Pobierz

LOBBING, JAKO SKUTECZNA FORMA REPREZENTOWANIA INTERESÓW W BRUKSELI
Marek Rawski
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie
Streszczenie
W pracy przedstawiona zostanie próba odnalezienie odpowiedniej definicji lobbingu oraz skali
i znaczenia tego zjawiska w Brukseli. Bardzo ważną kwestią jest skuteczne lobowanie. Dlatego nie każdy
może być lobbystą, a posiadanie odpowiednich cech i wiedzy jest rzeczą kluczową. Opracowanie podparte jest praktyczną wiedzą zdobytą od pracowników instytucji, które zawodowo zajmują się lobowaniem
w Brukseli. Zostaną przestawione także przykłady organizacji lobbingowych.
1. Pojęcie lobbingu
Lobbing jest pojęciem, które pojawią się coraz częściej w dzisiejszej Europie. Za taki stan rzeczy odpowiada głównie aktywna działalność lobbystów w strukturach Unii Europejskiej. Pojęcie to jest bardziej
rozpowszechnione i częściej używane w Stanach Zjednoczonych, w których ta forma reprezentowania
interesów jest powszechna.
W kulturze europejskiej lobbing jest często kojarzony z czymś negatywnym i nierzadko uważany jest
wręcz za zjawisko negatywne. Powszechna jest opinia, że ta forma reprezentowania interesów powiązana jest z korupcją i nielegalnym protekcjonizmem. Zatem jak można zdefiniować to pojęcie? Lobbing
jest przede wszystkich formą reprezentowania interesów. Jest dopuszczeniem opinii publicznej do
„uprawiania” polityki i tworzenia prawa. Jest to osiągnięcie tego, co chcemy osiągnąć w procesie legislacyjnym1. Jednoznaczne zdefiniowanie tego pojęcia jest jednak rzeczą bardzo trudną. Należy pamiętać, iż lobbing jest wywieraniem wpływu na decyzje władzy publicznej. Nie można zastosować tego pojęcia w odniesieniu do wywierania wpływu na osoby prywatne czy korporacje. Dlatego instytucje, które
zajmują się tą formą wywierania wpływu często posiadają znacznie szersze pole działania, niż tylko sam
lobbing.
1
Por. Robyn Vernon-Harcourt – European Business Research Assistant, spotkanie z przedstawicielem regionu
West Midlands, Bruksela 2008
www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 2 (3) 2010, s. 1-9
Lobbing, jako skuteczna forma reprezentowania interesów w Brukseli
1.1. Lobbing w Unii Europejskiej
Lobbing w Unii Europejskiej jest biznesem na wielką skalę. Mówiąc o tym pojęciu można definiować
każda działalność instytucji zawodowo zajmujących się lobbingiem, a także tym, które reprezentują
swoje interesy w inny sposób. Efektywność tych organizacji jest też różna.
Jednak należy pamiętać, że decyzje podejmowane na szczeblu Unii Europejskiej wpływają na kształt
około 80% ustaw narodowych państw członkowskich2.
Lobbing może prowadzić wiele podmiotów działających w różnorakich dziedzinach życia. Może to być
działalność zarówno we własnym imieniu, czyli mając na uwagę dobro własne jak w przypadku stowarzyszeń kupieckich jak i taka, która polega na reprezentacji interesów innych, jak profesjonalne agencje
lobbystyczne. Zależności te obrazuje Graf 1.
Graf 1. Podmioty prowadzące działalność lobbystyczną
Lobbing
We własnym imieniu:
1. Stowarzyszenia kupieckie
2. Firmy
3. Rządy państw
4. Przedstawicielstwa regionalne
Na rzecz innych podmiotów:
1. Firmy consultingowe
2. Eurodeputowani
3. Politycy
4. Profesjonalne agencje lobbystyczne
Źródło: Opracowanie własne na podstawie E. M. Cenker, Public relations, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej,
Poznań, s 211.
Na terenie Brukseli znajduje się 2600 organizacji, zajmujących się lobbingiem3. Łatwy kontakt z instytucjami Unii Europejskiej a także przedstawicielstwami firm, organizacjami międzynarodowymi czy pozarządowych sprawie, że to miasto można śmiało nazwać „centrum lobbingowym” Europy. W Brukseli jest
ponad 15 tysięcy zarejestrowanych lobbystów.
2
http://www.ukie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/36FB110372119158C1257367003149C7/$file/Lobbing_w_UE.pdf,
29.04.2009.
3 Baza CONECCS z
http://www.ukie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/36FB110372119158C1257367003149C7/$file/Lobbing_w_UE.pdf,
25.04.2009.
2
Lobbing, jako skuteczna forma reprezentowania interesów w Brukseli
Lobbing jest całkowicie legalny w Unii Europejskiej. Komisja Europejska definiuje to pojęcie w następujący sposób Lobbing to „ działania mające na celu wywarcie wpływu na procesy kształtowania polityki
i podejmowania decyzji przez instytucje europejskie”4. Również Traktat o Unii Europejskiej uznaje lobbing za całkowicie legalną formę reprezentacji interesów.
1.2. Skuteczny lobbysta w Brukseli.
Nie ma jednoznacznej recepty na to, aby stać się skutecznym lobbystą. Warto zacząć od definicji takiej
osoby. Lobbystą można uznać każdego, kto nawiązuje kontakt z pracownikami instytucji publicznych,
który ma na celu zaprezentowanie interesu strony, w imieniu, której działa.
Skuteczny i dobry lobbysta powinien posiadać wiele cech wyróżniających go spośród innych. Musi być
dobrze wyedukowany w dziedzinach politycznych. Dlatego bardzo często lobbyści, którzy pracują w
Brukseli wywodzą się z takiego środowiska. Istotną kwestią jest profesjonalizm. Osoba, która chce reprezentować interesy firmy, mimo iż nie jest jej stałym pracownikiem musi przekonać rozmówce lub
grupę osób do swojej racji. Jest to możliwe tylko w momencie, gdy lobbysta jest specjalistą w pożądanej
dziedzinie. Zatem osoba, która reprezentuje interesy firmy farmaceutycznej powinna dogłębnie znać tę
branże, aby mieć możność komunikacji na profesjonalnym poziomie. Musi posiadać łatwość nawiązywania kontaktu z elitami politycznymi i posługiwać się odpowiednim językiem właściwym dla aparatu
legislacyjnego. Powinna z łatwością analizować zjawiska ekonomiczne, działające mechanizmy polityczne i procesy społeczne. Wnioski i zalecenia muszą mieć odpowiednie poparcie i być należycie uzasadnione.5
Lobbowanie jest procesem który wymaga technicznego zangażowania. W otoczeniu lobbingowym
ważna kwestią jest zdobywanie informacje, które posiadają inni. Każdy może lobbować jednak wymaga
to pewnych środków pieniężnych. Bowiem już sama kwestia zdobycia informacji wymaga sporych
wydatków.
Pojedyńczy gracze są bardziej elastyczni od dużych firm ponieważ mogą zmieniać taktykę częściej
i z większą łatowścią. Korporacje zatrudniają wiecej lobbystów, którzy musza liczyć się z opinią swoich
przełożonych na każdym etapie. Raz przyjęta strategia jest najczęściej konsekwentnie realizowana,
a zmiany wymagają czasu. Czyni to proces lobbowania wolniejszym, jednak nie koniecznie mniej
skutecznym.
Istotne jest wejście w proces podejmowania decyzji w odpowiednim momencie. Dla lobbystów nie jest
bardzo ważne aby mieć osobę kontaktową w innstytucja Unii Europejskiej. Najaważniejsza kwestią jest
kompetentny pracownik, który lobbbuje we właściwym momencie. Środowisko lobbingowe jest otwarte dla każdego6.
4
Definicja z
http://www.ukie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/36FB110372119158C1257367003149C7/$file/Lobbing_w_UE.pdf,
28.04.2009
5
Por. E. Kasporowicz, Lobbing we współczesnym świecie, Zarys uwarunkowań prawych i działań praktycznych, s.4,
http://biurose.sejm.gov.pl/teksty_pdf_99/r-167.pdf. 24.04.2009.
6
Opracowanie własne na podstawie wykładu Jamesa Stevens’a - pracownika międzynarodowej firmy consultingowej „Fleishman-Hillard”, Bruksela 29.04.2008.
3
Lobbing, jako skuteczna forma reprezentowania interesów w Brukseli
1.3. Rodzaje i skuteczne techniki lobbowania
Istnieje kilka podziałów lobbingu. Najbardziej rozpowszechniony jest klasyfikacja ze względu na branże.
Należy wymienić tutaj: lobbing polityczny, społeczny oraz gospodarczy. Te trzy podstawowe formy
lobbowania mają wiele czynników współnych bowiem zgdonie z definicją dotyczą repezezentowania
interasów przed organami władzy publicznej.
Lobbing polityczny dotyczny wpływu na organy wspólnotowe. Jest on prowadzony przez osoby, które
wpływają na kształt polityki Unii Europejskiej. Najlepszym przykładem jest działalaność
Eurodeputowanych, którzy działają na rzecz parti, z ramienia których zasiadają w Parlamencie
Europejskim.
Lobbing społeczny ma na celu osiągnięcie osiągnięcie korzyści na rzecz intersu zwykłego obywatela
poprzez działanie instutcuji, które zajmują się ich reperezentacją. Takimi organizacjami są różnego
rodzaju stowarzyszenia narodowe, organizacje pozarzadowe czy przedtawicielstwa regionalne
działajace w Brukseli.
Lobbing gospodarczy to wszelka działalność, która mam na celu osiągniecie pożądanego stanowienia
prawa odnoszącego się do aspektów gospodarczych. Biorąc pod uwagę, iż Unia Europejska opiera się na
fundametach gospodarczych taka działalność jest bardzo istotna. Lobbing gospodarczy stanowi przeszło
70% „rynku lobbingowego” w Brukseli.
Lobbing można również podzielić na dwie: lobbing bezpośredni i lobbing pośredni(Tabela 1).
4
Lobbing, jako skuteczna forma reprezentowania interesów w Brukseli
Tabela 1 Lobbing bezpośredni i pośredni
Lobbing bezpośredni
Personalny
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Lobbing pośredni
Pisany
spotkania
rozmowy
konferencje prasowe
przyjęcia
wystąpienia publiczne
prezentacje
wizyty
przesłuchania w komisjach
tworzenie sieci kontaktów
towarzyskich (networking)
•
•
•
•
•
•
•
•
listy
faksy
e-maile
badania
dane statystyczne
artykuły
broszury
książki
•
•
•
•
osoby trzecie (autorytety środowiskowe, znajomi,
przyjaciele)
aktorzy publiczni (liderzy organizacji społecznych, politycy, hierarchowie wspólnot wyznaniowych)
mobilizowanie opinii publicznej (petycje, demonstracje, wywiady w mediach)
nauka i eksperci (sponsoring, konferencje, publikacje
stanowisk)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wykładu Jamesa Stevens’a - pracownika międzynarodowej firmy consultingowej „Fleishman-Hillard”, Bruksela 29.04.2008.
Proces lobowania musi być przemyślany i mieć odpowiednie ramy czasowe. Na osiągnięcie sukcesu
składa się wiele komponentów. Proces ten można przedstawić w postaci grafu składającego się z pięciu
etapów, których realizacja przyczynia się do osiągnięcia sukcesu.
Graf 2. Etapy skutecznego lobbowania.
Monitoring
Lobbing
Inteligencja
Strategia
Polityka
Źródło: Opracowanie własne na podstawie prezentacji firmy Burson-Marstelle, Bruksela 05.05.2008.
1.
Monitoring - czyli umiejętność monitorowania procesu legislacyjnego wiążąca się z wiedzą na
temat działań w instytuacjach Unii Europejskiej
2.
Inteligencja – inteligentne wykorzystanie kontaktów, a także nawiązywanie nowych
3.
Polityka - Cele jakie stawia sobie organizacja.
5
Lobbing, jako skuteczna forma reprezentowania interesów w Brukseli
4.
Strategia osiągnięcie zamierzonego celu przy pomocy polityki jaka stosuje organizacja. Umiejętność
wpływania na punkt widzenia innych
5.
Lobbing – to jest ostatnio najbardziej ważny punkt, do którego potrzebne jest spełnienie wszystkie
pozostałych punktów.
Ważny jest odpowiedni czas lobbowania. Jendak nie zawsze najlepszym roziwązaniem jest bycie
pierwszym, ponieważ każdy chce być pierwszy. Warto zorienotować co ważnego dzieję się
w poszczególnych instyucjach, jakie decyzje są podejmowane. Jest to potrzebne do znalezienia należnej
pozycji lobbysty w danym procesie. Bardzo ważna jest znajomość procesu legislacyjnego.
Aby proces lobbowania był skuteczne istotne jest odpowiednie zaprezetowanie stanowiska organizacji,
w imieniu której występujemy. Powinna to być krótka informacja, dotycząca jednoznacznie zagadnienia.
Musi być również zrozumiała dla każdego nawet nie znającego do końca tematu pracownika instytucji
Unii Europejskiej.
Aby proces lobbowania był skuteczny należy zwrócić się do odpowiednich osób. Należy zacząć od
lokalnych urzędników. Każdy kraj, każdy region na swoich stałych przestawicieli w Unii Europejskiej.
Małe grupy lobbujące mogą mieć problem z reprezentowanie swoich intersów. Bowiem nie każda
będzie liczył się z ich zdaniem. Najelpszą formą jest dla niewielkich grup intersu jest nawiązanie
współpracy w ramach stowrzyszenia kupieckiego wraz z innymi o podobnym profilu lub posłuzenie się
firmami consultingowymi.
2. Organizacje zajmujące się lobbingiem.
W Unii Europejskiej występuję ogromna liczba organizacji, które zajmują się lobbingiem. Wiele z nich jak
Europejskie Federacje Kupieckie czy przedstawicielstwa firm zajmują się bezpośrednio reprezentacją interesów podmiotów, które reprezentują. Z drugiej strony występują firmy konsultingowe, które lobowaniem zajmują się tylko w określonych dziedzinach I nie jest to ich główna dziedzina działalności.
Ważne z punktu widzenia interesów poszczególnych regionów są przedstawicielstwa regionalne.
Jeśli firmy są za małe lub mają problem z wejściem na rynnek lobistyczny mogą wejsć we współprace
z innymi. Dobrym przykładem na taką działalnosć są federacje kupieckie. Duże kompanie mogą
zajmować stanowisko przez swoje ograny i lobbystów, którzy pracują na ich rzecz. Firmy które działają
w innych formach musza liczyć się ze zdaniem poostalych. Jednak znalezienie konsensusu czyni
lobbowanie skutecznym i jest formą daleko bardziej sensowną niż bezczynność. Używając loobingu
poprzez formę koncultacji lobbysci muszą znajdować kompromis dla kazdej ze stron, którą
reprezentują. W tej części pracy zostanie przedstawione kilka organizacji zajmujących się lobbingiem
w Brukseli. Poniższy wykres przestawia udział w „rynku lobbingowy” poszczególnych firm. Najważniejszą rolę odgrywają federacje kupieckie oraz firmy konsultingowe. Ważna jest również działalność przedstawicielstw firm oraz przedstawicielstw regionalnych.
6
Lobbing, jako skuteczna forma reprezentowania interesów w Brukseli
7
Wykres 1. Udział poszczególnych organizacji w „rynku lobbingowym” w Brukseli ,
Organizacje
międzynarodowe
5%
Przesdstawicielst
wa regionów
6%
Think tanks
1%
Europejskie
Federacje
Kupieckie
34%
Stowarzyszenia
Narodowe
10%
NGOs
11%
Firmy
13%
Firmy
Konsultingowe
20%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wykładu Jamesa Stevens’a - pracownika międzynarodowej firmy consultingowej „Fleishman-Hillard”, Bruksela 29.04.2008.
2.1. Europejskie Federacje Kupieckie
Europejskie Federacje Kupieckiej stanowią 34% „rynku lobbingowego” spośród organizacji zajmujących
się tą forma działalności. Są to bardzo organizacje ukierunkowane na reprezentowanie interesów firm
w imieniu, których występują. Ich działalność cechuję się dużą skuteczność, a w swoich szeregach skupiają zarówno wielkie firmy o zasięgu międzynawowym, a także takie, których teren działania ogranicza
się do jednego kraju lub regionu. Również wielkość tych organizacji jest bardzo zróżnicowana. Od największych jak Europejski Okrągły Stół Przedsiębiorców, czy Europejska Federacja Przemysłu Farmaceutycznego kończąc na małych i bardzo wyszukanych organizacjach jak Europejska Unia Dentystów.
Europejski Okrągły Stół Przedsiębiorców jest jedną z największych federacji kupieckich w Brukseli. Jest
reprezentantem interesów największych firm działających na terenie Unii Europejskiej. Są wśród nich
firmy takie jak BP, British Airways, Bayer, Siemens czy SAP. Są to najbardziej wpływowi gracze na rynku
Unii Europejskiej. Ta Federacja Kupiecka miała bardzo istotny wpływ w czasie powstawiania Unii Europejskiej. Szczególnie duży wpływ miała przy tworzeniu Jednolitego Rynku Europejskiego. Mimo iż do organizacji należy 45 firm z Europy większość „ nowych” członków w tym Polska nie mają w niej swoich
przedstawicieli.
Znacznie mniejszą, ale ciągle zyskującą na znaczeniu ze względu na problemy energetyczne w Europie
jest Europejska Rada Energii Odnawialnej. Jest to organizacja parasolowa, która skupia w swoich szeregach instytucje oraz firmy zajmujące się energią odnawialną. Obecnie na ternie Unii Europejskiej prze7
Opracowanie własne na podstawie wykładu Jamesa Stevens’a - pracownika międzynarodowej firmy consultingowej „Fleishman-Hillard”, Bruksela 29.04.2008.
7
Lobbing, jako skuteczna forma reprezentowania interesów w Brukseli
szło 20% energii pochodzi z odnawialnych źródeł. Procent ten rośnie w dość szybkim tempie, co czyni
z tej organizacji bardzo ważne ciało doradcze w procesie legislacyjnym. Skupia ona, bowiem w swoich
szeregach największe stowarzyszenia zajmujące się problematyką energii odnawialnej.
Europejska Rada Energii Odnawialnej zajmuje się przedstawianiem pozycji dotyczących szerszego i bardziej skutecznego wykorzystania energii odnawialnej na terenie UE. Wśród przedstawicieli Europejskiej
Rady Energii Odnawialnej. Sposoby wykorzystania energii są ciągle zbyt mocno reprezentowane przez
wielkie koncerny, które dyktują warunki. Stąd problem z wprowadzaniem wykorzystania energii odnawialnej na szerszą skalę. Instytucja ta współpracuje z wieloma organizacjami pozarządowymi takimi jak
Greenpeace. Ważną kwestią dla Europejskiej Rady Energii Odnawialnej jest współpraca z rządami krajów, które mają decydujący głos w kształtowaniu polityki energetycznej Unii Europejskiej. Są nimi szczególnie Niemcy, Francja i Włochy. Priorytetowa jest jednak współpraca z instytucjami Unii Europejskiej
zwłaszcza Parlamentem Europejskim i Komisją Europejską, które to kształtują prawa na terenie Wspólnoty.
2.2. Przedstawicielstwa regionów w Brukseli
W Brukseli działa przeszło 250 przedstawicielstw regionów. Są wśród nich przedstawicielstwa poszczególnych landów niemieckich, regionów francuskich czy polskich województw. Skuteczność ich działania
bywa bardzo odmienna. Najbardziej efektywne są regiony z uprzemysłowionych krajów. Przedstawicielstwa polskich województw wypadają niestety dość słabo w zetknięciu z ich odpowiednikami z Europy
Zachodniej. Działalność takich organizacji jest bardzo potrzebna, bowiem regionalne programy pomocowe w bardzo dużej mierze wpływają na rozwój gospodarczy krajów Unii Europejskiej
Przykładem bardzo efektywnie działającego przedstawicielstwa regionalnego jest brytyjski West Midlands. Podstawą działania tej instytucji jest pomoc i ochrona interesów organizacji z regionu tej części
Wielkiej Brytanii w Brukseli. Dzięki współpracy z 90 parterami z regionu, który prezentują dbanie o własne interesy jest bardziej efektywne. West Midlands in Europe w ciągu 20 lat działalności może poszczycić się wymiernymi sukcesami w lobowaniu na rzecz regionu. Lobbyści z tego regionu mieli znaczy wkład
podczas tworzenia Europejskiej Agendy Badań i Innowacji a także Europejskiego Wspólnego Rynku.
3. “Jeśli chcesz kawałek ciasta musisz lobbować, aby go zdobyć”
Tytuł ostatniego rozdziału, który jest zarazem podsumowanie wiąże się z istotą lobbingu. Jest to zdanie
wypowiedziane przez Robyn’a Vernon-Harcourt’a, pracującego dla wspomnianego wcześniej przedstawicielstwa regionu West Midlands in Europe. Osiągniecie zamierzonego celu jest możliwe tylko wtedy,
jeśli wiara w ostateczny sukces będzie możliwie największa. Praktyka uczy, iż nie zawsze najwięksi i najbogatsi wygrywają. Czasem jedna mała firma, jeden pracownik firmy konsultingowej może sprawić, że
proces legislacyjny będzie przebiegał w odpowiednim dla zainteresowanego kierunku. Mimo tak wielkiej rzeszy lobbystów, którzy pracują w Brukseli jest ciągle możliwość wejścia w te struktury. Najlepszą
ilustracją tego jest bardzo duże niezadowolenie z lobbystów, które prezentują posłowie pracujący
w Parlamencie Europejskim(Tabela 2)
8
Lobbing, jako skuteczna forma reprezentowania interesów w Brukseli
Tabela 2. Słaba efektywność działalności lobbystów
Najczęstsze i spontaniczne komentarze ankietowanych parlamentarzystów
% odpowiedzi
Lobbyści nie rozumieją ważności Parlamentu i tego, w jaki sposób komunikować się
z parlamentarzystami w osobisty i stosowny sposób
16
Nie zawsze docierają do właściwego parlamentarzysty
17
Dostarczają zbyt ogólną informację i nie koncentrują się na kluczowych kwestiach
19
Nie dostarczają informacji we właściwym czasie
16
Dostarczają informacji stronniczych, nienaukowych, nieadekwatnych
32
Nieskuteczni lobbyści środowisk przemysłowych nie są osobiście zaangażowani
56
Nieskuteczni lobbyści środowisk przemysłowych dostarczają jednostronną lub
stronniczą informację
28
Nieskuteczni lobbyści środowisk przemysłowych nie dostarczają pełnej informacji
54
Nieskuteczni lobbyści lobbyści środowisk przemysłowych są zbyt agresywni i emocjonalni
13
Źródło: Kurczewska U., Fenomen lobbingu, str. 51- 52
4.
Bibliografia:
1. Deethardt, J. F., A Different View of Lobbying in the States for Speech Programs.
2. Greenwood, J., 1999.Interest Representation in the European Union,
3. Martins Lampeira, J., 2006. Lobby. Ética, Técnica y aplicación. Textos editores
4. Michalowitz, I., 2004. EU lobbying: Principals, Agents and Targets. Münster: Transaction publishers.
5. Mueller, M., The role of business lobbying in the European Union
6. Taunque, M., 2007. Lobbying For Regional Interests
7. Van Schendelen, R., 2005. Machiavelli in Brussels. 2nd ed. Amsterdam: Amsterdam University Press
8. Kurczewska U., Fenomen lobbingu
9. Jasicki K., Lobbing, www.cebi.pl/texty/lobbing.doc
10. http://www.ukie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/36FB110372119158C1257367003149C7/$file/Lobbing_w_
UE.pdf.
9