O metodzie - Wprowadzenie do choreoterapii

Marzena Śniarowska - Choreoterapia, Taniec, Terapia Tańcem, Katowice, Śląsk, Grupa terapeutyczna, choreoterap
O metodzie - Wprowadzenie do choreoterapii
Autor: Marzena Śniarowska - Tlatlik
09.02.2006.
Zmieniony 18.01.2012.
Wiele osób interesuje się choreoterapią, publikacje na ten temat wciąż jednak są dość rzadkie.
Ponieważ metoda jest warta popularyzowania, ten tekst ma ją choć trochę przybliżyć.Choreoterapia, czyli
terapia bądź psychoterapia poprzez taniec ( jako dwie specjalności), bywa często zaliczana do szerokiego
nurtu działań arteterapeutycznych. Propagatorzy tej metody podkreślają jednak, że nie chodzi tu o
taniec, jako dziedzinę sztuki, nie zmierza się także do opanowania czy doskonalenia jakichś technik
tanecznych. Istotny jest tu ruch w szerokim znaczeniu, gdyż ruch oznacza i wyraża życie. Wszystko, co
żywe jest w ruchu. Nasze ruchy składają się na nasz osobisty, niepowtarzalny taniec.W działaniach
choreoterapeutycznych nie jest potrzebny żaden specjalny talent do tańca czy też dobra kondycja. Dla
osób, które są "odcięte" od swego ciała, nie potrafią nawiązać, albo utraciły z nim dobry kontakt, może to
być bardzo inspirująca forma pracy nad poszerzeniem świadomości samego siebie, na różnych poziomach
naszego funkcjonowania (sfera ciała, psychiki i ducha). Często zapominamy o własnym ciele i tym, co
nam komunikuje w toku zabieganego dnia codziennego, "coś czujemy", ale odkładamy zajęcie się tym na
później. To pociąga za sobą pewne konsekwencje między innymi w postaci napięć, bloków, ograniczeń
ruchów, szeroko rozumianej somatyzacji. Dla niektórych grup zawodowych "zapomnienie" o potrzebach
ciała i potraktowanie go jak narzędzia jest konieczne. Jest tak w przypadku tancerzy, akrobatów,
sportowców. Jednak takie działanie prowadzi do częstych kontuzji, ruchu pozbawionego głębi płynącej z
przeżywania, pokazywania siebie (to jakby dwa etapy 1: opanowanie techniki, 2: pokazywanie siebie).
Choreoterapia może tu być pomocna w pojednaniu z ciałem, jest ona także źródłem inspiracji dla innych
"pracujących ciałem" t.j. dla tych, dla których ciało jest istotnym środkiem ekspresji, komunikowania się,
np. aktorzy, spikerzy, politycy, negocjatorzy, ale także nauczyciele czy psychoterapeuci.Choreoterapia terapia i psychoterapia tańcem osadzona w nurcie psychologii egzystencjalno- humanistycznej podkreśla,
że człowiek jest tu rozumiany jako wolny, odpowiedzialny podmiot, będący w procesie ciągłego "stawania
się sobą", jest on swoim własnym projektem, świadomym zarówno warunków, w których funkcjonuje, jak
i osobistych celów. Jest to ujęcie holistyczne, odwołujące się do wszystkich poziomów bycia człowieka.
Jest to forma psychoterapii, która koncentruje się na zastosowaniu ruchu jako medium (środka) zmiany.
To metoda pracy nad rozwojem osobistym i terapia zmierzająca do przepracowania własnych trudności,
w obrębie emocji i relacji z innymi ludźmi. Stanowi więc propozycję dla osób w dowolnym wieku,
niezależnie od profesji, umiejętności, kondycji, płci itd. Pod warunkiem, że chcą coś dla siebie zrobić.
Początki tej metody przypadają na czas tuż po drugiej wojnie światowej. W Stanach Zjednoczonych, w
Waszyngtonie, pracowała wówczas tancerka i choreograf Marian Chace, eksperymentowała ona wraz z
Denishown Dance Group (której była członkiem) nad różnymi formami ruchu (m.in. inspirowanymi
Wschodem). Zauważyła ona, że nawet uczniowie, którzy niekoniecznie chcieli zostać profesjonalnymi
tancerzami, powracali wciąż na jej zajęcia. Skłoniło ją to do refleksji nad ich motywacją. Otóż w ramach
pracy warsztatowej koncentrowali się oni na indywidualnych potrzebach a nie na technikach tanecznych,
co stwarzało im korzystną sytuację do pracy nad własnym rozwojem i świadomością siebie. Wkrótce M.
Chace poproszono by stworzyła metodę przydatną do pracy w szpitalach. Wykazano (Chailkin S., 1976),
że choreoterapia jest skuteczna zarówno w pracy z osobami zdrowymi, jak i chorymi (tak somatycznie,
jak też psychicznie). Inni prekursorzy tej metody, którzy wykazali jej przydatność dla pracy, to:
z klientem psychotycznym - m.in. T. Schoop,
z klientem neurotycznym - M.
Whitehouse, B. Evan, L.EspenakJest to bardzo efektywna metoda pracy z osobami o zablokowanej, bądź
utrudnionej komunikacji werbalnej. Wszelkie zaburzenia, niedostatki na poziomie psychicznym pociągają
za sobą konsekwencje w postaci charakterystycznych zmian w ruchach danej osoby; tak jest w
przypadku zaburzeń emocjonalnych, depresji, w histerii, nadpobudliwości, także w przypadku
skomplikowanych psychoz, w katatonii np. Charakter ruchu u chorego się zmienia. Zostaje zahamowana,
zablokowana ekspresja ruchu lub całościowo czy częściowo wzmożona. Ruchy stają się także czasem
fragmentaryczne, izolowane, chaotyczne, nieprecyzyjne (Chailkin S., 1976). W przypadku klienta
psychotycznego m.in. dąży się do urealnienia przez kontakt z ciałem; pomaga mu to kontrolować
impulsywne odruchy. U klientów neurotycznych dużo można zdziałać w pracy z lękiem i blokami
emocjonalnymi, napięciami w ciele. Bardzo dobre rezultaty przynosi choreoterapia w pracy z dziećmi
(pomaga im otworzyć się, uruchomić wyobraźnię, nawiązać relację), także z tzw. dziećmi trudnymi, z
zablokowanymi emocjami, trudnościami w sferze poznawczej i społecznej; oraz dziećmi autystycznymi
(muzyka i taniec stają się medium kontaktu). Pomocna byłaby także w pracy z osobami starszymi, przy
czym podkreślam, że nie należy jej utożsamiać z często spotykaną gimnastyką przy muzyce, tańcem o
charakterze terapeutycznym czy też tańcami towarzyskimi. Tak więc można tę metodę stosować zarówno
w pracy z dziećmi, dorosłymi, zdrowymi i chorymi. To, co jest szczególnie istotnym założeniem - do czego
http://choreo.pl
Kreator PDF
Utworzono 3 March, 2017, 09:50
Marzena Śniarowska - Choreoterapia, Taniec, Terapia Tańcem, Katowice, Śląsk, Grupa terapeutyczna, choreoterap
jeszcze powrócę, w dalszej części tekstu - to fakt, że zmiana na poziomie ciała, zmiana ruchu, ściśle
związana jest ze zmianą na poziomie psychicznym. Wiemy już dla kogo jest przeznaczona, skąd się
wzięła jako metoda pracy terapeutycznej, jednak gdyby poszukać uważniej okaże się, że człowiek stosuje
tę metodę od swoich spowitych mgłą tajemnicy początków. Nasi przodkowie już kilkanaście tysięcy lat
temu, we wspólnotach plemiennych tańczyli przy ogniskach, wyrażając swoje emocje i chęci (np. przed
bitwą uwalniali demona strachu i tańczyli o odwagę, męstwo, powodzenie) czy też próbując kontrolować,
przebłagać przyrodę, żywioły, bogów (prosząc o deszcz, urodzaj, albo dobre łowy). Taniec pozwalał także
komunikować się z tym, co niewidzialne oraz pełnił funkcje społeczne - utrzymanie wspólnoty razem.
Taniec od zawsze był obecny w najważniejszych momentach życia człowieka (jak narodziny, dorastanie inicjację, małżeństwo, śmierć). I dzieje się tak niemal we wszystkich kulturach. Starożytne koncepcje
religijno - filozoficzne utożsamiają ruch z życiem, np. w myśli indyjskiej świat powstaje jako rezultat
tańca boga Siwy. Taniec także w innych kulturach jest określany jako język bogów; służy jako sposób
porozumiewania się z nimi (tańce świątynne), ale także poprzez swoją doskonałość do nich nas
upodabnia. Trochę inaczej ma się rzecz w średniowieczu, gdzie uosabia powszechnie szaleństwo. Jednak
po tym okresie znów wraca do łask, choć na Zachodzie traci swój "magiczny", a więc i terapeutyczny
charakter, służąc tylko rozrywce. W zależności od czasu i miejsca podzielone były opinie na temat tego,
kto (kobiety czy mężczyźni), po co, i czy w ogóle powinien tańczyć. Nie będę się tym teraz zajmować,
natomiast jedno jest pewne - obecnie na zajęcia choreoterapii przychodzi więcej kobiet, czy dlatego, że
mają lepszy kontakt z ciałem? A może łatwiej jest się im przyznać, że potrzebują pracy nad sobą? Jednak
panom też niewątpliwie odrobina pracy z ciałem by się przydała, często można bowiem dostrzec u
współczesnych mężczyzn liczne bloki w ciele (wiele może być uzasadnień: społeczno - kulturowe
warunkowane przez role, obowiązki; emocjonalne - stres itd.) wystarczy przyjrzeć się sztywności w
miednicy czy klatce piersiowej (kobiety też coraz częściej miewają z tym kłopoty).Proponowana przeze
mnie forma pracy z ciałem najmocniej nawiązuje do szamańskich i plemiennych rytuałów i inicjacji,
których z perspektywy psychologicznej patrząc, bardzo brakuje współczesnemu człowiekowi. Jak również
opiera się na podstawach terapii Gestalt, bioenergetyce Lowenowskiej (wraz z dokonaniami Reicha) oraz
na inspiracjach podejściem psychodynamicznym. Korzystam także z metody analizy i obserwacji ruchu,
stworzonej przez Rudolfa Labana, wybitnego tancerza i choreografa. Jest to praca grupowa; w której
następują po sobie kolejno najpierw spotkania "rozwojowe"- zaznaczają się tu pewne inspiracje
jungowskie, składa się na nie 4-5 spotkań, praca koncentruje się wokół poczucia własnej tożsamości, Ja w relacji do samego siebie i innych, najbliższych mi osób (ważnych), osób z grupy i stosunku do własnej
seksualności, rozwoju, tego "czym żyje" osoba, co dla niej najistotniejsze, także możliwej zmiany
własnych marzeń, projektów dotyczących jej życia, poszukiwania własnej drogi; towarzyszy temu szereg
archetypów, symboli, metafor - realizowanych i doświadczanych w ruchu, własnym indywidualnym tańcu,
wyrażającym Osobę. Stąd też często nazywam te spotkania "archetypową podróżą w głąb siebie".
Później następują tzw." tańce żywiołów"- w trakcie których poszukujemy psychologicznych jakości
związanych z każdym żywiołem. Są to kolejno: ogień, powietrze, ziemie, woda (kolejność nie jest
przypadkowa, każda z tych jakości, które przynosi dany żywioł jest przygotowaniem następnej).
Przykłady jakości psychologicznych związanych z poszczególnymi żywiołami zawiera tabela nr 1.Tabela nr
1.Przykłady jakości psychologicznych związanych z poszczególnymi żywiołami;ŻywiołyJakości
psychologiczne związane z żywiołemOGIEŃsiła, moc, energia, potencja, wulkan, inicjatywa, rozpoczęcie
(Big Bang), zmiana, radość, przebojowość, twórczość, oczyszczenie, walka, namiętność, energia
seksualna, oświecenie, zacność, wgląd, intuicjaPOWIETRZEprzepływ, przejście, podtrzymanie energii, siła
zmiany, przemiany, przeorganizowanie, łączenie, odsuwanie, przyciąganie, sfera ducha, szybkość, brak
ograniczeń, dążenie, wolnośćZIEMIAbezpieczeństwo, stabilność, stabilizacja, ugruntowanie, pewność,
zakotwiczenie, wartości, zasady podstawowe, osadzenie, dom, matkaWODAwygoda, elastyczność,
komfort, konformizm, przystosowanie, płynięcie z ..., siła kobieca, skuteczność, cierpliwość,
oczyszczenie, przygotowanie, życie, zaczyn, łzy, odżywianie, odmładzanie, odnawianie, nadzieja
Dobór rytmów i instrumentów stosowanych w czasie sesji przywołuje na myśl określony żywioł i
prowadzi do wyrażających się przezeń jakości. Muzyka i rytm inspirują, nie przesądzają jednak o ruchu.
Istnieją oczywiście usankcjonowane historycznie i empirycznie zasady, np. mocny rytm wyraża siłę, moc,
niezniszczalność, gotowość, jedność. Natomiast tańce wirujące, na przykład łączą z wymiarem
duchowym, dają uczucie bycia poza ciałem. Te spotkania mają charakter w dużej mierze inicjacyjny,
budują naszą świadomość siebie, rozwijają osobisty potencjał. Każde spotkanie, jak i cały cykl ma swój
wyraźny początek i koniec. W sensie terapeutycznym/psychoterapeutycznym choreoterapia tańcem pełni
następujące funkcje:ekspresyjnaW ekspresji ruchowej bierzemy pod uwagę m.in.:Kierunek: do środka na zewnątrz, góra - dół, lewo - prawo. Analizujemy, która częć ciała jest bardziej zaangażowana w
ruch.Charakter ruchu: duże zamaszyste ruchy - drobne, delikatne; pewne, dynamiczne - łagodne,
niepewne.Analizujemy cechy charakterystyczne dla osoby, indywidualne.Rytm: regularny - nieregularny,
zdecydowany - niezdecydowany, pulsujący - niestały. itd.Cel: rozpoznanie swojego tempa i rytmu:np.
teraz, zazwyczaj, najczęściej.
http://choreo.pl
Kreator PDF
Utworzono 3 March, 2017, 09:50
Marzena Śniarowska - Choreoterapia, Taniec, Terapia Tańcem, Katowice, Śląsk, Grupa terapeutyczna, choreoterap
Wszystko można wyrazić tańcem, bo taniec wyraża życie. Można także wyrazić nas samych, nasze
emocje, potrzeby, cele, marzenia, myśli, relacje z otoczeniem, żeby tak się stało potrzebna jest nam
świadomość siebie. eksploracyjnaPoszukiwanie i zyskiwanie świadomości samego siebie i wszystkiego, co
nas dotyczy i otacza. Poznawanie własnych możliwości i ograniczeń. świadomość siebie rozpoczyna się od
świadomości własnego oddechu, tempa i rytmu ruchów.
rozwojowaGdy zyskujemy coraz większą świadomość przekłada się to na nasz rozwój osobisty. Stymuluje
nasze wewnętrzne wzrastanie, dojrzewanie do.......samego siebie, szczęśliwszego, lepiej radzącego sobie.
To nasza droga do wewnętrznego domu.harmonizującaKartezjusz wprawdzie rozdzielił sferę cielesną i
duchową /psychiczną i tak już zostało w naszym sposobie myślenia o człowieku, jednak w tańcu
odkrywamy nierozdzielność tych sfer i ich wzajemne na siebie wpływanie. To, co się dzieje z nami na
poziomie emocji wyraża się w naszym ciele, posturze, gestach i ruchach, a poprzez te ostatnie możemy
wpływać na nasze odczucia, doświadczenia na poziomie psychicznym i duchowym, dążenie do równowagi
tego, co wewnątrz i na zewnątrz.
aktywizującaFunkcja uruchamiania, budzenia zatrzymanego potencjału, energii i budowania nowego.
Otwieranie wewnętrznych możliwości i chęci zmiany, zwiększanie poczucie wiary we własne siły i nadziei
na przyszłość, uruchamianie poczucie sprawstwa (od nas zależy każdy nasz ruch), poczucie mocy,
adekwatności. Aktywacja twórczego potencjału, inspiracji, intuicji, motywacji.
stabilizującaZ jednej strony jest związana z wyciszeniem, byciem "przy sobie", z drugiej z osadzeniem,
budowaniem i ugruntowaniem poczucia radzenia sobie i zaufania do samego siebie. Zakotwiczenie w
rzeczywistości, dobre dopasowanie dotyczy także płynnego poruszania się w trzech modułach czasowych
(przy pamięci o przeszłości, wyciągnięciu konstruktywnych wniosków i przepracowaniu trudnych
doświadczeń oraz stałej obecności na świadomym poziomie własnych marzeń, celów, projektów na
przyszłość) jednak przy poczuciu bycia "tu i teraz". Zakłada więc elastyczność, daje poczucie
bezpieczeństwa i utrzymanie przekonania: "wiem kim jestem i co jest dla mnie ważne". Prowadzi to do
kolejnej funkcji.
koncentrującaDziałania choreoterapeutyczne pozwalają nam zogniskować uwagę wokół tego, co dla nas
najbardziej istotne, co najmocniej przeżywamy. Wiąże się to z funkcją tańców szamańskich i rytualnych,
które wyrażały prośbę o coś, o jakąś szczególnie ważną jakość. Koncentrując uwagę na naszej "prośbie",
uruchamiamy obszar motywacji, całą energię nakierowujemy na to, co ważne. Ciało koncentrujemy na
pewnym spontanicznie wyłaniającym się ruchu, który sprowadzić ma istotną dla nas jakość, koncentracja
ciała prowadzi także do skupienia na poziomie psychicznym.
uwalniającaMa związek z rozluźnieniem, relaksem, odblokowaniem, "przepracowaniem trudności".
Odpowiada szamańskim lub rytualnym "przebłaganiom" za coś bogów lub żywiołów (usunięcie
niedogodności itd.). Jest to także pseudomagiczna, w istocie terapeutyczna funkcja uzdrawiająca (na
poziomie cielesnym, psychicznym i duchowym), pozwala np. przynajmniej częściowo uwolnić się od
własnego skryptu życiowego, przekazów rodzinnych i kulturowych, ograniczających schematów i
stereotypów.
wymianyTo funkcja społeczna, kontaktująca i wiążąca z innymi ludźmi, ale pozwalająca ujrzeć samych
siebie w odniesieniu do innych. Wymiana dotyczy emocji, myśli, działań, przeżyć, doświadczeń. Inni
stanowią źródło inspiracji i informacje o nas. Każdy coś ze sobą wnosi w grupę i współtworzy jej
niepowtarzalną atmosferę.Z ostatnią funkcją wiąże się grupowy charakter sesji choreoterapeutycznych.
Ruch, gest jest najbardziej podstawową formą komunikowania się. Tak więc wymiana dotyczy
komunikacji znaczeń, sensów, uczuć, etc. Z drugiej strony w grupie wymieniamy także energię, to już nie
jest energia pojedynczych osób, ale wspólna, pozwalająca osiągnąć dużo więcej niż w pojedynkę. Grupa
dzieli doświadczenia, emocje (radość w grupie jest większa, smutek czy ból jest mniej dotkliwy),
inspirację. Inne osoby, ich działania są czasami wyzwalaczem a innym razem katalizatorem
(przyspieszaczem) osobistej zmiany i rozwoju. Wszystko to prowadzi do poczucia jedności i wspólnoty.
Grupa daje także poczucie wsparcia i akceptacji. Nie ocenia się i nie interpretuje ruchów innych, każdy w
grupie ma prawo czuć się bezpiecznie. W kontakcie z grupą odkrywamy różnorodność , to, że nie wszyscy
muszą być tacy sami, by być w porządku. Dla każdego jest miejsce. Poszukujemy siebie w związku,
relacji z innymi, ale bez konieczności porównań i wartościowania.Przedstawiam poniżej możliwe efekty
pracy choreoterapeutycznej, tabela 2:
Tabela nr 2. Efektywność choreoterapii - terapii i psychoterapii tańcemPoziom efektywnościZyski
terapeutyczneNa poziomie ciałaRozluźnienie napięć, bloków, usztywnień;
lepsze poczucie równowagi, koordynacji ruchów,
rzadsze somatyzacje, "czucie ciałem", czyli lepszy z nim kontakt i otwarcie na komunikaty z ciała,
kontrola, opanowanie, gdy potrzebne, spontaniczność i gotowość do improwizacji;
harmonia - ciałem wyrażam, co myślę i czujęNa poziomie psychologicznymŚwiadomość emocji,
przepracowanie w bezpieczny sposób trudnych uczuć,
świadomość własnych motywów (także tych niejawnych), pogłębienie motywacji do zmiany,
wzrost empatii i intuicji, inteligencji emocjonalnej;
http://choreo.pl
Kreator PDF
Utworzono 3 March, 2017, 09:50
Marzena Śniarowska - Choreoterapia, Taniec, Terapia Tańcem, Katowice, Śląsk, Grupa terapeutyczna, choreoterap
przyspieszenie i ukierunkowanie rozwoju osobistego, zgodnie z indywidualnymi celami;
pogłębienie i większa świadomość, otwarcie i wrażliwość w kontaktach interpersonalnych;
nauka szacunku, zaufania i akceptacji w stosunku do siebie i innych;
nauka brania za siebie odpowiedzialności i podejmowania wyborów
nauka elastyczności (przez dopasowanie się do muzyki, rytmu, dopasowanie do własnych możliwości,
dopasowanie do innych)Na poziomie duchowymUrzeczywistnianie własnych wartości np.piękna, poczucie
znaczenia, sensu, celu i kierunku życia; realizacja siebie jako osoby, zyskanie poczucia harmonii tego, co
wewnątrz i tego, co na zewnątrz; równowaga z Uniwersum,duchowy wymiar tworzenia siebie;
cele szamańskie, magiczne, w trakcie przygotowań, zmiany, uwalniania się od czegoś, uzdrawiania
jakiegoś wymiaru naszego życia;
przeżycia mistyczne, doświadczenie wglądu, kontakt przez ruch, metaforę, z nieświadomym poziomem
archetypów, symboli, wzorów kulturowych, doświadczenie bycia częścią całości
Na koniec warto powiedzieć, że wiele jest metod pracy i kontaktowania się z własnym ciałem, które
stymulują nasz wewnętrzny proces wzrastania, doskonalenia się. Proponowali je chociażby wspominani
już Laban, Reich, Lowen czy też Roth, która poszukiwała ze swymi grupami doświadczeń wglądowych,
albo Wosien, który skompletował i opracował tańce etniczne wielu narodów, które np. w formie tańców w
kregu dostarczają, zarówno doświadczeń psychologicznych, jak i przeżyć mistycznych. Od wieków
funkcjonują już sprawdzone techniki pracy z umysłem poprzez ciało,takie jak tai - chi, joga, kung - fu,
techniki prekolumbijskie (kodeks, np. technika jaguara). Jest ich o wiele więcej, wszystkie przynoszą
pożytek. W choreoterapii zarówno terapii jak i psychoterapii, istotna jest koncentracja na osobie, tym,
kim ona jest, na jej potrzebach. Taniec, ruch jest tylko środkiem, narzędziem, które ma nam pomóc w
zbliżeniu się, do siebie samego i innych. Jak wskazywała Sharon Chailkin (1976) taniec (ruch) to dar,
cieszmy się, że możemy z niego tak twórczo korzystać. Warto być może dodać, że terapeuci tańcząc z
grupą także odbywają swoją własną wędrówkę i w każdym kontakcie czegoś się ucząBIBLIOGRAFIA
: Chailkin S., (1976) Dance therapy, [w:] Freedman D., Dyrud J., (eds.) American Handbook of
Psychiatry,
vol. 5, New York
http://choreo.pl
Kreator PDF
Utworzono 3 March, 2017, 09:50