docStrategia Współpracy Dzielnicy Praga
download 
Reklamacja Transkrypt
Strategia Współpracy Dzielnicy Praga
Strona | 1 Strategia Współpracy Dzielnicy Praga-Południe z Organizacjami Pozarządowymi na lata 2015-2017. Założenia, metody i narzędzia Warszawa 2015 Spis treści: Geneza i założenia Strategii……………………………………………………………………..s. 2 Aktualny stan współpracy………………………………………………………………………..s. 3 Cel, zakres podmiotowy i przedmiotowy…………………………………………………s. 7 Zasady współpracy………………………………………………………………………………….s. 9 Tworzenie i wdrażanie polityk publicznych……………………………………………..s. 11 Realizacja zadań samorządu dzielnicy przez organizacje pozarządowe……s. 16 Wsparcie inicjatyw obywatelskich…………………………………………………………..s. 24 I. Geneza i założenia prasko-południowej Strategii Współpracy Dzielnica Praga-Południe jest bardzo dynamicznie rozwijającym się obszarem Warszawy, mocno wchodzącym w fazę rozwoju gospodarczego i inwestycyjnego. Tę pozytywną tendencję oraz związane z nią szanse własnego rozwoju zauważają też mieszkańcy miasta. Tym chętniej angażują się oni oddolnie w rozwiązywanie problemów społecznych, dzięki czemu zwiększa się atrakcyjność, estetyka i bezpieczeństwo miasta, podnosi się jakość życia mieszkańców. W działaniach na rzecz Pragi-Południe lokalne organizacje pozarządowe fundacje, stowarzyszenia, podmioty kościelne i podmioty ekonomii społecznej – aktywnie współpracują z władzami dzielnicy, realizując zadania samorządu terytorialnego oraz wspierając doradczo w ramach Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego (DKDS). Jednak, aby skutecznie pomagać i organizować środowisko lokalne, podmioty te na obecnym etapie funkcjonowania same niejednokrotnie wymagają wsparcia w ich profesjonalnym rozwoju. Wychodząc naprzeciw tendencjom i zmianom zachodzącym w środowisku społecznogospodarczym, władze Dzielnicy Praga-Południe podjęły się opracowania i wdrożenia Strategii Współpracy z organizacjami pozarządowymi, będącej częścią projektu „Wysokie standardy współpracy z NGO’s w Dzielnicy Praga Południe Miasta Stołecznego Warszawy” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Priorytet V Dobre rządzenie, Działanie 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora, Poddziałanie 5.4.2 Rozwój dialogu obywatelskiego, do którego przystąpił prasko-południowy samorząd. Niniejsza Strategia w swoich założeniach jest zbieżna z kierunkami wyznaczonymi w „Strategii Rozwoju Miasta Stołecznego Warszawy do 2020 roku”, najważniejszym miejskim dokumencie kierunkującym rozwój społeczny miasta na najbliższe lata. Jednym z opisanych tam celów strategicznych Miasta jest wzmocnienie poczucia tożsamości mieszkańców poprzez pielęgnowanie tradycji, rozwój kultury i pobudzanie aktywności społecznej. Cel strategiczny realizowany ma być poprzez cele operacyjne, z których jeden wprost odnosi się do współpracy z III sektorem. Chodzi tutaj o cel „aktywizacja społeczności lokalnych i organizacji pozarządowych”, w skład którego wchodzą programy 1) rozwijania współpracy ze społecznościami lokalnymi oraz organizacjami pozarządowymi, a także 2) stworzenia warunków do przekazywania niektórych zadań Miasta społecznościom lokalnym i organizacjom pozarządowym. Dokumentem, który bezpośrednio reguluje współpracę Miasta st. Warszawy z organizacjami pozarządowymi jest roczny Program Współpracy, który powstaje w oparciu o wyniki procesu konsultacyjnego Miasta z organizacjami (NGO), Komisjami Dialogu Społecznego (KDS) oraz Dzielnicowymi Komisjami Dialogu Społecznego (DKDS). Natomiast w Urzędzie Dzielnicy Praga-Południe wydziały i zespoły zajmujące się najczęściej współpracą z praskopołudniowymi organizacjami pozarządowymi: Wydział Oświaty i Wychowania, Wydział Spraw Społecznych i Zdrowia, Zespół Sportu i Rekreacji oraz Zespół Kultury, kierują się również takimi dokumentami jak Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, rozporządzeniem do Ustawy w sprawie wzoru oferty (z dn. 15.12.2010) oraz zarządzeniem Prezydenta Miasta (z dn. 22.10.2012) w sprawie przeprowadzania konkursów ofert oraz trybu rozliczania przyznanych dotacji i kontroli realizowanych zadań publicznych. II. Aktualny stan współpracy w ocenie przedstawicieli Dzielnicy Praga-Południe i prasko-południowych organizacji pozarządowych Organizacje pozarządowe funkcjonujące na terenie Pragi-Południe są bardzo zróżnicowane pod względem aktywności, wielkości, jak i stażu działalności. Nie wszystkie działające organizacje utrzymują kontakt z samorządem i starają się o środki budżetowe na realizację zadań statutowych. Dużym problemem jest mały stopień zintegrowania środowiska lokalnych organizacji, który powoduje, że same organizacje często nie wiedzą o sobie nawzajem. Na terenie dzielnicy funkcjonuje 247 organizacji pozarządowych („Współpraca Dzielnicy Praga-Południe z organizacjami pozarządowymi. Desk Research” 2014, s.24), z czego ok. 50 to organizacje najbardziej aktywne. Ich działalność obejmuje kluczowe dziedziny sfery życia społecznego, do których zaliczyć należy sport i turystykę (26%), kulturę i sztukę (21%) oraz naukę i rozwój osobisty, w tym działania na rzecz wspierania rozwoju przedsiębiorczości, a także pomoc najuboższym w trudnych sytuacjach życiowych (po 15%), tj. 77% organizacji. Wszystkie obszary wzajemnej współpracy obrazuje poniższy wykres. Za: „Współpraca Dzielnicy Praga-Południe z organizacjami pozarządowymi. Desk Research” 2014 s. 22 (opr. na podstawie materiałów Przewodniczącego DKDS) W ramach projektu Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej (CAL) w okresie od dnia 28 czerwca do dnia 17 września 2014 r. przeprowadziło badanie wśród przedstawicieli południowo-praskich organizacji pozarządowych oraz urzędników dzielnicowych, związane ze znajomością i stosowaniem różnych form współpracy organizacji z Urzędem, analizujące jakość współpracy organizacji pozarządowych wewnątrz tego środowiska i pogłębiające pytania o współpracę z samorządem, a także o działalność Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego. Urzędnicy i przedstawiciele organizacji uczestniczący w badaniu (blisko 60 osób) rozpoznawali najbardziej popularne płaszczyzny współpracy, spośród trzech zaproponowanych: 1) tworzenie nowych rozwiązań prawnych, programów i strategii, 2) realizacja zadań publicznych oraz 3) korzystanie ze wsparcia niefinansowego samorządu. Najbardziej popularnym polem współpracy okazała się druga z płaszczyzn, wskazana przez 47% organizacji pozarządowych. Z kolei potencjał wspólnego tworzenia dokumentów strategicznych i usprawnień proceduralnych oraz wsparcie pozafinansowe wydaje się być nie do końca wykorzystany. Nieco ponad 60% ankietowanych po stronie organizacji nie miało doświadczeń w tego rodzaju współpracy z dzielnicą. Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL w okresie marzec – lipiec 2014 w ramach projektu przeprowadziło również badanie jakościowe dotyczące współpracy południowo-praskiego III sektora i samorządu Dzielnicy Praga-Południe w grupie liderów organizacji pozarządowych. Główne rekomendacje, jakie wynikają z tego badania są następujące: 1. Kluczową kwestią wydaje się wspólne wypracowanie przez samorząd i organizacje pozarządowe strategii współpracy, która określałaby priorytetowe zadania rozwojowe dzielnicy i zakres oraz formy współpracy przy ich realizacji pomiędzy samorządem, a organizacjami. Taka strategia pozwoliłaby ukierunkować współpracę w dzielnicy i skoncentrować ją na wspólnie określonych priorytetach rozwojowych. Dzięki temu współpraca mogłaby być skuteczniejsza i efektywniejsza niż w chwili obecnej. 2. Fundamentem dla rozwoju współpracy wydaje się edukacja, bo ani strona samorządowa, a przede wszystkim pozarządowa nie wydaje się w pełni przygotowana do efektywnego współdziałania. Edukacja powinna dotyczyć przede wszystkim istoty dialogu obywatelskiego, także form, technik i narzędzi współpracy między jednostkami samorządu terytorialnego (JST) i organizacjami pozarządowymi. 3. Nic tak nie integruje, jak lepsze poznanie się, stąd niezbędne jest usprawnienie systemu przepływu informacji pomiędzy samorządem, a organizacjami pozarządowymi. Przy czym wydaje się, że nie tylko chodzi o tworzenie nowych kanałów komunikacji, ale też o lepsze wykorzystanie istniejących. Wymaga to przeprowadzenia oceny dostępnych form i kanałów komunikacji, sposobów ich wykorzystania i ewentualnych ograniczeń w tym zakresie. Rozeznania takiego mogłaby dokonać osoba zatrudniona przez Urząd Dzielnicy do koordynowania współpracy samorządu dzielnicy z organizacjami pozarządowymi dzielnicowy koordynator współpracy JST z organizacjami pozarządowymi. 4. Istotne byłoby także wspólne wypracowanie zasad i warunków współpracy, zarówno w zakresie form pozafinansowych, jak i finansowych, określających prawa i obowiązki obu stron. Opracowanie takie powinno być efektem wspólnej pracy i dyskusji organizacji pozarządowych (szczególnie skupionych w Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego) z Dzielnicą, z udziałem dzielnicowego koordynatora współpracy JST i NGO. 5. Samorząd powinien także wspierać działania, które pomogłyby lepiej komunikować się pomiędzy organizacjami, na przykład udostępniać sale i zaplecze techniczne na coroczne spotkania organizacji pozarządowych. Rolą samorządu nie powinno być organizowanie takiego forum, a jedynie zachęcenie organizacji pozarządowych do aktywności w jego organizacji i udziale w nim, np. w drodze zaproponowania takiej opcji DKDS. 6. W systemie komunikacji należałoby wzmocnić ogniwa pośrednie pomiędzy samorządem dzielnicy, a organizacjami. Z uwagi na to, że duża część organizacji działa w wymiarze sublokalnym takim naturalnym ogniwem mogłyby się stać osiedlowe koalicje czy nieformalne sieci organizacji pozarządowych. Dodatkowym miejscem spotkań organizacji mogą stać się w przyszłości inicjatywy Partnerstw Lokalnych, a także siedziby placówek samorządowych (biblioteki, szkoły, domy kultury itp.). 7. Niezbędne jest także większe zaangażowanie DKDS w tworzenie i realizację systemu współpracy JST i NGO. Należałoby rozważyć wzmocnienie jej udziału w decyzjach podejmowanych przez władze dzielnicy, w tym poprzez włączenie w jej prace dzielnicowego koordynatora współpracy. 8. Kluczowe wydaje się również zachowanie maksymalnej staranności dotyczącej przejrzystości wzajemnych relacji oraz publicznego udostępniania informacji i dokumentów związanych z tą współpracą. Z pewnością ważną rolę w tym zakresie mógłby pełnić dzielnicowy koordynator współpracy JST i NGO. Przyczyny zauważalnych barier współpracy leżą po obu stronach i to od obu partnerów zależy, na ile trudności te będą zmniejszane. Samorząd dzielnicy, chcąc mieć w organizacjach dobrego partnera, inicjuje działania służące wzmacnianiu organizacji pozarządowych. Jednak nie zwalnia to organizacji pozarządowych z aktywności we współtworzeniu i wdrażaniu systemu współpracy. W szczególności partnerska odpowiedzialność za ten proces leży po stronie organizacji skupionych w Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego. III.Cele, zakres podmiotowy i przedmiotowy Strategii Współpracy Materiał odnoszący się do Strategii Współpracy w kontekście Dzielnicy Praga-Południe ma charakter edukacyjno-planistyczny. Intencją autorów dokumentu jest połączenie w nim dwóch funkcji: planowania działań w perspektywie wieloletniej oraz działań edukacyjnych, mających kluczowe znaczenie dla wdrażania Strategii przez zróżnicowane grono użytkowników oraz interesariuszy. Korzyści z wdrożenia Strategii i jej realizacji, jakie powinny odnieść same organizacje oraz mieszkańcy, lokalny samorząd i inne podmioty działające na terenie dzielnicy obejmują szerokie spektrum zagadnień. Przede wszystkim odnoszą się one jednak do możliwej zmiany sytuacji sektora pozarządowego, zmierzającej do dalszej jego profesjonalizacji, rozwoju związanego z intensywną współpracą pozafinansową przy budowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz poszerzaniem sfery zlecania zadań jednostek samorządu terytorialnego (JST) i tworzeniu zachęt do angażowania środków finansowych ze źródeł zewnętrznych. Najtrudniejsza sytuacja dotyka liczną grupę organizacji opierających swoją działalność wyłącznie na energii społecznej. To w niej kumulują się istotne problemy sektora organizacji pozarządowych, m.in. formalizujące działalność przepisy prawa (np. rachunkowość, współpraca z samorządem), postawy mieszkańców (bierność społeczna, niski poziom filantropii indywidualnej), zróżnicowane nastawienie administracji publicznej, nieumiejętność kooperacji z innymi organizacjami. Dodatkowo, coraz wyraźniejszym trendem w polityce społecznej staje się zwrócenie w kierunku działań małych organizacji, niesformalizowanych grup, a nawet pojedynczych obywateli. Wyraźne symptomy możemy zaobserwować w praktyce funkcjonowania samorządu m.st. Warszawy, który wprowadził na rzecz tej grupy pierwsze mechanizmy wsparcia – w tym małe dotacje, budżet obywatelski (partycypacyjny) czy inicjatywę lokalną. Do takiej sytuacji warszawskie, w tym południowo-praskie organizacje pozarządowe również powinny się przygotować, korzystając z oferty organizacji wsparcia (np. Stowarzyszenie Wspierania Aktywności Lokalnej CAL czy Stołecznego Centrum Współpracy Obywatelskiej), budując stabilne zespoły w oparciu o zróżnicowane źródła finansowe, pogłębiając i poszerzając zakres swych działań statutowych również w stronę zadań sfery publicznej. Na potrzeby niniejszego dokumentu przyjmuje się dwuletni okres obowiązywania Strategii Współpracy, tj. lata 2015-2017. Po tym czasie powinna nastąpić ocena stanu realizacji zakładanych działań, które mieszczą się w trzech obszarach - tworzenia polityk publicznych w dzielnicy, realizacji zadań publicznych i tworzenia warunków rozwoju prasko-południowego sektora organizacji pozarządowych – oraz ocena poziomu satysfakcji ze współpracy organizacji pozarządowych i samorządu dzielnicy. Celem strategicznym w obszarze tworzenia polityk publicznych w dzielnicy jest zwiększenie wpływu i znaczenia inicjatyw obywatelskich, w szczególności organizacji pozarządowych, w procesie planowania i realizacji dzielnicowych programów i planów działań. Do kategorii celów szczegółowych w tym obszarze należy zwiększenie liczby opracowywanych i konsultowanych z udziałem przedstawicieli sektora pozarządowego dokumentów planistycznych dzielnicy, szczególnie w podziale branżowym (kultura, polityka społeczna, edukacja i in.). Celem strategicznym w obszarze realizacji zadań publicznych dzielnicy jest wzrost zakresu współpracy dzielnicy i prasko-południowych organizacji pozarządowych przy realizacji wspólnych działań na rzecz mieszkańców dzielnicy. Celem szczegółowym w tym obszarze jest wdrożenie i rozwój nowych oraz upowszechnienie sprawdzonych i skutecznych form i metod pracy organizacji trzeciego sektora w realizacji zadań publicznych. Celem strategicznym w obszarze tworzenia warunków rozwoju prasko-południowego sektora organizacji pozarządowych jest podnoszenie jakości i dostępności działań organizacji i inicjatyw społecznych, zaś celem szczegółowym - rozwój kompetencji kadr wolontariackich, członkowskich i pracowniczych organizacji pozarządowych oraz dążenie do zwiększenia współpracy różnych środowisk zainteresowanych rozwojem społecznym dzielnicy. IV. Zasady współpracy – fundament prasko-południowej Strategii Współpracy Dojrzała współpraca między sektorem pozarządowym, a samorządem terytorialnym wymaga spełnienia szeregu warunków. Musi ona opierać się na wzajemnym zrozumieniu i chęci współpracy, ale także na określonym zbiorze zasad. Znaczna ich część znajduje się w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Pełnią one rolę ram prawnych dla współpracy, w tym również dla Strategii Współpracy, określając obowiązki obu stron, zwłaszcza samorządów. Kilka kolejnych zasad wynika z powszechnie zrozumiałych i akceptowanych zasad współżycia społecznego. Sprowadzają się one do dbałości o dobro wspólne lokalnej społeczności i o dobrostan jej mieszkańców, a zwłaszcza tych, którzy mają trudności w korzystaniu z różnorodnych dóbr publicznych (osoby zagrożone lub wykluczone społecznie). Zasada pomocniczości (subsydiarności) oznacza, że lokalne problemy powinny być rozwiązywane u samego źródła. Jeśli sami obywatele mają potencjał do poradzenia sobie z nimi, to lokalna władza powinna pozostawić im właściwe pole do działania. Zasada suwerenności mówi o tym, że partnerzy współpracy zachowują niezależność we wzajemnych relacjach. Przy czym zasada ta zapewnia obu partnerom prawo do wzajemnej konstruktywnej wymiany opinii, w tym opinii krytycznych, do własnej reprezentacji oraz do wzmacniania swoich struktur organizacyjnych dla wzbogacania potencjału efektywnego działania. Zasada partnerstwa zakłada współdziałanie suwerennych partnerów na rzecz celów, które są kluczowe dla rozwoju lokalnej społeczności i dobrostanu obywateli. Podejmują oni wspólne wysiłki w przekonaniu, że dzięki łączeniu zasobów i kompetencji osiągną lepsze rezultaty dla lokalnej społeczności. Partnerstwo zakłada, że wszystkie strony współpracują ze sobą w oparciu o zasady współudziału, współdecydowania i współodpowiedzialności. Zasada jawności zakłada, że partnerzy współpracy wzajemnie udostępniają sobie pełną i prawdziwą informację na temat obszarów swojego działania, które są istotne z punktu widzenia budowana wysokiej jakości partnerstwa. Informacja powinna być udostępniana w adekwatnych formach (możliwość dostępu, odpowiednie formaty), powinna być adekwatna pod względem treści (ważne elementy potrzebne dla odbiorcy, wysoki poziom klarowności przekazu). Zasada efektywności wymaga od partnerów współpracy stałego podnoszenia potencjału do sprawnego realizowania zadań publicznych. Powinny być one wykonywane w oparciu o reguły gospodarności (oszczędniej), tworzenia maksymalnej wartości za określone nakłady (value for money) i szanowania publicznych zasobów. Natomiast zasada uczciwej konkurencji zakłada, że wszystkie odpowiednio przygotowane podmioty mają szansę rywalizować o możliwość wykonywania zadań publicznych. W oparciu o zasady uczciwej konkurencji można znaleźć najbardziej efektywnego realizatora usług publicznych, czy zadania publicznego. Efektywna współpraca w lokalnych społecznościach może wspierać się na jeszcze dłuższej liście bardziej szczegółowych zasad. Warto wziąć pod uwagę wspomniane już powyżej zasady: zasadę partycypacji i zasadę solidarności. Ponadto istotna wydaje się zasada standaryzacji (jako jednego z ważnych elementów zapewniania wysokiej jakości usług świadczonych przez organizacje) i zasada innowacyjności (jako jednej z podstawowych kompetencji społecznych jakimi cechują się działania organizacji pozarządowych), czy zasada kontroli społecznej. Jedną z najważniejszych zasad, która co prawda nie pojawia się w Ustawie o działalności pożytku, ale która stała się fundamentem modelu współpracy jest zasada kultury współpracy. Jest ona tłumaczona jako zasada wyznaczająca wszystkie nieformalne, nieinstytucjonalne, „miękkie” elementy współpracy JST i NGO, takie jak wspólny język, zdolność do zrozumienia uwarunkowań, w jakich funkcjonuje druga strona, podzielanie i wspólne rozumienie podstawowych wartości i zasad współpracy (np. zasady partnerstwa) czy wzajemny pozytywny wizerunek. Nakłada się na to częsty osobisty kontakt, nieformalność relacji, wzajemny szacunek, życzliwość i chęć pomocy. Powyższe zasady – zarówno ustawowe, jak i fakultatywne - mogą i powinny być wykorzystywane w różnorodnych kontekstach, w których funkcjonują lokalne społeczności. Co najważniejsze zaś, zasady powyższe powinny stanowić fundament trwałego systemu współpracy, którego zarysy znajdują się w niniejszej Strategii Współpracy, gdzie 1) normy i procedury stoją na straży praw i obowiązków obywateli wobec wspólnoty i wspólnoty - z jej instytucjami - wobec obywateli, a 2) działania nakierowane na rzecz wspólnie określonych celów realizowane są w oparciu o zaufanie i wiarę w dobre intencje. V. Płaszczyzny Strategii Współpracy i kluczowe obszary działania Niniejsza Strategia opiera się na „Modelu współpracy”, opracowanym przez Departament Pożytku Publicznego MPiPS oraz szereg partnerów ze sfery NGO i JST. Wskazuje on na istnienie w każdej jednostce samorządu terytorialnego trzech płaszczyzn, wspólnie tworzących – choć w różnej konfiguracji, zależnej od istniejącej kultury i uwarunkowań współpracy – całościowe podejście danego samorządu do lokalnych organizacji pozarządowych. Te trzy płaszczyzny to: 1) Tworzenie polityk publicznych 2) Realizacja zadań publicznych 3) Infrastruktura współpracy Płaszczyzna I – tworzenie polityk publicznych – rekomenduje rozwiązania sprzyjające udziałowi organizacji pozarządowych w procesie tworzenia planów, programów i strategii zaspokajania potrzeb mieszkańców i rozwiązywania problemów społecznych na jak najwcześniejszym etapie. Zwiększa to szansę na lepsze przygotowanie takich polityk oraz programów i strategii, które będą bardziej dostosowane do potrzeb różnych grup. Ponadto polityki tworzone w partnerstwie pobudzają zainteresowanie społeczności współudziałem w ich planowaniu i realizacji. Płaszczyzna II – realizacja zadań publicznych – opisuje narzędzia współpracy finansowej i pozafinansowej, a także realizacji projektów partnerskich. Należą do nich różne formy zlecania zadań oraz ich realizacji w formie inicjatywy lokalnej, a także cały katalog form niefinansowych, szczególnie ważnych dla długofalowego rozwoju kultury współpracy, a często niedocenianych. Wykaz finansowych i niefinansowych form współpracy znaleźć można w warszawskim Programie Współpracy, uchwalanym corocznie od 2004 r. Warto podkreślić, że prasko-południowy katalog tego typu narzędzi współpracy powstał w ramach zespołu ds. usprawnień w ramach projektu i jest dostępny na stronie internetowej urzędu dzielnicy. Płaszczyzna III – infrastruktura współpracy – wskazuje konieczność wzmacniania potencjału lokalnego sektora pozarządowego z udziałem jednostek samorządu terytorialnego, co jest konieczne dla ich rozwoju, samodzielności, a w rezultacie dla coraz lepszej współpracy przy wdrażaniu polityk publicznych i realizacji zadań. 1. Tworzenie i wdrażanie polityk publicznych we współpracy Urzędu Dzielnicy Praga-Południe i organizacji pozarządowych. Celem strategicznym jest zwiększenie udziału zorganizowanych grup mieszkańców w procesie tworzenia i realizacji polityk Dzielnicy Praga-Południe, realizowany poprzez udział organizacji pozarządowych w tworzeniu planów, programów i strategii zaspokajania potrzeb i rozwiązywania problemów społecznych. Współpraca partnerów w osiąganiu tak zdefiniowanych celów odbywa się szczególnie poprzez: 1) wzajemne informowanie się partnerów o planach, zamierzeniach i kierunkach działań; 2) współtworzenie strategii i programów o charakterze polityk publicznych; 3) konsultowanie założeń projektów i aktów normatywnych dotyczących współpracy z NGO; 4) tworzenie rozwiązań prawnych i instytucjonalnych. Rekomendowane narzędzia i wzorce działania w tworzeniu i wdrażaniu polityk publicznych to: • Stosowanie kanałów komunikacji gwarantujących potwierdzenie dotarcia i otrzymania informacji zwrotnej - wymiana informacji powinna odbywać się kanałami preferowanymi przez społeczność lokalną (baza adresów e-mailowych oraz pocztowych - obie formy dystrybucji informacji stosowane są równolegle); • System publikowania informacji ważnych dla organizacji pozarządowych (strona internetowa samorządu zawiera podstronę dotyczącą organizacji pozarządowych); • Spotkania informacyjne poświęcone prezentacji osiągnięć, planów i zamierzeń samorządu dzielnicy w zakresie współpracy z NGO (co najmniej jedno spotkanie rocznie współorganizowane przez samorząd i organizacje pozarządowe skupione w DKDS); • Procedura zbierania informacji prezentujących opinie organizacji (np. okresowe badanie Indeksem Jakości Współpracy z udziałem organizacji skupionych w DKDS, prowadzone w ramach samooceny niniejszej Strategii); • Identyfikacja problemów i potrzeb lokalnych z udziałem prasko-południowych organizacji pozarządowych (samorząd opracowuje wieloletnie strategie i programy na podstawie danych statystycznych oraz informacji i rekomendacji wypracowanych z udziałem NGO), które przedkładają się na lokalne projekty działań w poszczególnych branżach; • Zadaniowe grupy robocze powoływane doraźnie do koordynacji działań w zakresie realizacji polityk publicznych; • Realizacja polityk publicznych oparta jest o partnerstwa. 1.1. Współpraca Dzielnicy Praga-Południe z DKDS przy tworzeniu i wdrażaniu polityk publicznych Dzielnica Praga-Południe nie ma ściśle określonej procedury diagnozowania problemów społecznych, a odpowiednie badania prowadzone są każdorazowo w ramach przygotowywanych projektów dokumentów planistycznych. Organizacje pozarządowe są włączane w proces diagnoz problemów, nie ma to jednak charakteru systemowego opartego na jednolitych zasadach w każdym obszarze realizowanych polityk publicznych. W zakresie tworzenia programów branżowych – w dziedzinie polityki społecznej, kultury, edukacji i in. – oraz dokumentów interdyscyplinarnych (np. Strategia Współpracy) organizacje powinny włączać się na każdym etapie prac nad tymi rozwiązaniami, w tym planowania dokumentów i ich tworzenia. Dlatego właściwym wydaje się organizowanie przez Dzielnicę wspólnie z organizacjami pozarządowymi corocznego forum prezentującego opinie i propozycje organizacji w zakresie dzielnicowych polityk branżowych, a także rekomendacje odnośnie priorytetowych obszarów problemowych i możliwych form rozwiązań tych kwestii. Rekomendacje zmian powinny objąć też prasko-południową Dzielnicową Komisję Dialogu Społecznego. Poszczególne organizacje, a nawet zespoły robocze tworzone przez DKDS powinny konsultować kwestie podejmowane przez zespoły i wydziały dzielnicy dotyczące diagnozowania lokalnych problemów oraz formułowania potrzeb i rozwiązań w poszczególnych obszarach polityk publicznych. Włączenie się członków Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego oraz innych NGO w prace nad dzielnicowymi strategiami i planami zaowocuje podniesieniem jakości proponowanych przez Dzielnicę rozwiązań oraz ich oceną. Rekomendowane jest dla DKDS w sferze opiniowania i konsultacji działanie bardziej proaktywne. Komisja powinna proponować konkretne zapisy i projekty dokumentów, a także aktywnie współuczestniczyć – poprzez swoich przedstawicieli – w pracach innych ciał i organów tworzących politykę publiczną w obszarach – branżowym czy horyzontalnym – funkcjonowania organizacji III sektora na Pradze-Południe. Przykładowe sfery wymagające zaangażowania DKDS to: • • • polityka branżowa w dzielnicy (np. pomoc w tworzeniu Rady Seniorów, Młodzieżowej Rady Dzielnicy, dalsze rekomendacje do Budżetu Partycypacyjnego; uwagi do Rocznego i Wieloletniego Program Współpracy m.st. Warszawa i organizacji pozarządowych; Kolejne edycje prasko-południowej Strategii Współpracy Dzielnicy Praga-Południe z organizacjami pozarządowymi. Ciekawym pomysłem wydaje się organizowanie częstszych spotkań DKDS z udziałem innych niż pozarządowe środowisk. W takiej formule Komisja może stać się istotnym forum integrującym różne środowiska zainteresowane społecznym rozwojem dzielnicy, pozwoli to też na ewentualne pozyskanie przez NGO nowych zasobów i wzrost instytucjonalnego i merytorycznego zaplecza dla działań organizacji. Ciałami wspomagającymi prace merytoryczne w wybranych obszarach branżowych mogą być Dzielnicowa Rada Seniorów i Młodzieżowa Rada Dzielnicy oraz dzielnicowy zespół ds. budżetu obywatelskiego. Istotnym zadaniem dla Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego powinno być uporządkowanie działań związanych z budowaniem infrastruktury współpracy pomiędzy organizacjami oraz między innymi grupami i środowiskami. Dobrym początkiem jest inicjowanie i współudział w organizacji imprez otwartych, w czasie których są pokazywane i promowane działania poszczególnych organizacji pozarządowych, liderów społecznych, wolontariuszy, co na Pradze-Południe ma miejsce co najmniej od 3 lat. Tego typu inicjatywy są doskonałą zachętą dla mieszkańców do większej aktywności społecznej, jak również do włączania się w diagnozowanie i konsultacje społeczne. Również budowanie współpracy pomiędzy samymi NGO pozwala im zwiększyć swoje kompetencje, poznać inne rozwiązania, nawiązywać lokalne partnerstwa przy realizacji różnych działań, wymieniać zasobami itd. Wzrost kontaktów międzyludzkich to budowanie kapitału społecznego, które będzie owocowało w działaniu w kolejnych latach. Osobnym wątkiem pozostaje tu inicjowanie przez DKDS, jak najbardziej pożądanego, okresowego procesu autoewaluacji, w czym samorząd dzielnicy upatruje ważny czynnika rozwoju współpracy pomiędzy prasko-południowymi organizacjami pozarządowymi. 1.2 Intensyfikacja konsultacji społecznych na Pradze-Południe W Polsce istnieje szereg uregulowań dotyczących procesu konsultacji. Zalecenia dotyczące konsultacji znajdują się w licznych ustawach, rozporządzeniach i innych przepisach. Podstawą do przeprowadzania konsultacji na poziomie samorządowym są w szczególności ustawy samorządowe oraz szereg ustaw prawa materialnego (np. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, o pomocy społecznej i in.). Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, która w art. 5 wymienia pośród form współpracy administracji i organizacji pozarządowych konsultowanie z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 , a także radami pożytku publicznego w przypadku ich utworzenia, projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji. Nowelizacja ustawy z roku 2010 wprowadziła dodatkowo obowiązek konsultowania aktów prawa miejscowego oraz programów współpracy z organizacjami pozarządowymi z radami działalności pożytku publicznego lub organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy. Organy uchwałodawcze jednostek samorządu terytorialnego zostały zobligowane do określenia, w drodze uchwały, szczegółowych zasad konsultacji tych dokumentów. Każda z ustaw samorządowych dopuszcza jednocześnie możliwość prowadzenia konsultacji w „sprawach ważnych dla gminy, powiatu, województwa”. Konsultacje mają wtedy charakter nieobowiązkowy, fakultatywny. To samorząd decyduje o tym, czy dana sprawa wymaga zasięgnięcia opinii mieszkańców, czy nie. Również Ustawa o działalności pożytku rekomenduje tworzenie rad działalności jako ciał opiniodawczych i konsultacyjnych. W Warszawie rolę taką pełnią też Komisje Dialogu Społecznego oraz – na poziomie dzielnic – Dzielnicowe Komisje Dialogu Społecznego. Konsultacje prowadzone w szczególności z DKDS mogą przyczynić się do silniejszego włączenia organizacji pozarządowych w procesy projektowania programów strategicznych i planów operacyjnych Dzielnicy Praga-Południe. Dlatego też należy: włączyć organizacje branżowe w tworzenie i konsultacje polityk publicznych. Szczególnie ważnym jest powiązanie DKDS z tworzeniem i realizacją programów i strategii, które tworzone będą w najbliższym czasie; w procedurach konsultacji społecznych koniecznym jest uwzględnienie organizacji pozarządowych na etapie tworzenia założeń do dokumentów, w tym poprzez zaangażowanie DKDS; konieczne są działania edukacyjne dla NGO i urzędników o roli i znaczeniu konsultacji. Rekomendowane narzędzia i mechanizmy konsultacji społecznych wynikają z procedury przyjętej na podstawie uchwały Nr L/1440/2013 Rady m.st. Warszawy z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowego sposobu konsultowania z Warszawską Radą Działalności Pożytku Publicznego lub organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, projektów aktów prawa miejscowego w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji (Dz. U. Woj. Maz. poz. 2933). Więcej na: http://konsultacje.um.warszawa.pl/ Konsultacje – w szczególności z organizacjami pozarządowymi - nie powinny odbywać się incydentalnie, ani przypadkowo, nie powinny mieć charakteru akcyjnego. Optymalnym rozwiązaniem jest uczynienie z konsultacji stałego elementu zarządzania i podejmowania decyzji w ważnych dla organizacji sprawach. Dlatego konsultacje ogłaszane przez Dzielnicę zgodnie z procedurą miejską powinny być uzupełniane przez konsultacje przeprowadzane w trybie roboczym z organizacjami skupionymi w DKDS. Pozwoli to na szybsze pozyskanie przez Dzielnicę propozycji innych rozwiązań, czy też punktów widzenia na interesujące samorząd kwestie znajdujące się obszarze działań organizacji. Z drugiej strony, efekty merytoryczne przeprowadzanych przez DKDS w takim oddolnym trybie konsultacji powinny służyć samorządowi dzielnicy jako pełnowartościowy materiał. PODSUMOWANIE Cele i działania: Rozwój współpracy samorządu Dzielnicy Praga-Południe i lokalnych organizacji pozarządowych jest długotrwałym procesem wymagającym systematycznych kontaktów obu partnerów, ukierunkowanym na podnoszenie jakości życia mieszkańców dzięki tej współpracy i opartym o respektowane przez obie strony zasady współpracy. Ze strony organizacji pozarządowych odpowiedzialność za rozwój współpracy z samorządem dzielnicy niesie Dzielnicowa Komisja Dialogu Społecznego, stąd konieczne jest poszerzenie form kontaktu pomiędzy DKDS a samorządem dzielnicy, tak aby na możliwie najwcześniejszym etapie wspólnie można było kształtować priorytety zadań przy jednoczesnej dbałości o różnorodność grup docelowych. Rezultaty i produkty: - podniesienie poczucia wpływu na szeroko rozumiane decyzje samorządu dzielnicy wśród członków DKDS, - zwiększenie liczby wspólnych spotkań branżowych NGO z odpowiednimi wydziałami i zespołami samorządu dzielnicy, a także zwiększenie aktywności zespołów branżowych w samej DKDS, - zwiększenie częstotliwości konsultacji z organizacjami pozarządowymi, przeprowadzanych w sposób możliwie efektywny, w tym organizowanie spotkań i konsultacji ad hoc (zbierania opinii), w miarę potrzeb, pomiędzy samorządem dzielnicy a DKDS. 2. Realizacja pozarządowe zadań Dzielnicy Praga-Południe przez organizacje Celem strategicznym jest wzrost zakresu współpracy samorządu dzielnicy i praskopołudniowych organizacji pozarządowych przy realizacji wspólnych działań na rzecz mieszkańców dzielnicy, osiągany poprzez: a) współpracę finansową przy realizacji zadań publicznych, b) współpracę pozafinansową. Realizacja współpracy w tych obszarach daje możliwość wykorzystania w pełni potencjału partnerów w realizacji zadań publicznych. Należy jednak pamiętać, że współpraca ta musi być oparta na podstawowych zasadach, których zrozumienie przy realizacji współpracy w tej płaszczyźnie jest kluczowe dla osiągnięcia zakładanego celu, którym jest realizacja zadań publicznych w najbardziej skuteczny i efektywny sposób. 2.1. Finansowe pozarządowymi formy współpracy Dzielnicy Praga-Południe z organizacjami Głównym trybem zlecania zadań publicznych przez m. st. Warszawa są otwarte konkursy ofert na realizację zadań publicznych, które są przygotowywane i przeprowadzane przez biura Urzędu m.st. Warszawy oraz wydziały i zespoły dla dzielnic m.st. Warszawy. Są to odpowiednio zadania o charakterze ogólnomiejskim i zadania o charakterze dzielnicowym. Praga-Południe zajmuje przedostatnie miejsce w Warszawie pod względem stosunku złożonych do dofinansowanych wniosków (42%), niższy wynik ma tylko Śródmieście (36%). Zdecydowanymi liderami w tej dziedzinie są Targówek i Ursus, gdzie skuteczność aplikacji jest niemal dwukrotnie większa i wynosi 80% (przy czym średnia skuteczność ubiegania się o środki dla organizacji w Warszawie to 56%). Za: „Współpraca Dzielnicy Praga-Południe z organizacjami pozarządowymi. Desk Research” 2014 s. 34 (opr. na podstawie materiałów Stowarzyszenia KLON/JAWOR) Warto jednak zwrócić uwagę, że liczba przyznanych dotacji była dość wysoka i pod tym względem Praga-Południe należała do jednej z najlepszych dzielnic w Warszawie. Oznacza to, że na omawianym obszarze dość aktywnie działają organizacje pozarządowe szczególnie w aspekcie aplikowania o dotację na realizację zadań publicznych. W odniesieniu do ilości organizacji działających na Pradze-Południe jest to dobry rezultat obrazujący wysoką aktywność organizacji pozarządowych, na co wskazuje analiza dostępnych raportów z badań dotyczących organizacji pozarządowych działających dla społeczności lokalnej. Obok dostrzegalnej aktywności organizacji pozarządowych w ubieganiu się o środki w ramach dotacji miejskich zauważyć można, że wysokość dostępnych środków zarezerwowanych na wdrażanie poszczególnych działań w zakresie realizacji zadań publicznych nie jest wystarczająca w stosunku do zgłaszanych przez organizacje potrzeb. Wskazują na to zestawienia obrazujące wysokość dotacji w stosunku do kwoty wnioskowanej przez lokalne organizacje. Tym samym biorąc pod uwagę wysokość dotacji przyznawanych przez Dzielnicę Praga-Południe w roku 2012, to spośród wszystkich dzielnic Warszawy plasowała się na przedostatnim miejscu. Zauważalne jest, że wnioskodawcy średnio nie uzyskują nawet połowy kwoty wnioskowanej w ramach konkursów dotacyjnych. Najczęstszą przyczyną takiego stanu rzeczy w ramach miejskich dotacji jest w dużej mierze wartość merytoryczna zgłaszanych wniosków. Wśród dotacji przyznawanych na przestrzeni ostatnich dwóch latach przez Dzielnicę PragaPołudnie m.st. Warszawy dominują dotacje z obszaru sportu i rekreacji, np. w 2014 r. było to ponad 90 umów. W ramach prac prowadzonych przez Zespół Sportu i Rekreacji zawarto ponad połowę wszystkich umów w stosunku do pozostałych dotacji przyznanych przez Dzielnicę Praga-Południe m.st. Warszawy. Ich liczba w ostatnich dwóch latach jest niemal taka sama. Także wartość zawieranych w ramach prac Zespołu Sportu i Rekreacji umów jest jedną z najwyższych, choć spośród wszystkich komórek organizacyjnych samorządu dzielnicy to Wydział Spraw Społecznych i Zdrowia przyznaje jednostkowo największe dotacje, sięgające do 200 000 zł. Powyższe informacje wskazują na istnienie stabilnej bazy finansowej w obszarze realizacji zadań publicznych przez organizacje pozarządowe. Współpraca przy realizacji zadań publicznych odbywa się w oparciu o roczny Program Współpracy oraz formy współpracy finansowej (głównie konkursy) oraz niefinansowej. Obecnie realizowane zadania publiczne przekazywane są organizacjom pozarządowym w zdecydowanej większości przypadków w oparciu o roczne umowy (wyjątkiem są umowy wieloletnie realizowane przez Wydział Spraw Społecznych i Zdrowia). Zadania prowadzone są najczęściej w oparciu o oddolne pomysły i modele, rzadziej o standard ustawowy (pomoc społeczna). W zakresie realizowanych zadań publicznych nadal palącym problemem jest jakość przedstawianych ofert i realność projektów. Na poziomie dzielnicy nie ma oferty programów edukacyjnych w zakresie przygotowania projektów i wniosków dotacyjnych (organizacje mogą korzystać w tym zakresie z pomocy Stołecznego Centrum Współpracy Obywatelskiej, które prowadzi bezpłatne szkolenia dla liderów społecznych). Zasadnym jest zatem zachęcanie organizacji pozarządowych, np. poprzez informowanie członków DKDS umieszczanie ogłoszeń na podstronie Urzędu Dzielnicy poświęconej NGO, wysyłkę maili ze strony dzielnicowego koordynatora współpracy – do korzystania z dostępnych szkoleń, oferowanych przez Urząd m.st. Warszawy i jego partnerów. Koniecznym jest nie tylko podniesienie jakości przygotowanych ofert i rozliczeń, np. poprzez wspólne szkolenia dla organizacji pozarządowych i przedstawicieli kluczowych dla współpracy wydziałów. Istotne jest również wzmocnienie organizacji na etapie rozliczania zadań publicznych (dostępna jest ogólnomiejska oferta SCWO, które prowadzi nieodpłatnie takie szkolenia), gdyż jakość rozliczeń otrzymanych dotacji często nie jest najwyższa. Stąd na poziomie realizacji usług zgodnie z przedstawionymi rekomendacjami konieczne jest dalsze wsparcie merytoryczne przy przygotowaniu i rozliczaniu ofert na realizację zadań publicznych. Warto również rozwijać w tym obszarze możliwość: a) sukcesywnego tworzenia i wprowadzania standardów usług oraz wskaźników merytorycznych jakościowych do realizacji zadań publicznych, w oparciu o bieżącą współpracę wydziałów i zespołów urzędu dzielnicy oraz organizacje skupione w DKDS; b) częstszego powierzania realizacji zadań publicznych w oparciu o standardy realizacji zadań/usług publicznych i umowy wieloletnie; c) w przypadku zakupu usług od organizacji pozarządowych porównanie cen na rynku przy wyborze oferenta przy kwotach poniżej 30 tys. euro, stosowanie zasad zamówień publicznych, w tym zasady konkurencyjności, w tym klauzule społeczne; d) wskazania priorytetowych kwestii społecznych nie objętych dotychczas ofertą organizacji pozarządowych i ogłaszania na rzecz ich rozwiązania otwartych konkursów ofert; e) wskazania, które z zadań publicznych w dzielnicy szczególnie powinny być realizowane w ramach ofert wspólnych, ze względu na efektywne wykorzystanie potencjału lokalnego; f) składanie i rozpatrywanie wniosków o realizację zadania publicznego, z pominięciem otwartego konkursu ofert (art. 19a UDPPW). 2.2. Współpraca pozafinansowa przy realizacji zadań publicznych Zgodnie z zapisami Programu Współpracy, współpraca niefinansowa stanowi istotny element współdziałania m.st. Warszawa z organizacjami pozarządowymi. Jedną z rozwijających się form takiej współpracy na Pradze-Południe jest Dzielnicowa Komisja Dialogu Społecznego, której potencjalne znaczenie jako ważnego miejsca wymiany informacji i poglądów, dyskusji oraz podejmowania ustaleń i propozycji może być szerzej wykorzystywane zarówno przez same organizacje, jak i współpracujący z nimi samorząd dzielnicy. W 2009 roku, w oparciu o program współpracy m.st. Warszawy z organizacjami pozarządowymi i na podstawie woli organizacji pozarządowych Burmistrz Dzielnicy powołał do życia Dzielnicową Komisję Dialog Społecznego. Na podstawie bazy danych 2013 roku formalnie członkami DKDS Praga-Południe w tym okresie było 67 organizacji. Komisja ma charakter inicjatywno-doradczy, a do jej zadań należy m.in.: 1) opiniowanie i współtworzenie dokumentów i projektów aktów prawnych wydawanych przez organy urzędu dzielnicy, 2) opiniowanie projektów aktów prawnych oraz opiniowanie projektów ogłoszeń konkursowych, 3) delegowanie przedstawicieli do udziału w zespołach rozpatrujących oferty o przyznanie dotacji, 4) współpraca z samorządem dzielnicy w celu polepszenia i podwyższenia efektywności działań kierowanych do mieszkańców m.st. Warszawy, 5) określanie potrzeb społecznych mieszkańców dzielnicy i sposobu ich zaspokajania, 6) występowanie do władz Miasta z odpowiednimi wnioskami w zakresie swojej działalności, 7) aktywna współpraca z Warszawskim Forum Dialogu społecznego i komisjami. Z pewnością DKDS może sprzyjać efektywnej współpracy merytorycznej pomiędzy samorządem dzielnicy, a poszczególnymi branżami sektora pozarządowego. Narzędziem takiej współpracy powinny być przede wszystkim zespoły tematyczne, powołane na stałe przez DKDS, z którymi bezpośrednio kontaktować się będą poszczególne wydziały i zespoły urzędu dzielnicy. Podobną funkcję mogą pełnić zespoły krótkookresowe (ad hoc) tworzone do konkretnych kwestii, następnie – po zakończeniu sprawy - rozwiązywane. Sporządzeniem procedury współpracy obu partnerów w tym zakresie mógłby zająć się dzielnicowy koordynator współpracy, z udziałem przedstawicieli DKDS oraz urzędu dzielnicy. W zakresie współpracy pozafinansowej obserwuje się w Dzielnicy Praga-Południe tendencję wzrostową. Nie da się policzyć wsparcia, jakiego każdego niemal dnia udzielają organizacjom jednostki dzielnicowe - wsparcie sprzętowe, organizacyjne często też ludzkie. W zakresie korzystania z mienia komunalnego lokalne organizacje mogą korzystać z regulacji miejskich określających zasady odnajmowania użytkowych lokali komunalnych na preferencyjnych zasadach (zgodnie z Zarządzeniem Prezydent nr 5923/2014 z dn. 7 maja 2014 r.). Istnieje jednak szereg kwestii, w których warto wprowadzać dzielnicowe rozwiązania pozwalające osiągać pożądane efekty społeczne przy jednoczesnej optymalizacji nakładów. W tym zakresie może m.in. mieścić się ustalanie preferencyjnej stawki wynajmu lokali komunalnych (np. na wzór prowadzonego już Programu Artystyczna Skaryszewska), przeznaczanie pewnej puli lokali na mieszkania chronione i specjalne w nowych inwestycjach dzielnicowych, możliwość korzystania z wolnych powierzchni lokalowych w placówkach samorządu dzielnicy, przeznaczanie wyposażonych lokali na potrzeby organizacji realizujących priorytetowe zadania samorządu dzielnicy, czy też możliwość użyczania organizacjom wolnych powierzchni w lokalach rad osiedli. Celowe jest zatem kontynuowanie – we współpracy z Dzielnicową Komisją Dialogu Społecznego – dyskusji dotyczącej możliwości korzystania z substancji komunalnej przez prasko-południowe organizacje pozarządowe. 2.3. Wnioski w formule partnerstwa projektowego oraz oferty wspólne Rozwój współpracy pomiędzy sektorem obywatelskim i władzami lokalnymi przewiduje możliwość realizacji zadań publicznych w formule partnerstwa projektowego. W Dzielnicy Praga-Południe zrealizowano dotychczas kilka projektów z udziałem NGO i samorządu jako partnerów, istnieją też przykłady wspólnych działań kilku organizacji ze sobą, dzięki czemu Praga-Południe zaczyna być pozytywnie postrzegana jako miejsce dla rozwijania działań partnerskich. Tą tendencję Urząd Dzielnicy Praga-Południe powinien wykorzystać i tworzyć warunki dla kolejnych partnerskich inicjatyw projektowych. Zbieżne jest to z polityką miejską, ponieważ - działając na podstawie art. 28a ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2006 r., Nr 227, poz. 1658 z późn. zm.) – m.st. Warszawa realizuje i pragnie realizować projekty partnerskie z udziałem organizacji pozarządowych, w tym projekty współfinansowane ze środków funduszy europejskich. Tego typu zaproszenia w trybie konkursowym ogłaszane są na stronie europa.um.warszawa.pl/szukamy-partnerow, możliwy jest również udział m.st. Warszawa i jego dzielnic jako partnerów w projektach prowadzonych przez organizacje pozarządowe. Priorytetem dla samorządu dzielnicy jest również zachęcanie organizacji pozarządowych do planowania i składania większej liczby ofert wspólnych, gwarantujących kompleksowe wykonywanie zadań publicznych z korzyścią dla mieszkańców. 2.4. Prasko-południowa inicjatywa lokalna Inicjatywa lokalna jest formą współpracy mieszkańców z przedstawicielami władz samorządu terytorialnego. Jest zarazem dla samorządu jedną z form realizacji zadań publicznych, w Warszawie regulowaną Uchwałą nr LXI/1692/2013 Rady m.st. Warszawy z dnia 11 lipca 2013 roku oraz Zarządzeniem nr 5069/2013 Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 7 października 2013 roku. Najogólniej rzecz ujmując, mieszkańcy, którzy uważają, że konieczna jest określona inwestycja lub inne działania, mogą wystąpić w tej kwestii z pisemnym wnioskiem do Zarządu Dzielnicy, a ten ocenia zasadność propozycji i decyduje o jej podjęciu bądź nie. Sam wniosek może dotyczyć wielu sfer zadań publicznych, a jego inicjatorami mogą być mieszkańcy (pojedyncze osoby lub nieformalna grupa), bądź występująca w ich imieniu organizacja pozarządowa. Najważniejszym jednak elementem tego narzędzia jest to, że w ramach inicjatywy lokalnej, mieszkańcy lub organizacja, oprócz pomysłu na konkretne przedsięwzięcie, deklarują współudział w jego realizacji. Może on polegać na świadczeniu pracy społecznej, na świadczeniach pieniężnych lub rzeczowych. Rekomendacje w tym zakresie: - inicjatywa lokalna powinna być trwałym, opisanym w Strategii Współpracy na kolejny okres lub innych dokumentach planistycznych sposobem aktywizacji mieszkańców Dzielnicy Praga-Południe; - wiedza o inicjatywnie lokalnej, jako sposobie realizacji zadań publicznych we współpracy z mieszkańcami, powinna być powszechna wśród radnych oraz pracowników jednostek dzielnicowych (ośrodek pomocy społecznej, dom kultury, OSIR itd.), a także przedstawicieli innych jednostek (np. rady osiedli); - wiedza o inicjatywie lokalnej powinna być upowszechniana wśród przedstawicieli partnerów i ważnych aktorów społeczności (np. stowarzyszenia, fundacje, parafie, lokalni przedsiębiorcy); - nadrzędną zasadą winno być wykorzystanie energii mieszkańców i organizacji pozarządowych, przejawiającej się w pomysłach na działania, doborze sposobu ich realizacji oraz chęci wniesienia realnego wkładu rzeczowego lub własnej pracy. Dla jednostki samorządu terytorialnego ekonomiczne korzyści ze stosowania inicjatywy lokalnej są przekonującym argumentem przemawiającym za jej wdrożeniem, warto też pamiętać o wpływie tego narzędzia na rozwój różnych form aktywności mieszkańców i organizacji. Inicjatywa lokalna może służyć jako mechanizm realizacji tych zadań publicznych, których podejmują się podmioty nieposiadające osobowości prawnej, a zatem te, które nie mogą otrzymać dotacji w drodze konkursu. Mogą to być koła zainteresowań, kluby seniora, grupy samopomocowe. Inicjatywa lokalna tworzy możliwość sformalizowania współpracy oraz nadania podstawy prawnej do wydatkowania środków z budżetu Miasta. Dzięki temu również sami obywatele będą śmielej podejmować się różnych „lekkich” form współpracy między sobą, wiedzą bowiem, że zawsze jest pewna możliwość wsparcia ich starań ze strony urzędu dzielnicy. PODSUMOWANIE Cele i działania: Realizacja zadań samorządu dzielnicy związana jest z dobrą współpracą z partnerami, którzy taką ofertę mogą wykonywać na zlecenie samorządu. Korzystne jest przy tym dla obu stron uzgodnienie i wykorzystywanie szerokiego wachlarza różnorodnych form finansowej i niefinansowej współpracy. Efektem tego będzie dostarczanie mieszkańcom Dzielnicy Praga-Południe wysokiej jakości usług, zmiana struktury finansowania zadań publicznych włączająca środki ze źródeł zewnętrznych oraz wkład pracy wolontariuszy i członków stowarzyszeń, a także lepsze wykorzystanie zasobów niefinansowych samorządu dzielnicy: preferencyjne warunki najmu, inwestycja w remont (odliczanie nakładu od czynszu), wsparcie inicjatyw NGO (materiały promocyjne i informacyjne, infrastruktura, udostępnianie pomieszczeń), podnoszenie kwalifikacji (szkolenia z zakresu pozyskiwania finansowania z różnych źródeł). Innowacyjnymi formami współpracy samorządu dzielnicy z organizacjami pozarządowymi są też wspólne projekty z udziałem obu partnerów oraz stopniowe wdrażanie idei inicjatywy lokalnej. Rezultaty i produkty: - wzrost liczby ofert organizacji pozarządowych spełniających kryteria formalne w konkursach ogłaszanych przez urząd dzielnicy, - zwiększenie kwoty środków pozyskiwanych ze źródeł zewnętrznych przez praskopołudniowe organizacje pozarządowe, - ustalenie zasad i procedur w zakresie form współpracy niefinansowej, wynikających ze wspólnych ustaleń obu partnerów, - złożenie w roku przynajmniej 2 wniosków o realizację zadań samorządu dzielnicy w formule inicjatywy lokalnej. 3. Wsparcie inicjatyw obywatelskich i rozwoju prasko-południowego III sektora Celem strategicznym w obszarze tworzenia warunków rozwoju prasko-południowego sektora organizacji pozarządowych jest podnoszenie jakości i dostępności działań organizacji i inicjatyw społecznych. 3.1. Edukacja i wsparcie organizacji pozarządowych Obok planowanych szkoleń i działań informacyjnych z zakresu ubiegania się o dotacje w drodze otwartych konkursów ofert, ważnym elementem systemu współpracy powinny być działania samokształceniowe podejmowanie przez przedstawicieli organizacji pozarządowych. Wiele z nich dysponuje bardzo bogatym i wszechstronnym doświadczeniem w obszarze realizacji zadań publicznych, procedur ubiegania się o środki, pozyskiwania różnych partnerów i zarządzania kadrami oraz współpracownikami i wolontariatem. Możliwość spotykania się i dyskutowania tych i podobnych zagadnień w formule grupy samokształceniowej może być jedną z form pracy DKDS. W zakresie przygotowania tego typu spotkań samorząd dzielnicy wspomagać będzie ich inicjatorów organizacyjnie. 3.2. Dzielnicowy koordynator współpracy JST i NGO W Warszawie, ze strony dzielnic oraz zaangażowanych w dzielnicowe sprawy organizacji pozarządowych, coraz częściej artykułowana jest potrzeba funkcjonowania pełnomocników ds. współpracy również na poziomie tych właśnie jednostek pomocniczych. Należy wspomnieć, że warszawskie urzędy dzielnic zarządzają obszarami niejednokrotnie dorównującymi największym miastom w Polsce (np. Mokotów zamieszkuje niewiele mniej osób niż Białystok, a liczba ludności na Pradze-Południe jest porównywalna do Olsztyna). Utworzenie takiego stanowiska jest również uzasadnione wynikami badań, jakie na potrzeby tworzenia Strategii Współpracy przeprowadziło Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL. Pojawiają się w nich postulaty zwiększenia przepływu informacji, skoordynowania współpracy obu partnerów, większego zaangażowania samorządu dzielnicy w tworzenie warunków rozwoju prasko-południowego III sektora, czy też wprost sygnalizowana potrzeba istnienia w urzędzie dzielnicy osoby dzielnicowego koordynatora współpracy. Powyższe oczekiwania są o tyle zasadne, że dzielnicowy koordynator współpracy pomiędzy samorządem dzielnicy a organizacjami stanowić może bardzo istotne ogniwo. Podstawowym zadaniem takiej osoby jest ujęcie oczekiwań, pomysłów i możliwości obu stron w realne i konkretne ramy procedur, narzędzi i dokumentów. Z drugiej strony jest to też pomoc w ustaleniu wspólnych wartości, zasad i formy współpracy. Koordynator współpracy może też korzystać z funkcjonowania innych podmiotów w ramach urzędu dzielnicy, np. powołanego w ramach niniejszego projektu stałego zespołu ds. mediacji, który może mieć rolę wspierającą funkcję pełnomocnika. Do innych zadań takiej osoby może należeć organizowanie współpracy o charakterze finansowym i pozafinansowym, współpraca z Dzielnicową Komisją Dialogu Społecznego, dbanie o jednolite procedury poszczególnych komórek organizacyjnych urzędu dzielnicy w zakresie przyznawania dotacji, pomoc w nawiązywaniu kontaktów miedzy organizacjami a samorządem dzielnicy, monitorowanie aktualizacji przepisów prawnych dotyczących współpracy i inne. Siłą dzielnicowego koordynatora współpracy może być z pewnością sposób rekrutacji i umocowania. Rekomendowaną praktyką jest przeprowadzenie przez urząd dzielnicy otwartego konkursu na to stanowisko, które, co równie ważne, musi być umocowane bezpośrednio pod zwierzchnictwem Burmistrza Dzielnicy. Daje to mocną dyspozycję do pełnienia przez koordynatora jego zasadniczych funkcji oraz wprowadzania realnych zmian w optymalnym czasie. 3.3. Rozwój Partnerstw Lokalnych na Pradze-Południe W oparciu o doświadczenia wielu krajów można stwierdzić, że długofalowa praca ze społecznością, nakierowana na jej upodmiotowienie i zaangażowanie nie powinna zaczynać się od dyskusji wokół pieniędzy i zakresu władzy. Rozwój społeczności lokalnej najlepiej radzi sobie ze społecznymi zmianami w oparciu o małe, lokalne projekty, które korzystając z codziennych doświadczeń ludzi, starają się zajmować ich podstawowymi, materialnymi i emocjonalnymi potrzebami. Jednym z najciekawszych narzędzi w tym procesie są partnerstwa lokalne – porozumienia różnych partnerów, podejmujących wspólne działania na rzecz rozwoju konkretnych terytoriów i wprowadzania pożądanych zmian społecznych. W Warszawie już w 2001 r. powstała Koalicja na Rzecz Ochoty, a od kilku lat wsparciem rozwoju partnerstw zajmuje się miejski projekt SCWO. Partnerstwa lokalne składają się z przedstawicieli bardzo zróżnicowanych środowisk, w tym samorządu terytorialnego z jego urzędem, jednostkami organizacyjnym i zakładami budżetowymi, mieszkańców i ich formalnych i nieformalnych zrzeszeń oraz lokalnego biznesu. W grupach partnerskich jest miejsce dla każdego, kto chce działać na danym terenie dla dobra wspólnego. Partnerstwa najczęściej działają w oparciu o wspólnie przyjęty regulamin, opisujący cele partnerstwa i sposoby ich realizacji, kwestie członkostwa, strukturę. Grupy są otwarte na uczestnictwo wszystkich zainteresowanych środowisk, a jedynym warunkiem przystąpienia do partnerstwa jest zadeklarowanie chęci współpracy w osiąganiu celów partnerstwa. Każdy zainteresowany podmiot składa taką pisemną deklarację uczestnictwa Zespołowi Koordynacyjnemu (zarządowi) danego partnerstwa. Zespół taki – składający się z 2-4 osób – jest rodzajem zbiorowego lidera, organizującego proces współpracy, motywującego i poszukującego nowych wyzwań dla partnerstwa oraz aktywnie pozyskującego kolejnych partnerów. Partnerstwo Lokalne nie ma osobowości prawnej, nie jest więc w stanie samodzielnie i na własną odpowiedzialność pozyskiwać funduszy na realizację pomysłów wypracowanych przez partnerów. Dlatego najczęściej organizacje pozarządowe biorą na siebie złożenie – napisanego wspólnie w partnerstwie – wniosku i obsługę wygranych projektów partnerskich. Potencjalnie wykorzystywane źródła finansowania to różne konkursy o zasięgu krajowym i regionalnym (np. FIO, ASOS, dotacje ministerialne, marszałka województwa), środki miejskie (np. małe granty, konkursy, środki z funduszu antyalkoholowego), fundacje prywatne (np. bankowe). Podstawową rolę w realizacji projektów pełnią jednak deklaracje udziału i wkładu samych partnerów, bo w oparciu o ich zasoby – ludzi, lokalne i sprzęt, udział w projektach i działaniach, kontakty i markę – możliwe jest wykonywanie wielu zaplanowanych wspólnie zamierzeń, pomysłów, działań. Prasko-południowa Strategia Współpracy zauważa to proste do wdrożenia i jednocześnie funkcjonalne narzędzie rozwoju społeczności lokalnej. Partnerstwa lokalne w dzielnicy PragaPołudnie, obejmujące niewielkie, ale spójne terytorialnie i historycznie tereny, mogą mieć znaczący wpływ na diagnozowanie lokalnych problemów i wdrażanie ich rozwiązań, w oparciu o zasoby społeczności – instytucji, organizacji, mieszkańców. W okresie realizacji niniejszej Strategii rozpoczną się prace nad utworzeniem co najmniej jednego Partnerstwa Lokalnego na terenie dzielnicy. Ze względów praktycznych obszar objęty działaniami takiego partnerstwa powinien być możliwie najmniejszy, a przy tym wystarczająco zasobny w lokalne podmioty, publiczne, biznesowe i obywatelskie. Należy zatem rozważyć możliwość powstania Partnerstwa na terenie jednego lub więcej wybranych osiedli na Pradze-Południe. PODSUMOWANIE Cele i działania: Samorząd dzielnicy, współpracując z organizacjami pozarządowymi przy realizacji zadań publicznych, nie tylko oczekuje dobrego przygotowania partnerów, ale aktywnie włącza się w proces ich profesjonalizacji. Ponieważ efektywny proces współpracy wymaga dobrej koordynacji, pierwszoplanowym wyzwaniem jest usprawnienie dostępności różnych form wsparcia ze strony urzędu dzielnicy, za co odpowiadać będzie dzielnicowy koordynator współpracy JST z organizacjami pozarządowymi – pierwsze tego typu stanowisko na poziomie dzielnic w m.st. Warszawa. Rezultaty i produkty: - powołanie dzielnicowego koordynatora współpracy JST z organizacjami pozarządowymi, - wzrost liczby organizacji uczestniczących w dostępnej ofercie szkoleniowej i doradczej, - utworzenie i aktualizacja bazy prasko-południowych organizacji pozarządowych, - aktywne moderowanie strony Spinacz NGO Praga-Południe, zawierającej m.in. bazę wiedzy i praktyk, - zainicjowanie procesu utworzenia na terenie dzielnicy partnerstwa lokalnego, skupiającego różnych partnerów wokół rozwoju społecznego wybranego osiedla. VI. PROCEDURY STRATEGII WDRAŻANIA I PRZEBIEGU REALIZACJI Istotnym i niezbędnym elementem Strategii Współpracy jest przygotowanie całościowego systemu jej wdrażania oraz oceny postępów w realizacji zaplanowanych działań. Równie ważną, z punktu widzenia całościowej konstrukcji niniejszej Strategii, będzie też ocena jakościowa współpracy samorządu dzielnicy z lokalnymi organizacjami pozarządowymi, dokonywana w opisanych w Strategii trzech płaszczyznach, za pośrednictwem uznanego i sprawdzonego narzędzia autoewaluacji, jakim jest Indeks Jakości Współpracy (w załączeniu). Komórką odpowiedzialną za wdrażanie Strategii będzie zespół powołany uchwałą Zarządu Dzielnicy, w skład którego wejdą przedstawiciele zarówno samorządu dzielnicy, jak i praskopołudniowych organizacji pozarządowych, w tym reprezentujących DKDS. Zespół spotykać się będzie przynajmniej dwa razy w roku. Wprowadzanie ewentualnych prac naprawczych i zapobiegawczych umożliwi wyeliminowanie przyczyn oraz zniwelowanie skutków możliwych trudności. Badanie jakości współpracy oraz ogólnej oceny stopnia realizacji Strategii będzie organizować zespół ds. Strategii raz w roku w formule dyskusji moderowanej w oparciu o metodologię Indeksu Jakości Współpracy. Wyniki autoewaluacji prezentowane będą Zarządowi Dzielnicy oraz Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego, jak również zostaną udostępnione na stronie internetowej urzędu dzielnicy w zakładce poświęconej współpracy z organizacjami pozarządowymi.
