Historia Sejmu RP (cz.3)

Historia Sejmu RP (cz.3)
Wpisany przez RR
Czw, 23 lut 2012
Kontynuując rozpoczęty w ubiegłym tygodniu cykl dzisiaj omówimy funkcjonowanie Sejmu w
wieku od połowy XX do dzisiaj. Zachęcamy do lektury.
Po zakończeniu II wojny światowej Polska weszła w skład bloku (obozu) wschodniego,
znajdującego się w strefie wpływów radzieckich. Z tym wiąże się proces tworzenia państwa
nowego typu, określanego jako Polska Ludowa (1944–1989). Krajowa Rada Narodowa – obok
innych funkcji – była konspiracyjnym tymczasowym parlamentem. Manifest Polskiego Komitetu
Wyzwolenia Narodowego z 22 lipca 1944 r., będący niewątpliwie najważniejszym aktem
programowym Polski Ludowej, zawierał zapowiedź zwołania Sejmu Ustawodawczego jako
konstytuanty, działającego w oparciu o podstawowe zasady Konstytucji Marcowej. Na
podstawie sfałszowanych wyników referendum z 30 czerwca 1946 r. zlikwidowano Senat.
Wybory do Sejmu Ustawodawczego zostały także sfałszowane. Uchwalona 19 lutego 1947 r.
Mała Konstytucja formalnie przyjęła zasadę trójpodziału władz. Uchwalona 22 lipca 1952 r.
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – będąca polską wersją radzieckiej konstytucji
stalinowskiej z 1936 r. – w miejsce zasady trójpodziału władz wprowadziła zasadę jednolitej
władzy państwowej. Konstytucja kreowała jednoizbowy Sejm jako nominalnie najwyższy organ
władzy państwowej. Akt ten usankcjonował system rad narodowych – tworzonych od 1944 r. –
jako terenowych organów przedstawicielskich. Zarówno skład Sejmu, jak i rad narodowych, nie
pochodził z demokratycznych wyborów. Wymaga wyraźnego podkreślenia fakt, iż w okresie
Polski Ludowej Sejm nie był głównym dysponentem władzy politycznej. W praktyce była ona
sprawowana przez organy kierownicze partii rządzącej, którą była Polska Zjednoczona Partia
Robotnicza. Przeważa krytyczna ocena działalności Sejmu I–IX kadencji. Jedynie w
ograniczonym zakresie i na krótko następowało pewne wzmocnienie pozycji Sejmu.
W następstwie przemian wewnętrznych w latach 80. XX w. doszło do obrad „okrągłego stołu",
które zakończyły się podpisaniem słynnych Porozumień z 5 kwietnia 1989 r.,
1/2
Historia Sejmu RP (cz.3)
Wpisany przez RR
Czw, 23 lut 2012
zapoczątkowujących transformację ustrojową Polski o charakterze ewolucyjnym w warunkach
ponownie odzyskanej niepodległości. Stanowisko w sprawie reform politycznych z 5 kwietnia
1989 r. stało się podstawą nowelizacji konstytucji z 7 kwietnia. Akt ten przywracał urząd
Prezydenta oraz Senat wybierany w wolnych i demokratycznych wyborach. Natomiast w
wyborach do Sejmu opozycji przyznano możliwość ubiegania się o mandaty w ramach 35%
miejsc, co przesądziło, że wybory „kontraktowe" nie mogły być w pełni demokratyczne.
Określono rolę Sejmu (izba pierwsza), który uzyskał pozycję nadrzędną wobec Senatu (izba
druga). Powstało nadto Zgromadzenie Narodowe jako forma połączonych obrad Sejmu i Senatu
w celu wyboru Prezydenta PRL. Deklaracja Komitetu Obywatelskiego „Solidarność" zawierała
zapowiedź rychłego uchwalenia nowej, demokratycznej ustawy zasadniczej oraz ordynacji
wyborczej. W rezultacie sukcesu opozycji demokratycznej w wyborach parlamentarnych do
Sejmu i Senatu, przeprowadzono gruntowne reformy ustrojowe poprzez uchwalenie nowelizacji
konstytucji w dniu 29 grudnia 1989 r. W tym akcie Rzeczpospolitą Polską określono jako
demokratyczne państwo prawne. Wobec przedłużającego się prowizorium konstytucyjnego
zdecydowano się na przyjęcie regulacji tymczasowej w postaci Małej Konstytucji podpisanej
przez Prezydenta 17 października 1992 r. Akt ten regulował przede wszystkim stosunki między
władzą wykonawczą i ustawodawczą na podstawie zasady trójpodziału władz. Utrzymano
dwuizbowość parlamentu.
W wyniku wieloletnich prac projektodawczych Zgromadzenie Narodowe uchwaliło nową ustawę
zasadniczą w dniu 2 kwietnia 1997 r. Z dniem 17 października 1997 r. Konstytucja Trzeciej
Rzeczypospolitej weszła w życie. Akt ten wprowadził w Polsce zracjonalizowany system
parlamentarno-gabinetowy, określił pozycję ustrojową Sejmu i Senatu, nie stosując nazwy
parlament. Przyjęto w nim model trójpodziału władzy, który zakłada równowagę władzy
ustawodawczej i wykonawczej. Obie izby parlamentu są samodzielnymi i niezależnymi od
siebie organami z własnymi uprawnieniami. Konstytucja utrzymała zasadę dwuizbowości
władzy ustawodawczej. Sejm i Senat w połączonym składzie funkcjonują jako Zgromadzenie
Narodowe. Nowa ustawa zasadnicza przyznała Sejmowi bardzo szeroki zakres kompetencji,
natomiast ograniczone uprawnienia uzyskał Senat.
Wkrótce, w 2013 r. minie 520 rocznica powstania dwuizbowego parlamentu w Polsce.
Źródło: sejm.gov.pl
2/2