemie zwrotnym. Inicjatywa ta oferuje
bowiem odnawialne instrumenty finansowe takie jak pożyczki, czy gwarancje.
Mechanizm ten w zamyśle ma pobudzać współpracę instytucji finansowych, banków
i przedsiębiorców, między innymi poprzez partnerstwo publiczno-prywatne. Jako
mechanizm zwrotny, umozliwia on ponowne wykorzystanie środków, które zostały
zwrócone przez beneficjentów. Projekty realizowane przy zastosowaniu tego
narzędzia zobligowane są do spełnienia kryterium generowania dochodu. Inicjatywa
JESSICA stanowić ma więc mechanizm, który będzie zapełniał przestrzeń pomiędzy
projektami czysto komercyjnymi a mechanizmem dotacyjnym.
W Polsce inicjatywa JESSICA wdrażana jest w ramach części funduszy
strukturalnych – Regionalnych Programów Operacyjnych. Zarządy poszczególnych
województw fakultatywnie podejmują decyzję o przystąpienia do inicjatywy w trakcie
ich opracowywania. Do połowy roku 2014 na wykorzystanie tego narzędzia rozwoju
obszarów miejskich zdecydowało się 5 spośród 16 polskich województw, tj.
wielkopolskie, zachodniopomorskie, śląskie, pomorskie oraz mazowieckie. Środki
przeznaczone na realizację inicjatywy JESSICA w Polsce wynoszą ponad 250 mln
euro.
Inicjatywa JESSICA stała się w Polsce zauważalnym wsparciem dla projektów
o charakterze rewitalizacyjnym. Spośród 106 analizowanych projektów przeważająca
większość stanowiły projekty rewitalizacyjne. Artykuł jest próbą podsumowania
dotychczasowych doświadczeń funkcjonowania mechanizmu JESSICA w Polsce, ze
szczeóglnym uwzględnieniem działań z zakresu rewitalizacji. Analizie podlegają m.in.
takie cechy projektów przeznaczonych do realizacji jak ich wielkość, typ oraz
rozmieszczenie przestrzenne projektów w poszczególnych województwach
39
zuwzględnieniem kategorii wielkościowych miast. Zidentyfikowane zostają główne
bariery stosowania mechanizmu JESSICA oraz szanse jego wdrożenia
w pozostałych regionach kraju.
Słowa kluczowe:
JESSICA, rewitalizacja, inzynieria finansowa, wsparcie UE,
fundusze strukturalne
Abstract
The JESSICA initiative is a new instrument created by the financial division of
the European Union. It was created by the European Commission, European
Investment Bank, and the Development Bank of the Council of Europe. The JESSICA
mechanism is described as an important instrument supporting investment in urban
areas. Its purpose is to support a wide variety of projects in education, culture,
tourism, transportation, renewable energy sources, and urban renewal.
One of the most important characteristics of the JESSICA initiative relative to
the many other financing mechanisms used in the European Union is the ability to
take advantage of funds in a renewable system. The initiative offers renewable
financial instruments including loans and guarantees. The mechanism is designed to
spark collaboration between financial institutions, banks, and businesses. One form
of collaboration is the public – private partnership. Being a renewable system,
JESSICA makes it possible to reuse funds returned by beneficiaries. Any projects
approved for the JESSICA initiative must demonstrate an ability to generate income.
The initiative is essentially a mechanism that fills the void between purely commercial
ideas and a support system.
In Poland the JESSICA initiative is being implemented as part of structural
funds provided by Regional Operational Programs. Local governments in Poland
have the option of joining the initiative in the course of the development of Regional
Operational Programs. Five of sixteen Polish voivodeships (provinces) have decided
to join the JESSICA initiative by mid-2014 in order to enhance their urban renewal
opportunities. The five provinces include Wielkopolskie, Zachodniopomorskie,
Śląskie, Pomorskie, and Mazowieckie voivodeships. The budget of the JESSICA
initiative in Poland totals more than 250 million euro.
The JESSICA initiative in Poland has made a mark on projects designed to
help renew urban centers. The vast majority of the 106 projects approved for
JESSICA in Poland have been urban renewal projects. The paper attempts to briefly
summarize the experiences behind the JESSICA program in Poland with a special
focus on urban renewal. The paper analyzes key characteristics of projects including
size and spatial distribution in selected voivodeships with a focus on city size.
Barriers to program implementation and its likelihood of implementation in other parts
of Poland are also discussed.
Keywords: JESSICA, urban renewal, financial engineering, EU support, structural
funds
40
NOTATKI
41
NOTATKI
42
Mariusz ADYNKIEWICZ-PIRAGAS
Iwona LEJCUŚ
Agnieszka KOLANEK
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy
Oddział – Wrocław
MONITORING I ROZPOZNANIE ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA
GRUNTOWO-WODNEGO NA PRZYKŁADZIE TERENU BYŁEGO
LOTNISKA WOJSKOWEGO KRZYWA
MONITORING AND DIAGNOSIS OF SOIL - WATER ENVIRONMENTAL
POLLUTION BASED ON EXAMPLE OF THE FORMER MILITARY
AIRPORT KRZYWA
Streszczenie
Byłe powojskowe lotnisko Krzywa położone jest w gminie Gromadka. Po
okresie wieloletniego użytkowania przez Jednostki Armii Radzieckiej (JAR) zostało
ono przekazane Polsce w 1993 r. Działalność wojskowa charakteryzuje się prawie
zawsze wysoką presją na środowisko naturalne, przy czym największe zagrożenie
wystąpieniem zanieczyszczeń stwierdza się na byłych lotniskach. Omawiany obszar
został zanieczyszczony kerozyną, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla gruntu,
wód i człowieka. Brak informacji o bieżącym stanie zanieczyszczenia znacznie
ogranicza potencjał inwestycyjny tego obszaru. W związku z powyższym w roku
2011 podjęto inicjatywę projektową w ramach Programu Operacyjnego Współpracy
Transgranicznej Polska-Saksonia 2007-2013 (PO WT PL-SN 2007-2013). Projekt
o akronimie SANAERO został zrealizowany przez trzech partnerów: ERGO
Umweltinstitut GmbH Drezno (Partner Wiodący – Niemcy) oraz dwóch partnerów
z Polski: Gminę Gromadka oraz Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
Państwowy Instytut Badawczy Oddział we Wrocławiu. Projekt został sfinansowany
w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz
Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu
(WFOŚiGW).
W centrum zainteresowania projektu SANAERO leży tematyka ochrony
środowiska, a w szczególności przeprowadzenie badań dotyczących starych
zanieczyszczeń na byłych terenach poprzemysłowych i wojskowych w obszarze
wsparcia PO WT PL-SN 2007-2013. W ramach projektu SANAERO zastosowano
polsko-niemieckie
podejście
metodyczne
do
identyfikacji
obszarów
zanieczyszczonych. Podejście to obejmowało następujące etapy: ankietyzację,
stworzenie bazy danych oraz identyfikację potencjalnych oddziaływań. Następnie na
wytypowanym obszarze pilotażowym (lotnisku Krzywa) przeprowadzono identyfikację
starych zanieczyszczeń na podstawie rozpoznania historycznego oraz
przeprowadzono badania wstępne gruntu i wód podziemnych. Po zakończonych
badaniach wstępnych rozpoczęto monitoring wód podziemnych w założonej sieci
piezometrycznej w rejonie potencjalnych źródeł zanieczyszczenia. Źródłem
zanieczyszczeń są głównie tereny byłych magazynów paliw. Z przeprowadzonych
43
badań w latach 1993 – 2008 wynika, iż zanieczyszczenia gruntu sięgają 15-30 m
p.p.t. Z badań przeprowadzonych w latach 2012-2014, w ramach projektu SANAERO
wynika, iż wartość maksymalnego stężenia ropopochodnych w wodach podziemnych
obniżyła się do 228 mg/l, natomiast zawartość ropopochodnych w gruncie do 7200
mg/kg sm. Badania te pozwolą na uszczegółowienie obecnego stanu
zanieczyszczenia ośrodka gruntowo-wodnego oraz staną się podstawą do podjęcia
kolejnych kroków np. określenia koncepcji rewitalizacji tego obszaru.
Słowa kluczowe:
lotnisko powojskowe, monitoring, zanieczyszczenie, związki
ropopochodne
Abstract
The former military airport is located within commune Gromadka. After many
years of using it by the unit of the Soviet Army (JAR) it was passed on to Poland in
1993. A military activity can be almost always characterized by a high pressure on
the environment, whereas the biggest threat of pollution is noticed on former airports.
The area was contaminated by kerosene which is a direct threat to land, water and
human being. Lack of information about the current state of pollution significantly
reduces a potential investments in the area. In the light of the above, in 2011, an
initiative of a project was undertaken within the framework of the Operational
Programme Cross-Border Cooperation Saxony-Poland 2007-2013 (PO WT PL-SN
2007-2013). A project with acronym SANAERO is being carried out by three partners:
ERGO Umweltinstitut GmbH Dresden (Lead Partner-Germany) and two Polish
partners: municipality of Gromadka and the Institute of Meteorology and Water
Management National Research Institute Wrocław Branch. The project was financed
within the European Regional Development Fund (ERDF) and the Voivodship Fund
for Environmental Protection and Water Management in Wroclaw (WFOŚiGW).
The project SANAERO is focused on the environment, more precisely its aim
is to carry out studies on old contamination on the former industrial and military areas
in the support area of PO WT PL-SN 2007-2013. Within the framework of the
SANAERO project a German-Polish methodological approach was applied to identify
the contaminated areas. This approach includes the following stages: questionnaires,
creation of a database and the identification of potential impacts. Next, in the
selected pilot area (airport Krzywa) the identification of old pollution on the basis of
historical recognition and conducted preliminary analysis/studies on soil and
groundwater was carried out. When the preliminary study was completed, the
monitoring of groundwater in the piezometric network, which was set up in the area of
potential sources of pollution, was began. The studies carried out in the years 1993
- 2008 show that the range of soil contamination reaches 15-30 m below ground
level.
The research carried out in 2012-2014 within the SANAERO project implies
that the value of the maximum concentration of petroleum in the groundwater
decreased to 228 mg/dm3, while the oil content in the soil to 7200 mg/kg DM.
These studies will enable the refinement of the current state of soil and water
pollution and will be the basis for taking further steps including, for instance, the
determination of the concept of revitalization of the area.
Keywords: former military airport, monitoring, contamination, petroleum compounds
44
NOTATKI
45
NOTATKI
46
Włodzimierz ŁUKASIK
Szymon ŁUKASIK
INWENTARYZACJA OBIEKTÓW POTENCJALNIE PRZYRODNICZO
CENNYCH DLA PROJEKTU „BUDOWA NOWEJ LINII KOLEJOWEJ
PODŁĘŻE – SZCZYRZYC –TYMBARK/MSZANA DOLNA”
INVENTORY OF OBJECTS OF POTENTIAL ENVIRONMENTAL VALUE
FOR THE PROJECT “CONSTRUCTION OF NEW RAILWAY LINE
PODŁĘŻE – SZCZYRZYC –TYMBARK/MSZANA DOLNA”
Streszczenie
Celem pracy było wytypowanie obiektów potencjalnie przyrodniczo cennych,
leżących na przebiegu projektowanej linii kolejowej.
Projektowana linia kolejowa będzie łączyć linie kolejowa Kraków - Tarnów
z linią kolejową Chabówka – Nowy Sącz.
Ze względu na kolejność uzyskiwania informacji od zleceniodawcy podstawą
opracowania były przebiegi linii kolejowej wraz z obiektami inżynieryjnymi /estakady
i tunele/ dla wariantu 1, wariantu 2 i wariantu 3.
Planowana linia kolejowa ma mieć długość około 62 km, w tym, w zależności
od wariantu, obiekty inżynieryjne będą miały łączną długość:
- 20,44 km - wariant 1
- 22,33 km - wariant 2
- 26,79 km - wariant 3.
Zatem praktycznie 1/3 przebiegu linii kolejowej przebiegałaby w sposób nie
kolidujący liniowo z obiektami przyrodniczo cennymi i obiektami potencjalnie
przyrodniczo cennymi. Wytypowano wszystkie punkty newralgiczne – początki
estakad, wloty i wyloty tuneli, miejsca przecięcia z ciekami wodnymi. W pracy
wykorzystano materiały dostarczone przez PKP i dostępne w sieci zdjęcia lotnicze
i satelitarne.
Na tej podstawie dla wariantu 1, wariantu 2 i wariantu 3 wytypowano 97
obiektów.
Do punktów docierano posługując się ich koordynatami wprowadzonymi do
urządzenia GPS o dokładności 1-5m.
We wszystkich punktach dokonano wstępnego opisu warunków
przyrodniczych, stworzono dokumentację fotograficzną i filmową.
Na podstawie analizy zebranych materiałów z 97 punktów 27 uznano za
potencjalnie przyrodniczo cenne – czyli takie dla których – w przypadku realizacji
projektu – konieczne będzie wykonanie dokładnych badań przyrodniczych.
Zatem zastosowanie metody selekcji punktów za pomocą analizy zdjęć
satelitarnych i lotniczych pozwoliło na ograniczenie punktów, w których konieczna
jest pełna dokumentacja przyrodnicza, do mniej niż jednej trzeciej.
47
Słowa kluczowe: GIS, linie kolejowe, obiekty potencjalnie przyrodniczo cenne
Abstract
The purpose of work was to identify objects of potential environmental value
located in the route of the designed railway line.
The designed railway line will connect the railway line Kraków - Tarnów with
the railway line Chabówka – Nowy Sącz.
Due to the order of receipt of the information from the ordering party, the work
has been based on the route of the railway line with the engineering structures
(overpasses and tunnels) for Variant 1, Variant 2, and Variant 3.
The designed railway line is to be 62 km long, including the engineering
structures which, depending on the Variant, will have the total length of:
- 20.44 km - Variant 1
- 22.33 km - Variant 2
- 26.79 km - Variant 3.
Thus practically 1/3 of the route of the railway line would not interfere linearly
with any objects of environmental value or with any objects of potential environmental
value.All sensitive points have been identified - overpass starting points, tunnel entry
and exit ways, waterway crossings.
The work utilizes the materials provided by PKP (Polish State Railways), and
the aerial and satellite photographs available on the Internet.
On the above basis, 97 objects have been identified for Variant 1, Variant 2,
and Variant 3.
The points were reached in accordance with their coordinates entered into
a GPS device with precision of 1-5m.
For all points preliminary descriptions of their environmental condition have
been prepared, and photographic and video documentation has been made.
On the basis of the analysis of the material collected from 97 points, 27 points
have been identified as potentially environmentally valuable, meaning that for such
points - if the project is implemented - a detailed environmental examination will have
to be performed.
Therefore, the method of selecting points by means of the analysis of satellite
an aerial photographs allowed to limit the number of points for which a full
environmental documentation will be required to less than one third of their total
number.
Keywords: GIS; railway line; Objects of Potential Environmental Value
48
NOTATKI
49
NOTATKI
50
Michał KUŹNIAK
Kancelaria Radców Prawnych Klatka i Partnerzy – Katowice
NOWE PRZEPISY DOTYCZĄCE REMEDIACJI I MONITORINGU
ZANIECZYSZCZEŃ POWIERZCHNI ZIEMI
NEW REGULATIONS REGARDING REMEDIATION AND MONITORING
OF LAND SURFACE CONTAMINATION
Streszczenie
Ustawą z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony
środowiska oraz niektórych innych ustaw dokonano wdrożenia dyrektywy
2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych, a zarazem uporządkowano stan
prawny dotyczący remediacji i monitoringu zanieczyszczeń powierzchni ziemi.
Wprowadzono nowe obowiązki z zakresu monitoringu
i raportowania, które
prawidłowo wykonywane, umożliwią stwierdzenie i egzekwowanie obowiązku
remediacji. W przypadku wniosków o pozwolenie zintegrowane dla niektórych typów
instalacji konieczne będzie sporządzanie raportu początkowego ze stanu
zanieczyszczenia gleby i wód podziemnych oraz raportu końcowego. Zgodnie
z nowymi przepisami istotnym czynnikiem dla istnienia i zakresu obowiązku
remediacji będzie procedura oceny występowania znaczącego zagrożenia dla
zdrowia ludzi lub stanu środowiska. Stwierdzenie braku takiego zagrożenia pozwoli
na wyłączenie bądź ograniczenie zakresu obowiązku remediacji.
Słowa kluczowe: remediacja, zanieczyszczenie powierzchni ziemi, monitoring,
dyrektywa 2010/75/UE
Abstract
The Act of 10th of June 2014 amending the Environmental Protection Act and
other acts implemented the Directive 2010/75/EU of the European Parliament and of
the Council of 24 November 2010 on industrial emissions as well as set in order
regulations regarding remediation and monitoring of land surface contamination.
There are new monitoring and reporting obligations which, if performed properly, will
enable to identify and execute the obligation of remediation. In case of industrial
installations the baseline report and the final report relating to soil contamination will
be required. According to the new regulations very important for the existence and
scope of the remediation’s obligation is the procedure of assessment of the
significant risk to human health or the environment. Lack of the risk enables to
minimize or exclude the obligation of remediation.
Keywords: remediation, land surface contamination, monitoring, directive
2010/75/UE
51
NOTATKI
52
NOTATKI
53
Hanna KUBICKA
PLANOWANIE DZIAŁAŃ REKULTYWACYJNYCH W ŚWIETLE
POLSKICH I NIEMIECKICH REGULACJI PRAWNYCH
PLANNING OF THE RECLAMATION PROCESS
IN THE SIGHT OF THE POLISH AND GERMAN LAW REGULATIONS
Streszczenie
Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza sposobu planowania działań
rekultywacyjnych w Polsce i w Niemczech, przeprowadzona na podstawie szeregu
dokumentów prawnych zawierających zapisy dotyczące konieczności prowadzenia
rekultywacji i ponownego zagospodarowania terenów zdegradowanych. Efektem
porównania dokumentacji na poziomie krajowym oraz na poziomach regionalnym
i lokalnym jest zestawienie najważniejszych podobieństw i różnic dotyczących
planowania działań naprawczych. Szczególną uwagę zwraca się na zapisy prawne,
będące źródłem rozbieżności w obu podejściach. W podsumowaniu proponuje się
działania mające na celu udoskonalenie sposobu planowania rekultywacji w Polsce.
Słowa kluczowe: rekultywacja, ponowne zagospodarowanie, Polska, Niemcy,
przepisy prawne
Abstract
On the basis of a series of legal documents, many records concerning the
need of reclamation and redevelopment of brownfield were tracked. As a result,
a summary of the most important similarities and differences in planning of
reclamation at national and regional level was received. Particular attention was paid
to the legal arrangements which are a source of divergence in the two approaches. In
conclusion, measures aimed at improving the reclamation planning way in Poland
were proposed.
Keywords: reclamation, redevelopment, Poland, Germany, legislation
54
NOTATKI
55
NOTATKI
56
Mariusz KALISZ
Janusz KRUPANEK
Mette ALGREEN NIELSEN
Technical University of Denmark – Lyngby, Dania
Marcel STALDER
SolGeo AG – Solothurn, Szwajcaria
Eugeniu MARTAC
Fugro Consult GmbH – Braunschweig, Niemcy
ZOPTYMALIZOWANE KOSZTOWO ROZPOZNANIE STANU
ŚRODOWISKA GRUNTOWO-WODNEGO MEGA-OBIEKTÓW
W OPARCIU O INNOWACYJNE TECHNIKI SCREENINGOWE
COST OPTIMISED SOIL AND GROUNDWATER INVESTIGATION IN
CHARACTERIZATION OF MEGASITES BASED ON INNOVATIVE
SCREENING METHODS
Streszczenie
Złożoność problemu rozpoznania środowiska wodno gruntowego na dużych
terenach przemysłowych dotyczy m.in. wielu źródeł zanieczyszczeń na rozległym
obszarze, często źródeł rozproszonych co utrudnia inwentaryzację zanieczyszczenia
i określenie jego rozprzestrzeniania się. W przypadku terenów poprzemysłowych
kompleksowe rozpoznanie stanu środowiska jest kluczowym elementem
zintegrowanego planowania i przekształcania do nowych funkcji. Zagadnienie to było
m.in. przedmiotem projektu naukowo-badawczego „Racjonalne usprawnianie
przekształcania terenów zdegradowanych w Europie” - “Tailored Improvement of
Brownfield Regeneration in Europe” – akronim TIMBRE, realizowanego w latach
2011-2014 w ramach 7 Programu Ramowego Unii Europejskiej. Projekt skupiał się
na rozwoju praktyki kosztowo-efektywnej rewitalizacji zanieczyszczonych
megaobiektów, z uwzględnieniem innowacyjnych technik wysokiej rozdzielczości
rozpoznania środowiska gruntowo-wodnego (MIP, LIF), oraz zaawansowanych
i zoptymalizowanych kosztowo metod prescreeningu takich jak badania powietrza
glebowego czy metody dendrochemicze. Zastosowane techniki prescreeningu
umożliwiły szybką i skuteczną inwentaryzację stref ognisk zanieczyszczeń,
a uzyskane w projekcie efekty pokazują, że istnieją duże możliwości usprawnienia
dotychczasowej praktyki, zarówno przez włączenie w strategie rozpoznania
zaawansowanych technicznie metod pomiarowych i analitycznych jak i odpowiednie
łączenie metod, oraz powiązanie analizy rezultatów z planowaniem działań
remediacyjnych.
57
Abstract
Besides many socio-economic aspects improvement in revitalisation process
of at post-industrial and post military sites requires good characterisation of
environmental problems. This is the key element of integrated planning of mega-sites
redevelopment in new land use functions. This issue is the subject of research
project “Tailored Improvement of Brown-field Regeneration in Europe” – acronym
TIMBRE, carried out in the years 2011-2014 and financed by 7.th European Union
Framework Program. The project was focused on development of cost–effective
practice of contaminated sites redevelopment with application of innovative high
resolution soil and groundwater characterisation techniques. Complexity of the megasite revitalisation of mega-objects concerns many contamination sources distributed
on large areas, frequently dispersed what makes difficult both characterisation of the
contamination and determination of its migration. Because of that, selection of
appropriate redevelopment scenario and assessment of the land value is extremely
difficult and expensive. The research performed in the project allowed formulation of
recommendations for cost-effective soil and groundwater characterisation being
a basis for planning of remedial activities. The obtained results show that there exists
opportunities for improving practice both by including, in the site characterisation
strategies advanced measurements and analytical methods and integrating analyses
of the results obtained with planning of remedial activities in a step by step
procedure.
58
NOTATKI
59
NOTATKI
60
Najmeh HASSAS
Islamic Azam University of Yazd – Iran
EWOLUCJA KONCEPCJI MIEJSKIEJ REWITALIZACJI JAKO NOWE
PODEJŚCIE DO DEGRADACJI NA OBSZARACH MIEJSKICH
EVOLUTION OF THE CONCEPT OF URBAN REGENERATION AS
A NEW APPROACH TO DEGRADATION IN URBAN AREAS
Streszczenie
Zainteresowanie obszarami zdegradowanymi oraz rosnąca ich stabilność
stanowiły podstawy i były wyjściowym tematem do napisania niniejszego artykułu.
W różnych okresach czasu rozmaite organizacje wspomniane w tej pracy próbowały
przeorganizować i rekultywować takie obszary oraz podejmowały próby działania na
tych terenach. Metody rewitalizacji i zagospodarowania przestrzennego w czasie
swojej ewolucji przeszły przemianę od odbudowy, rewitalizacji, odnowy i powtórnego
zagospodarowania do ożywienia i odrodzenia obszarów miejskich. W trakcie tego
procesu nastąpiło odejście od zwracania uwagi jedynie na budowle i konstrukcje
i przejście do nacisku na sprawy socjalne, ekonomiczne, kulturalne i artystyczne.
W niniejszym artykule przy użyciu metod opisowych i analitycznych badane są
następujące hipotezy potraktowane w kontekście historycznym:
Odbudowa i modernizacja przestrzeni miejskich przeszła przez długie okresy
ewolucji i osiągnęła dzisiaj stopień, który jest zwany „odrodzeniem miast”, a zgodnie
z najnowszym podejściem - „renesansem przestrzeni miejskiej”;
Odbudowa i modernizacja przestrzeni miejskich stały się zintegrowanym
i kompleksowym procesem w aspektach socjalnym, ekonomicznym, środowiskowym
i fizycznym oraz stworzyły korzystne warunki do osiągnięcia zrównoważonego
rozwoju.
Niniejszy artykuł porusza dwa wiodące tematy:
Ścieżka ewolucji jest objaśniana jako połączenie rekultywacji, renowacji
i odbudowy przestrzeni miejskiej a także jej odrodzenie. Zostanie przedstawiony
holistyczne i interdyscyplinarne podejście do tej ewolucji.
Zostanie omówiona koncepcja podejścia do odbudowy przestrzeni miejskiej
oraz zasady tej odbudowy, strategie oraz powiązane procesy.
Słowa kluczowe:
Odbudowa, odrodzenie przestrzeni miejskiej, rewitalizacja,
obszary zdegradowane
Abstract
Attention to degraded areas and increasing their stability has been
a fundamental and pivotal subject of my article. Related organizations have tried to
organize and regenerate these areas and attempted to interventional in these places
during different times. Approaches to restoration and urban development in the
course of their evolution have shifted from reconstruction, revival, renovation and redevelopment to regeneration and urban renaissance. In this process, there has been
61
a transition from mere attention to structure to an emphasis on social, economic,
cultural and artistic considerations. In this study, the following hypotheses are tested
using descriptive and analytical methods in historical context:
-Urban restoration and improvement had long periods of evolution and today
it has reached degree, that is called "urban regeneration" and in its recent approach,
"urban renaissance."
-Urban restoration and improvement have become an integration and
comprehensive activities in social, economic, environmental and physical aspects
and create of favorable conditions for achieving sustainable development.
In this article, two main themes are followed:
1- The evolution path is explained as connection of urban rehabilitation
renovation and urban regeneration as well as renaissance. I will presented holistic
interventional and contemporary approach to this evolution .
2-The concept of urban regeneration approach and its principles, strategies
and processes will be discussed
Keywords: Regeneration, Urban renaissance, Revitalization, Degraded areas
62
NOTATKI
63
NOTATKI
64
Rafał WARCHULSKI
Uniwersytet Śląski – Katowice
PROGNOZOWANIE EMISJI PIERWIASTKÓW POTENCJALNIE
TOKSYCZNYCH ZE SKŁADOWANEGO MATERIAŁU HUTNICZEGO ZN
– PB W ŚWIETLE BADAŃ PETROGRAFICZNYCH I GEOCHEMICZNYCH
PREDICTION OF POTENTIALLY TOXIC ELEMENTS EMISSION FROM
STORED ZN-PB PYROMETALLURGICAL SLAGS IN THE LIGHT OF
PETROGRAPHICAL AND GEOCHEMICAL RESEARCH
Streszczenie
Odpady hutnicze Zn – Pb na Górnym Śląsku są rezultatem stuleci
eksploatacji i przeróbki rud cynku i ołowiu. Dotychczas nie określono potencjalnego
środowiskowego wpływu składowania, czy wykorzystania komercyjnego podobnego
materiału. W trakcie badań określono, że odpady hutnicze Zn – Pb składają się
z tlenków, krzemianów i glinokrzemianów oraz siarczków, które w swoim składzie
zawierają wysokie ilości cynku. Stwierdzono również występowanie faz wtórnych
dokumentujących chemiczną aktywność składowiska. W składzie chemicznym
odpadów dominują pierwiastki nie stanowiące zagrożenia środowiskowego tj. krzem,
glin, magnez czy wapń, którym towarzyszą jednak wysokie ilości ołowiu, cynku, czy
arsenu. Udokumentowano również, że pierwiastki potencjalnie szkodliwe ulegają
mobilizacji na skutek procesów wietrzeniowych. W świetle uzyskanych wyników
potwierdzona została użyteczność narzędzi petrograficznych i geochemicznych do
prognozowania potencjalnej emisji szkodliwych pierwiastków.
Słowa kluczowe: odpady, hutnicze, cynk, ołów, skład
Abstract
Zn – Pbslags from Upper Silesia are the result of centuries of exploitation and
processing of zinc and lead ores. Potential environmental impact of storage, or
commercial use of this similar material has not been evaluated yet. This study
determined that Zn – Pb slags are composed of oxides, silicates, aluminosilicates
and sulphides, all of which show high zinc concentrations in composition. The
chemical activity of waste dump was documented on base of secondary phases
presence. The chemical composition of analyzed wastes is dominated by elements
that do not constitute environmental risk such as silicon, aluminum, magnesium or
calcium, but they are accompanied by high amounts of lead, zinc, and arsenic.
During study it was determined that this potentially harmful elements are mobilized as
a result of weathering processes. Obtained results proofed the utility of
petrographical and geochemical tools in forecasting the potential emissions of the
harmful elements.
Keywords: wastes, pyrometallurgical, zinc, lead, composition
65
NOTATKI
66
NOTATKI
67
Renata PUTKOWSKA
Fundacja Sendzimira – Warszawa
POTENCJAŁ PARTYCYPACYJNYCH NARZĘDZI SOFTGIS
W PROCESACH REWITALIZACJI. WNIOSKI Z PROJEKTU
„LICZ NA ZIELEŃ”
THE POTENTIAL OF PARTICIPATORY SOFTGIS TOOLS IN THE
PROCESS OF REVITALIZATION. THE CONCLUSIONS OF THE
PROJECT "COUNT ON GREEN"
Streszczenie
Celem projektu „Licz na zieleń. Partycypacyjne zarządzanie przyrodą
w mieście” było wprowadzenie elementów partycypacyjnego zarządzania przyrodą
(na wzór skandynawski) w Krakowie, Łodzi i Poznaniu poprzez wykorzystanie
platformy softGIS (geoankiety do badań społecznych oraz strony www wyświetlającej
wyniki/odpowiedzi – platforma znajduję się pod adresem www.licznazielen.pl), za
pomocą której zebrano ponad 10 tys. zaznaczeń od mieszkańców Krakowa, Łodzi
i Poznania. Informacje od mieszkańców (w formie komentarzy i ocen poszczególnych
miejsc w 5 kategoriach: miejsca spędzania czasu w otoczeniu zieleni; inne,
wartościowe miejsca w otoczeniu zieleni; zieleń zaniedbana; zieleń źle urządzona
oraz brak zieleni) poddane zostały analizie jakościowej i ilościowej, która pozwoli
przedstawić we wrześniu br. wnioski z platformy instytucjom zajmującym się
planowaniem przestrzennym i zielenią w ww. miastach. Ważną grupą zaznaczeń na
ww. mapach były przestrzenie, które ostatnio zostały poddane rewitalizacji lub
w najbliższym czasie mają przejść ten proces. Opinie i komentarze przypisane do
tych obszarów mogą odzwierciedlać społeczną ocenę danego procesu rewitalizacji,
jak również oczekiwania i potrzeby mieszkańców miasta wobec planowanej
rewitalizacji danego terenu – zarówno z zakresu zieleni oraz szczerzej – przestrzeni
publicznej.
Słowa kluczowe: zieleń, softGIS, partycypacja społeczna, rewitalizacja społeczna
Abstract
The aim of ‘The count on green’ project was to implement methods for
participatory management of nature (based on the Scandinavian experience) in three
Polish cities - Krakow, Lodz, Poznan, through the use of the softGIS platform
(geosurvey as a tool for social research and website that displays the results /
answers - platform can be found at www.licznazielen.pl). After three months, project
have gathered over 10 thousand marks from the inhabitants of Krakow, Lodz and
Poznan. Information from residents (in the form of comments and assessments of
places in 5 categories: places to spend time surrounded by greenery; other valuable
space surrounded by greenery; neglected greenery; poorly planned greenery as well
as the lack of greenery) have been subjected to qualitative and quantitative analysis 68
conclusions will be presented in September for the institutions involved in urban
planning and greenery management in these cities. An important group of marks on
the maps were spaces that have already undergone a revitalization or places which
are intended to this process. Opinions and comments attributed to these areas may
reflect social assessment of the revitalization process as well as expectations and
needs of the city residents to the planned revitalization of the area - both in the field
of greenery as well as the public space.
Keywords: greenery softGIS, social participation, social revitalization
69
NOTATKI
70
NOTATKI
71
Anna STOKFISZ
Magdalena ŚMIGIEL
Centrum Badań i Dozoru Górnictwa Podziemnego Sp. z o.o. – Lędziny
OCENA ZANIECZYSZCZENIA POWIERZCHNI ZIEMI W ŚWIETLE
AKTUALNEGO ROZPORZĄDZENIA MINISTRA ŚRODOWISKA
W SPRAWIE STANDARDÓW JAKOŚCI GLEBY ORAZ STANDARDÓW
JAKOŚCI ZIEMI ORAZ NOWEGO PROJEKTU ROZPORZĄDZENIA
THE ASSESSMENT OF SOIL CONTAMINATION IN THE LIGHT OF THE
CURRENT DECREE OF SOIL AND LAND QUALITY STANDARDS AND
THE NEW DECREE DRAFT
Streszczenie
W celu wykonania Prawa Unii Europejskiej Ministerstwo Środowiska
opracowało nową ustawę – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw.
Aktem wykonawczym do ustawy będzie Rozporządzenie w sprawie oceny
zanieczyszczenia powierzchni ziemi, które ma na celu poprawę stanu powierzchni
ziemi. Określono w nim etapy identyfikacji terenów zanieczyszczonych, rodzaje
działalności mogących z dużym prawdopodobieństwem powodować historyczne
zanieczyszczenie powierzchni ziemi, dopuszczalne zawartości substancji
powodujących ryzyko oraz referencyjne metodyki wykonywania badań.
Słowa kluczowe: Remediacja, historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi,
samooczyszczanie
Abstract
In order to execute the European Union Law, the Ministry of Environment has
worked out a draft of an act about changing the act - The Law of Environmental
Protection and some other acts. The executive act of the decree will be the Decree of
soil contamination assessment which is aimed at improving the quality of the soil.
The stages of identification of contaminated areas have been determined, as well as
the types of activities which are quite likely to cause historical soil pollution, the
allowed content of the hazardous substances, and the referential methodology of
conducting the research.
Keywords: Remediation, historical soil pollution, self-purification
72
NOTATKI
73
NOTATKI
74
Olga MARCHUT-MIKOŁAJCZYK
Arkadiusz POLEWCZYK
Tadeusz ANTCZAK
Politechnika Łódzka
INNOWACYJNE TECHNIKI WSPOMAGANIA PROCESÓW
BIOREMEDIACJI GLEBY ZANIECZYSZCZONEJ ZWIĄZKAMI
ROPOPOCHODNYMI
INNOVATIVE TECHNIQUES FOR ENHANCING BIOREMEDIATION OF
SOIL CONTAMINATED WITH PETROLEUM COMPOUNDS
Streszczenie
Technologie bioremediacji, wykorzystujące potencjał mikroorganizmów, mogą
być z powodzeniem wykorzystywane do usuwania ze środowiska zanieczyszczeń
pochodzenia naftowego, czy też zanieczyszczeń paliwami nowej generacji typu
biodiesel. Głównym problemem technologii bioremediacji jest usuwanie ze
środowiska najtrudniej degradowanych komponentów zanieczyszczeń oraz sprawne
przeprowadzenie ostatniego etapu procesu biodegradacji, czyli usunięcie tak
zwanych zanieczyszczeń resztkowych. Ciągła akumulacja w środowisku toksycznych
polutantów wskazuje, iż mikroorganizmy same jako takie nie są w pełni skuteczne
w ochronie biosfery przed zanieczyszczeniami antropogenicznymi. Niepełna
biodegradacja zanieczyszczeń w środowisku naturalnym powoduje zainteresowanie
modyfikacjami technologii usuwania skażeń na przykład poprzez zastosowanie
dodatkowych czynników biologicznych w postaci preparatów enzymatycznych lub
poprzez połączenie metod chemicznych i biologicznych.
Celem badań było opracowanie technik zwiększających efektywność
biodegradacji zanieczyszczeń ropopochodnych poprzez zastosowanie czynników
biologicznych (preparaty enzymatyczne) lub chemicznych (ozonowany olej roślinny).
Badania prowadzono w warunkach laboratoryjnych, symulując warunki in situ.
Glebę zanieczyszczoną olejem napędowym w ilości 8% v/w poddano bioremediacji
z użyciem konsorcjum bakterii- Gordonia alkanivorans S7 i Bacillus mycoides
NS1020, pochodzących z Kolekcji IBT, PŁ. W celu zwiększenia efektywności
rozkładu węglowodorów stosowano dwie techniki: 1- wprowadzenie opracowanego
w IBT surowego preparatu enzymów grzybowych Mucor circinelloides;
2- wprowadzenie ozonowanego oleju roślinnego (IPCHŻ). W trakcie trwania procesu
bioremediacji
monitorowano
parametry
fizyko-chemicznepH,
ubytek
zanieczyszczenia (analiza chromatograficzna GC) oraz parametry biologiczne
(aktywność dehydrogenaz, lipaz).
Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, iż wprowadzenie
preparatów enzymatycznych w końcowej fazie biodegradacji, gdy w środowisku
pozostają trudno degradowalne tzw. zanieczyszczenia resztkowe, pozwala na
zwiększenie efektywności degradacji nawet o 40 %, i jednoczesne skrócenie czasu
75
trwania oczyszczania o ok 1/3. Technika ta nie wymaga wysokich nakładów
finansowych i została wykorzystana do usuwania skażeń ropopochodnych in situ.
Zastosowanie opracowanej w IPCHŻ i IBT innowacyjnej techniki ozonowania,
polegającej na wprowadzeniu ozonowanego oleju roślinnego do gleby,
poprzedzającej właściwy proces bioremediacji z udziałem mikroorganizmów,
pozwoliło na wstępne utlenienie zanieczyszczeń, a tym samym przyspieszenie
pierwszej fazy biodegradacji. W rezultacie uzyskano ok 30 % zwiększenie
efektywności procesu. Dotychczas połączone tych dwóch metod było
wykorzystywane tylko do oczyszczania ścieków zawierających znaczne ilości
związków niepodatnych na rozkład biologiczny.
Opracowane w ramach badań innowacyjne techniki wspomagające proces
bioremediacji posiadają szereg zalet: (1) możliwość prowadzenia procesu in situ, (2)
stosunkowo niski koszt, (3) duża szybkość, (4) bezodpadowość. Wybór techniki
uzależniony jest od składu chemicznego zanieczyszczenia i etapu procesu
oczyszczania, którego przebieg należy przyspieszyć.
Słowa kluczowe: innowacja, bioremediacja węglowodory
Abstract
Bioremediation technologies, which use microorganisms, can be successfully
used to remove contaminants of petroleum origin, or a new generation fuel
contaminants such as biodiesel from the environment. The main problem in
bioremediation of contaminated sites polluted with hydrocarbons is the removal of
recalcitrant contaminations and biodegradation of residual pollutants. Continuous
accumulation in the environment of highly toxic pollutants indicates that the
microorganisms themselves as such are not fully effective in protecting against
anthropogenic pollution of the biosphere. Partial biodegradation of pollutants in the
environment causes requesting for modifications in decontamination technology, for
example through the use of additional biological agents in the form of enzyme
preparations or by a combination of chemical and biological methods.
The aim of this research was to develop techniques for improving the
efficiency of biodegradation of oil pollution through the use of biological (enzymatic
preparations) or chemical (ozonized vegetable oil) factors.
The study was conducted in the laboratory, simulating conditions in situ.
Bioremediation of soil, contaminated with diesel oil in an amount of 8 % v / w, was
performed with using of bacterial consortium - Gordonia alkanivorans S7 and Bacillus
mycoides NS1020, from the Collection of IBT, LUT. In order to increase the efficiency
of the decomposition of hydrocarbons two techniques were used: 1
- introduction of crude fungal enzyme preparation from Mucor circinelloides,
developed in IBT; 2 - introduction of ozonated vegetable oil (IGC). During the
bioremediation process physico-chemical parameters -pH , loss of impurities (GC
chromatographic analysis ) and biological parameters ( activity of dehydrogenases,
lipases) were monitored.
Based on the obtained results it was found that the addition of fungal enzyme
preparations in the final stages of biodegradation, when residual, hard do degrade
contaminants remain in the environment, not only increases the efficiency of
hydrocarbon degradation up to 40%, but also shortens the time of biodegradation in
76
about one third. This technique is cost effective and has been already used for the
removal of petroleum contamination in situ.
The use of developed in IGC and IBT an innovative technique of ozonization
by introducing of ozoned vegetable oil into the soil, preceding the actual
bioremediation process involving microorganisms, allows for the initial oxidation of
pollutants, thus accelerating the first phase of biodegradation. As a result about 30 %
increase in the efficiency of the biodegradation process was obtained. So far,
combined these two methods were used only for the treatment of waste water
containing significant amounts of compounds susceptible to biological degradation.
Developed within the framework of research innovative techniques for
enhancing the process of bioremediation have a number of advantages: (1 ) the
possibility of conducting the process in situ, ( 2 ) the relatively low cost, (3 ) high
speed, (4 ) no wastes. The choice of technique depends on the chemical composition
of the contamination and the phase of purification process, the course of which
should be accelerated.
Keywords: innovation, bioremediation, hydrocarbons
77
NOTATKI
78
NOTATKI
79
Nataniel BIAŁAS
Monika ŻARSKA
Anna CZABAŃSKA
Katarzyna DUDA
Research Center Borstel – Lipsk, Niemcy
Joanna RADZIEJEWSKA-LEBRECHT
Otto HOLST
EGZOPOLISACHARYD SZCZEPU RHIZOBIUM ETLI ZD13
- POTENCJALNYM NARZĘDZIEM BIOTECHNOLOGICZNYM?
THE EXOPOLYSACCHARIDE OF RHIZOBIUM ETLI STRAIN ZD13
- A POTENTIAL BIOTECHNOLOGICAL TOOL?
Streszczenie
W kolekcji opornych na metale ciężkie szczepów bakterii wyizolowanych
z poprzemysłowych gleb Górnego Śląska poszukiwano szczepu zdolnego do
produkcji egzopolisacharydu (EPS). Do szczegółowych badań wybrano ten, którego
płynne podłoże pohodowlane charakteryzowało się najwyższą lepkością wynikającą
z wydajnej produkcji przez szczep EPS. Szczep ZD13 był Gram-ujemną pałeczką
należącą do gatunku Rhizobium etli, żyjącą w środowisku zanieczyszczonym
cynkiem (Zn) i kadmem (Cd). Z przefiltrowanego (Ø 0,22 µm) płynnego podłoża po
hodowli w warunkach tlenowych szczepu R. etli ZD13 (120 godz., 30°C, 120
obr./min.) wytrącono zimnym etanolem 4,627 g natywnego EPS. Analizy czystości
technikami spektrofotometrii w ultrafiolecie i świetle widzialnym (UV/Vis)
i chromatografii gazowej (GC) wykazały, że preparat EPS wolny był od białek
i kwasów nukleinowych oraz tłuszczowych. Badania chemiczne wykonane
technikami GC i GC sprzężonej ze spektrometrią masową (GC/MS) wykazały, że
EPS szczepu R. etli ZD13 składał się z glukozy i galaktozy (w stosunku molowym
3:1) oraz pirogronianu przyłączonego do O-4,6 galaktozy. Kwasowy charakter
i wynikająca z tego mnogość potencjalnych miejsc wiązania dodatnio naładowanych
cząstek sugerowały, że EPS szczepu R. etli ZD13 może wiązać kationy metali
ciężkich a tym samym być potencjalnym narzędziem w bioremediacji środowisk
zanieczyszczonych metalami ciężkimi.
Słowa kluczowe: gleba, metale ciężkie, Rhizobium etli, egzopolisacharyd
80
Abstract
In the collection of heavy metal-resistant bacterial strains, isolated from
postindustrial soils of Upper Silesia (Poland), an exopolysaccharide
(EPS)-producing strain was sought. For detailed studies a strain was chosen, growth
of which resulted in a highly viscous after culture medium due to extensive EPS
production. This strain ZD13 was a Gram-negative, rod-shaped bacterium of the
species Rhizobium etli that inhabited an environment contaminated with zinc (Zn)
and cadmium (Cd). 4.627 g of the crude EPS were isolated from the sterile-filtrated
(Ø 0.22 µm) liquid medium by cold ethanol precipitation after culturing R. etli ZD13
under aerobic conditions (120 h, 30°C, 120 rpm). Purity analyses by ultraviolet-visible
spectrophotometry (UV/Vis) and gas chromatography (GC) indicated that the EPS
preparation was free from proteins, fatty and nucleic acids. Chemical studies
performed by GC and GC combined with mass spectrometry (GC/MS) revealed that
R. etli ZD13 EPS contained glucose and galactose (in a molar ratio 3:1), and
pyruvate that was 4,6-linked to galactose. The acidic nature and the resulting
multiplicity of potential binding sites for positively charged particles suggested that R.
etli ZD13 EPS may bind heavy metal cations, and therefore be a potential tool in the
bioremediation of heavy metal-polluted environments.
Keywords: soil, heavy metals, Rhizobium etli, exopolysaccharide
81
NOTATKI
82
NOTATKI
83
Adam ŁUKASIK
Marzena RACHWAŁ
Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Polska Akademia Nauk – Zabrze
KONCEPCJA ZADARNIENIA ODPADÓW KARBOŃSKICH W ASPEKCIE
PRAKTYCZNYM (WYNIKI JEDNOROCZNEGO DOŚWIADCZENIA
POLOWEGO NA ZWAŁOWISKU KWK „ZIEMOWIT”)
CONCEPTION OF SOD FORMING ON CARBONIFEROUS WASTES IN
PRACTICAL ASPECT (RESULTS OF YEARLY FIELD EXPERIMENT ON
‘ZIEMOWIT’ COAL MINE WASTE DUMP)
Streszczenie
Wybór właściwego kierunku rekultywacji biologicznej zwałowisk odpadów
karbońskich
odgrywa
kluczową
rolę
w procesie
rewitalizacji
terenów
zdegradowanych. Specyfika i zmienność uwarunkowań geomorfologicznych
poszczególnych zwałowisk wymuszają indywidualne podejście na etapie
projektowania ich zagospodarowania. Wybór właściwej koncepcji przeprowadzony
w oparciu o dane literaturowe, warto poprzedzić doświadczeniem polowym in situ,
które pozwala zweryfikować przyjęte w projekcie założenia. Na zwałowisku KWK
„Ziemowit” przetestowano trzy mieszanki traw do wysiewu bezpośrednio na podłoże
celem wytypowania gatunków najlepiej predysponowanych do zadarnienia
zwałowiska.
Doświadczenie
polowe
poprzedziły
podstawowe
badania
fizykochemiczne podłoża (m.in. odczyn, przewodność, skład granulometryczny,
zawartość metali ciężkich). Na zwałowisku o powierzchni ponad 28 ha pobrano
łącznie 28 próbek odpadów karbońskich do analiz laboratoryjnych. Podłoże
zwałowiska cechowała duża zmienność przestrzenna pod względem składu
granulometrycznego: od utworów silnie szkieletowych (powyżej 90% frakcji
kamienistej) do utworów zwietrzałych o składzie glin ciężkich. Odczyn badanych
próbek podłoża mieścił się w zakresie od kwaśnego (min. pH w H2O 5,24 ) do
zasadowego – (max. pH w H2O 8,75) i dla przeważającej ilości próbek był obojętny.
Większość próbek cechował niski stopień zasolenia (przewodność elektryczna
poniżej 300 µScm-1). Całkowite zawartości poszczególnych metali ciężkich (Cd, Zn,
Pb, Fe, Cr, Mn, Cu, Ni i Co) nie przekraczały dopuszczalnych norm dla grupy B
w zakresie głębokości 0 – 30 cm (Dz.U. Nr 165, poz. 1359 z dnia 4 października
2002).
Na powierzchni zwałowiska zostały założone trzy powierzchnie badawcze
w ramach doświadczenia wiosennego oraz jedna powierzchnia badawcza w ramach
doświadczenia jesiennego. Na każdym poletku testowano trzy mieszanki traw
z domieszką roślin motylkowych:
Mieszanka 1: kostrzewa czerwona (Festuca rubra L.) – 35%, tymotka łąkowa
(Phleum pratense L.) – 30%, życica trwała (Lolium perenne L.) – 25%, koniczyna
biała (Trifolium repens L.) – 10%
84
Mieszanka 2: kostrzewa różnolistna (Festuca heterophylla L.) – 30%,
kostrzewa owcza (Festuca ovina L.) – 30%, kupkówka pospolita (Dactylis glomerata
L.) – 20%, komonica zwyczajna (Lotus corniculatus L.) – 20%
Mieszanka 3: kostrzewa czerwona (Festuca rubra L.) – 30%, kostrzewa
nitkowata (Festuca tenuifolia Sibth.) – 30%, życica wasterwoldzka (Lolium
vastervoldicum ) – 25%, koniczyna biała (Trifolium repens L.) – 15%.
Poletka wiosenne zostały założone na wystawie południowej, wschodniej
i północnej, a poletko jesienne na wystawie północnej.
Doświadczenie przeprowadzono w trzech wariantach (wysiew nasion
bezpośrednio na grunt – 4 m2, wysiew po uprzednim wzruszeniu gruntu – 2 m2,
wysiew na grunt wzbogacony nawozem mineralnym – 2 m2). Do nawożenia
zastosowano mieszankę NPK o składzie: N całkowity w formie amonowej 9%; P
w formie P2O5 5,5%; K w formie K2O 6%), przyjmując normę 100 g nawozu na 1
m2.
Wyniki z doświadczenia uzyskane po pierwszym roku wskazują na
występowanie niekorzystnych warunków dla wzrostu traw na powierzchni
zwałowiska. Obok właściwości fizykochemicznych odpadów karbońskich
(niekorzystny skład granulometryczny), istotnym czynnikiem limitującym kiełkowanie
i wzrost roślin była ilość i częstotliwość występujących opadów atmosferycznych oraz
wystawa i nachylenie skarp zwałowiska. Na poletku o południowej wystawie stoku nie
przetrwały żadne wschody traw i motylkowych. Najkorzystniej wzrastały mieszanki 1
i 3 na poletkach o wystawie wschodniej i północnej, chociaż stopień pokrycia
powierzchni przez roślinność na koniec roku nie przekraczał dla tych mieszanek
25%. Wyniki doświadczenia wskazują na celowość przykrywania odpadów
wierzchnią warstwą urodzajną (w postaci gliny lub humusu) zapewniającą
korzystniejsze właściwości fizykochemiczne dla kiełkowania i wzrostu roślinności.
Praktyka ta obecnie powszechnie stosowana jest w biologicznej rekultywacji
zwałowisk odpadów karbońskich.
Słowa kluczowe: odpady karbońskie, mieszanki traw, zadarnienie
Abstract
The choice of method for biological reclamation of carboniferous waste heaps
plays a significant role in revitalization of degraded areas. Specific character and
variability of geochemical conditions on particular heaps, require individual approach
to the problem at the stage of planning. It is worth to conducting in situ field
experiments in order to verify the assumptions made during selection of appropriate
conception on the basis of scientific literature. On “Ziemowit” Coal Mine heap, three
grass seed mixtures were tested for their directly application on the ground in order to
choose this one with the best adaptive abilities for sod formation on wastes. Field
experiment was preceded by basic physic-chemical analyses of waste samples (pH,
electric conductivity, grain size distribution, heavy metal contents). On the heap of 28
ha in area, carboniferous waste samples were taken in an 1ha grid for detailed
analyses. Heap surface featured high spatial variability of material according to its
grain size distribution (from samples with share over 90% of stones to samples well
weathered with share of stones below 10% as heavy loam). Reaction of samples
measured in H2O varies from 5,24 to 8,75 and for majority of samples had closeneutral character. Salinity of samples expressed as electric conductivity did not
85
exceed 300 μScm-1. Total contents of particular heavy metals (Cd, Zn, Pb, Fe, Cr,
Mn, Cu, Ni and Co) were below threshold values for B group in range 0 – 30 cm
depth according to current legislation (Journal of Laws, 2002 No. 165 pos. 1359
(Poland): National Monitoring of the Environment from 9th September 2002
concerning the matter of soil quality standards).
On the heap, three experiment plots were established in spring season and
one in autumn season. On every plot three grass seed mixtures with admixture of
legume species were tested:
Mixture 1: red fescue (Festuca rubra L.) – 35 %, timothy-grass (Phleum
pratense L.) – 30 %, perennial ryegrass (Lolium perenne L.) – 25 %, white clover
(Trifolium repens L.) – 10 %
Mixture 2: various leaved fescue (Festuca heterophylla Lam.) – 30 %, sheep
fescue (Festuca ovina L.) – 30 %, cock’s foot (Dactylis glomerata L.) – 20 %, bird’s –
foot trefoil (Lotus corniculatus L.) – 20 %
Mixture 3: red fescue (Festuca rubra L.) – 30 %, hair fescue (Festuca
tenuifolia Sibth.) – 30 %, Italian ryegrass (Lolium multiflorum sub. vastervoldicum L.)
– 25 %, white clover (Trifolium repens L.) – 15 %
Spring season plots were established on southern, eastern and northern
exposition and autumn season plot - on northern exposition.
Experiment on every plot was carried out in triple variant (sowing of seed
mixture directly on ground – 4 m2, sowing of seed mixture after initial scarifying of
surface – 2 m2, sowing of seed mixture on ground enriched with nutrients – 2 m2). A
fertilizer applied in dose 100g per m2 contains total nitrogen in ammonium form – 9
%, phosphorus in P2O5 form – 5,5 % and potassium in form of K2O – 6 %.
Results of the yearly experiment indicated on unfavorable condition for
germination and growth of plants. Besides physic-chemical properties of
carboniferous wastes (adverse grain size distribution), others significant elements,
that limited establishment of plants, were: irregular and low-amount of precipitation,
exposure and heap slope. On southern exposure of the experiment plot, none of
grass and legume sprout survived till autumn season. Positive effect of germination
and grown was observed for mixture 1 and 3 on plots with east and north exposure,
however, at the end of the vegetation season, the area covered by the plants on
each plot did not exceed 25%.
Results of experiment indicate purpose to application of humus or clay as
a 10–30 cm thick layer on heap surface. This method is widely adapted in
reclamation of carboniferous waste heaps and significantly improves a condition for
plant growing.
Keywords: carboniferous wastes, mining heaps, grass
86
NOTATKI
87
NOTATKI
88
Aleksandra KIECAK
MODEL NUMERYCZNY REMEDIACJI WÓD PODZIEMNYCH
ZANIECZYSZCZONYCH TCE I PCE PRZY UŻYCIU PRB
NUMERICAL MODEL OF WITH TCE AND PCE CONTAMINATED
GROUNDWATER REMEDITION USING PRB METHOD
Streszczenie
TCE i PCE należą do głównych zanieczyszczeń wód podziemnych na
świecie. Aby zaplanować skuteczną remediację wód podziemnych niezbędne jest
zrozumienie procesów, jakim podlegają zanieczyszczenia w środowisku gruntowo
-wodnym, Skuteczność remediacji może być weryfikowana przy użyciu modelowania
numerycznego transportu mas. W pracy przedstawiono przykład symulacji remediacji
wód podziemnych przy użyciu metody PRB.
Słowa kluczowe: model, wody podziemne, remediacja
Abstract
TCE and PCE belong to the main groundwater contaminations.
Understanding of contaminants’ transport in subsoil is crucial to plan an effective
remediation. The effectiveness of clean-up measures may be verified by fate and
transport numerical modelling. In this paper a simulation of PRB-remediation was
presented.
Keywords: model, groundwater, remediation
89
NOTATKI
90
NOTATKI
91
Wojciech LASEK
ChemTech-ProSynTech – Jeleśnia
Anna KOLBER
ChemTech-ProSynTech – Kraków
MOŻLIWOŚCI JEDNOCZESNEGO OGRANICZENIA SKAŻEŃ METALAMI
CIĘŻKIMI, NIEKTÓRYMI NIEMETALAMI I NADMIERNYM ZASOLENIEM
GRUNTÓW POŁOŻONYCH NA TERENACH POPRZEMYSŁOWYCH
POSSIBILITIES TO REDUCE SIMULTANEOUSLY CONTAMINATION OF
GROUNDS LOCATED OVER POST-INDUSTRIAL AREAS BY HEAVY
METALS, SELECTED METALOIDS AND EXCESSIVE SALINITY
Streszczenie
Przedstawiono problem skażenia gruntów metalami ciężkimi i jego możliwe
konsekwencje dla jakości wód pitnych na wybranych przykładach zanieczyszczonych
terenów Górnego Śląska i Małopolski. Na tym tle omówiono metodę jednoczesnego
usuwania metali ciężkich, niektórych niemetali i zasolenia chlorkowego ze złożonych
matryc stałych, typowych dla obu regionów, poprzez procesy ługowania
hydrometalurgicznego (ekstrakcję ciecz/ciało stałe) wspomagane przez ekstrakcję
rozpuszczalnikową (ekstrakcję ciecz/ciecz), realizowane w układzie zamkniętym.
Zaproponowano możliwości technicznej aplikacji omawianego procesu przy użyciu
instalacji mobilnej dla eliminacji in situ tego typu skażeń z gruntów położonych na
terenach poprzemysłowych, w tym zwłaszcza zanieczyszczonych talem, chromem,
niklem, kadmem, ołowiem, arsenem i borem. Nakreślone propozycje rozwiązań
mogłyby zostać wykorzystane dla likwidacji poważnych skażeń metalami ciężkimi
i toksycznymi niemetalami w takich rejonach, jak Tarnowskie Góry, Szopienice,
Bytom i Rudniki na Śląsku czy Zembrzyce i Bukowno w Małopolsce.
Słowa kluczowe: ługowanie, ekstrakcja, katalityczne układy dwufazowe,
kompleksy, metale ciężkie
Abstract
Problem of ground contamination by heavy metals and its possible
consequences for the quality of potable water has been presented in selected
examples of polluted areas in Upper Silesia and Malopolska. A method for the
simultaneous removal of heavy metals, certain metalloids and excessive chloride
salinity from complex solid matrices, typical for both regions, has been discussed on
this background. The method consists in leaching process (solid/liquid extraction),
similar to applied in hydrometallurgy, supported by solvent extraction (liquid/liquid
extraction), realized in a closed loop. Technical application of the presented method
by means of a mobile installation for the in-situ elimination of the aforementioned
contaminants – first of all including thallium, chromium, nickel, lead, cadmium,
arsenic and boron – from grounds located in post-industrial areas, has been
92
proposed. Depicted proposal of solutions might be successfully applied for
elimination of serious contamination by heavy metals and toxic metalloids in areas
like Tarnowskie Gory, Szopienice, Bytom and Rudniki in Silesia or Zembrzyce and
Bukowno in Malopolska.
Keywords: leaching, extraction, phase-transfer catalytic systems, complexes, heavy
metals
93
NOTATKI
94
NOTATKI
95
Boštjan GRABNER
Cvetka Ribarič LASNIK
Institute of the Environment and Spatial Planning – Celje, Słowenia
Peter ZAPUŠEK
Stonex geotehnologija d.o.o. – Šentjur, Słowenia
Nataša ŽEROVNIK
Marko LIKON
Insol d.o.o. – Postojna, Słowenia
REMEDIACJA TERENÓW POPRZEMYSŁOWYCH METODĄ
STABILIZACJI / SOLIDYFIKACJI
BROWNFIELD REMEDIATION WITH THE USE OF
STABILIZATION/SOLIDIFICATION METHOD
Streszczenie
W gminie Celje aż do roku 1970 na terenie Old Cinkarna mieściła się huta
cynku. Po zmianie lokalizacji analiza wykazała, że teren po byłej cynkowni jest silnie
zanieczyszczony metalami ciężkimi takimi jak: Zn (120.000 mg/kg s.m.), Cd (320
mg/kg s.m.), Pb (32.000 mg/kg s.m.), Cr (320 mg/kg s.m.), Co (16 mg/kg s.m.), Cu
(7.100 mg/kg s.m.), Ni (58 mg/kg s.m.), Hg (1,2 mg/kg s.m.) oraz As (2.100 mg/kg
s.m.), przy czym stężenia tych metali przewyższają prawie 15-krotnie dopuszczalne
wartości progowe. W ostatnich latach podejmowano szereg prób przeprowadzenia
badań mających na celu rehabilitację zdegradowanego terenu, jednak żadne z nich
nie doszło do skutku.
W roku 2009 na terenie Old Cinkarna, przy drodze północ-południe, gmina
3
Celje wybudowała oczyszczalnię ścieków. W trakcie budowy wydobyto 13.605 m
ziemi, stanowiącej odpad niebezpieczny (17 05 05 *), który należało unieszkodliwić
by nie stanowił on zagrożenia dla środowiska. Remediacja zdegradowanego terenu
prowadzona będzie z zastosowaniem metody stabilizacji / solidyfikacji, która
gwarantuje odpowiednie zabezpieczenie wydobytej ziemi, tak by nie stanowiła ona
źródła emisji niebezpiecznych pyłów do środowiska ani też by żadne niebezpieczne
substancje nie przedostawały się do wód gruntowych.
Stabilizacja / solidyfikacja wydobytej ziemi prowadzona będzie w specjalnie
zaprojektowanym urządzeniu miksującym, w którym ziemia mieszana będzie
z popiołem (10 01 02) oraz wodą. Popiół pełni rolę czynnika stabilizującego
i solidyfikującego. Ze względu na podwyższone pH zredukowana zostanie
rozpuszczalność metali ciężkich, a równocześnie trudno rozpuszczalne wodorotlenki
będą wiązane dalej w procesie mineralizacji popiołu w nierozpuszczalne monolity.
Uzyskany zestalony kompozyt nie będzie już przepuszczał metali ciężkich do
środowiska. Kompozyt ten zostanie umieszczony w specjalnych kanałach
96
kompozytowych. Proces stabilizacji / solidyfikacji odbywać się będzie w urządzeniu
miksującym z obiegiem zamkniętym, co zabezpieczy przed przenikaniem pyłów do
otoczenia. W celu uniknięcia ulatniania się pyłów w trakcie ponownego
załadowywania wydobytej ziemi stosowany będzie natrysk wodny.
Słowa kluczowe: teren zdegradowany Old Cinkarna, metale ciężkie, remediacja,
stabilizacja, solidyfikacja
Abstract
In municipality Celje until 1970 zinc smelter was located at the Old Cinkarna
site. Relocation left behind brownfield, where analysis show that the area is heavily
contaminated with heavy metals, such as Zn (120.000 mg/kg DM), Cd (320 mg/kg
DM), Pb (32.000 mg/kg DM), Cr (320 mg/kg DM), Co (16 mg/kg DM), Cu (7.100
mg/kg DM), Ni (58 mg/kg DM), Hg (1,2 mg/kg DM) and As (2.100 mg/kg DM) up to
15x times higher than critical treshold). In recent years there have been quite a few
studies done for the purpose of rehabilitation of degraded area, but none was
realized.
In 2009, the Municipality Celje builds sewer in the north - south road on the
Old Cinkarna site. Result of the construction was 13.605 m3 of excavated soil, which
represent a hazardous waste (17 05 05 *) and has to be returned back so that it no
longer represented a source of pollutants to the environment. For the remediation
stabilization/solidification technology will be used, which will guarantee safe
installation of excavated soil in a manner that will not constitute a source of emissions
of hazardous dust particles in the environment or leaching of heavy metals in
groundwater.
Stabilization / solidification of excavated soil will be held in specially designed
mixing device in which the soil will be mixed with ash (10 01 02) and water. Ash will
act as a stabilizing agent and solidification medium. Due to the increased pH the
solubility of heavy metals in the soil will be reduced, and at the same time these
highly insoluble hydroxides will be further bound through the process of
mineralization of ash in insoluble minerals. Stabilized excavation – composite- will no
longer represent a source of leaching of heavy metals into the environment.
Composite will be installed in composite channels. Stabilization/solidification will take
place in a closed system mixing device. This will prevent dusting to the surroundings.
To prevent dusting in the process of reloading the excavated soil generator of the
water spray will be used.
Keywords: brownfield Old Cinkarna site, heavy metals, remediation, stabilization,
solidification
97
NOTATKI
98
NOTATKI
99
Themis XANTHOPOULOU
Christiana MYSTRIOTI
Anthimos XENIDIS
Nymphodora PAPASSIOPI
National Technical University of Athens – Grecja
REDUKCJA SZEŚCIOWARTOŚCIOWEGO CHROMU ZA POMOCĄ
CZĄSTECZEK ZEROWARTOŚCIOWEGO ŻELAZA
REDUCTION OF HEXAVALENT CHROMIUM WITH GREEN IRON
NANOPARTICLES
Streszczenie
Nanocząstki zerowartościowego żelaza (nZVI) są uważane za obiecujące
narzędzie do skutecznego przyspieszenia rozpadu chromu Cr(VI) i obniżenia jego
stężenia dzięki bardzo dużej powierzchni właściwej takich cząstek i ich wysokiej
reaktywności. Iniekcja zerowartościowego żelaza w postaci zawiesiny wstrzykiwanej
do podłoża gleby może skutkować szybszym i bardziej skutecznym oczyszczeniem
wód podziemnych niż tradycyjna metoda przepompowywania i uzdatniania lub
stosowanie przepuszczalnych przegród. Oprócz wysokiej reaktywności zaletą
nanocząstek jest możliwość ich iniekcji w warstwy wodonośne jako koloidalna
zawiesina wodna. Wg bazy danych EPA, iniekcje nanocząstek żelaza wykonano co
najmniej w 26 miejscach (O’Carroll et al., 2013). Cząsteczki nanożelaza
zastosowano do usuwania szerokiego zakresu rozmaitych zanieczyszczeń, jak np.
płytki drukowane (PCBs), Ag, As, Ba, Be, Cd, Co, Cr, Cu, Mo, Ni, Pb, Pu, Se, Tc, U,
V (Crane et al, 2012; O’ Carroll et al, 2012). Jednakże cząstki nZVI, które są
syntezowanie za pomocą metody redukcji borowodorkiem, z powodu ich wysokiej
reaktywności mają tendencję do szybkiej aglomeracji i utleniania, co utrudnia ich
transport do zanieczyszczonych stref. W celu przeciwdziałania temu zjawisku
i ułatwienia dostarczania cząstek nZVI na wyznaczone miejsce opracowano rozmaite
emulsje i powłoki. Jednym z rozwiązań są cząsteczki nZVI powlekane polifenolem,
które można wyprodukować przy zastosowaniu niedrogiego i przyjaznego dla
środowiska procesu. W przypadku tej nowatorskiej metody wyciag z Camellia
sinensis (zielona herbata, GT) jest mieszany z roztworem chlorku żelaza, powodując
powstanie zawiesiny nanocząstek żelaza. Polifenole herbaciane działają jako czynnik
redukcyjny i osłonowy dla pierwiastkowego żelaza.
W niniejszej pracy użyto Camellia sinensis (GT), Syzygium aromaticum
(goździki, CL), Mentha spicata (mięta kędzierzawa, SM), sok z Punica granatum juice
(owoc granatu, PG) oraz czerwone wino (RW) jako ekologicznych surowców do
syntezy stabilnych zawiesin nZVI. Badano warunki procesu syntezy w celu
maksymalizowania stopnia redukcji soli metalicznego żelaza, ponieważ redukcja
Fe(III) do Fe(0) za pomocą wyciągów roślinnych nie jest całkowita. Wykonano próby
dla rozmaitych proporcji (objętość:masy) wyciągów, sprawdzając wpływ czasu
ekstrakcji. Badania wykonano dla trzech proporcji objętościowych mieszania Fe(III)
100
z wyciągami ziołowymi. W oparciu o te wyniki oszacowano, że maksymalne stężenie
Fe(0) w zawiesinie wyniosło około 22 mM i zostało uzyskane przy użyciu czerwonego
wina oraz soku z owoców granatu przy proporcji mieszania Obj. Fe /Obj. soku = 2/1.
Niższe stężenia żelaza Fe(0) na poziomie około 27% (18 mM) uzyskano przy użyciu
zielonej herbaty (GT) oraz mielonych goździków (CL). Zawiesiny cząstek nZVI
przygotowane przy użyciu GT, RW i soku PG zostały następnie przebadane przy
zastosowaniu prób wsadowych pod względem skuteczności usuwania
sześciowartościowego chromu z roztworu o stężeniu 0,96 mM. Stwierdzono, że
nastąpiła całkowita redukcja Cr(VI) w czasie krótszym od 5 minut przy zastosowaniu
proporcji nZVI/Cr(VI)>1,5 mol/mol was.
Słowa kluczowe:
nanocząstki żelaza zerowartościowego, polifenole, redukcja,
chrom sześciowartościowy
Abstract
Nano-zero valent iron (nZVI) is considered as a powerful tool for effective
remediation of Cr(VI) reduction due to their large specific surface area and their high
reactivity. Injection of nano zero valent iron in the subsurface as a suspension may
result in faster, more effective groundwater clean-up than traditional pump-and-treat
methods or permeable reactive barriers. In addition to their high reactivity,
nanoparticles can be injected in the aquifer as colloidal suspension in water.
According to the EPA database, iron nanoparticles have been injected at least in 26
sites (O’Carroll et al., 2013). Nanoiron particles have been used for the remediation
of a variety of various contaminants such as PCBs, Ag, As, Ba, Be, Cd, Co, Cr, Cu,
Mo, Ni, Pb, Pu, Se, Tc, U, V (Crane et al, 2012; O’ Carroll et al, 2012). However,
nZVI particles which are synthesized by the borohydride reduction method tend to
agglomerate and oxidize quickly because of their increased reactivity, thus limiting
their transport in the affected zones. Various emulsions and coatings have been
developed to counteract this phenomenon and improve nZVI delivery in subsurface.
One of them is the polyphenol-coated nZVI that is produced through an inexpensive,
environmentally friendly process. In this novel method, the extract of Camellia
sinensis (green tea, GT) is mixed with ferric chloride solution, producing
a suspension of iron nanoparticles. The tea polyphenols act as reducing and capping
agent for elemental iron.
In this study, i.e. Camellia sinensis (green tea, GT), Syzygium aromaticum
(clove, CL), Mentha spicata (spearmint, SM), Punica granatum juice (pomegranate,
PG) and Red Wine (RW) were selected for evaluation as green raw materials for the
synthesis of stable nZVI suspensions. The conditions of synthesis procedure were
examined for maximizing the degree of reduction of ferric iron salts because the
reduction of Fe(III) to Fe(0) using plant extracts is not complete. Different ratios
(volume:mass) of extractions, the effect of time of extraction and three volume ratios
of mixing Fe(III) with herbal extracts were carried out. Based on the results, it was
estimated that the maximum concentration of Fe(0) in the suspension was about
22mM and was obtained using red wine and pomegranate juice in mixing ratio
VFe/Vjuice=2/1. Lower concentration of Fe(0) about 27%(18mM) was achieved by
using GT and grind CL. The nZVI suspensions which were prepared with GT, RW,
and PG juice were subsequently examined for the removal of hexavalent chromium
101
from a 0.96 mM solution in batch tests. It was found that the reduction of Cr(VI) was
complete, in less than 5 minutes, with ratio nZVI/Cr(VI)>1.5mole/mole was applied.
Keywords: nano zero valent iron, polyphenols, reduction, hexavalent chromium
102
NOTATKI
103
NOTATKI
104
Anthimos XENIDIS
OCENA MOBILNOŚCI I REAKTYWNOŚCI NANOCZĄSTEK
ZEROWARTOŚCIOWEGO (EKOLOGICZNEGO) ŻELAZA
W PILOTAŻOWYCH BADANIACH ZBIORNIKA
EVALUATION OF GREEN IRON NANOPARTICLES MOBILITY AND
REACTIVITY IN PILOT SCALE TANK
Streszczenie
Nanocząstki zerowartościowego żelaza (nZVI) są uważane za obiecujące
narzędzie do rekultywacji warstw wodonośnych w miejscu występowania
zanieczyszczeń (in situ). Cząstki nZVI są substancjami redukcyjnymi o wysokim
stopniu reaktywności, powodują rozkład szerokiego spektrum zanieczyszczeń oraz
zmieniają stan utlenienia pierwiastków. W USA i Kanadzie przeprowadzono już próby
poligonowe z zastosowaniem cząstek nZVI do rekultywacji zanieczyszczonych
terenów. Prace badawcze były wykonywane również w Niemczech, Czechach
i Hiszpanii.
Iniekcja
zawiesiny
zerowartościowego
żelaza
(nZVI)
do
podpowierzchniowych warstw gleby jest zabiegiem rekultywacyjnym pozwalającym
na redukcję i immobilizację zanieczyszczeń w zdegradowanych warstwach
wodonośnych na miejscu ich występowania (in situ). Należy jednak określić rozkład
i żywotność cząstek nZVI iniekowanych do porowatego medium przez studzienki.
Niniejsza praca prezentuje wyniki pierwszych badań pilotażowych przeprowadzonych
w celu oceny przenikalności nanocząstek zerowartościowego żelaza uzyskanego
w wyniku syntezy ekstraktu z zielonej herbaty (GT-nZVI) i wykonanych w warunkach
przepływu 3-D. Związek GT-nZVI był syntezowany na miejscu poprzez redukcję
żelaza metalicznego za pomocą ekstraktu z zielonej herbaty (GT). W tej
innowacyjnej, ekologicznej procedurze syntezy ekstrakt o wysokiej zawartości
antyoksydantów zastosowano do wyprodukowania zawiesiny nanocząstek
zerowartościowego żelaza. Polifenole zawarte w ekstrakcie zielonej herbaty
odgrywają podwójną rolę w procesie syntezy cząstek nZVI, gdyż nie tylko powoduję
redukcję metalicznego żelaza, lecz również chronią cząstki nZVI przed utlenieniem
i zbrylaniem działając jako czynniki osłonowe.
Zawiesina GT-nZVI była wstrzykiwana w ciągu czterodniowego okresu do
trzech studzienek w zbiorniku o wymiarach 2,5m (szerokość) x 3,5 m (długość) x 1,5
m (wysokość) przeznaczonego do prób na skalę pilotażowa. Zbiornik został
wypełniony materiałem nadkładowym, składającym się z piasku rzecznego oraz
wapienia w wagowej proporcji 80:20, co symuluje właściwości gleby na obszarze
3
Asopos (Wschodnia Grecja). Całkowita objętość zawiesiny GT-nZVI wynosiła 4 m
i była iniekowana pod działaniem siły grawitacji. Taką wielkość dawki dobrano na
podstawie porowatości, gęstości nasypowej i potencjału neutralizacji materiału
105
nadkładu. Próbkowanie przeprowadzano dla 19 zagnieżdżonych, wielopoziomowych
i wielopoziomowo monitorowanych studzienek w celu monitorowania takich
parametrów materiału, jak pH, potencjał redox, oraz przewodność elektryczną wody
gruntowej. Próbki analizowano również na obecność całkowitego żelaza,
(0)
pierwiastkowego żelaza Fe , całkowitego węgla organicznego oraz chlorków.
Oceniono również skuteczność przyłączania się nanocząstek, promień oddziaływania
(wpływu) oraz mobilność cząstek GT-nZVI we wnętrzu zbiornika.
Słowa kluczowe: zbiornik do prób na skalę pilotażową, mobilność, nanocząsteczki
zerowartościowego żelaza, polifenole
Abstract
Nano zero valent iron (nZVI) particles are considered a promising tool for the
in situ remediation of contaminated acquifers. nZVI particles are highly reactive
reducing agents, degrade a wide range of contaminants and change the oxidation
state of elements. Numerous field scale applications of nZVI for contaminated land
remediation have already taken place in USA and Canada. Also research studies
have been implemented in Germany, Czech Republic and Spain. Injection of a nano
zero valent iron (nZVI) suspension in the subsurface is a remedial option for
obtaining the in-situ reduction and immobilization of pollutants in degraded aquifers.
However, the distribution and the longevity of nZVI particles injected into a porous
medium via a well need to be defined. This study presents the results of the first
pilot-scale application conducted to evaluate the penetrability of nanoscale
zero-valent iron synthesized by green tea extract (GT-nZVI) under 3-D-flow
conditions. GT-nZVI was synthesized on site by reducing ferric ions with green tea
(GT) extract. In this innovative green synthesis procedure, extracts with high
antioxidant content was used for the production of stable nano zero valent iron
particles suspensions. The polyphenols in green tea extract possess double role in
the synthesis of nZVI, because not only reduce ferric ions but also protect nZVI from
oxidation and agglomeration as capping agents. GT-nZVI suspension was injected
over a four day period into three wells in a pilot scale tank with dimensions 2.5m
(width) x 3.5m (length) x 1.5m (height). The tank was filled up with a soil material,
which consisted from river sand and limestone in a ratio 80:20 w/w simulating the soil
properties in Asopos area (Eastern Greece). The total amount of the GT-nZVI
suspension was 4m3 and was injected using gravity. This dosage was based on the
porosity, the bulk density and the neutralizing potential of the soil material. The
sampling was conducted from 19 nested multi-level monitoring wells to monitor
parameters, such as pH, redox potential and electric conductivity in groundwater.
Samples were also analyzed for total iron, elemental iron Fe(0), total organic carbon
and chlorides. The attachment efficiency of nanoparticles, the radius of influence and
the mobility of GT-nZVI particles in the tank were estimated.
Keywords: pilot scale tank, mobility, nano zero valent iron, polyphenols
106
NOTATKI
107
NOTATKI
108
Tomasz SUPONIK
Tadeusz MZYK
USUWANIE JONÓW METALI Z ODCIEKÓW ZE SKŁADOWISKA
ODPADÓW ZA POMOCĄ ŻELAZA METALICZNEGO
REMOVAL OF HEAVY METALS FROM LEACHATE FROM WASTE
DUMP BY MEANS OF ZERO-VALENT IRON
Streszczenie
Na przedstawionym w pracy składowisku odpadów, zlokalizowanym
w południowej Polsce, deponowano przez wiele lat odpady z przemysłu
cynkowo-ołowiowego. Opady atmosferyczne spływając po jego powierzchni
zanieczyszczają wody stawu znajdujące się w sąsiedztwie składowiska.
Głównymi celami pracy była analiza zawartości pierwiastków w odpadach
i w eluatach powstałych podczas ich wymywania oraz ocena możliwości usuwania
jonów metali z wód przy użyciu żelaza metalicznego. Badania dotyczące usuwania
jonów metali polegały na przepuszczaniu zanieczyszczonych wód (pobranych ze
stawu znajdującego się w północno-zachodniej części składowiska) przez szklaną
kolumnę filtracyjną wypełnioną żelazem metalicznym i poddawaniu ich procesom
oczyszczania. Podczas przepływu wód przez złoże żelaza metalicznego następowało
wyraźne i stałe obniżanie się stężenia następujących metali: Cr, Cu, Ni, Co, Zn.
Usunięcie metali z wód było prawdopodobnie wynikiem wytrącania redukcyjnego,
adsorpcji na produktach korozji żelaza lub bezpośrednio na powierzchni żelaza oraz
współstrącenia w postaci związków nieorganicznych lub organicznych.
W pracy zaproponowano zastosowanie powierzchniowego reaktora
umieszczonego w pobliżu stawu, do którego systemem drenażu kierowane byłyby
wody spływu powierzchniowego oraz czasowo przepompowywane wody stawu.
Słowa kluczowe: odpady cynku i ołowiu, zanieczyszczone wody, żelazo
metaliczne, remediacja
Abstract
In the presented dumping site located in south Poland the wastes of zinc and
lead were deposited. Rainfall water forms a surface run-off and consequently
contains different contaminants polluting surface water (pond located in the
north-western part of the dumping site).
The primary goals of the study were to analyze the concentration of metals in
waste and in leachates obtained during the leaching test, as well as to assess the
possibility of water (polluted by metals) treatment with the use of zero-valent iron. In
the case of the last, the wastewater (taken from the pond) circulated through the
column filled with zero-valent iron in the laboratory tests. During the tests, the
treatment processes proceeded. Chromium, copper, nickel, cobalt and zinc,
109
occurring in the water as cations and anions, have been removed in the iron bed.
The rapid metal removal has likely occurred due to the reduction and
precipitation/co-precipitation and/or due to adsorption onto the iron metal surface
or/and onto the iron corrosion products.
In the paper the surface reactor has been proposed to apply in the vicinity of
the pond. The surface run-off discharged into reactor by drainage and water pumped
from a pond into reactor would be treated by zero-valent iron.
Keywords: zinc and lead wastes, polluted water, zero-valent iron, remediation
110
NOTATKI
111
NOTATKI
112
Czesława JASIEWICZ
Małgorzata KONCEWICZ-BARAN
Dorota NOWAK-MUSIAŁ
Uniwersytet Rolniczy – Kraków
WYKORZYSTANIE POUŻYTKOWEJ WEŁNY MINERALNEJ
DO REKULTYWACJI TERENÓW ZDEGRADOWANYCH CHEMICZNIE
USE OF POST-CONSUMER MINERAL WOOL
FOR RECLMATION OF CHEMICALLY DEGRADED AREAS
Streszczenie
Celem prowadzonych badań było określenie wpływu poużytkowej wełny
mineralnej na wybrane właściwości fizyko-chemiczne gleby. Badania realizowano
w okresie 3 lat w warunkach doświadczenia polowego. Gleba, na której zostało
założone doświadczenie, była zanieczyszczona metalami ciężkimi oraz
charakteryzowała się kwaśnym odczynem i niską zawartością fosforu i potasu. Wełna
mineralna pochodziła z dwuletniej uprawy szklarniowej pomidorów i ogórków.
Schemat doświadczeń obejmował 4 serie: kontrolna i trzy poziomy dodatku
poużytkowej wełny mineralnej. Jako kryterium przy pomocy którego dokonano oceny
przydatności wełny do rekultywacji przyjęto parametry kompleksu sorpcyjnego,
zmiany w zawartości i rozpuszczalności makroelementów oraz pierwiastków
śladowych. Analiza uzyskanych wyników pozwala na rekomendacje badanego
odpadu do rekultywacji gleb lekkich i zakwaszonych.
Słowa kluczowe: poużytkowa wełna mineralna, rekultywacja, gleba, degradacja
chemiczna
Abstract
The aim of this study was to determine the effect of post-consumer mineral
wool application on selected physicochemical properties of the soil. The study was
based on a three-year field experiment. The study was conducted on a soil material
which, was contaminated with heavy metals and characterized by high level of acidity
(low soil pH) and low content of phosphorus and potassium. The post-consumer
mineral wool originated from a two-year greenhouse farming of tomatoes and
cucumbers. The design of the experiment included 4 treatments: control and three
levels of the addition of post-consumer mineral wool. As a criterion by which
assesses the usefulness of post-consumer mineral wool for reclamation were
chosen: the parameters of sorption complex, changes in the content and solubility of
macroelements and trace elements. The analysis of the results allows the
recommendations of the investigated waste for reclamation of acidified and light soils.
Keywords: post-consumer mineral wool, reclamation, soil, chemical degradation
113
NOTATKI
114
NOTATKI
115
Joanna GLUZIŃSKA
Andrzej PASZEK
Piotr RUSEK
Magdalena TURKOWSKA
Instytut Nowych Syntez Chemicznych, Oddział Chemii Nieorganicznej
”IChN” – Gliwice
UTYLIZACJA ODPADÓW Z WIERCEŃ POSZUKIWAWCZYCH GAZU
ŁUPKOWEGO DO REKULTYWACJI TERENÓW ZDEGRADOWANYCH
SHALE GAS EXPLORATION WASTES UTILIZATION IN DEGRADED
AREAS RECULTIVATION
Streszczenie
Powstający w wyniku prac poszukiwawczych urobek oraz wykorzystane do
wierceń zużyte płuczki wiertnicze stanowią w Polsce coraz większy strumień
odpadów
wydobywczych.
Udoskonalanie
istniejących
technologii
ich
zagospodarowania oraz opracowanie innowacyjnych operacji jednostkowych stanowi
istotne wyzwanie w inżynierii środowiska. W artykule przedstawiono wyniki prac
badawczych nad oceną możliwości wykorzystania elementów zużytych płuczek
wiertniczych, a także osadów ściekowych jako składników mieszaniny
– środka poprawiającego właściwości gleby. Przeprowadzono identyfikację odpadów
wydobywczych i pochodzących z przemysłowej oczyszczalni ścieków, wykonano
szereg operacji przeróbczych dla przygotowania składników o parametrach
spełniających wymagania prawne, głównie jakościowe i środowiskowe. Zwrócono
uwagę na uwodnienie odpadów, skład chemiczny, parametry fizyczne rzutujące na
dobór metod przygotowawczych. Wskazano dodatki uzupełniające i wzbogacające
produkt końcowy, w tym surowce mineralne, dodatki organiczne, komponenty
o potencjale nawozowym, które pozwalają na wielokierunkowe zastosowanie
wytworzonego środka poprawiającego właściwości gleby. Istotą badań jest
opracowanie technologii wytwarzania produktu, który znajdzie zastosowanie
w rekultywacji terenów zdegradowanych działalnością człowieka ze szczególnym
uwzględnieniem terenów powiertniczych, pustek po eksploatacji surowców skalnych,
czy też obszarów postindustrialnych. Otrzymany produkt gwarantować będzie
przywrócenie aktywności biologicznej w rekultywowanej warstwie powierzchniowej,
ze stopniowym odbudowywaniem struktury gleby. Docelowo gleba rekultywowanego
terenu powinna mieć lepsze właściwości niż przed rozpoczęciem działalności
przemysłowej.
Słowa kluczowe: odpady wydobywcze, gaz łupkowy, płuczka wiertnicza, osady
ściekowe, rekultywacja
116
Abstract
Shale gas exploration wastes, cuttings and spent drilling fluids gradually
increase the waste stream generation in Poland. Improving the management of
existing technologies and the development of innovative unit operations is an
important challenge in environmental engineering. The article presents the results of
research on assessing the possibility of utilization elements of waste drilling fluids, as
well as sewage sludge as components of the mixture - soil improver. Identification of
excavation wastes and sludge from industrial treatment plant was made. Series of
operations to prepare ingredients with parameters that meet the legal requirements,
especially quality and environmental ones, were conducted. Waste hydration,
chemical composition, physical parameters projecting to the selection of preparatory
methods, were noted. Complementary additives enriching the final product, including
minerals, organic additives, fertility value components, which allow the use of
multi- agent soil conditioner, were indicated. The research main essence is to
develop production technology of product that will be used in the recultivation of
degraded areas by human activities with particular emphasis on drilling fields, open
pit mines or post-industrial areas. The final product will guarantee the restoration of
the biological activity of a recultivated surface layer, with a gradual rebuilding soil
structure. Ultimately, cultivated soil areas should have better properties than before
the industrial activities development.
Keywords: excavation waste, shale gas, drilling fluids, sewage sludge, recultivation
117
NOTATKI
118
NOTATKI
119
Tadeusz MZYK
Tomasz SUPONIK
OCENA SKUTECZNOŚCI ZASTOSOWANIA ŻELAZA METALICZNEGO
W BARIERACH REAKTYWNYCH W ŚWIETLE BADAŃ MODELOWYCH
EFFECTIVENESS OF THE ZERO-VALENT IRON AS THE REACTIVE
MATERIAL ON THE BASIS OF HYDROGEOCHEMICAL MODELLING
Streszczenie
Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych poprzez ograniczenie
zanieczyszczenia wód, w szczególności w rejonach przemysłowych, jest jednym
z priorytetowych kierunków działania w ochronie środowiska. W artykule
przedstawiono ocenę skuteczności zastosowania metalicznego żelaza w procesie
oczyszczania silnie zanieczyszczonych wód, przeprowadzonej na podstawie
modelowania hydrogeochemicznego dla wybranego obszaru składowiska odpadów.
Warunki naturalne, głownie morfologia terenu i charakter przepuszczalności
gruntów, sprzyjają infiltracji wód opadowych przez zwałowane w sąsiedztwie
zbiornika wodnego odpady. Na składowisku zgromadzony został różnorodny materiał
pochodzący z produkcji i przeróbki rud Zn-Pb oraz obojętne odpady budowlane.
Charakter zgromadzonych odpadów oraz warunki ich nagromadzenia sprzyjają
powstawaniu uprzywilejowanych dróg filtracji oraz spływu powierzchniowego (dobrze
widoczne na zwałowisku). Wskazuje to na możliwość uchwycenia strumienia wód
spływających z rejonu zwałowiska i poddaniu ich procesowi oczyszczenia.
Wyniki badań laboratoryjnych materiału zgromadzonego na składowisku oraz
żelaza metalicznego, zaprezentowane w wielu opracowaniach, posłużyły budowie
modelu hydrodynamicznego pozwalającego określić kierunki infiltracji i prędkość
rozchodzenia się zanieczyszczeń w środowisku wodnym oraz scharakteryzować
właściwą lokalizację bariery reaktywnej i ocenić jej efektywność. Na tej podstawie
możliwa była również ocena stężenia zanieczyszczeń w zbiorniku wód
powierzchniowych, przy zastosowaniu bariery reaktywnej oraz bez jej stosowania.
W efekcie badania modelowe pozwalają na ocenę skuteczności eliminacji
zanieczyszczeń z infiltrujących ze składowiska wód.
Słowa kluczowe: modelowanie hydrogeochemiczne, migracja zanieczyszczeń,
żelazo metaliczne, rewitalizacja terenów poprzemysłowych
Abstract
The surface and groundwater protection is one of the most important issue in
the protection of the environment. The assessment of application a zero-valent iron in
the hydrogeochemical model of waste dump for removing contaminants from water
has been presented in the article.
120
The natural conditions (morphology of the area, mainly) and the type of
ground cause that water from rainfall flows downward through a waste material. The
waste from preparing of ore and production of Zn and Pb, and other inert waste were
stored on the waste dump. The type of deposited waste and the way of their
collection caused that a favored ways of filtration and surface run-off appeared in the
waste dump. It shows the possible of capture and treatment of contaminated water.
The results of the research, presented in the various papers, were the input
data to the hydrogeochemical model. This allowed to assess: the direction of water
filtration and its velocity, the location of reactive barrier and its effectiveness. On this
basis the assessment of surface water, with and without reactive material, was
possible.
Keywords:
hydrogeochemical modelling, contaminants migration, zero-valent
iron, revitalization of postindustrial areas
121
NOTATKI
122
NOTATKI
123
Asif JAMAL
Quaid-i-Azam University – Islamabad, Pakistan
Muhammad Zahid QURESHI
GC University – Lahore, Pakistan
REMEDIACJA GLEB ZANIECZYSZCZONYCH WĘGLOWODORAMI
Z ZASTOSOWANIEM RAMNOLIPIDÓW WYTWARZANYCH PRZEZ
MIKROORGANIZMY
HYDROCARBONS CONTAMINATED SOIL REMEDIATION USING
MICROBIAL RHAMNOLIPIDS
Streszczenie
Ramnolipidy to grupa organicznych surfaktantów otrzymywanych z różnych
szczepów Pseudomonas, posiadająca szerokie zastosowanie komercyjne. Ostatnio
prowadzone
badania
wykazały
możliwość
wykorzystania
ramnolipidów
wyizolowanych z rodzimego szczepu P. aeruginosa do bioremediacji gleb
zanieczyszczonych substancjami ropopochodnymi. Proces oczyszczania gleby
z wykorzystaniem ramnolipidów zaprojektowano przy użyciu modulowania
statystycznego. W celu optymalizacji procesu oczyszczania gleby zastosowano
tablice ortogonalną LC 25. Za warunki optymalne przyjęto 55°C, 200 obrotów na
minutę, 1% stężenie ramnolipidów oraz czas kontaktu 15 godzin, w wyniku czego
93% węglowodorów ropopochodnych zostało skutecznie usuniętych ze sztucznie
zanieczyszczonej gleby. Uzyskane wyniki wykazały, że zastosowanie ramnolipidów
w procesie remediacji jest skutecznym sposobem usuwania zanieczyszczeń z gleb.
Słowa kluczowe: remediacja gleby, ramnolipidy, P. aeruginosa, ropa naftowa,
optymalizacja
Abstract
Rhamnolipids are group of organic surfactants produced by different strains of
Pseudomonas species and being used in wide area of commercial applications.
Current research highlighted the application of rhamnolipids produced from an
indigenous isolate of P. aeruginosa in bioremediation of petroleum contaminated
soils. The process of soil washing using rhamnolipids was designed by the
application of statistical modulation. LC 25 orthogonal array design was used to
obtain optimal soil washing process. 55°C, 200 rpm, 1% rhamnolipid concentration
and 15 hrs contact time were predicted to be the optimum conditions were 93 % of
the crude oil hydrocarbons were effectively removed from the artificially contaminated
soil. These findings suggested that application of rhamnolipids in the soil washing
process is proved to very effective for the decontamination of contaminated soils.
Keywords: Soil washing, rhamnolipids, P. aeruginosa, crude oil, optimization
124
NOTATKI
125
NOTATKI
126
Marta POGRZEBA
Jacek KRZYŻAK
Izabela RATMAN-KŁOSIŃSKA
Grażyna PŁAZA
Anja HEBNER
Kristina ZIEGLER
Vita 34 AG Business Unit BioPlanta – Lipsk, Nemcy
Sebastian WERLE
Michael SCHLOTER
Helmholtz Zentrum München Deutsches Forschungszentrum für Gesundheit und
Umwelt – Neuherberg, Niemcy
Magdalena GÓRSKA
ProBiotics Polska – Brudzew
Daniela BURNETE
Institutul de Studii si Proiectari Energetice Bucharest – Rumunia
ZASTOSOWANIE PROCESU FITOREMEDIACJI W PRODUKCJI PLONU
ENERGETYCZNEGO NA TERENACH ZANIECZYSZCZONYCH
METALAMI CIĘŻKIMI JAKO LOKALNEGO ŹRÓDŁA ENERGII
– PROJEKT PHYTO2ENERGY
PHYTOREMEDIATION DRIVEN ENERGY CROPS PRODUCTION ON
HEAVY METAL DEGRADED AREAS AS LOCAL ENERGY CARRIER
– PHYTO2ENERGY PROJECT
Streszczenie
Wykorzystanie biomasy roślinnej do celów energetycznych stale wzrasta ze
względu na atrakcyjność tego paliwa jako zasobu odnawialnego. Jednocześnie
niektóre rośliny energetyczne wykazują zdolności do absorpcji metali ciężkich. Celem
projektu Phyto2Energy jest opracowanie i zweryfikowanie w warunkach polowych
nowatorskiego podejścia do oczyszczania gruntu metodą fitoremediacji skojarzonego
z produkcją plonu energetycznego i jego konwersją na energię z zastosowaniem
technologii zgazowania. Podejście to może stanowić rozwiązanie dla
zagospodarowania terenów rolniczych oraz postindustrialnych zanieczyszczonych
metalami ciężkimi przynosząc pozytywny efekt ekologiczny i ekonomiczny. Projekt
zakłada prowadzenie czteroletnich badań polowych na dwóch terenach
zanieczyszczonych metalami ciężkimi: w Polsce (grunty rolne) i w Niemczech (teren
poprzemysłowy) z użyciem 4 wstępnie wyselekcjonowanych gatunków roślin:
127
Miscanthus x giganteus, Sida hermaphrodita, Spartina pectinata, Panicum virgatum
celem wyboru optymalnych gatunków bioenergetycznych wykazujących jednocześnie
zdolności fitoremediacyjne. Ponadto prowadzone będą badania mikrobiologiczne
ukierunkowane na wyjaśnienie roli endofitów w promowaniu wzrostu roślin
bioenergetycznych, co pozwoli na opracowanie, na bazie produktu komercyjnego,
nowej szczepionki wspomagającej zwiększenie produkcji biomasy i ograniczającej
choroby roślin wywołane patogenami występującymi na terenach zanieczyszczonych
metalami ciężkimi. Dla przebadania i przetestowania ekologicznie bezpieczniej
konwersji pozyskanej biomasy na energię w procesie zgazowania, opracowany
zostanie zestaw parametrów do waloryzacji zanieczyszczonej biomasy z punktu
widzenia charakterystyki i możliwości technicznych potencjalnych instalacji, jak
również aspektów środowiskowych. Badany będzie wpływ parametrów biopaliwa na
jakość i skład gazu oraz końcowych produktów zgazowania ze szczególnym
uwzględnieniem zachowania metali ciężkich w trakcie procesu, wpływu składników
mineralnych zawartych w biomasie w wyniku stosowania zabiegów agrotechnicznych
na proces i instalację oraz możliwości rolniczego zagospodarowania popiołów.
Wypracowane zostaną wytyczne dla poprawy parametrów procesowych zgazowania
biopaliwa zanieczyszczonego metalami ciężkimi.
Projekt realizowany jest w ramach działań Marie Curie – Skłodowskiej
7.Programu Ramowego UE w konsorcjum partnerów naukowych i przemysłowych
z Polski, Niemiec i Rumunii.
Słowa kluczowe: biomasa na cele energetyczne, fitoremediacja, metale ciężkie,
zgazowanie
Abstract
Renewability makes biomass an attractive source of energy which gains
a constantly increasing interest. Simultaneously some energy crops demonstrate
promising heavy metal absorption capacities. The goal of the Phyto2Energy project is
to develop and validate in field conditions an innovative, complex approach
combining phytoremediation of heavy metal contaminated sites with energy crops
production and their conversion to energy using gasification. This approach may
become an alternative for managing agricultural areas and postindustrial sites
contaminated with heavy metals while delivering an environmental and economic
added value. Within the project, a four-year field experiment will be carried out at two
heavy metal contaminated sites in Poland (arable land) and Germany (postindustrial
site). It involves testing of 4 preselected plant species: Miscanthus x giganteus, Sida
hermaphrodita, Spartina pectinata, Panicum virgatum to find the optimum one with
respect to both energy crop yield and phytoremediation capacity. In addition,
microbiological studies will be performed with an aim to explain the role of
endophytes in promoting biomass growth which will provide knowledge necessary to
elaborate a new inoculum, based on a commercial product, that will enhance
biomass growth and increase plants’ resistance to diseases caused by pathogens
occurring at heavy metal contaminated sites. In order to investigate the biomass as
a fuel and to test its conversion into energy in an environmentally safe way in
a gasification process, a set of parameters will be developed to valorize the heavy
metal contaminated biomass from the viewpoint of the gasification installation
characteristics and its technical as well as environmental performance. The impact of
128
biofuel parameters on the quality and composition of the produced gas as well as
other end products of the gasification will be analyzed. In particular the following will
be investigated: the behavior of heavy metals during the gasification process; the
effect of the mineral components contained in the biomass due to the applied
agritechnical measures on the gasification process and installation; and the
parameters of the produced ash from the viewpoint of its field application as fertilizer.
Based on these studies guidance will be elaborated on how to optimize process
parameters in order to gasify heavy metal contaminated biomass in a way safe for
the environment and the installation.
The project is implemented under Maria Curie – Skłodowska actions of the 7.
Framework Programme of the EU by a consortium of scientific and industrial partners
from Poland, Germany and Romania.
Keywords: energy crop production, phytoremediation, heavy metals, gasification
129
NOTATKI
130
NOTATKI
131
André GERTH
Anja HEBNER
Kristina ZIEGLER
Vita 34 AG Business Unit BioPlanta – Lipsk, Niemcy
William GROSSER
Helmut DIETZE
Kommunale Wasserwerke Leipzig GmbH – Niemcy
DŁUGOFALOWA FITOREMEDIACJA TERENU BYŁEGO ZAKŁADU
ODWADNIANIA OSADÓW ŚCIEKOWYCH
LONG-TERM PHYTOREMDIATION OF A FORMER SEWAGE
SLUDGE DEWATERING SITE
Streszczenie
Była stacja odwadniania osadów ściekowych usytuowana jest w północnej
części Lipska, w Niemczech. Historia powstania i funkcjonowania tej stacji jest ściśle
związana z główną oczyszczalnią ścieków w Lipsku. Chociaż oba zakłady znajdują
się w odległości około 9 km od siebie, w latach 1952-1990 stanowiły one formalnie
całość. W tym czasie osady ściekowe pochodzące z oczyszczania ścieków
komunalnych i miejskich pompowane były do zakładu odwadniania. Zawartość wody
w szlamie stopniowo obniżano a powstały osad wykorzystywano później w rolnictwie.
W roku 1990 wstrzymano prace zakładu odwadniania, w wyniku czego w kilku
okolicznych basenach pozostało około 650 tysięcy ton osadów.
Po zamknięciu zakładu odwadniania prowadzono szereg badań
geologicznych i hydrogeologicznych. Zarówno wcześniejsze jak i kolejne badania
wykazały konieczność remediacji terenu w celu uniknięcia zanieczyszczenia wód
podziemnych. Zaczęto porównywać różne techniki remediacji, biorąc pod uwagę
aspekt ekonomiczny, społeczny i środowiskowy. Ostatecznie wybrano metodę
bioremediacji in situ, z wykorzystaniem roślin. Projekt ten otrzymał kilkakrotnie
nagrodę w zakresie innowacji, będąc jednym z największych i najlepiej
monitorowanych projektów fitoremediacyjnych w tej dziedzinie w Europie.
Na terenie zdegradowanym do usuwania metali ciężkich z osadów
ściekowych (Pb, Cd, Cr, Ni, Zn, Cu) z powodzeniem stosuje się trzcinę pospolitą
z gatunku Phragmites australis. Na początku procesu remediacji (1996) zawartość
wody w osadach ściekowych wynosiła około 65%. Warunki te okazały się sprzyjające
do wykorzystania populacji trzciny jako biologicznego pokrycia basenów osadowych.
Opracowano i z powodzeniem zastosowano specjalną technologię nasadzania trzcin,
wstępnie uprawianych na matach kokosowych. W wyniku koszenia trzciny w okresie
zimowym uzyskano plon biomasy rzędu 19 ton suchej masy na hektar rocznie oraz
usunięcie 6.7 kg metali ciężkich z hektara w skali roku. Następnie, w celu
kontynuowania procesu fitoekstrakcji w sposób optymalny oraz w celu udoskonalenia
technologii
fitoremediacji
przeprowadzono
badania
w zakresie
praktyk
agronomicznych i zarządzania uprawami.
132
Metoda usuwania metali ciężkich i humifikacji osadów ściekowych bazuje na
procesach naturalnie występujących w przyrodzie. Oznacza to, że powstałe
i rozwijające się środowisko jest nie tylko pozytywnym skutkiem ubocznym, ale
również istotą procesu. Od kilku lat pracuje się nad ponownym wykorzystaniem tzw.
biotopu Schladitz w celu zwiększenia świadomości, poszerzenia wiedzy i obserwacji
przyrody. W chwili obecnej jest to realizowane w ramach projektu badawczorozwojowego Phyto2Energy (Zastosowanie procesu fitoremediacji w produkcji plonu
energetycznego na terenach zanieczyszczonych metalami ciężkimi jako lokalnego
źródła energii).
Słowa kluczowe: fitoremediacja, metale ciężkie, osady ściekowe, teren
zdegradowany, rewitalizacja
Abstract
A former sewage sludge dewatering plant is located in the north of Leipzig,
Germany. The creation and operation history of this plant is directly related to the
main sewage plant of the city Leipzig. Althought both plants are about 9 kilometers
away from each other, they form a procedural unit from 1952 to 1990. During this
time period the sewage sludge resulting from municipal and industrial waste water
treatment was pumped to the dewatering plant. Using several stages the water
content of the sewage sludge was decreased and the sludge was used in agriculture
afterwards. In 1990 the operation of the dewatering plant was stopped and about
650,000 tonnes of sewage sludge remained in several basins.
After the closure of the dewatering plant extensive geological and
hydrogeological surveys were developed. These resulted together with historical and
subsequent detailed investigations in a need for remediation to avoid contamination
of groundwater. Thus, different remediation techniques were compared using
economical, social and environmental aspects. The biological in situ remediation
using plants was chosen for remediation of the sewage sludge. As one of the biggest
and best monitored phytoremediation projects of its kind in Europe it was awarded
with several innovation prizes.
On the site common reed (Phragmites australis) is successfully used for the
remediation of sewage sludge contaminated with heavy metals (Pb, Cd, Cr, Ni, Zn,
Cu). At the beginning of remediation (1996) the water content of the sludge was
approximately 65%. These conditions were favourable for the establishment of reed
population as biological capping of the sludge basins. A special technology for the
planting, on coconut mats pre-cultivated reed plants, was developed and successfully
used. A biomass yield of about 19 tonnes dry matter per hectar and year by mowing
the reed shoots in winter and a metal removal of 6.7 kilograms per hectar and year
was achieved. Further, to continue the phytoextraction in an optimal way and to
improve the phytoremediation technology extensively investigations based on crop
management and agronomic practice were carried out.
The method for heavy metal removal and humification of sewage sludge use
naturally occuring processes. This means, that the grown and expanding habitat is
not only a positive side effect, but content of the process. For several years, the
re-use of the today's so called Biotope Schladitz is being prepared to create
awareness, increase knowledge and nature observation. Currently, this is
implemented in form of a research and development project (Phytoremediation driven
133
energy crops production on heavy metal degraded areas as local energy carrier
– Phyto2Energy).
Keywords: phytoremediation, heavy metals, sewage sludge, degraded area,
revitalization
134
NOTATKI
135
NOTATKI
136
Jeremy BIRNSTINGL
Amanda STERKENBURG
Regenesis – Bath, Wielka Brytania
Ben MORK
Regeneris – San Clemente, USA
KORZYŚCI ZE STOSOWANIA ZINTEGROWANYCH TECHNOLOGII
UZDATNIANIA
INTEGRATED TREATMENT DESIGN BENEFITS
Streszczenie
CELE /ZADANIA
W obecnych czasach dostępnych jest wiele technologii uzdatniania
zanieczyszczonych warstw wodonośnych. Większość osób zajmujących się
zawodowo ochroną środowiska zna zalety poszczególnych technologii, a także
ograniczenia wynikające z wyboru pojedynczej metody jako jedynego sposobu
uzdatniania i oczyszczania wód w danym miejscu. Na przykład wszyscy obecnie
doskonale rozumieją, że systemy pomp i oczyszczalni wyposażone
w zaawansowane środki techniczne są na początku bardzo wydajne i efektywne
kosztowo w zakresie usuwania stężonych zanieczyszczeń powierzchniowych, lecz
jest również wiadome, iż takie systemy, po zainstalowaniu, mogą szybko osiągnąć
punkt, gdy ich wydajność znacząco spadnie, co jednocześnie spowoduje wzrost
jednostkowych kosztów oczyszczania.
W związku z powyższym rozwinęły się zintegrowane techniki oczyszczania
i uzdatniania wód gruntowych, będące bardziej nowoczesnym sposobem do
przywracania czystości wód i obejmujące cały szereg współzależnych i wzajemnie
wspomagających się technologii pozwalających na zakończeniu procesu rekultywacji
danego miejsca, gdzie każda z tych technologii działa w określonej dziedzinie
i z określoną siłą. Taka strategia wymaga pragmatycznego wyboru wzajemnie
kompatybilnych technologii i określenia odpowiednich i obiektywnych punktów
kontrolnych zaraz na początku realizacji zadania, by każda z takich technologii
uzupełniała się z pozostałymi i działała ze swoją maksymalną wydajnością,
zapewniając maksymalną skuteczność i możliwie najniższe koszty przy maksymalnej
efektywności przez cały czas realizacji przedsięwzięcia. W efekcie ten czas również
może ulec znaczącemu skróceniu.
Poprzez zastosowanie kombinacji kompatybilnych technologii, które można
zaczerpnąć z obszarów metod fizycznych, chemicznych i biologicznych, cele
rekultywacji i przywrócenia obszaru do użytku można często osiągnąć znacznie
szybciej i po niższych kosztach, niż przy użyciu tylko jednego, pojedynczego
sposobu. Wynika to z faktu, że każda technologia ma odmienną siłę działania,
a przez odpowiednią kombinację takich metod – albo kolejno po sobie na tym samym
obszarze, albo jednocześnie – siłę poszczególnych metod można połączyć
i przezwyciężyć indywidualne słabości, co pozwala na osiągnięcie lepszych efektów,
137
szybciej i przy niższych nakładach, niż poprzez zastosowanie jakiejkolwiek
pojedynczej technologii oddzielnie.
ZASTOSOWANE METODY /SPOSOBY PODEJŚCIA
Prezentowany referat pokrótce omawia czynniki napędowe i ewolucyjne tło
dla szerokiego stosowania pojedynczych technologii, które cały czas można spotkać
w różnych dziedzinach przemysłu oraz predyspozycje do ich stosowania.
Przedstawiono także techniczne podstawy ograniczeń i wad poszczególnych metod
nieodłącznie związanych z dynamiką i jednorodnością przebiegu procesów
podziemnego oczyszczania warstw wodonośnych poddanych działaniu tych metod.
Podsumowano fizykochemiczne zasady dające przewagę zintegrowanemu podejściu
do zagadnienia utylizacji – zarówno w czasie i w przestrzeni oraz wskazano na
praktyczne czynniki pozwalające określić momenty, gdy pożądana jest zmiana
stosowanej technologii. Przedstawiono przypadek zastosowania zintegrowanego
podejścia do projektowania technologii uzdatniania z wyznaczeniem obiektywnych
punktów przełączenia pomiędzy poszczególnymi technikami utylizacji oraz sposób
wstępnego uzyskiwania dopuszczenia takich metod, dzięki czemu jest zapewniona
efektywność i korzyści finansowe dla wszystkich zainteresowanych stron.
WYNIKI /NABYTA WIEDZA
Potencjalne zalety prezentowanej koncepcji są zilustrowane przez wyniki
badań w terenie uzyskane dl rozmaitych warstw wodonośnych i przy różnych
uwarunkowaniach prawnych na całym świecie. Dzięki temu można uzyskać
uderzający obraz zarówno skali potencjalnych problemów oraz wielkości i łatwości
uzyskania potencjalnych oszczędności, możliwych do osiągnięcia poprzez
odpowiednie zastosowanie zintegrowanych technologii. Należy oczekiwać, że to
wystąpienie będzie interesujące dla końcowych użytkowników, osób opracowujących
przepisy w tym zakresie, a także inżynierów zajmujących się zawodowo rekultywacją
zasobów naturalnych.
Słowa
kluczowe:
zintegrowane uzdatnianie, wody
wydajność, studium przypadku
gruntowe,
rekultywacja,
Abstract
PURPOSE/OBJECTIVES
Today, there are many technologies available to treat contaminated aquifers.
Most environmental professionals recognize the benefit of these technologies, as well
as the limitations of choosing a single technology as a standalone treatment for site
cleanup. For example, it is now well understood that highly engineered pump-andtreat systems are initially cost-effective in removing concentrated subsurface
contamination, but it is also recognized that these systems, once deployed, can soon
reach a point where their efficiency, and therefore cost-effectiveness, drops
significantly.
Integrated treatment design has thus developed as a progressive approach to
remediation, incorporating a range of synergistic technologies to achieve site closure,
each operating in its own particular area of individual strength. Specifically, the
strategy requires pragmatic selection of compatible technologies and determination
of appropriate and objective technology switch points at the onset of a project, such
that each technology compliments the others and operates at its greatest efficiency,
138
ensuring optimum performance and cost-effectiveness throughout the project
duration – which can be significantly shortened as a consequence.
Through the deployment of a combination of compatible technologies, which
may be drawn from physical, chemical and biological arenas, remediation goals and
site closure can frequently be achieved more rapidly, and at lower cost, than through
the use of any one approach used alone. This is due to each technology having very
different strengths and weaknesses, and through suitable combination – either
sequentially, spatially or both – the strengths can be combined and the weaknesses
overcome to achieve far better results, more rapidly, and with less expense, than
through the use of any of the technologies in isolation.
METHODS USED/APPROACH
This talk briefly explores the driving pressures and evolutionary background to
the widespread single-technology design predisposition still evident across much of
the industry, and outlines the technical basis of its inherent shortcomings in the
dynamic and heterogeneous context of an impacted aquifer undergoing cleanup.
The physico-chemical principles favoring the use of integrated remedial approaches
– both spatially and temporally – are summarized, and practical indicators for
determining optimal points of inflection of technology change are outlined. The case
is presented for incorporation of integrated design considerations with objective
technology changeover trigger points into the initial remediation approval process,
thereby securing efficiency and cost benefits to all stakeholders.
RESULTS/LESSONS LEARNED
The potential benefits of the concept are illustrated through field examples
taken from different aquifer and regulatory settings around the world, offering striking
illustrations of both the scale of the potential problem and the magnitude and ease of
potential savings achievable through appropriate application of technology
integration. It is anticipated that this talk will be of interest to end-users, regulators
and professional remediation engineers alike.
Keywords: integrated treatment, groundwater, remediation, efficiency, case studies
139
NOTATKI
140
NOTATKI
141
Jeremy BIRNSTINGL
Alberto LEOMBRUNI
Regenesis – Milano, Włochy
Ben MORK
Regenesis – San Clemente, USA
SZYBKIE OBNIŻENIE RYZYKA I PRZYSPIESZONA BIOLOGICZNA
REKULTYWACJA ZA POMOCĄ WSTRZYKIWANEGO ODCZYNNIKA:
KRÓTKA PREZENTACJA NOWEJ TECHNOLOGII
RAPID RISK-REDUCTION AND ACCELERATED BIOREMEDIATION
USING A DISPERSIVE INJECTABLE REAGENT: NEW TECHNOLOGY
BRIEFING
Streszczenie
Przedstawiono dane z badań laboratoryjnych i poligonowych będące
podstawą do opracowania nowej technologii pozwalającej na bardzo szybkie
obniżenie zagrożeń dla cieków wód podziemnych (w ciągu kilku dni) oraz na
zapewnienie rozkładu zanieczyszczeń i osiągnięcie najbardziej wygórowanych celów
ekologicznych (dolny zakres jednej części na miliard) przy zastosowaniu pasywnych
metod o niskim zużyciu energii. Prezentowana technologia nadaje się szczególnie do
zarządzania wielkimi, rozprzestrzeniającymi się dyfuzyjnie smugami zanieczyszczeń,
a także głębokimi smugami o niskim stężeniu występującymi w skomplikowanych
strukturach geologicznych. Technologia nie wymaga żadnej energii ani działań po jej
zastosowaniu, a oczekuje się, że jej efekty będą się utrzymywały przez
dziesięciolecia.
Techniczna innowacja pozwala na dyspersję czynnika sorpcyjnego na
szerokim obszarze w uwodnionej warstwie podpowierzchniowej. Czynnik spełnia
podwójną funkcję, po pierwsze pochłania zanieczyszczenia, szybko usuwając je
z mobilnej fazy, a po drugie tworzy strukturę o dużej powierzchni, sprzyjającą
kolonizacji
mikrobiologicznej
i
wzrostowi
mikroorganizmów.
Obecność
zanieczyszczeń na ścieżce zagrożenia ulega więc obniżeniu przy jednoczesnym
przyspieszeniu niszczenia zanieczyszczeń.
Po iniekcji odczynnika określone zanieczyszczenia są usuwane z fazy ciekłej
i przechodzą do matrycy odczynnika, dzięki czemu mobilne zanieczyszczenia zostają
usunięte z bezpośredniej ścieżki zagrożenia. W ten sposób stężenie
zanieczyszczenia w matrycy odczynnika sprzyja kolonizacji organizmów
powodujących jego rozkład, co bezpośrednio skutkuje wzrostem ogólnej prędkości
niszczenia zanieczyszczeń, wziąwszy pod uwagę prawie pierwszorzędne
charakterystyki kinetyczne systemu środowiskowego w zakresie biodegradacji. To
zjawisko może być szczególnie ważne przy niskim stężeniu zanieczyszczeń, które
w innym przypadku może okazać się niewystarczające do zapewnienia skutecznego
wzrostu i aktywności mikroflory powodującej degradację zanieczyszczeń. W razie
142
potrzeby medium może być stosowane w połączeniu z kompatybilnymi donorami
/akceptorami elektronów.
Technologię można zastosować do powstrzymywania rozprzestrzeniania się
smug zanieczyszczeń, do ochrony wrażliwych receptorów oraz do uniemożliwienia
migracji zanieczyszczeń poza granice posesji. Technologia jest także proponowana
jako efektywne narzędzie do kontrolowania i utylizacji zanieczyszczeń wód
podziemnych związanych z porowatymi formacjami geologicznymi o niskiej
przepuszczalności oraz z dyfuzją wsteczną z matrycy sorpcyjnej, stymulując dyfuzję
poza nieruchomą strukturę porowatą i zapobiegając szkodliwemu wpływowi
zanieczyszczeń na wody podziemne.
Badania poligonowe potwierdzają rozproszenie zanieczyszczeń na dużym
obszarze, przy obniżeniu stężenia rozpuszczonej fazy zanieczyszczeń na rząd
wielkości (>90%). Takie wyniki uzyskano w wyniku próbkowania miejsc wykonywania
testów bezpośrednio po zastosowaniu metody, a rozproszenie zwiększyło się o dwa
rzędy wielkości (>99%) w ciągu dwóch miesięcy, zarówno dla chlorowanych
rozpuszczalników, jak i określonych rodzajów węglowodorów. Dane laboratoryjne
pozwalają uzyskać potwierdzenie przyspieszenia degradacji zanieczyszczeń
i udowadniają znaczy wzrost prędkości niszczenia zanieczyszczeń w systemach
matryc biotycznych w porównaniu z kontrolą za pomocą matryc abiotycznych oraz
niematrycowych odczynników biotycznych.
Słowa kluczowe: PlumeStop™, biorekultywacja, sorpcja, obniżenie ryzyka, dyfuzja
wsteczna
Abstract
Laboratory and field data are presented underpinning a new technology
development for achieving very fast risk reduction in the groundwater pathway (days)
and for securing contaminant destruction to stringent targets (low part per billion
range) using a passive, low-energy approach. The technology is particularly suited to
the management of large, diffuse spreading plumes, and for deep, low concentration
plumes in complex geologies. The technology requires no energy or intervention
post application, and is expected to remain functional for decades.
The technical innovation allows for wide dispersion of a sorptive medium in
the aqueous subsurface. The medium has a dual function; it sorbs contaminants,
quickly removing them from the mobile phase, and provides a high surface area
matrix favorable for microbial colonization and growth. Contaminant availability
within a risk pathway is therefore reduced while at the same time contaminant
destruction is accelerated.
Upon reagent injection, target contaminants partition out of the aqueous
phase and into the reagent matrix, thereby removing mobile contaminants from the
immediate risk pathway. Concentration of the contaminants in this manner, in
a matrix conducive to degrader colonization and activity, results in a direct increase in
the overall instantaneous rate of contaminant destruction, given the quasi first-order
biodegradation kinetics characteristic of environmental systems. This phenomenon
can be especially important at low contaminant concentrations, which may otherwise
prove insufficient to support appreciable growth and activity of a degrading
143
microflora. When necessary, the medium can be applied in combination with
compatible electron donors / acceptors.
The technology can be employed to inhibit spreading of contaminant plumes,
to protect sensitive receptors, or to prevent contaminant migration across property
boundaries. The technology is also postulated an effective tool for control and
treatment of groundwater contamination associated with low-permeability porous
formations and matrix back-diffusion, promoting diffusion out of the immobile porosity
while preventing groundwater impact.
Field studies confirm wide-area dispersion, with order of magnitude (>90%)
dissolved-phase concentration reductions secured at the test sites post-application
sampling, increasing to two orders of magnitude (>99%) within two months for both
chlorinated solvent and hydrocarbon species alike.
Laboratory data provide
confirmation of post-sorption degradation enhancement, describing a significant
increase in the rate of contaminant destruction in biotic matrix systems compared to
abiotic matrix and biotic non-matrix controls.
Keywords: PlumeStop™, bioremediation, sorption, risk-reduction, back-diffusion
144
NOTATKI
145
NOTATKI
146
Jakub BRYK
CETCO – Warszawa
ZASTOSOWANIE IŁÓW ORGANOFILOWYCH DO OGRANICZANIA
MIGRACJI ZANIECZYSZCZEŃ ORGANICZNYCH DNAPL Z TERENÓW
POPRZEMYSŁOWYCH
USE OF ORGANOPHILIC CLAYS FOR PREVENTING DNAPL
MIGRATION FROM BROWNFIELD SITES
Streszczenie
Organoclay jest produktem powstałym z modyfikacji nanostruktury bentonitu
sodowego. Poprzez modyfikację elektrostatycznego ładunku bentonitu, z minerału
o właściwościach hydrofilowych (chłonącego wodę) otrzymujemy materiał
hydrofobowy, organofilowy (przepuszczający wodę, chłonący związki organiczne).
Kluczową właściwością iłów organofilowych jest zdolność wiązania ciężkich
zanieczyszczeń organicznych, niemieszających się z wodą. Organoclay jest
szczególnie skutecznym sorbentem smół węglowych, oleju kreozotowego, PCB, TCE
i PCE oraz wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Organoclay stosuje
się do ograniczania migracji zanieczyszczeń w ośrodku wodno-gruntowym.
Stosowany jest w formie granulowanej do filtrowania wody, wykonywania aktywnych
przesłon typu PRB (ang. Permeable Reactive Barrier) bądź też w postaci maty
geosyntetycznej RCM (ang. Reactive Core Mat) np. do okrywania
zanieczyszczonych osadów na dnie zbiorników. Zaprezentowane zostaną przykłady
zastosowań iłów organofilowych w remediacji terenów po nasycalniach drewna
ibyłych gazowniach miejskich. Omówiona zostanie również skuteczność iłów
organofilowych w kontakcie z lżejszymi frakcjami ropopochodnymi typu LNAPL.
Słowa kluczowe: Organoclay, kreozot, TCE, PCE, PCB
Abstract
Organoclay is obtained by converting a hydrophilic bentonite clay to
a hydrophobic clay using a surface modification agent through the ion-exchange
reaction and modification of electrical charge. The key property of modified
organofilic clay is the capacity to sorb dense non-aqueous phase liquids (DNAPLs).
Organoclay is particularly effective with coal tars, creosote, PCB, TCE & PCE and
PAHs. In bulk, granular form it is often used in water filtration vessels or for
construction of permeable reactive barriers (PRBs). Encapsulated in geosynthetic
geocomposite named Reactive Core Mat (RCM) Organoclay is also applied
underwater, as a cap covering contaminated sediments. It is always used to contain
contaminants and prevent migration. Cases showing remediation of former woodtreating facilities and gasworks sites will be presented. Efficiency of LNAPLOrganoclay sorption will also be discussed.
Keywords: Organoclay, creosote, TCE, PCE, PCB
147
NOTATKI
148
NOTATKI
149
Alina MACIEJEWSKA
Agnieszka TUREK
Politechnika Warszawska
REWITALIZACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO ODPADAMI
PALENISKOWYMI Z ELEKTROCIEPŁOWNI ŻERAŃ W WARSZAWIE
REVITALISATION OF AN AREA DEGRADED WITH COMBUSTION
WASTES FROM THE ELEKTROCIEPŁOWNIA ŻERAŃ HEAT-ENERGY
PLANT IN WARSAW
Streszczenie
Elektrociepłownie stanowiły zawsze terenochłonną gałęź przemysłu.
Początkowo związane było to z koniecznością gromadzenia ogromnej ilości popiołów
i żużli, które transportowano na składowiska rurociągami metodą hydrauliczną lub
taśmociągami. Zajmowano pod ten cel cenne przyrodniczo tereny na obrzeżach
miast, w tym rolnicze. Nie znano wówczas alternatywnego sposobu wykorzystania
odpadów paleniskowych generowanych podczas procesu produkcyjnego. Ponadto
emitowane zanieczyszczenia oraz składowane odpady oddziaływały negatywnie na
niemal wszystkie komponenty środowiska.
Rozwój technologii sprawił, że elektrociepłownie stosują rozwiązania bardziej
przyjazne środowisku, a ilość gromadzonych odpadów znacznie zmalała i są one
obecnie wykorzystywane m.in. w przemyśle budowlanym i drogownictwie.
Rekultywacja i ponowne zagospodarowanie obszarów, na których przez lata
składowane były odpady, stanowi istotny problem rozwoju wielu współczesnych
miast. Co więcej, wskutek suburbanizacji zajmują one obecnie tereny atrakcyjne
lokalizacyjnie, nierzadko w centralnej części miast.
Celem artykułu jest wskazanie roli, na przykładzie składowiska odpadów
paleniskowych „Myśliborska” Elektrociepłowni Żerań w Warszawie, jaką w strukturze
funkcjonalno-przestrzennej miast pełnią tereny poprzemysłowe. Scharakteryzowano
proces rekultywacji na wybranym obszarze badawczym oraz wskazano możliwości
jego rewitalizacji z uwzględnieniem aspektów przyrodniczych, przestrzennych,
gospodarczych i społecznych.
Słowa kluczowe: tereny zdegradowane, rewitalizacja, rekultywacja, składowisko
odpadów paleniskowych
Abstract
Heat-energy plants have always constituted a land-consuming industry.
Initially, this was related to the necessity of collecting vast amounts of ashes and
gravels, then transported to dumping grounds through pipelines by the hydraulic
method, or by belt conveyors. Environmentally valuable land in suburbs of cities was
occupied for this purpose, including agricultural land. No alternative manner of use of
combustion wastes generated during the production process was known. Moreover,
150
the emitted pollutants and accumulated wastes had a negative impact on almost all
components of the environment.
Due to the development of technology, heat-energy plants currently apply
more environmentally-friendly solutions. The amount of accumulated wastes has
largely decreased. The wastes are currently used in among others the construction
and road construction industry.
The rehabilitation and new management of land constituting long-term
dumping grounds for hazardous wastes is an important issue in the development of a
number of modern cities. As a result of suburbanisation, such land currently
constitutes areas attractive in terms of location, often in the central parts of cities.
The objective of the article is to determine the role of post-industrial areas in
the functional-spatial structure of cities, based on the example of the combustion
wastes dumping ground “Myśliborska” of the Elektrociepłownia Żerań heat-energy
plant in Warsaw. The article describes the process of land rehabilitation in the
selected study area, and determines the possibilities of its revitalisation with
consideration of environmental, spatial, economic, and social aspects.
Keywords:
degraded areas, revitalisation, land rehabilitation, combustion wastes
dumping ground
151
NOTATKI
152
NOTATKI
153
Milena STETTNER
REWITALIZACJA A OBRAZ MIASTA, CZYLI ZNACZENIE PROCESÓW
ODNOWY PRZESTRZENI MAŁYCH MIAST DLA SPOŁECZNOŚCI
LOKALNEJ
REVITALIZATION AND THE IMAGE OF THE CITY, WHICH IS THE
IMPORTANCE OF RENEWAL PROCESSES THE SMALL TOWNS FOR
THE LOCAL COMMUNITY
Streszczenie
Rewitalizacja
obszarów
zdegradowanych
ma
charakter
złożony
i interdyscyplinarny. Mapa mentalna to wyobrażenie człowieka o otaczającej go
przestrzeni. Czy rewitalizacja ma wpływ na obraz miasta kreowany w umyśle
społeczeństwa? Na to pytanie autorka odpowiada w poniższym artykule, opierając
się na badaniach społecznych przeprowadzonych w 3 miastach małych Dolnego
Śląska. Ankieta, wywiad indywidualny i rysunek to główne narzędzia prowadzonego
eksperymentu, w wyniku którego otrzymano obrazy miasteczek województwa
dolnośląskiego, na kształt map poznawczych Lyncha z lat 60. ubiegłego wieku.
Podsumowanie stanowi porównanie obrazu miasta widzianego okiem społeczeństwa
ze strukturą wykonaną przez urbanistę.
Słowa kluczowe: Małe miasto, Obraz, Rewitalizacja
Abstract
Regeneration of degraded areas are complex and interdisciplinary. Mental
map is a human idea of the surrounding space. Do revitalization has an impact on the
image of the city created at the mind of the public? On this question the author
responds in the following article, based on social research conducted in three small
towns in Lower Silesia. The survey, individual interview and drawing are the main
tools of the experiment, resulting in was obtained images towns province of Lower
Silesia, the shape of the mental map Lynch from the 60s of the last century.
Summary compares the image of the city as seen from the public eye and structure
made by urban planner.
Keywords: Small town, Picture, Revitalization
154
NOTATKI
155
NOTATKI
156
Mateusz MALCZEWSKI
KGHM Polska Miedź S.A., Oddział Zakład Hydrotechniczny – Rudna
METODY BIOLOGICZNEJ OBUDOWY SKARP OBIEKTU
UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW WYDOBYWCZYCH ŻELAZNY MOST
BIOLOGICAL METHODS COVERING OF SLOPES ON THE
ZELAZNY MOST TAILINGS POND
Streszczenie
Zapory Obiektu Unieszkodliwiania Odpadów Wydobywczych Żelazny Most są
formowane ze skrajnie niekorzystnego dla wegetacji roślin odpadu poflotacyjnego. Ze
względu na nachylenie oraz skład granulometryczny niezabezpieczone skarpy
ulegają erozji wodnej i eolicznej. W celu powstrzymania tych procesów od początku
lat 80tych ubiegłego wieku przetestowano wiele metod wprowadzania roślinności na
skarpy obiektu. W niniejszej pracy przedstawiono zastosowane metody
biologicznego zagospodarowania skarp oraz oceniono ich skuteczność. Spośród
przetestowanych metod najlepsze rezultaty uzyskuje się poprzez wykonanie
podsypki z naturalnego gruntu odpadowego z piaskowni i pokrywanie skarp darnią
pozyskaną z okolicznych łąk i pastwisk. Corocznie w ten sposób zagospodarowuje
się kilka hektarów nachylonej powierzchni. Ze względu na duże koszty stosowanej
metody i wyczerpujące się zasoby darni w okolicy OUOW Żelazny Most wciąż
prowadzone są doświadczenia w celu znalezienia skutecznej i tańszej od
darniowania metody wprowadzania roślinności na skarpy obiektu.
Słowa kluczowe: rekultywacja, odpady poflotacyjne, darniowanie, skarpy
Abstract
The dam of Zelazny Most tailings pond is formed of tailings which are
extremely unfavorable to vegetation. Unsecured slope is eroded because of the large
slope and the granulometric analysis. In order to stop these processes from the
beginning of the 80s of the last century has been tested many methods of placing
vegetation on the slopes of object. The paper presents the methods used in
biological management of slopes and assesses their effectiveness. Among the tested
methods the best results are obtained by performing ballast waste of natural soil from
mine sand and covered with turf slopes findings obtained from the surrounding
meadows and pastures. Every year in this way manages several acres of sloping
surface. There are still carried out experiments in order to find effective and cheaper
than turfing input method vegetation on slopes of object due to the high cost of the
method used and exhausting the resources of turf around the tailings pond Zelazny
Most.
Keywords: reclamation, tailings, turfing, slopes
157
NOTATKI
158
NOTATKI
159
Magdalena FILIPIAK
Uniwersytet Przyrodniczy – Poznań
TERENY ZIELENI W STRUKTURZE FUNKCJONALNO
-PRZESTRZENNEJ ŚRÓDKI W POZNANIU
THE GREEN AREAS IN THE STRUCTURE OF THE FUNCIONAL AND
SPATIAL OF ŚRÓDKA IN POZNAN
Streszczenie
Artykuł poświęcony jest zagadnieniu prawidłowego kreowania przestrzeni
publicznych na obszarach objętych programem rewitalizacji, ze szczególnym
uwzględnieniem wartości terenów zieleni. Zagadnienie to omówiono na przykładzie
rewitalizowanej obecnie dzielnicy miasta Poznania – Śródki. Na podstawie
opracowanych założeń, zaproponowano wytyczne projektowe dla kształtowania
terenów zieleni oraz propozycje działań projektowych w dzielnicy Śródka, ujętych
w autorskim planie koncepcyjnym. Opracowane rozwiązania projektowe sporządzono
w oparciu o szereg przeprowadzonych analiz (historyczna, socjologiczna,
funkcjonalno-przestrzenna, ilościowa, kompozycyjna) na podstawie wcześniej
dokonanych badań i zebranych materiałów.
Słowa kluczowe: Poznań, Śródka, kreowanie przestrzeni publicznych, rewitalizacja,
tereny zieleni
Abstract
Article is devoted to the issue of the proper creation of public spaces in areas
of the revitalization program, with particular emphasis on the value of green spaces.
This is discussed on the example of currently revitalized district of Poznan
- Śródka. Based on assumptions, the design guidelines has been developed of green
areas and proposals of project in the district Śródka, included in the author’s
conceptual plan. Developed design solutions were prepared based on a number of
the analyzes (historical, sociological, functional and spatial, quantitative
compositional) based on previously performed research and collected materials.
Keywords: Poznan, Śródka, creating public spaces, revitalization, green areas
160
NOTATKI
161
NOTATKI
162
Markéta HENDRYCHOVÁ
Czech University of Life Sciences Prague – Republika Czeska
INNOWACYJNE DZIAŁANIA W CELU POGŁĘBIENIA BIOLOGICZNEJ
RÓŻNORODNOŚCI I MIGRACJI ORGANIZMÓW W OPUSZCZONYCH
ODKRYWKACH WĘGLA BRUNATNEGO W PÓŁNOCNO-ZACHODNIEJ
BOHEMII, REPUBLIKA CZESKA
INNOVATIVE MEASURES FOR ENHANCING BIODIVERSITY AND
DISPERSION OF ORGANISMS ON BROWNCOAL POST-MINING SITES
IN NORTH-WEST BOHEMIA, CZECH REPUBLIC
Streszczenie
Zagłębie węgla brunatnego w północnych Czechach są w Republice Czeskiej
największym obszarem dotkniętym skutkami górnictwa odkrywkowego. W systemie
rekultywacji krajobrazu pogórniczego przyjęto pewne zmiany, które są pozytywne
z punktu widzenia ochrony środowiska. Przeprowadzono badania nad ekologicznymi
barierami i potencjalnymi kierunkami migracji gatunków w miejscach opuszczonych
odkrywek górniczych (wewnętrzne i zewnętrzne zwałowiska nadkładów)
i zaproponowano działania idące w kierunku poprawy przepuszczalności hałd
nadkładów, kolonizacji zwałowisk przez organizmy żywe i biologicznej różnorodności.
Wyniki badań wyraźnie pokazują, że udział nieprodukcyjnych siedlisk (tj. takich,
w których funkcje estetyczne, ekologiczne i/lub cele ochrony środowiska naturalnego
przeważają nad funkcjami produkcyjnymi zazwyczaj występującymi w przypadku
rekultywacji terenów) jest znikomy, a obszar większość siedlisk jest zbyt duży przy
nadmiernej monotonności zagospodarowania. Tak więc konieczne jest
systematyczne wdrażanie nowych zasad rekultywacji, jeśli celem jest pełne
przywrócenie obszarów pogórniczych środowisku naturalnemu.
Obecnie przy aktualizacji generalnych planów rekultywacji bierze się pod
uwagę pewne zasady odbudowy ekologicznej, to znaczy projektuje się rozmaite
formy krajobrazu będące drobną mozaiką rozmaitych mniejszych siedlisk.
W szczególności, obszary nieprodukcyjne coraz częściej będą akceptowane jako
centra różnorodności biologicznej i wartościowe składniki planów odbudowy
ekologicznej. Takie siedliska najczęściej obejmują młode stadia rozwoju
biologicznego tych obszarów i często są zamieszkałe przez gatunki o populacji
zmniejszającej się na skutek zanikania odpowiednich siedlisk na obszarach
uprawnych (głównie rolniczych). Te miejsca, gdzie występują zagrożone gatunki
zostały rozpoznane i docenione w większym lub mniejszym stopniu jedynie przez
naukowców, a planowanie ich występowania w krajobrazie nie jest całkowicie
wspierane przez prawo.
Niniejszy artykuł prezentuje modelowy projekt ukazujący, jak realnie połączyć
nieprodukcyjne siedliska z klasyczną rekultywacją na cele upraw rolnych lub leśnych
(najczęstsze sposoby rekultywacji będące w obszarze zainteresowania). Kluczową
163
sprawą dla wszelkich procesów rekultywacji jest wspieranie geologicznej
różnorodności (np. przez eliminowanie niwelacji terenu, zachowanie interesujących
zjawisk geomorfologicznych lub erozyjnych), zachowanie spontanicznych procesów
następczych, najmłodszych etapów rozwoju siedlisk (łącznie z miejscami o ubogim
życiu biologicznych, z nagim podłożem lub tylko ze sporadycznym występowaniem
szaty wegetacyjnej), celowe wspieranie rozwoju obszarów piaszczystych lub
tworzenie podmokłych obszarów wód zasolonych, lecz również zachowanie małych,
niezalesionych obszarów wewnątrz wielkich stanowisk leśnych czy też tworzenie
specjalnych miejsc schronienia dla bezkręgowców, ślimaków i ptaków. Korzystne jest
tworzenie sieci większej ilości mniejszych, i dzięki temu mniej odseparowanych od
siebie, równomiernie rozsianych siedlisk nieprodukcyjnych.
Głównym celem jest zatrzymanie na danym obszarze maksymalnej możliwej
ilości wody, co sprzyja odnowieniu małego obiegu cyrkulacyjnego wody
i samooczyszczaniu się wody spływającej do zbiornika ściekowego wewnątrz
odkrywki (która w przyszłości ma stać się jeziorem). Zalecane jest tworzenie
niewielkich obszarów podmokłych, basenów, a także większych stawów o bardzo
długiej linii brzegowej i łagodnie nachylonych brzegach, ciągłych linii rowów wodnych,
mokrych łąk oraz stawów napełnianych wodą deszczową, podczas gdy inne i niemal
naturalne siedliska powinny być pozostawione bez rekultywacji.
Należy podejmować działania zapobiegające rozczłonkowaniu głównych
szlaków migracyjnych (biokorytarzy), gdyż nie da się uzyskać jednorodności
znacznej części nowego układu terytorialnego stabilności ekologicznej (TSES) na
obszarach pogórniczych, jeśli drogi migracji zostaną przecięte znaczącymi
przeszkodami (głównie trudno przepuszczanymi liniowymi, kombinowanymi lub
wielokrotnymi przegrodami). Plany zakładają tworzenie biokorytarzy o charakterze
kserycznym, mezofilnym oraz hydrycznym. W celu zapewnienia lepszego
rozproszenia się organizmów na rekultywowanych obszarach pokopalnianych,
oprócz lokalnych obszarów TSES można również korzystać z małych elementów
liniowych (rowy, krawędzi lasu, nasypy) lub elementów krajobrazu o charakterze
ekotonalnym położonych wystarczająco blisko siebie i mających obszar, który nie
zbliża się jeszcze do wymiarów biocentrów (zagajniki, kępy drzew i krzewów, mokre
i lesiste łąki, pasy zalesień przeciwdziałające erozji). Takie elementy mogą służyć
jako kolejne kamienie milowe lub biokorytarze o charakterze wyspowym.
Słowa kluczowe: bioróżnorodność, górnictwo, rekultywacja, ekologia, zwał nadkładu
Abstract
The North Bohemia Brown Coal Basin is the Czech Republic’slargest area
affected by open coal mining. Some changes that arepositive from a nature
protection viewpoint were adopted in the system of post-mining landscape planning.
Studies on ecological barriers and potentialdirections of species dispersion on sites
after mining (inner and outer spoil heaps) were conducted and measures suggested
to improvespoil heap permeability, colonizationand biodiversity.
Results clearly show that representation of non-productive habitats (i.e.
thosewith prevailing aesthetic, ecological and/or nature protection functions
exceeding theproductive functionsusual in routine reclamations)is negligible and
major habitats are too large in area and monotonous in quality. Therefore, it is
164
essential systematically to integrate new approaches into restoration plans if
complexly functioning landscape is agoal of post-mining landscape restoration.
With updatingof general reclamation plansnewly toinclude certain principles of
ecological restoration, a diversiform landscape has been designedas a fine mosaic of
varioussmaller habitats. Especially non-productive habitats as centres for biodiversity
will more frequently be accepted as components of restoration plans. These habitats
mainly compriseyoung succession stages of developing habitats and commonly are
inhabited by species withdiminishing populations due to vanishing of suitable habitats
in cultivated (mainly agricultural) landscapes. Those sites whereoccurrare or
endangered species had beenrecognizedand appreciatedmore or less only by
scientists,and practical planning fortheir presence in landscape was not fully
supported by law.
Ipresenta
modelproject
showing
how
in
reality
to
combine
variousnon-productive habitats with classical agricultural and forest reclamation (the
most frequent reclamation types in the area of interest). Crucial for all reclamations
are support forgeodiversity(e.g. by eliminating terrain levelling, preserving interesting
geomorphological
and
erosive
phenomena),
preserving
spontaneous
successionprocesses, the youngest stages of habitat development (includingto
conservexeric sites with bare substrate or only sporadic vegetation cover),
goal-directedsupport of sandysites or saltwater wetlands formation, but also
preservation of small, non-forested sites inside larger forest stands or creation of
special refuges for invertebrates, snails or birds. Preferred is to create
a networkofmore but smaller and uniformlydistributed (and therebyless isolated)nonproductive habitats.
Amain aim is to intercept the greatest possiblequantity of water in the
landscape, thereby contributingto renewalof the small water cycle and self-cleaning
of water flowinginto a drainagepit (to be alake in future). It is recommended to create
small wetlands, pools as well as larger ponds with very long shore lines and gently
slopingbanks, continually wetcanals, wet meadows, and rain-filledponds,whileother
small and nearly natural habitats should remainunreclaimed.
Anti-fragmentation measures should be applied at main dispersion routs
(biocorridors) as prominentparts of a post-mining landscape’snew territorial system of
ecological stability (TSES) if these are intersected by significant obstacles(chiefly
poorly permeable linear, combined or multiple barriers). Xeric, mesophilic and hydric
biocorridor types are included into plans. In addition to the local TSES, small linear
elements (ditches, forest edges, baulks) or sufficiently close interactive landscape
elements of ecotonal character not approaching the sizerequired for bio-centres
(groves, hedgerows, wet and forest meadows, anti-erosion forest belts) can be
usedtobetter disperse organisms on newly restored mine sites. These features can
serve as stepping stones or island-like biocorridors.
Keywords: biodiversity, mining, restoration, ecology, spoil heap
165
NOTATKI
166
NOTATKI
167
Wojciech NAWORYTA
Krzysztof ROSTAŃSKI
METODA POSTĘPOWANIA PRZY REWITALIZACJI
WIELKOPRZESTRZENNYCH TERENÓW POEKSPLOATACYJNYCH
– PROPOZYCJA DLA STUDIUM PRZYPADKU KWB TURÓW
THE METHOD OF THE REVITALISATION OF LARGE POST
MINING AREAS – CASE STUDY LIGNITE MINE TURÓW
Streszczenie
Kopalnia Węgla Brunatnego Turów w gminie Bogatynia od ponad 65 lat
wydobywa węgiel ze złoża Turów, z którego wytwarzana jest energia elektryczna
w pobliskiej elektrowni. Zgodnie ze strategią spółki PGE GIEK SA kopalnia zakończy
swoją
działalność
wydobywczą
za
30 lat. Jest
to
równoznaczne
z wyeksploatowaniem dostępnych zasobów złoża. Likwidacja kopalni oznacza
również likwidację elektrowni, a to wiąże się z likwidacją wielu tysięcy miejsc pracy
w gminie Bogatynia. Kopalnia i elektrownia to dwa podstawowe zakłady pracy
w gminie oraz największe zakłady w powiecie zgorzeleckim jak i w województwie
dolnośląskim. W tym kontekście rewitalizacja terenów poeksploatacyjnych
przedstawia się przede wszystkim jako problem natury społeczno-ekonomicznej.
Po likwidacji kopalni i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych w miejscu
obecnego wyrobiska odkrywkowego powstanie najgłębsze w Polsce sztuczne jezioro
oraz tereny leśne na powierzchni wewnętrznego zwałowiska nadkładu, które
zlokalizowane jest w zachodniej części wyrobiska. Powierzchnia terenów
2
poeksploatacyjnych wyniesie łącznie ok. 28 km . Mimo długiego jeszcze czasu do
planowanej likwidacji kopalni już obecnie opracowywane są koncepcje i studia
rewitalizacji przyszłych terenów poeksploatacyjnych.
W referacie przedstawiono propozycję metody postępowania z dużymi
terenami pokopalnianymi. W prezentowanym studium przypadku położono nacisk na
wykorzystanie potencjału terenów pogórniczych z uwzględnieniem specyficznego
położenia przygranicznego, ograniczeń górniczych i geotechnicznych, warunków
przyrodniczych, krajobrazowych a także czynników demograficznych i przyszłych
uwarunkowań społeczno-funkcjonalnych. Na podstawie prognozy demograficznej
gminy Bogatynia przedstawiono analizę zapotrzebowania społecznego na
poszczególne obiekty zagospodarowania.
W koncepcji kierowano się kosztami budowy elementów zagospodarowania
oraz kosztami utrzymania tych obiektów w przyszłości, kładąc nacisk na ich
minimalizację. Zaproponowano elementy zagospodarowania mające na celu
zachowanie tożsamości górniczej przyszłych terenów pogórniczych i nadanie im
rozbudowanej warstwy ideowej z tym związanej. W koncepcji zabezpieczono tereny
dla lokalizacji przyszłych zakładów pracy. Przedstawiono hierarchię obiektów
168
zagospodarowania biorąc pod uwagę koszty ich budowy i utrzymania oraz wpływ na
ekonomiczną sytuację gminy.
We wnioskach zwrócono uwagę na konieczność podjęcia szerokiej dyskusji
nad przyszłością gminy Bogatynia w celu wypracowania strategii postępowania
w perspektywie przyszłej likwidacji kluczowych zakładów przemysłowych (kopalni
i elektrowni).
Słowa
kluczowe: kopalnia węgla
rekultywacja,
bioróżnorodność
brunatnego, tereny
zagospodarowanie,
poeksploatacyjne,
rewitalizacja,
Abstract
Since above 65 years lignite mine Turów in commune Bogatynia produces
lignite from the deposit Turów, which is burned in the power plant situated next to the
mine.
According to the strategy of the mining company PGE GIEK SA the open pit
mine will be closed in 30 years. It is connected to the planned exhaustion of the
lignite reserves from the deposit Turów. The closure of the mine will be closely linked
to the closure of the power plant, what means liquidation of some thousand working
places in the commune Bogatynia. Lignite mine and the power plant are the biggest
industry works in the Zgorzelec district and dolnośląskie province as well. In that
context revitalization of the post mine area should be seen especially as the problem
of the social and economic nature.
After the closure of the mine and the reclamation of the post mine area in the
place of the current open pit will be the deepest artificial lake in Poland and the
forested area on the surface of the overburden dump located in the open pit. The
surface of the future post mine area will cover about 28 square km. Despite of the
long time to the planned closure of the mine, nowadays are developed studies and
conceptions of the future reclamation and revitalization of the post mine area.
In the paper the method of a large post mine area revitalization has been
proposed. In the case study the problem of the utilization of the post mine area
potential has been presented, considering specific location - close to the state
borders, mining and geotechnical restrictions, natural and landscape conditions,
demographic and future social-functional conditions as well.
Based on the demographic forecast of the commune Bogatynia the analyze of
the social demand on specific revitalization objects in the post mine area has been
presented. The costs of the planned objects and their future maintenance costs has
been considered, with the tendency to their minimization. Some elements (objects) of
the revitalization plan connected to the mining identity of Bogatynia has been
proposed. In the presented plan the area for location of workplaces has been
secured. The proposed elements of the revitalization were ordered considering their
future impact on the economic situation of the citizens of Bogatynia commune.
In the conclusions the need of the broad discussion about the future of the
commune Bogatynia has been expressed, to elaborate new strategy in the
perspective of the future closure of biggest works and workplaces in the commune.
Keywords: lignite mine, post mine area, reclamation, utilization, revitalization,
biodiversity
169
NOTATKI
170
NOTATKI
171
K. Shadananan NAIR
Nansen Environmental Research Centre – Kerala, Indie
K.R. RETHIKALA
BK College – Kerala, Indie
REWITALIZACJA ZDEGRADOWANYCH TERENÓW PODMOKŁYCH
– STUDIUM PRZYPADKU W TROPIKACH INDII
REVITALISATION OF A DEGRADED WETLAND – CASE STUDY FROM
A TROPICAL STATE OF INDIA
Streszczenie
Chociaż tereny podmokłe odgrywają zasadniczą rolę w zabezpieczeniu
żywności i zasobów wodnych oraz zapewnieniu zatrudnienia na wsi, degradacja
środowiska stanowi duże zagrożenie dla większości z nich, powodując poważne
problemy związane z niedoborem bezpiecznej wody oraz problemy zdrowotne.
Jednakże, w przypadku wielu z nich możliwe jest uzyskanie lepszej jakości
wody poprzez zastosowanie tanich, przyjaznych dla środowiska i lokalnie dostępnych
technologii, pod warunkiem ukształtowania odpowiedniej świadomości oraz
uzyskania wsparcia ze strony miejscowej ludności i lokalnej administracji. Jednym
z przykładowych miejsc, gdzie udało się to osiągnąć - opisanym w niniejszej pracy
- jest rejon tropikalnych mokradeł w środkowej części stanu Kerala, na południu Indii
(wschodni Kuttanad). Tysiące ludzi mieszkających w tym regionie wykorzystuje
tamtejsze mokradła do celów sanitarnych, nawadniania, transportu, rybołówstwa oraz
hodowli kaczek. Otwarte miejscowe studzienki zapewniały kiedyś wodę na potrzeby
miejscowych gospodarstw, z wyjątkiem miesięcy suszy kiedy to występowało duże
zasolenie przy cofce. Jednakże, w ostatnich dziesięcioleciach rejon ten został tak
silnie zanieczyszczony, że ludzie muszą pokonywać odległość ponad 1 kilometra
w poszukiwaniu wody lub płacić za jej dostawę, a jest to rejon, w którym odnotowuje
się trzykrotne przekroczenie średniej światowej ilości opadów. Lokalna sieć
wodociągowa jest niepewna a jakość dostarczanej przez nią wody pozostawia wiele
do życzenia. Tereny podmokłe są tam silnie zanieczyszczone przez odpady
pochodzące z gospodarstw domowych, ścieki z miejscowych zakładów
przemysłowych, skażoną wodę pochodzącą z pól ryżowych, kąpieli bydła, mycia
samochodów, itp.. Ilość rozpuszczonego tlenu jest tak mała, że organizmy takie jak
ryby czy żaby zniknęły z większości tych obszarów. Na terenach podmokłych
przestało również gościć wiele gatunków ryb i ptaków wędrownych.
Woda bardzo szybko stała się źródłem wielu zarazków, powodując szereg
problemów zdrowotnych. Tropikalna choroba wirusowa chikungunya, japońskie
zapalenie mózgu, gorączka denga, biegunka czy żółtaczka stały się coraz bardziej
powszechne. Ludzie w dalszym ciągu pobierają tę samą wodę do celów innych niż
gotowanie ponieważ nie ma innej alternatywy. Tych, którzy używają wody
bezpośrednio do kąpieli atakują choroby skóry. Zakończony niepowodzeniem projekt
kontroli powodzi i zasolenia na polach ryżowych wpłynął na pogorszenie jakości
172
wody, ponieważ naturalne przepłukiwanie było utrudnione. Główną przyczyną
pogorszenia się jakości wody jest jej stagnacja. Analiza próbek wody z 16 wybranych
punktów wykazała, że jakość wody znacznie odbiega od wartości dopuszczalnych
i w każdej chwili można spodziewać się wystąpienia poważnych problemów
zdrowotnych. Jednakże, badania przeprowadzone na poletkach testowych
w kanałach w tym rejonie, dotyczące stosowania lokalnych technologii
z wykorzystaniem surowców dostępnych na miejscu, takich jak węgiel drzewny
i skorupy wapienne oraz produkowanych lokalnie tanich aeratorów wykazują, że
można poprawić jakość wody przy stosunkowo niewielkich nakładach finansowych.
Pogłębienie i oczyszczenie kanałów oraz nasadzenie lokalnych roślin w celu ochrony
brzegów przyniosło wiele zmian.
Programy mające na celu zwiększenie świadomości spotkały się
z zainteresowaniem miejscowej ludności a wiele informacji dotyczących
bezpieczeństwa było dla niej zupełnie nowych. To przyczyniło się do zmiany sposobu
życia mieszkańców, którzy w tej chwili zaczynają już wykazywać ostrożność przy
wyrzucaniu materiałów stałych na mokradła. Jeśli metoda wprowadzona na
poletkach testowych będzie stosowana na całym obszarze, wówczas życie w tej
okolicy będzie mogło powrócić do poprzedniego stanu. Konieczne jest jednak
wprowadzenie systemu oczyszczania odpadów płynnych oraz odpowiedniego
systemu odwadniania oraz uruchomienie stacji odbioru odpadów stałych. Zbieranie
wody deszczowej może rozwiązać problem braku bezpiecznej wody ponieważ opady
w tym rejonie sięgają 300cm lub więcej. W tym przypadku niezbędna jest pomoc
władz lokalnych. Niemniej jednak, istnieją również inne wyzwania związane
z rozwojem przemysłu, szybkim wzrostem demograficznym, wkraczaniem sektora
budowlanego na tereny podmokłe, itd., które z kolei mogą pogorszyć warunki
panujące na mokradłach. Zmiana klimatu może spowodować zmianę stanu wód
w okolicznych rzekach, co może mieć wpływ na jakość wody i jej poziom.
Proponowany system przekierowania wody w ramach krajowego projektu łączenia
rzek również może ograniczyć odpływ wody na tereny podmokłe. W celu opanowania
sytuacji konieczne jest wdrożenie odpowiedniej strategii adaptacyjnej i podniesienie
świadomości społecznej, w tym świadomości studentów, w zakresie problemów
środowiskowych.
Słowa kluczowe:
tereny podmokłe, zanieczyszczenia, Kerala, zmiana klimatu,
technologie
Abstract
Thought the wetlands play a crucial role in maintaining food and water
securities and providing rural employment, environmental degradation pose a serious
threat to many of them, inviting serious shortage of reliable water and health issues.
However, water quality in many of them could be improved using low-cost,
environment friendly and locally available technologies, if there is proper awareness
and support from local people and local administration. Present study is an example
of such a success story in a tropical wetland region (eastern Kuttanad) in central
Kerala in south India. Thousands of people living in the region depended on the
wetland for sanitary purposes, irrigation, transportation, fishing and duck farming.
Open domestic wells in the area once provided freshwater for domestic use, except
during non-rainy months because of salinity intrusion from the backwater area. But, in
173
recent decades, the region became so polluted that people have to either travel for
more than a Kilometre to fetch water or to pay for it for home delivery, in a region that
receives more than three times global mean rainfall. Public water supply is unreliable
and the quality is poor. The wetland is highly polluted from the direct outflow of
domestic waste, effluent from the local industries, outflow of contaminated water from
rice fields, bathing of cattle, washing of vehicles etc. Amount of dissolved oxygen
became so low that organisms such as fish and frog disappeared from most of the
region. These wetlands have become inhospitable to several species of migratory
birds and fish. Vectors grew and spread fast in the water, inviting serious health
issues. Diseases like Chikun Guinea, Japan Encephalitis, Dengue Fever, Diarrhoea
and jaundice became common. People still abstract the same water for non-cooking
purpose, as there are no other alternatives. Skin diseases affect those who directly
use the water for bathing. Failure in the major project in the region to control flooding
and salinity intrusion in rice fields worsened the water quality, as natural flushing was
obstructed. Major reason for the deterioration of water quality now is the stagnation of
water. Analysis of water sample from the sixteen selected locations showed that
quality is much below safety limits and serious health hazards could be expected at
any time. However, experiments in the test plots in the canals joining the region with
local technology using locally available material like charcoal and lime shell, and
locally made cheap aerators prove that condition can be made better without much
financial expenditure. Deepening and cleaning of the canals and planting of local
herbs for shore protection made a lot of changes. Awareness programmes attracted
local population and many of the safety information provided were new to them. This
has helped to change their way of life and they show care in disposing solid material
into the wetland. If the method adopted in the test plot is extended to the entire area,
life in the surroundings can be brought back to earlier conditions. There should be
a system for liquid waste treatment and a proper drainage system and collection
facility for solid waste. Rooftop water harvesting can solve the shortage of reliable
water, as the rainfall in the area is more than 300cm. This is to be done with the
assistance from the local government. But, there are new challenges like industrial
development associated with economic expansion, rapid rise in population,
encroachment into wetlands for real estate business etc that in turn may deteriorate
the wetland environment. Climate change may affect the runoff in rivers joining the
wetland that may affect the water quality and water level. The proposed scheme of
water diversion under national river linking project also may reduce the runoff into the
wetland. Proper awareness to the public and students on the environmental issues
as part of an adaptation strategy is required to overcome the crisis.
Keywords: wetland, pollution, Kerala, climate change, technology
174
NOTATKI
175
NOTATKI
176
Ewa PODHAJSKA
Magdalena ZIENOWICZ
Uniwersytet Przyrodniczy – Wrocław
KRAJOBRAZOWE READY-MADE:
IDENTYFIKACJA OBSZARÓW REWITALIZACJI OBIEKTÓW
POPRZEMYSŁOWYCH, JAKO PRZEDMIOTU WARTOŚCIOWANIA
ARTYSTYCZNEGO
OBJECTS AS AN OBJECT OF THE ARTISTIC VALUATION
Streszczenie
Sztuka wpisała się na stałe w horyzonty obiektów postindustrialnych.
Działania o konotacjach artystycznych są obecne w wielu programach rewitalizacji.
W artykule podjęto identyfikację tej obecności. Badane są relacje, które nawiązują się
pomiędzy rewitalizowanymi obiektami, a dziedziną sztuki. Poddano analizie
wybiórcze działania artystyczne przeprowadzone w tego typu obiektach oraz
wykonano studium przypadków w oparciu o kategorie estetyczne. Podjęto próbę
ustalenia, jak dalece obiekty postindustrialne są sceną działań, a w jakim stopniu
same stały się obiektami artystycznymi, reprezentatywnymi dla sztuki przełomu XX
i XXI wieku. Dokonano porównania tych obszarów z obiektami sztuki współczesnej,
w świetle zdobyczy Wielkiej Awangardy. Rozważania te mają na celu ustalenie
statusu ontologicznego obiektów, a tym samym określenie ich pozycji w obszarze
współczesnej kultury.
Słowa kluczowe: działania artystyczne, dzieło sztuki, krajobrazy postindustrialne,
Wielka Awangarda, wartości estetyczne;
Abstract
The activities with artistic connotations entered the canon of the revitalizing
programs. The art is now a permanent part of the postindustrial objects. This
presence was identified in the article. There are being researched the relations that
are established as a result of such combination of the domains. The selected artistic
activities led on the postindustrial objects were analyzed and it was done the case
study based on the categories of the contemporary esthetics. It was attempted to
determine how far are the postindustrial objects are the operation field and at which
point they became themselves the artistic objects which are representative for the art
of the turn of the XX and XXI century. They were compared with the objects of the
contemporary art in the light of the trophies of the Great Avant-garde. The aim of
these considerations should be to determine the ontological status of the objects and
as well to determine their position in the area of the contemporary culture.
Keywords : artistic activity, aesthetic value, a work of art, beauty, post-industrial
landscapes
177
NOTATKI
178
NOTATKI
179
SPIS TREŚCI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Euro-Centrum – droga ku energooszczędności ...................................................... 5
Mirosław BOBRZYŃSKI
Euro-Centrum S.A. – Katowice
Innowacyjne
rozwiązania
wykorzystania
obiektów
i
terenów
poprzemysłowych przywróconych w ramach rewitalizacji w powiecie
bieruńsko-lędzińskim ............................................................................................ 10
Bernard BEDNORZ
Starostwo Powiatowe – Bieruń
Formy ochrony dziedzictwa przemysłowego ......................................................... 14
Piotr GERBER
Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska – Wrocław
Najlepsze metody wsparcia projektów rekultywacyjnych w kontekście
dążenia do ich zoptymalizowania z ogólnospołecznego punktu widzenia
i uzyskiwania długofalowych korzyści z wprowadzania innowacyjnych
rozwiązań ............................................................................................................. 18
Bogdan PŁANETA
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – Warszawa
Zintegrowane podejście do planowania nowych funkcji w procesie
zarządzania przekształcaniem terenów poprzemysłowych i powojskowych.......... 23
Janusz KRUPANEK
Beata MICHALISZYN
Mariusz KALISZ
Michael FINKEL
University of Tübingen – Niemcy
Rewitalizacja wyrobisk po eksploatacji piasków i żwirków z wykorzystaniem
dziedzictwa przemysłowego i kulturowego – przykład Borzęcina i Dołęgi ............. 27
Anna OSTRĘGA
Krzysztof LENARTOWICZ
Anna SZEWCZYK-ŚWIĄTEK
Wojciech ŚWIĄTEK
Politechnika Krakowska
Sylwia CYGAN
Tereny pogórnicze jako miejsca rekreacji, na wybranych przykładach
z Polski południowej ............................................................................................. 31
Aleksandra WAGNER
Małgorzata ORLEWICZ-MUSIAŁ
Akademia Wychowania Fizycznego – Kraków
Krajobrazowy Park Linearny Doliny Przemszy i Brynicy ....................................... 36
Karolina SZATON
Monika KUBICA
180
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Inicjatywa JESSICA w rewitalizacji miast w Polsce w latach 2009 – 2014 ............ 39
Maciej HUCULAK
Łukasz SYKAŁA
Instytut Rozwoju Miast – Kraków
Monitoring i rozpoznanie zanieczyszczeń środowiska gruntowo-wodnego
na przykładzie terenu byłego lotniska wojskowego Krzywa .................................. 43
Mariusz ADYNKIEWICZ-PIRAGAS
Iwona LEJCUŚ
Agnieszka KOLANEK
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy
Oddział – Wrocław
Inwentaryzacja obiektów potencjalnie przyrodniczo cennych dla projektu
„Budowa nowej linii kolejowej Podłęże – Szczyrzyc – Tymbark/Mszana
Dolna” .................................................................................................................. 47
Włodzimierz ŁUKASIK
Szymon ŁUKASIK
Nowe przepisy dotyczące remediacji i monitoringu zanieczyszczeń
powierzchni ziemi ................................................................................................. 51
Michał KUŹNIAK
Kancelaria Radców Prawnych Klatka i Partnerzy – Katowice
Planowanie działań rekultywacyjnych w świetle polskich i niemieckich
regulacji prawnych................................................................................................ 54
Hanna KUBICKA
Zoptymalizowane kosztowo rozpoznanie stanu środowiska gruntowowodnego mega-obiektów w oparciu o innowacyjne techniki screeningowe .......... 57
Mariusz KALISZ
Janusz KRUPANEK
Mette ALGREEN NIELSEN
Technical University of Denmark – Lyngby, Dania
Marcel STALDER
SolGeo AG – Solothurn, Szwajcaria
Eugeniu MARTAC
Fugro Consult GmbH – Braunschweig, Niemcy
Ewolucja koncepcji miejskiej rewitalizacji jako nowe podejście do
degradacji na obszarach miejskich ....................................................................... 61
Najmeh HASSAS
Islamic Azam University of Yazd – Iran
Prognozowanie emisji pierwiastków potencjalnie toksycznych ze
składowanego materiału hutniczego ZN – PB w świetle badań
petrograficznych i geochemicznych ...................................................................... 65
Potencjał partycypacyjnych narzędzi softgis w procesach rewitalizacji.
Wnioski z projektu„licz na zieleń” ......................................................................... 68
Rafał WARCHULSKI
181
18. Ocena zanieczyszczenia powierzchni
19.
20.
21.
22.
23.
ziemi w świetle aktualnego
rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleby
oraz standardów jakości ziemi oraz nowego projektu rozporządzenia .................. 72
Anna STOKFISZ
Magdalena ŚMIGIEL
Centrum Badań i Dozoru Górnictwa Podziemnego Sp. z o.o. – Lędziny
Innowacyjne techniki wspomagania procesów bioremediacji gleby
zanieczyszczonej związkami ropopochodnymi ..................................................... 75
Olga MARCHUT-MIKOŁAJCZYK
Arkadiusz POLEWCZYK
Tadeusz ANTCZAK
Politechnika Łódzka
Egzopolisacharyd szczepu Rhizobium Etli ZD13 – potencjalnym
narzędziem biotechnologicznym? ......................................................................... 80
Nataniel BIAŁAS
Monika ŻARSKA
Anna CZABAŃSKA
Katarzyna DUDA
Joanna RADZIEJEWSKA-LEBRECHT
Otto HOLST
Koncepcja zadarnienia odpadów karbońskich w aspekcie praktycznym
(wyniki jednorocznego doświadczenia polowego na zwałowisku KWK
„Ziemowit”)............................................................................................................ 84
Adam ŁUKASIK
Marzena RACHWAŁ
Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Polska Akademia Nauk – Zabrze
Model numeryczny remediacji wód podziemnych zanieczyszczonych TCE
i PCE przy użyciu PRB ......................................................................................... 89
Aleksandra KIECAK
Możliwości jednoczesnego ograniczenia skażeń metalami ciężkimi,
niektórymi niemetalami i nadmiernym zasoleniem gruntów położonych na
terenach poprzemysłowych .................................................................................. 92
Wojciech LASEK
ChemTech-ProSynTech – Jeleśnia
Anna KOLBER
ChemTech-ProSynTech – Kraków
182
24. Remediacja terenów poprzemysłowych metodą stabilizacji / solidyfikacji ............. 96
Boštjan GRABNER
Cvetka Ribarič LASNIK
Peter ZAPUŠEK
Stonex geotehnologija d.o.o. – Šentjur, Słowenia
Nataša ŽEROVNIK
Marko LIKON
Insol d.o.o. – Postojna, Słowenia
sześciowartościowego chromu za pomocą cząsteczek
zerowartościowego żelaza ................................................................................. 100
Themis XANTHOPOULOU
Anthimos XENIDIS
Ocena mobilności i reaktywności nanocząstek zerowartościowego
(ekologicznego) żelaza w pilotażowych badaniach zbiornika ............................. 105
Anthimos XENIDIS
Usuwanie jonów metali z odcieków ze składowiska odpadów za pomocą
żelaza metalicznego ........................................................................................... 109
Tomasz SUPONIK
Tadeusz MZYK
Wykorzystanie poużytkowej wełny mineralnej do rekultywacji terenów
zdegradowanych chemicznie ............................................................................. 113
Czesława JASIEWICZ
Małgorzata KONCEWICZ-BARAN
Dorota NOWAK-MUSIAŁ
Uniwersytet Rolniczy – Kraków
Utylizacja odpadów z wierceń poszukiwawczych gazu łupkowego do
rekultywacji terenów zdegradowanych ............................................................... 116
Joanna GLUZIŃSKA
Andrzej PASZEK
Piotr RUSEK
Magdalena TURKOWSKA
Instytut Nowych Syntez Chemicznych, Oddział Chemii Nieorganicznej
”IChN” – Gliwice
Ocena skuteczności zastosowania żelaza metalicznego w barierach
reaktywnych w świetle badań modelowych ........................................................ 120
Tadeusz MZYK
Tomasz SUPONIK
25. Redukcja
26.
27.
28.
29.
30.
183
31. Remediacja gleb zanieczyszczonych węglowodorami z zastosowaniem
32.
33.
34.
ramnolipidów wytwarzanych przez mikroorganizmy............................................ 124
Asif JAMAL
Quaid-i-Azam University – Islamabad, Pakistan
Muhammad Zahid QURESHI
GC University – Lahore, Pakistan
Zastosowanie procesu fitoremediacji w produkcji plonu energetycznego na
terenach zanieczyszczonych metalami ciężkimi jako lokalnego źródła
energii – projekt Phyto2Energy ........................................................................... 127
Marta POGRZEBA
Jacek KRZYŻAK
Izabela RATMAN-KŁOSIŃSKA
Grażyna PŁAZA
Anja HEBNER
Kristina ZIEGLER
Vita 34 AG Business Unit BioPlanta – Lipsk, Nemcy
Sebastian WERLE
Michael SCHLOTER
Helmholtz Zentrum München Deutsches Forschungszentrum für Gesundheit und
Umwelt – Neuherberg, Niemcy
Magdalena GÓRSKA
ProBiotics Polska – Brudzew
Daniela BURNETE
Institutul de Studii si Proiectari Energetice Bucharest – Rumunia
Długofalowa fitoremediacja terenu byłego zakładu odwadniania osadów
ściekowych ......................................................................................................... 132
André GERTH
Anja HEBNER
Kristin a ZIEGLER
Vita 34 AG Business Unit BioPlanta – Lipsk, Niemcy
William GROSSER
Helmut DIETZE
Kommunale Wasserwerke Leipzig GmbH – Niemcy
Korzyści ze stosowania zintegrowanych technologii uzdatniania ........................ 137
Jeremy BIRNSTINGL
Amanda STERKENBURG
Ben MORK
Regeneris – San Clemente, USA
184
35. Szybkie obniżenie ryzyka i przyspieszona biologiczna rekultywacja za
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
pomocą wstrzykiwanego odczynnika: krótka prezentacja nowej technologii....... 142
Jeremy BIRNSTINGL
Alberto LEOMBRUNI
Regenesis – Milano, Włochy
Ben MORK
Regenesis – San Clemente, USA
Zastosowanie
iłów
organofilowych
do
ograniczania
migracji
zanieczyszczeń organicznych DNAPL z terenów poprzemysłowych .................. 147
Jakub BRYK
CETCO – Warszawa
Rewitalizacja obszaru zdegradowanego odpadami paleniskowymi
z elektrociepłowni Żerań w Warszawie ............................................................... 150
Alina MACIEJEWSKA
Agnieszka TUREK
Politechnika Warszawska
Rewitalizacja a obraz miasta, czyli znaczenie procesów odnowy
przestrzeni małych miast dla społeczności lokalnej ............................................ 154
Milena STETTNER
Metody biologicznej obudowy skarp Obiektu Unieszkodliwiania Odpadów
Wydobywczych Żelazny Most ............................................................................ 157
Mateusz MALCZEWSKI
KGHM Polska Miedź S.A., Oddział Zakład Hydrotechniczny – Rudna
Tereny zieleni w strukturze funkcjonalno – przestrzennej śródki w Poznaniu ..... 160
Magdalena FILIPIAK
Uniwersytet Przyrodniczy – Poznań
Innowacyjne działania w celu pogłębienia biologicznej różnorodności
i migracji organizmów w opuszczonych odkrywkach węgla brunatnego
w północno-zachodniej Bohemii, Republika Czeska........................................... 163
Markéta HENDRYCHOVÁ
Czech University of Life Sciences Prague – Republika Czeska
Metoda postępowania przy rewitalizacji wielkoprzestrzennych terenów
poeksploatacyjnych – propozycja dla studium przypadku KWB Turów.............. 168
Wojciech NAWORYTA
Krzysztof ROSTAŃSKI
Rewitalizacja zdegradowanych terenów podmokłych – studium przypadku
w tropikach Indii ................................................................................................. 172
K. Shadananan NAIR
Nansen Environmental Research Centre – Kerala, Indie
K.R. RETHIKALA
BK College – Kerala, Indie
185
44. Krajobrazowe ready-made: Identyfikacja obszarów rewitalizacji obiektów
poprzemysłowych, jako przedmiotu wartościowania artystycznego .................... 177
Ewa PODHAJSKA
Magdalena ZIENOWICZ
Uniwersytet Przyrodniczy – Wrocław
186
187
188

Abstracts - "Innowacyjne rozwiązania rewitalizacji terenów

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wykład 4

Integrujemy się

Ś WI Ę TO 3–go MAJA May 3rd, Constitution Day - Polish

czarna ziemia - Polskie Towarzystwo Gleboznawcze

Gravettian Ceramic Firing Techniques in Central and Eastern Europe

Publikacje krajowe Autor monografii o zasięgu krajowym 1