Fotografia i opowieść – tworzenie wspomnień
Transkrypt
Fotografia i opowieść – tworzenie wspomnień
Warsztaty AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum WARSZTAT nr 4 Scenariusz szczegółowy Temat warsztatu: Fotografia i opowieść – nagrywanie wspomnień Główne wątki cyklu warsztatów: Praca z archiwum fotograficznym – podstawą i punktem wyjścia do spotkania jest archiwum fotografii rodzinnych. Może być to zbiór zdjęć opublikowanych w sieci w wolnym dostępie, fizyczne archiwum (prywatne lub instytucjonalne), zdjęcia pochodzące z instytucjonalnych zbiorów cyfrowych. W przypadku skupienia na pojęciu „historii” (zamiast „rodziny”) mogą być to również zdjęcia historyczne, pochodzące z cyfrowych archiwów państwowych (np. www.fototeka.dsh.pl, www.nac.pl) lub kolekcji artystycznych (np. www.zofiarydet.com). Istotne jest, aby fotografie zostały wydrukowane. Wybrane z nich można połączyć z opowieściami / historiami o przedstawionych osobach i sytuacjach. Przetwarzanie zdjęć / kolaż – fotografie archiwalne są punktem wyjścia do twórczych działań: cięcia, kolorowania, podpisywania, sklejania, przerywania i łączenia. Fotografie można potraktować zarówno jako materiał plastyczny, z którym można pracować intuicyjnie, spontanicznie, poddając się emocjom lub przeciwnie – jako materiałem informacyjnym, pozwalającym na snucie opowieści, przypuszczeń, tworzenie interpretacji, uruchamianie narracyjnych skojarzeń. Dobrym pomysłem może być tworzenie kolaży – zarówno indywidualnych, tworzonych w parach oraz grupowo – bo jest to forma, która pozwala na przetwarzanie zdjęć na różne sposoby: uwzględniając ich właściwości plastyczne lub/i narracyjne. Dzielenie się opowieściami / wrażeniami – przetwarzaniu zdjęć mogą towarzyszyć momenty zatrzymania i rozmowy, która wywoływana jest przez obrazy. Konkretne, wybrane zdjęcia lub fragmenty kolażu mogą budzić skojarzenia i wspomnienia związane z własnym doświadczeniem, życiem rodzinnym, sposobem rozumienia historii. Pojedyncze słowa lub zdania można zapisywać na kartkach i dołączać nawzajem do swoich kolaży. Uczestnicy mogą zostać również poproszeni o przygotowanie opowieści lub wspomnienia w formie wypowiedzi, które mogą być zarejestrowane na dyktafonie. Nagrania mogą być dźwiękowym podkładem kolaży. Tworzenie wystawy – istotny jest moment finałowy: prezentacja prac publiczności. Wystawę warto zorganizować w miejscu, które, z jednej strony, będzie sprzyjało spotkaniu i rozmowie, z drugiej, będzie związane z kontekstem wystawienniczym i artystycznym. Wystawa nie musi być wyłącznie prezentacją wykonanych prac, ale sytuacją, która pozwoli widzom na interakcje, wspólne działanie, dołączenie do wystawy swojego elementu. Integracja i współpraca – najistotniejszym działaniem podczas warsztatów jest bycie razem. Osoby neurotypowe i osoby ze spektrum autyzmu traktowane są w taki sam, partnerski sposób (z uszanowaniem ich indywidualnych potrzeb związanych z komunikacją). Wspólne działanie jest dla uczestników okazją, aby się nawzajem zobaczyć, usłyszeć, wymienić opowieściami i pomysłami. Grupa wiekowa: Grupa 10 osób dorosłych (18+) ze spektrum autyzmu oraz neurotypowych Opis grupy: W warsztatach bierze udział ok. 10 osób – połowa to osoby ze spektrum autyzmu, połowa to osoby neurotypowe. Grupa powstaje w wyniku otwartej rekrutacji ważne, aby uczestnicy mieli jasność, że warsztat będzie dotyczył twórczej pracy z archiwum fotograficznym oraz posłuży wymianie opowieści rodzinnych, wspomnień, historii. Rekrutację warto przeprowadzić w oparciu o formularz zgłoszeniowy, w którym osoby chętne do udziału w warsztatach opiszą swoje motywacje i zainteresowania. Dodatkowo można poprosić o załączenie dowolnej fotografii i jej krótki opis. Z osobami zaproszonymi do warsztatów warto spotkać się przede rozpoczęciem faktycznego działania – aby poznać ich oczekiwania, potrzeby, sposób komunikowania się a także zapoznać ich z miejscem w którym będą odbywały się warsztaty. Warsztaty AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum Czas trwania: 90 minut Słowa kluczowe: archiwum, fotografia, kolaż, historia, rodzina, spektrum autyzmu, neurotypowość Cele warsztatu: Stworzenie sytuacji spotkania opartego na wspólnym działaniu i rozmowie - poznanie siebie nawzajem, nie tylko między osobami z autyzmem i neurotypowymi, ale w całej grupie. Zaobserwowanie i nauczenie się różnych sposobów komunikacji, rozumienia, odbierania rzeczywistości. Stworzenie ambitnych, eksperymentalnych, wartościowych warsztatów twórczych skierowanych do osób dorosłych – w tym osób ze spektrum autyzmu. Uruchomienie rodzinnych wspomnień – dotknięcie tematów ważnych, trudnych, wzruszających – uruchomienie emocji i szukanie punktów wspólnych w indywidualnych, różnorodnych historiach uczestników. Stworzenie nowego doświadczenia dla animatorów, edukatorów i instytucji, które dotychczas nie miały okazji do pracy z grupami dorosłych uczestników: neurotypowych i/lub ze spektrum autyzmu. Metody zajęć: wykład, dyskusja, pokaz, praca indywidualna ze zdjęciami, Prowadzący i opis pełnionych ról: Animator - prowadzi warsztat, wita grupę oraz wprowadza w tematykę zajęć. Animator prezentuje plan na najbliższą godzinę zajęć, opowiada o projekcie, konstruuje kontrakt z grupą, oraz animuje rozmowę o zdjęciach uczestników. Współprowadzi część polegającą na pracy nad zdjęciami. Edukator - współprowadzi warsztat, opowiada o zbiorach, o zasobach i historii placówki którą reprezentuję. Współprowadzi część polegającą na pracy nad zdjęciami. Kurator - współprowadzi część polegającą na pracy nad kolażem, podchodzi do uczestników, proponuje działania lub ich zmianę. Terapeuta - Rolą terapeuty podczas warsztatów jest wspieranie osób ze spektrum i pomoc w rozumieniu oczekiwań i poleceń oraz wsparcie w sytuacjach kryzysowych. Terapeuta wspiera uczestników w pracy, tłumaczy niezrozumiałe polecenia, przejmuje pracę z uczestnikami, wymagającymi dużego wsparcia i pracy indywidualnej, rozwiązuje zaistniałe konflikty. Niezbędne materiały: zoom mały mikrofon reszta wydrukowanych zdjęć z DSH sztywne, transparentne folie formatu ok. A2 - przezroczyste folie transparentne w innych kolorach (niebieski, czerwony) do cięcia kleje (klejące do folii oraz do papieru) taśmy klejące – czerwone, niebieskie, białe taśma klejąca dwustronna taśma klejąca transparentna taśma papierowa / malarska nożyczki nożyki zszywacze dziurkacze Warsztaty AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum sznurek kółka samoprzylepne duże XERO z opcją powiększania kserowanych materiałów – z tonerem i zapasem papieru drukarki termo sublimacyjne karta SD ze zdjęciami z wyborem zdjęć uczestników markery: czarne i czerwone – różnej grubości flamastry czarne i czerwone sztywne, białe kartki A4 stare gazety jedno wybrane zdjęcie z AHM w kilku kopiach ksero, w różnych formatach, zdjęcie dotyczące rodziny z nagrania audio; teczki i pleksje uczestników, puste pleksje również flipchart z rozpisanym przebiegiem spotkania Przebieg spotkania: Powitanie - 10 min. Grupa nie spotyka się jak zwykle w sali, ale w archiwum, w którym przechowywane są nagrania historii mówionej. Przedstawicielka instytucji opowiada o projekcie zbierania opowieści od świadków historii, o sposobie ich rejestrowania i o dokumentalnym i badawczym znaczeniu indywidualnych, rodzinnych opowieści. Następnie grupa przechodzi do sali. Wskazówka - Niektóre osoby ze spektrum mogą mieć trudności z rozumieniem pojęć, zadaniem terapeuty / asystenta będzie dostosowywanie komunitaktow do indywidualnych potrzeb uczestników, można np., zapisywać uproszone komunikaty lub przygotować wcześniej tablicę z przygotowanymi znakami graficznymi, z których można korzystać w czasie omawiania archiwum. Ważne jest ustalenie słów-kluczy z osobą prowadzącą. Przedstawienie planu - 10 min. Na środku sali ustawiony jest jeden wspólny, pusty stół i krzesła ustawione wokoło. Na środku stołu znajduje się dyktafon z podłączonym mikrofonem. Pod ścianą stoi stół z materiałami. Osoba prowadząca krótko przedstawia ramowy program dzisiejszego spotkania oraz przypomina zadanie domowe. Opowieści rodzinne - 40 min. Uczestnicy kolejno dzielą się przygotowanymi opowieściami / historiami / wspomnieniami. Mogą mieć je spisane na kartce do odczytania lub opowiadać „z głowy”. W trakcie nagrania reszta grupy zachowuje ciszę. Dopiero, gdy osoba opowiadająca skończy, jest czas na pytania dodatkowe. Wszystkie wypowiedzi są rejestrowane. Wskazówka - W czasie pracy z osobami z problemami w spontanicznym komunikowaniu się ważne jest, by zadawać pojedyncze, konkretne pytania. Warto też zaangażować innych uczestników do zadawania pytać, jednocześnie wspomagać osobę z autyzmem podczas wypowiedzi. Jeśli uczestnik przygotował opis zdjęcia w domu, ew. wspomagamy podczas odczytywania lub prezentowania opisu grupie. Kontynuacja prac nad kolażem 15 min. Uczestnicy pozostają przy wspólnym stole. Osoba prowadząca rozkłada na środku niemal gotowe już kolaże i daje uczestnikom czas na ostatnie poprawki i zatytułowanie swoich prac Wskazówka - Terapeuta / asystent wspiera osobę ze spektrum w komunikowaniu się z drugą osobą w pary, wyjaśnia polecenia oraz instrukcje; pomaga w zorganizowaniu pracy, Warsztaty AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum Portrety uczestników - 10 min. Osoba prowadząca prosi o odejście od stołu. Każda para otrzymuje jeden aparat fotograficzny typu Instax i zadanie, aby sportretować się nawzajem – wykonać zdjęcie w taki sposób i w takim miejscu, aby osoba fotografowana czuła się komfortowo. Wskazówka - Wsparcie może dotyczyć instruowania jak używać aparatu i w jaki sposób wykonać zdjęcia. Runda podsumowująca - 10 min. Uczestnicy prezentują reszcie grupy wykonane kolaż Zadanie domowe – uczestnicy są proszeni, aby na kolejne spotkanie przynieść wybrane zdjęcia z archiwum rodzinnego, które chcieliby dołączyć do swojego kolaże. Osoba prowadząca zaprasza do posumowania i odpowiedź na pytanie: co zapamiętasz / co było dla ciebie ciekawe/ważne podczas tych warsztatów? Wskazówka - Wskazane byłoby przygotowanie spisanych aktywności wykonywanych podczas warsztatów (napisy lub przygotowane na tej podstawie znaki graficzne). Pomocne będzie zadawanie osobie z autyzmem pytań dotyczących konkretnych aktywności, np., „Czy podobało ci się wycinanie i naklejanie?”, itp. Zakończenie i pożegnanie z grupą oraz przekazanie informacji dotyczących wystawy - 5 min. Wariant alternatywny - koncepcja warsztatu piątego: Fotografia i działanie – wspólne przygotowanie wystawy Przed spotkaniem przygotowane zostają kopie wykonanych przez uczestników kolaży. Kopie wykonane są na xero, czarno-białe, wydrukowane w dużych formatach. W przestrzeni galerii wyeksponowane zostają oryginalne kolaże podwieszone na żyłkach/sznurkach pod sufitem – tak, aby możliwe było ich oglądanie z obu stron. Jedna ze ścian pozostaje zupełnie pusta. Kopie kolaży przygotowane są na podłodze wraz z nożyczkami i taśmą malarską. Powitanie i przedstawienie planu - 15 min. Uczestnicy spotykają się w przestrzeni galerii, zostają powitanie przez osobę prowadzącą i zaproszeni do tego, aby obejrzeć wyeksponowane kolaże. Osoba prowadząca tłumaczy kolejny etap działania – tworzenie wspólnego, dużego kolażu z przygotowanych kopii. Tytułem kolażu może być słowo „Rodzina”, a jego podłożem jest ściana. Wskazówka - Przedstawienie planu spotkania, wyjaśnienie instrukcji i ustalenie zakresu pracy. Praca nad wspólnym kolażem - 60 min. Uczestnicy otrzymują nożyczki, taśmy oraz dostęp do xero i przystępują do wspólnej pracy. Wskazówka - Wsparcie będzie dotyczyć wyjaśniania pojęć i instrukcji i dostosowywanie ich do poziomu rozumienia osoby z autyzmem. Runda podsumowująca - 10 min. Uczestnicy dzielą się wrażeniami na temat wspólnej pracy nad kolażem. Wskazówka - Wskazane byłoby przygotowanie spisanych aktywności wykonywanych podczas spotkania (napisy i/lub przygotowane na tej podstawie znaki graficzne). Pomocne będzie zadawanie osobie z autyzmem pytań dotyczących konkretnych aktywności. Warsztaty AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum Podziękowanie i pożegnanie grupy 5 min. Opracowanie: Agnieszka Pajączkowska Olga Świeża