Laboratoryjna ocena materiału komórek krwiotwórczych

diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics
2012 • Volume 48 • Number 4 • 387-392
Praca oryginalna • Original Article
Laboratoryjna ocena materiału komórek krwiotwórczych
przeznaczonych do transplantacji w aspekcie zastosowania
różnych preparatów dimetylosulfotlenku (DMSO)
Laboratory evaluation of hematopoietic cells intended for
transplantation with regards to the use of various dimethyl
sulphoxide preparations
Maria Kozłowska-Skrzypczak, Paula Matuszak, Ewa Bembnista, Anna Mierzwa,
Jolanta Kiernicka-Parulska, Mieczysław Komarnicki
Katedra i Klinika Hematologii i Chorób Rozrostowych Układu Krwiotwórczego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
Streszczenie
Celem pracy było porównanie krioprotektanta, dimetylosulfotlenku dwóch różnych producentów wykorzystanego w celu
zamrożenia komórek krwiotwórczych. Oceniano komórki zawarte w materiale transplantacyjnym pod względem ich liczby
i żywotności oraz zawartości ukierunkowanych prekursorów układu granulocytarno-monocytowego (CFU-GM). Stosowano
spektralnie czysty dimetylosulfotlenek (DMSO) firmy Merck („M” DMSO) oraz jałowy, apirogenny DMSO firmy WAK Chemie
GmbH („C” DMSO). Ocenie poddano 70 prób zawierających hematopoetyczne komórki z krwi uzyskane metodą leukaferezy.
Żywotność komórek jądrowych oceniano testem wchłaniania błękitu trypanu, natomiast żywotność komórek CD34+ oznaczano metodą cytometrii przepływowej za pomocą 7-aminoaktynomycyny D. Liczbę kolonii utworzonych przez CFU-GM określano stosując technikę hodowli in vitro. Żywotność komórek jądrowych oraz CD34+ w materiale poddanym zamrażaniu przy
użyciu „M” DMSO i „C” DMSO nie różniła się istotnie (p>0,05). Mediana liczby kolonii utworzona przez CFU-GM była większa
w materiale poddanym zamrożeniu przy użyciu „C” DMSO, jednakże różnice nie były istotne statystycznie (p>0,05). Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że zastosowanie „C” DMSO jest tak samo skuteczne jak wykorzystanie
„M” DMSO w zakresie badanych parametrów. Jednocześnie za klinicznym wykorzystaniem „C” DMSO przemawia fakt, że jest
apirogenny, wolny od endotoksyn i mykoplazm.
Summary
The aim of the thesis was to compare cryoprotectants used in freezing hematopoietic cells which are included in transplant
material in terms of the number and the viability of these cells as well as the content of the granulocyte-macrophage precursors
(CFU-GM). Spectrally pure dimethyl sulphoxide (DMSO) from Merck producer (“M” DMSO) and sterile, pyrogen free DMSO
from WAK Chemie GmbH producer (“C” DMSO) were used. 70 samples containing hematopoietic cells recovered by means
of leukapheresis were assessed. Cell viability was estimated by trypan blue incubation test while CD34+ cells viability was
determined by means of flow cytometry using 7-amino-actinomycin D. The number of colonies formed by CFU-GM was determined using in vitro culture. No significant differences (p>0.05) were found in the number of nuclear and CD34+ cells included
in the material subjected to cryopreservation by means of “M” DMSO and “C” DMSO. The median number of the CFU-GM
- formed colonies was higher in the material subjected to freezing by means of “C” DMSO, however, these differences were
not statistically significant (p>0.05). Based on the conducted research, it was found that applying “C” DMSO was as effective
as the “M” DMSO. At the same time, another argument for the clinical use of “C” DMSO is that it proves apyrogenic as well as
free of endotoxin and mycoplasma.
Słowa kluczowe:Dimetylosulfotlenek; komórki krwiotwórcze; transplantacja
Key words:Dimethyl sulphoxide; hematopoietic cells; transplantation
387
Laboratoryjna ocena materiału komórek krwiotwórczych przeznaczonych do transplantacji w aspekcie zastosowania ...
Wstęp
Transplantacja krwiotwórczych komórek macierzystych stanowi uznaną metodę leczenia wielu chorób nowotworowych
oraz nienowotworowych. W przypadku przeszczepień własnych komórek konieczne jest przechowywanie materiału
do czasu transplantacji. W tym celu standardowo stosuje
się metodę zamrażania. Technika ta znalazła zastosowanie
w przypadku wszystkich transplantacji komórek autologicznych, pozyskiwanych z krwi obwodowej oraz szpiku [1].
Zamrażanie krwiotwórczych komórek macierzystych niesie
ze sobą ryzyko uszkodzenia komórek spowodowane bezpośrednim wpływem niskiej temperatury sięgającej -1960C.
Dlatego niezbędne jest użycie środków krioprotekcyjnych,
które znacznie zmniejszają proces tworzenia zewnątrzi wewnątrzkomórkowych kryształów lodu oraz dehydratację komórek [2, 3, 4]. Jednym z nich jest dimetylosulfotlenek (DMSO) stosowany w różnym stężeniu, najczęściej
10% [5]. DMSO posiada zdolność przenikania przez błonę
komórkową. Należy do krioprotektantów penetrujących. Po
wniknięciu do komórki DMSO doprowadza do wyrównania
gradientu osmotycznego, a także utrzymuje stabilne wewnątrzkomórkowe stężenie soli i pH [6]. Osmolalność 10%
roztworu DMSO wynosi 1,4 osmoli, preparaty krwiotwórczych komórek macierzystych mają 270-300 miliosmoli,
dlatego po dodaniu DMSO komórki ulegają gwałtownemu
odwodnieniu. To działanie ma na celu wyrównanie różnicy
osmolalności między środowiskiem wewnątrz- i zewnątrzkomórkowym [7]. Ze względu na dużą wrażliwość komórek po
rozmrożeniu, DMSO może doprowadzić do ich lizy. Redukcji
w ten sposób ulega liczba komórek oraz w dużym stopniu
powoduje to istotne zmniejszenie żywotności komórek mniej
i bardziej dojrzałych. Poza działaniem krioochronnym DMSO
wpływa toksycznie na komórki. Ścisłe przestrzeganie procedury przygotowania i rozmrażania preparatów przeznaczonych do przeszczepienia ogranicza niekorzystne skutki
działania DMSO [8].
Toksyczność DMSO rośnie wraz ze wzrostem temperatury, dlatego ważne jest, aby preparat po rozmrożeniu był
jak najszybciej oceniony pod względem liczby i żywotności
komórek. Wartość tych parametrów jest podstawą do dopuszczenia materiału do transplantacji. Obecnie na rynku
medycznym znajduje się wiele rodzajów DMSO. Wśród nich
wymienić można spektralnie czysty, niejałowy dimetylosulfotlenek, konfekcjonowany w dużych pojemnikach. Jego
zastosowanie łączy się z ryzykiem zanieczyszczenia materiału drobnoustrojami. Niedawno wprowadzono na rynek
medyczny kilka krioprotektantów, które cechuje sterylność
oraz apirogenność. Są wolne od endotoksyn i mykoplazm
oraz produkowane w ampułkach lub ampułkostrzykawkach,
gotowych do użycia, co zmniejsza ryzyko zakażenia.
Jednym z elementów analizy materiału transplantacyjnego
jest oznaczenie liczby komórek CD34+. Wcześniej ocenie
poddawano zawartość prekursorów układu granulocytarnomonocytowego (colony forming unit-granulocyte, monocyte;
CFU-GM) w hodowli in vitro oraz liczbę komórek jądrowych.
388
Na podstawie licznych badań stwierdzono, że istnieje liniowa zależność pomiędzy liczbą komórek jednojądrowych,
CD34+, CFU-GM, a czasem odnowy układu krwiotwórczego
po przeszczepieniu [9, 10].
Obecnie nadal prowadzonych jest wiele badań zmierzających do ustalenia optymalnych warunków przechowywania
oraz zamrażania materiału przeszczepowego. Modyfikacjom podlega zarówno skład mieszaniny krioprotekcyjnej
jak i szybkość, sposób zamrażania oraz przechowywania
komórek. Nieustannie trwają prace nad zminimalizowaniem
szkodliwych efektów ubocznych związanych z zamrażaniem
[5, 11, 12]. W niniejszej pracy porównano preparaty DMSO
dwóch różnych producentów, firmy Merck („M” DMSO) oraz
DMSO firmy WAK GmBH Chemie („C” DMSO) pod względem wpływu na jakość materiału przeznaczonego do transplantacji.
Materiał i metody
Do badań użyto 70 prób zawierających komórki hematopoetyczne z krwi uzyskane metodą leukaferezy przy użyciu separatora komórkowego (Cobe Spectra). Materiał pochodził
od pacjentów z rozpoznaniem chorób krwi i pobierany był
zawsze w celach leczniczych oraz w celu przeprowadzenia
poszerzonej oceny preparatu pod kątem jego przydatności
do transplantacji. Każdorazowo pacjent był informowany
o celu pobrania i uzyskiwano zgodę na te czynności. Na badania uzyskano zgodę uczelnianej komisji bioetycznej.
Próby zawierające materiał komórek krwiotwórczych po aferezie były zamrażane w sposób programowany z użyciem
krioprogramatora firmy Cryoson. Przygotowaną zawiesinę
poddawano zamrażaniu początkowo z szybkością 1oC/min.
oraz 5oC/min. po przekroczeniu temperatury -40oC/min. Dla
porównania, jednocześnie zamrażano próby od jednego
pacjenta z zastosowaniem spektralnie czystego dimetylosulfotlenku (DMSO) firmy Merck (oznaczony w pracy jako
„M” DMSO) oraz jałowego, wolnego od endotoksyn i mykoplazm, apirogennego DMSO firmy WAK Chemie GmBH
(oznaczony w pracy jako „C” DMSO). Każdorazowo przed
użyciem „M” DMSO był filtrowany przez jałowe membrany
o wielkości porów 0,4 μm.
Rozmrażanie materiału przeprowadzano w temperaturze
37°C. Próby po rozmrożeniu oceniane były pod względem
liczby komórek oraz ich żywotności.
Ocena żywotności komórek
a) Określanie żywotności komórek testem wchłaniania błękitu trypanu (BT)
Po rozmrożeniu, do zawiesiny komórek (100 µl) dodawano 0,4% roztwór BT (100 µl), inkubowano w temperaturze
20°C przez 1 minutę. Ocenę prowadzono pod mikroskopem
świetlnym zgodnie z przyjętymi zasadami, uznając jako komórki martwe ciemno wybarwione. Wynik przedstawiano
jako odsetek komórek żywych.
b) Oznaczanie odsetka żywych komórek CD34+ przy użyciu
metody cytometrii przepływowej z 7-aminoaktynomycyną D
(7-AAD)
Do badania żywotności komórek używano zestawu StemKitTM Reagents (Beckman Coulter). Dla każdej próbki oznaczano trzy probówki (1): CD45 FITC/CD34 PE/7-AAD, (2):
CD45 FITC/CD34 PE/7-AAD, (3): CD45 FITC/CTRL/7-AAD.
Do probówek nr 1 i 2 dodawano 20 µl odczynnika CD45
FITC/CD34 PE, do probówki 3 dodawano odczynnika CD45
FITC/ Control PE. Do wszystkich probówek dodawano 20 µl
odczynnika 7-AAD i 100 µl badanego materiału. Następnie
dodawano 2 ml roztworu lizującego mieszano na mieszadle
i umieszczano w ciemni na 10 minut. Tak przygotowane próbki analizowano w cytometrze przepływowym (FASC Calibur,
FASC Canto II). Znalezioną populację komórek CD34+/low
SSC poddano analizie na cytogramie CD34/7-AAD. Wynik
w pracy podawano jako odsetek komórek żywych. Ocenę cytometryczną przykładowej próby przedstawiono na rycinie 1.
wiesinę komórek (105 komórek/100 µl) dodawano do 900 µl
półpłynnego medium hodowlanego MethoCult H4534 (Stem
Cell, Kanada) Materiał rozmieszczano w jałowej płytce hodowlanej (Nunc, Dania). Za każdym razem wykonywano
5-6 jednoczasowych hodowli. Po 7-10 dniowej inkubacji
w inkubatorze Cellstar (wilgotność 100%, 5% CO2, 37°C)
oceniano liczbę kolonii wytworzonych przez CFU-GM. Za
kolonię uznawano skupisko składające się z ponad 50 komórek (rycina 2).
Rycina 2.
Kolonie utworzone przez prekursory układu granulocytarno-monocytowego po 7 dniach hodowli in vitro (zdjęcie własne).
Ocena statystyczna
Dla wszystkich ocenianych parametrów określono średnią,
medianę, minimum, maksimum oraz odchylenie standardowe. Analizę statystyczną przeprowadzono za pomocą testu t
Studenta dla zmiennych niepowiązanych oraz testu MannaWhitney`a, przyjmując za istotne p<0,05.
Rycina 1.
Cytometryczna ocena żywotności komórek CD34+ (LL-93,67%)
w materiale separacyjnym (przykładowy obraz cytometryczny).
Ocena liczby prekursorów układu granulocytarno-monocytowego (CFU-GM)
Materiał po rozmrożeniu (2 ml) rozcieńczano dodając 8 ml
schłodzonego podłoża RPMI 1640 (Biomed, Lublin). Komórki jednojądrowe uzyskiwano z interfazy po wirowaniu
(400xg, 18oC, 15 min) na gradiencie Gradisolu L (AquaMedica, Łódź). Komórki płukano dwukrotnie (200xg, 18oC,
15 min) przy użyciu RPMI 1640 i oceniano ilościowo. Za-
Wyniki
Uzyskane wyniki analizy statystycznej, medianę, odchylenie
standardowe, minimum i maksimum dotyczące żywotności
komórek jądrowych oraz komórek CD34+ i zawartości ukierunkowanych prekursorów układu granulocytarno-monocytowego w materiale zamrażanym z użyciem „M” DMSO oraz
„C” DMSO przedstawiono w tabelach, natomiast na rycinach
zaznaczono wyniki uzyskane w poszczególnych próbach.
Średnia zawartość komórek o fenotypie CD34+ w materiale poddanym zamrażaniu z użyciem „M” DMSO wynosiła
2,36 (0,1-11,74)%, natomiast przy użyciu „C” DMSO 2,53
(0,1- 13)%.
1.Żywotność komórek jądrowych oceniana przy użyciu błękitu trypanu
Porównanie prób poddanych zamrażaniu przy użyciu „M”
DMSO oraz „C” DMSO pod względem żywotności komórek
Tabela I.
Porównanie żywotności komórek określanej przy użyciu błękitu trypanu w materiale zamrożonym przy użyciu „M” DMSO i „C” DMSO.
mediana
odchylenie standardowe
minimum
maksimum
„M” DMSO*
87,00
11,67645
43,00
98,00
„C” DMSO*
82,00
9,14385
52,00
97,00
p
0,6418
* „M” DMSO – dimetylosulfotlenek spektralnie czysty
* „C” DMSO – dimetylosulfotlenek apirogenny, wolny od endotoksyn i mykoplazm
389
Laboratoryjna ocena materiału komórek krwiotwórczych przeznaczonych do transplantacji w aspekcie zastosowania ...
Rycina 3.
Żywotność komórek jądrowych w kolejnych próbach oceniana
z użyciem błękitu trypanu w materiale zamrożonym z „M” DMSO i
„C” DMSO (kolejne próby).
Rycina 4.
Żywotność komórek CD34+ w kolejnych próbach oceniana metodą
cytometrii przepływowej przy użyciu 7-AAD w materiale zamrożonym z „M” DMSO i „C” DMSO.
jądrowych przedstawia tabela I oraz rycina 3. Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w żywotności ocenianej za
pomocą BT pomiędzy materiałem zamrożonym przy użyciu
„M” DMSO, a „C” DMSO (p>0,05). Uzyskane minimalne
i maksymalne wartości w obu badanych grupach utrzymywały się na zbliżonym poziomie.
2.Żywotność komórek CD34+ oceniana metodą cytometrii
przepływowej przy użyciu 7-AAD.
Uzyskane wyniki przedstawiono w tabeli II oraz na rycinie 4.
Wyższą żywotność zaobserwowano w materiale poddanym
zamrażaniu z użyciem „M” DMSO, jednak różnice te nie były
statystycznie istotne (p>0,05). Rozpiętość zakresu wartości
minimalnych w badaniu żywotności komórek CD34+ była
większa niż w przypadku oceny żywotności komórek jądrowych po inkubacji z BT. Rozpiętość wartości maksymalnych
była na podobnym poziomie.
3.Porównanie liczby prekursorów granulocytarno-monocytowych CFU-GM w materiale zamrażanym z zastosowaniem „M” DMSO oraz „C” DMSO.
W tabeli III oraz na rycinie 5 przedstawiono porównanie
liczby kolonii utworzonych przez prekursory CFU-GM. Nie
stwierdzono istotnych statystycznie różnic w porównywa-
Rycina 5.
Liczba kolonii utworzonych przez prekursory układu granulocytarnomonocytowego w kolejnych próbach w materiale zamrożonym przy
użyciu „M” DMSO oraz „C” DMSO.
nych próbach zamrażanych z użyciem „M” DMSO i „C”
DMSO (p>0,05). Analiza statystyczna wskazuje na wyższą
medianę liczby kolonii w materiale zamrażanym z zastosowaniem „C” DMSO oraz duży zakres uzyskanych wartości
zarówno w grupie badań z użyciem „C” DMSO jak i „M”
DMSO.
Tabela II.
Porównanie żywotności komórek ocenianej metodą cytometrii przepływowej przy użyciu 7-aminoaktynomycyny D w materiale zamrożonym
po zastosowaniu „M” DMSO oraz „C” DMSO.
mediana
odchylenie standardowe
minimum
maksimum
„M” DMSO*
91,13
21,93091
10,14
97,43
„C” DMSO*
89,50
20,72967
4,79
97,10
p
0,9327
* „M” DMSO – dimetylosulfotlenek spektralnie czysty
* „C” DMSO – dimetylosulfotlenek apirogenny, wolny od endotoksyn i mykoplazm
Tabela III.
Porównanie liczby kolonii utworzonych przez prekursory układu granulocytarno-monocytowego w materiale zamrożonym z zastosowaniem
„M” DMSO oraz „C” DMSO.
mediana
odchylenie standardowe
minimum
maksimum
„M” DMSO*
82
93,92555
0
388
„C” DMSO*
101
86,73380
0
287
* „M” DMSO – dimetylosulfotlenek spektralnie czysty
* „C” DMSO – dimetylosulfotlenek apirogenny, wolny od endotoksyn i mykoplazm
390
p
0,6207
Dyskusja
W badaniach własnych podsumowano wyniki oceny liczby
i żywotności komórek hematopoetycznych krwi zawartych
w materiale z leukaferezy. Badania te stanowiły istotny
element pozwalający na wdrożenie nowego apirogennego
i sterylnego preparatu dimetylosulfotlenku. Jak powszechnie wiadomo, powodzenie terapii za pomocą transplantacji
komórek krwiotwórczych uzależnione jest od jakości materiału przeszczepowego, w tym liczby komórek zdolnych do
samoodnowy i różnicowania oraz żywotności wszystkich
komórek charakteryzujących się różnym poziomem dojrzałości. Ich źródłem może być szpik kostny lub krew. W celu
uzyskania preparatu z krwi obwodowej niezbędne jest przeprowadzenie mobilizacji doprowadzającej do krótkotrwałego
przemieszczenia komórek hematopoetycznych ze szpiku
[1, 13]. Preparaty z krwi, obecnie najczęściej stosowane,
uzyskiwane są na drodze aferezy za pomocą separatorów
komórkowych.
Autologiczne krwiotwórcze komórki macierzyste do chwili transplantacji zawsze poddawane są zamrożeniu. Środkiem krioochronnym jest najczęściej DMSO stosowany samodzielnie lub w połączeniu z innymi substancjami jak np.
hydroksyetylowaną skrobią. W badaniach własnych oznaczenia wykonywano w materiale poddanym zamrożeniu
w parach ciekłego azotu w sposób programowany. Krioprotektantem był każdorazowo 10% dimetylosulfotlenek.
Komórki przechowywano do czasu wykonania badania
w temperaturze minus156oC. Niezwłocznie po rozmrożeniu
przeprowadzano oznaczenia obejmujące liczbę i żywotność
komórek jądrowych oraz zawierających antygen CD34+.
Z piśmiennictwa wynika, że zastosowanie metody kontrolowanego zamrażania oraz zminimalizowanie czasu od rozmrożenia preparatu przeszczepowego do oceny pozwala na
obniżenie strat i wiarygodną ocenę rzeczywistej liczby komórek i ich żywotności [14].
W badaniach własnych oceniono żywotność komórek w materiale zamrażanym przy użyciu „C” DMSO i „M” DMSO za
pomocą błękitu trypanu oraz metodą cytometrii przepływowej z użyciem 7-AAD. Jak wiadomo, im większa żywotność
komórek, tym lepsza jakość materiału przeznaczonego do
transplantacji. W badaniach własnych żywotność komórek
po rozmrożeniu była porównywalna z wynikami innych autorów [12, 14, 15].
Ocena żywotności komórek z użyciem błękitu trypanu
w badaniach własnych obejmowała wszystkie komórki jądrowe. Polegała na analizie obrazu mikroskopowego i zliczaniu komórek żywych, niechłonących barwnika i martwych,
wchłaniających barwnik. Martwe komórki mają uszkodzoną
błonę komórkową, dzięki czemu barwnik może wniknąć do
ich wnętrza. Problemem występującym przy stosowaniu
tej metody jest fakt, iż komórka z uszkodzoną błoną może
ulegać regeneracji i dalej prawidłowo funkcjonować, mimo,
że w tej metodzie zostanie uznana za martwą. Pod względem żywotności komórek ocenianej przy użyciu błękitu trypanu nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic między
„M” DMSO oraz „C” DMSO. Jednakże zwraca uwagę nieco
większa żywotność, gdy stosowano „M” DMSO.
Kolejnym ocenianym parametrem w badaniach własnych
była żywotność komórek badana metodą cytometrii przepływowej z użyciem 7-AAD. Ta analiza pozwala na ocenę
odsetka procentowego żywych komórek CD34+ w obrębie
puli leukocytów CD45+ znajdujących się w materiale przeznaczonym do transplantacji. Na podstawie otrzymanych
wyników można zauważyć, iż żywotność komórek zamrażanych z użyciem „M” DMSO jest nieistotnie większa niż próbek poddanych zamrożeniu z użyciem „C” DMSO.
W badaniach własnych oceniono liczbę prekursorów CFU
-GM w hodowli in vitro. Dzięki tej metodzie możliwa jest
ocena potencjału proliferacyjnego komórek w materiale
przeznaczonym do transplantacji. Dane z piśmiennictwa
wskazują, że liczba CFU-GM jest skorelowana z liczbą hematopoetycznych komórek CD34+ oraz czasem rekonstytucji hematopoezy [10, 16]. Na podstawie przeprowadzonych
badań własnych stwierdzono nieistotnie statystycznie większą liczbę kolonii CFU-GM w materiale zamrażanym z użyciem „C” DMSO niż „M” DMSO. Uzyskane wyniki wskazują
na wyższą medianę liczby kolonii w materiale zamrożonym
z zastosowaniem „C” DMSO oraz duży zakres uzyskanych
wartości zarówno w grupie badań z użyciem „C” DMSO jak
i „M” DMSO. Duża rozpiętość wyników hodowli prekursorów
układu granulocytarno-monocytowego obserwowana była
wcześniej przez licznych autorów [10].
Na podstawie przedstawionych wyników można stwierdzić, że zarówno „M” DMSO jak i „C” DMSO jest tak samo
skutecznym środkiem krioochronnym stosowanym do zamrażania i przechowywania w stanie zamrożenia komórek
krwiotwórczych. Użycie ‘M” DMSO skutkuje nieistotną statystycznie, większą żywotnością komórek. Natomiast użycie
„C” DMSO pozwala uzyskać większą liczbę kolonii; różnica
jednak nie jest istotna statystycznie. Analiza wyników może
nasuwać przypuszczenie, iż „C” DMSO w większym stopniu
zachowuje potencjał proliferacyjny komórek. Badania zostały przeprowadzone na 70-ciu próbach i być może, gdyby
grupa badawcza była większa, różnice byłyby inne, może
bardziej znamienne. Należy podkreślić, że badania własne
mają charakter jedynie laboratoryjny, a nie kliniczny stąd
trudno określić wpływ liczby przeszczepionych komórek jądrowych, CD34+ oraz prekursorów układu granulocytarnomonocytowego na wynik transplantacji. Nie można również
stwierdzić, czy rodzaj zastosowanego dimetylosulfotlenku
jako krioprotektanta ma wpływ na ograniczenie działań niepożądanych u chorych.
Piśmiennictwo
1. Czyż A, Kozłowska-Skrzypczak M, Komarnicki M. Hematopoeza. w: Dyszkiewicz W, Jemielity M, Wiktorowicz K, rozdz.
w: Transplantologia w zarysie. Wydawnictwo Naukowe UM im.
Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań, 2009: 176-178.
2. Berz D, Mc Cormack M, Winer ES, et al. Cryopreservation of
hematopoietic stem cells. Am J Hematol 2007; 82: 463-472.
3. Windrum P, Morris TCM, Drake MB, et al. Variation in dimethyl
sulfoxide use in stem cell transplantation: a survey of EBMT
391
Laboratoryjna ocena materiału komórek krwiotwórczych przeznaczonych do transplantacji w aspekcie zastosowania ...
centres. Bone Marrow Transplantation 2005; 36: 601-603.
4. Valeri RC, Ragno G. Cryopreservation of human blood products.
Transfusion and Apheresis Science 2006; 34: 271-287.
5. Abrahamsen JF, Rustin L, Bakken AM, et al. Better preservation
of early hematopoietic progenitor cells when human peripheral
blood progenitor cells are cryopreserved with 5 percent dimethylsulfoxide instead of 10 percent dimethylsulfoxide. Transfusion 2004; 44:785-789.
6. Bakken AM. Cryopreserving human peripheral blood progenitor
cells. Current Stem Cell Research & Therapy 2006; 1: 47-54.
7. Fleming KK, Hubel A. Cryopreservation of hematopoietic stem
cells: emerging science Technology and Issues. Transfus Med
Hemother 2007; 34: 268-275.
8. Cigdem A Akkök, Mette R Holte, Tangen JM, et al. Hematopoietic
engraftment of dimethyl sulfoxide-depleted autologous peripheral blood progenitor cells. Transfusion 2009; 49: 1709-1719.
9. Kozłowska-Skrzypczak M, Komarnicki M Transplantacja hematopoetycznych komórek w chorobach krwi - znaczenie liczby
przeszczepianych komórek. Diagn Lab 2008; 44: 401-412.
10. Yang H, Acker JP, Cabuhat M, et al. Association of post-thaw
viable CD34+ cells and CFU-GM with time to hematopoietic engraftment. Bone Marrow Transplantation 2005; 35: 881-887.
11. Huang YZ, Shen JL, Yang PD, et al. Comparison of different cryopreservation systems for peripheral blood stem cells. Zhonggouo Ying Yong Sheng Li Xue Za Zhi 2008; 24: 125-128.
12. Liseth K, Abrahamsen JF, Bjorsvik S, et al. The viability of cryopreserved PBPC depends on the DMSO concentration and
the concentration and the concentration of nucleated cells in the
graft. Cytotherapy 2005; 7: 328-333.
13. Devine H, Tierney DK, Schmitt-Pokorny K, et al. Mobilization of
hematopoietic stem cells for use in autologous transplantation.
Clin J Oncol Nurs 2010; 14: 212-222.
14. Kudo Y, Minegishi M, Itoh T, et al. Evaluation of hematological
reconstitution potential of autologous peripheral blood progenitor cells cryopreserved by a simple controlled-rate freezing method. J Exp Med 2005; 205:37-42.
15. Lee S, Kim S, Baek EJ, et al. Post-thaw viable CD34+ cell count
is a valuable predictor of hematopoietic stem cell engraftment in
autologous peripheral blood stem cell transplantation. Vox Sanguinis 2008; 94: 146-152.
16. Isaikina Y, Martinevsky I, Minakovskaya NV, et al. Importance
of CFU-GM number for prediction of hematological reconstitution after low CD34+ cell dose autotransplantation in children.
Cellular Therapy and Transplantation 2009; 2: 67-70.
Adres do korespondencji:
Dr hab. n. med. Maria Kozłowska-Skrzypczak
Katedra i Klinika Hematologii i Chorób Rozrostowych Układu
Krwiotwórczego
60-569 Poznań, ul. Szamarzewskiego 84
e-mail: [email protected]
Zaakceptowano do publikacji: 26.07.2012
392