Na szlakach KZK GOP Wpuszczeni w kanał LEAD: Prestiżowy

Na szlakach KZK GOP
Wpuszczeni w kanał
LEAD: Prestiżowy magazyn „British Medical Journal” uznał wodociągi i kanalizację za największe
osiągnięcie medyczne ostatnich 150 lat! To oznacza, że dostęp do czystej wody i podstawowe
zasady higieny są stawiane wyżej, niż odkrycie antybiotyków i szczepionek. Tym sposobem, kran z
wodą i niepozorna toaleta, urosły do rangi miernika rozwoju cywilizacji. Zarazem to, co kiedyś ze
wstydem ukrywano, ścieki, kanalizacja, stało się przedmiotem dumy i ciekawostką turystyczną, a
zabytkowe obiekty z tej dziedziny trafiły do muzeów, a w każdym razie do unikalnego w skali kraju
gliwickiego Muzeum Techniki Sanitarnej.
Centralna Oczyszczalnia Ścieków w Gliwicach
To COŚ (przypadkowy, ale znaczący skrót, naprawdę coś!) jest oczyszczalnią mechanicznobiologiczną, z możliwością chemicznego wspomagania oraz z usuwaniem związków biogennych.
Mówiąc prościej: wpływają ścieki, wypływa czysta woda. W dodatku uzyskiwany w oczyszczalni
biogaz zaspokaja wszystkie cieplne potrzeby obiektu, wykorzystywany jest również do produkcji
energii elektrycznej. Roboty budowlane przy nowej gliwickiej oczyszczalni ścieków rozpoczęto w
październiku 2000 roku, a rok później nastąpiło uroczyste uruchomienie "serca oczyszczalni"reaktora biologicznego. Tym samym rozpoczął się rozruch technologiczny, który zakończył się na
wiosnę 2002 roku. Budowa, wraz z całą skomplikowaną modernizacją miejskiej gospodarki
ściekowej, doprowadziła do tego, że aż 97% mieszkańców miasta może korzystać z kanalizacji
sanitarnej. Dowodem skuteczności zastosowanych w COŚ nowoczesnych technologii jest
sprawdzony naukowo fakt, że za wylotem oczyszczonych ścieków do Kłodnicy pod względem
niektórych parametrów poprawiła się jakość wody w rzece. Zatem to, co wypływa z oczyszczalni
jest CZYSTSZE niż naturalna woda w rzece!
Cały kompleks Centralnej Oczyszczalni Ścieków został wyróżniony jako Budowa Roku 2000. Inne
otrzymane nagrody i wyróżnienia to: Ekolaury Polskiej Izby Ekologii i Eko-Firma w konkursie „Od
Eko-samorządu do eko-społeczeństwa” za produkowany biogaz. Obiekt częściowo można
zwiedzać, dostępna jest między innymi skomputeryzowana dyspozytornia, gdzie na ekranach
obserwuje się na bieżąco wszystkie procesy zachodzące podczas oczyszczania ścieków. Teren
wzbudza także zainteresowanie przyrodnicze, ponieważ funkcjonuje na obszarze przepięknie
zachowanego starego drzewostanu. To, że zakład kojarzony z przykrym zapachem i – łagodnie
mówiąc stanowiący zakończenie miejskiego „układu pokarmowego” może być atrakcyjny
turystycznie, udowodniono w ubiegłym roku przeprowadzając tam imprezę "Wpuszczeni w kanał"
podczas Święta Szlaku Zabytków Techniki Industriada 2011. To od święta. Poza tym w muzeum i w
Centralnej Oczyszczalni Ścieków istnieje możliwości przeprowadzenia lekcji i ekologicznych zajęć
szkolnych.
Drzewiej inaczej bywało
Gliwice, jak każde stare miasto, były przez wieki ogromnie zanieczyszczone, bo wszelakie ścieki
wylewano wprost na ulicę. Jednak o ekologii w Gliwicach pomyślano stosunkowo wcześnie, bo już
na początku XX wieku, choć nie funkcjonowało jeszcze wówczas samo pojęcie „ekologia”.
Mieszkańcy miasta świetnie zdawali sobie sprawę z tego, że aby pozyskać ze środowiska czystą
wodę nie można tego środowiska niszczyć. W 1907 roku rozpoczęto budowę systemu kanalizacji –
jej efektem było powstanie oczyszczalni. Jak na owe czasy był to obiekt bardzo nowoczesny,
oczywiście skala potrzeb była wówczas znacznie mniejsza bo zużycie wody w mieście na początku
XX wieku wynosiło około 36 litrów dziennie na mieszkańca, podczas gdy dziś – ponad 130 litrów.
A i mieszkańców sporo przybyło...
Żeby uprzystępnić współczesnym jak sto lat temu czyszczono ścieki i dostarczano wodę,
uruchomiono najmłodszą placówkę muzealną w Gliwicach, unikalne w kraju Muzeum Techniki
Sanitarnej, ulokowane na terenie Centralnej Oczyszczalni Ścieków. Placówka jest zlokalizowana w
gruntownie odrestaurowanym, ponad 100-letnim budynku starej przepompowni ścieków, należącej
do dawnej oczyszczalni, w którym zainstalowane są zabytkowe urządzenia, działające od początku
istnienia obiektu. Nowe budowle wybudowane obok starej pompowni ścieków zostały
zaprojektowane w stylu do złudzenia przypominającym zabytkowy obiekt. Dzięki temu odnosi się
wrażenie istnego przeniesienia w czasie w okres rewolucji przemysłowej.. Są to: budynek kratowni
i stacja transformatorowa. Stara przepompownia przypomina mały dworek. Częściowo parterowa,
częściowo dwukondygnacyjna, zbudowana z czerwonej cegły, jest typowym przykładem
architektury z końca XIX wieku. Charakterystyczna jest także mansardowa konstrukcja dachu,
pokrytego dachówką, na więźbie drewnianej. Uroku budynkowi dodają trzy wieżyczki oraz duże,
zakończone łukiem okna. Odnowione zostało oryginalne drewniane sklepienie, dzięki czemu obiekt
prezentuje się pięknie także wewnątrz. Od 19 października 2006 Muzeum Techniki Sanitarnej
znajduje się na trasie Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.
W dwóch zachowanych halach eksponowane są dawne urządzenia techniki sanitarnej, zarówno te
drobne, domowe, jak i pochodzące z dużych oczyszczalni. Można tam zobaczyć między innymi
mosiężne krany z ciepłą i zimną wodą, z zachowanymi niemieckimi napisami. Jeszcze dziś, na fali
mody „retro” taka armatura łazienkowa cieszyłaby się wielkim powodzeniem. Natomiast chyba nikt
nie użyłby już dzisiaj do prania tak zwanej tary, o którą ręcznie tarło się pranie w wodzie z szarym
mydłem tak długo, aż stało się czyste. No, czystsze... Drewniana, zabytkowa pralka, taka ręczna
„Frania”, była już wielkim krokiem naprzód. Ją także można zobaczyć w muzeum.
Ściślej biorąc – będzie można, bo na razie placówka jest nieczynna. Zresztą biorąc pod uwagę
otoczenie muzeum, i to przyrodnicze, i nowoczesną Centralną Oczyszczalnię Ścieków, którą warto
przy okazji obejrzeć, lepiej zaczekać ze zwiedzaniem na słońce i zieleń.
Muzeum Techniki Sanitarnej znajduje się w Gliwicach przy ul. Tomasza Edisona 16. Adres e-mail:
[email protected]
PW
zdjęcia z Archiwum Muzeum Techniki Sanitarnej
 Święto Szlaku Zabytków Techniki Industriada 2011, impreza "Wpuszczeni w kanał"
 Budynek Muzeum Techniki Sanitarnej
 Drewniana pralka bębnowa
 Mosiężna armatura