Umysł osadzony w kulturze

Filozofia umysłu i
kognitywistyka I
wykład 9:
Umysł osadzony w
kulturze
Mateusz Hohol & Łukasz Kwiatek
Wykład monograficzny, sem. zimowy 2013/2014
Umysł ucieleśniony
– przypomnienie
• „Nie istnieje ktoś taki jak człowiek obliczeniowy (…), którego
umysł jakimś sposobem wytwarza znaczenie, otrzymując
pozbawione znaczenia symbole „na wejściu”, przetwarzając je
zgodnie z regułami i ponownie generując „na wyjściu”.
Prawdziwi ludzie mają umysły ucieleśnione, a ich systemy
pojęciowe powstają dzięki żywemu ciało, są przez nie
ukształtowane i dzięki niemu posiadają znaczenie. Sieci
neuronowe w naszych mózgach wytwarzają systemy
pojęciowe i struktury językowe, których nie da się adekwatnie
wyjaśnić jedynie za pomocą przetwarzających symbole
systemów formalnych”
G. Lakoff, M. Johnson, Co kognitywizm wniosi do filozofii
UMYSŁ OSADZONY W KULTURZE
(EMBEDDED MIND)
Neurokognitywna teoria poznania
społecznego – Michael Tomasello
• Tomasello, Kulturowe źródła ludzkiego
poznawania, przeł. J. Rączaszek, PIW,
Warszawa 2002 .
• Tomasello, Constructing a Language.
A Usage-Based Theory of Language
Acquisition, Harvard University Press,
Cambridge-London 2003.
• M. . Tomasello, Why We Cooperate?, The
MIT Press, Cambridge-MA 2009.
„Główna odmiana naszej hemoglobiny, na przykład, białka
przenoszącego tlen, które nadaje krwi kolor czerwony, jest
identyczna we wszystkich swoich 287 podjednostkach z
hemoglobiną szympansa. Pod tym względem i pod wieloma
innymi jesteśmy po prostu trzecim gatunkiem szympansa i to,
co dobre dla bonobo i dla szympansa pospolitego, musi i nam
wystarczyć. Istotne i rzucające się w oczy cechy odróżniające
nas od innych szympansów - wyprostowana postawa, duży
mózg, zdolność mowy, skąpe owłosienie ciała i osobliwe
obyczaje seksualne - muszą się pomieścić w zaledwie 1,6
procent naszego programu genetycznego”.
Jared Diamond, Trzeci szympans. Ewolucja i
przyszłość zwierzęcia zwanego człowiekiem
Zagadka do rozwiązania
„6 milionów lat, oddzielających istoty ludzkie od innych
człekokształtnych, to z ewolucyjnego punktu widzenia bardzo krótki
okres. Szacuje się, że wspólny materiał genetyczny człowieka
współczesnego i szympansów wynosi około 99%. Jest to podobny
stopień pokrewieństwa, jak pomiędzy innymi siostrzanymi rodzajami,
na przykład między lwami i tygrysami, końmi i zebrami czy szczurami i
myszami. Głównym problemem jest więc kwestia czasu. Nie był on
bowiem na tyle długi, by w drodze normalnych procesów ewolucji
biologicznej, opierających się na zmienności genetycznej i doborze
naturalnym, mogła powstać oddzielnie każda ze zdolności,
umożliwiających
współczesnemu
człowiekowi
tworzenie
i
podtrzymywanie złożonego przemysłu i technologii narzędziowych,
wyższych form komunikacji i reprezentacji symbolicznej oraz
zaawansowanego systemu instytucji i organizacji społecznych”.
Tomasello 2002
Mało tego:
„Zagadka staje się jeszcze bardziej tajemnicza, gdy weźmiemy pod uwagę
wyniki ostatnich badań paleoantropologicznych, z których wynika, że a) poza
okresem ostatnich 2 milionów lat przeszłość człowieka współczesnego nie
wskazuje na to, że miał on jakiekolwiek zdolności poznawcze poza typowymi
dla wszystkich człekokształtnych; b) pierwsze wyraźne oznaki zdolności
poznawczych specyficznych dla naszego gatunku można zauważyć dopiero w
danych pochodzących z okresu prawie ćwierć miliona lat temu, czyli wtedy,
gdy wyłonił się współczesny Homo sapiens”
Tomasello, Kulturowe źródła ludzkiego poznawania
Filogeneza a ontogeneza
„Ontogeneza jest (...), wraz ewolucją i historią, równorzędnym
pod względem znaczenia elementem kształtującym poznanie
ludzkie. Ludzie ewoluowali w ten sposób, że ich normalna
ontogeneza poznawcza musi przebiegać w określonym rodzaju
środowiska kulturowego (…). By w pełni docenić rolę procesów
kulturowo-historycznych w kształtowaniu poznania człowieka
współczesnego, musimy przyjrzeć się temu, co dzieje się w
czasie ontogenezy. Kumulatywna ewolucja kulturowa sprawia,
że ludzki rozwój poznawczy zachodzi w środowisku coraz to
nowszych wytworów i praktyk społecznych, które w każdym
momencie reprezentują coś, co można nazwać zbiorową
mądrością całej grupy społecznej”. (Tomasello 2002)
Ontogeneza nie jest powtórzeniem filogenezy!
Hipoteza Tomasello
• Hipoteza: Istotnym wytworem ewolucji biologicznej jest
forma poznania społecznego, dzięki której wyewoluowało
uczenie się, rozumiane jako proces kulturowy, co z kolei
umożliwiło kumulatywną ewolucję kulturową.
• Zapadka kulturowa: zapewnia trwałość wytworów
kulturowych, nie pozwala cofnąć się do poprzednich form
ewolucji, dzięki niej młode osobniki mogą uczyć się wspólnego
dziedzictwa kulturowego, nie muszą „startować od zera”.
Trzy wymiary hipotezy
• Filogenetyczny: „człowiek współczesny rozwinął w procesie ewolucji
zdolność utożsamiania się z członkami własnego gatunku, co doprowadziło
do tego, że ludzie rozumieją innych jako istoty podobne im samym:
intencjonalne i obdarzone umysłem”.
• Historyczny: „to przystosowanie umożliwiło nowe formy uczenia się
kulturowego i socjogenezę, która z kolei doprowadziła do powstania
wytworów kulturowych i tradycji behawioralnych”.
• Ontogenetyczny: „dzieci wzrastają wśród owych wytworów
i tradycji kształtowanych w procesie historycznym, co umożliwia im
korzystanie z wiedzy i umiejętności zgromadzonych przez grupę, do której
należą; rozwijanie i używanie reprezentacji poznawczych opartych na
zmiennej perspektywie, mających formę symboli językowych (...);
internalizowanie pewnych typów interakcji dyskursywnych i rozwijanie
zdolności metapoznania, re-deskrypcji reprezentacji i myślenia
dialogowego”.
Tomasello 2002
Najistotniejsza zdolność
kognitywna
„Chciałbym tu bronić twierdzenia, że w przypadku zdolności
poznawczych dziedzictwo biologiczne człowieka jest bardzo
podobne do wyposażenia innych naczelnych. Jedyną istotną
różnicą jest to, iż ludzie głębiej utożsamiają się z członkami
swojego gatunku niż inne naczelne”.
Tomasello 2002
Argumentacja za hipotezą
• Człowiek posiada unikalne mechanizmy transmisji kulturowej, których
pozbawione są inne naczelne.
• Inne naczelne korzystają z:
– Emulacja: uczącego się nie interesuje samo zachowanie(nie jest
istotny sposób wykorzystania narzędzia), tylko zmiany w środowisku,
które to zachowanie (narzędzie) powoduje.
– Rytualizacja ontogenetyczna: nienaśladowczy proces wytwarzania
sygnału komunikacyjnego pomiędzy dwoma osobnikami, który z
zasady nie jest przekazywany innym przedstawicielom gatunku
• U naczelnych innych niż człowiek nie występują:
– Naśladownictwo (imitacja): uwaga skierowana jest przede
wszystkim na zachowanie innych, a nie tylko na wywierany skutek
– Nauczanie: osobniki, które posiadają jakieś umiejętności celowo
przekazują je innym osobnikom
W JAKI SPOSÓB ZWIERZĘTA SIĘ UCZĄ?
Brak nauki (genetyczne zaprogramowanie)
•
Tropizmy i różne złożone zachowania wywoływane przez geny – wiele
gatunków zwierząt wcale nie musi się uczyć, żeby przetrwać w swoim
środowisku
„Przyzwyczajanie się”
Habituacja – słabnąca reakcja na bodziec
Asocjacyjne formy uczenia się:
•
Warunkowanie klasyczne - organizm zaczyna stosować reakcję A na
początkowo neutralny bodziec B2, jeżeli B2 przez dłuższy czas towarzyszył
bodźcowi B1, który naturalnie powoduje reakcję A. (Pawłow)
• Warunkowanie instrumentalne - zwierzęta mogą nauczyć się unikania
jakiegoś zachowania, jeżeli często za nie spotykała je kara; a także
powtarzania zachowania, które skutkowało nagrodą (Skinner)
Nauka „dzięki innym”
ekspozycja. Młode osobniki napotykają na okazję do nauczenia się tego, co wiedzą inni
członkowie gatunku, dzięki temu, że pozostają z nimi w fizycznej bliskości. Dzięki
podążaniu za matką młode mogą się na przykład nauczyć, gdzie można znaleźć wodę.
wyróżnienie bodźca. młode zaciekawią się przedmiotami, którymi interesują się lub
manipulują inne osobniki. Uczą się potem manipulowania tymi przedmiotami na
własną rękę.
odtwarzanie (podrabianie). Polega ono na „ślepym” powtarzaniu zachowań innych
osobników, bez rozumienia celu tych zachowań. Podrabianiem wykazują się m.in.
ptaki, których młode przyjmują wokalizacje typowe dla danego gatunku.
Uczenie się „razem z innymi”
Rytualizacja ontogenetyczna – wytworzenie sygnału komunikacyjnego
między dwoma osobnikami.
W taki sposób szympansy uczą się intencjonalnej komunikacji za pomocą
gestów:
gesty wyrażające zamiar (intention-movument): osobnik wykonuje tylko
pierwszy krok z sekwencji jakiegoś zachowania, najczęściej w skróconej
formie, a ten pierwszy krok jest już czymś wystarczającym do wywołania
reakcji po stronie odbiorcy (to znaczy takiej samej reakcji, która pojawiłaby
się, gdyby nadawca wykonał całą sekwencję zachowania).
Np. uniesienie ramienia – nadawca unosi ramię w kierunku odbiorcy, z
zamiarem uderzenia go. Gest służy rozpoczęciu zabawy.
Rytualizacja gestu „uniesienie ramienia”
Nauka (rytualizacja) gestu uniesienie ramienia może wyglądać w
następujący sposób:
 Młody osobnik podchodzi do innego szympansa z planem wspólnej
zabawy, podnosi ramię z zamiarem uderzenia go, w formie zabawy,
następnie faktycznie wykonuje uderzenie, wskakuje na niego i zaczyna
się z nim bawić.
 Na podstawie powtarzających się przypadków takiego zachowania,
odbiorca uczy się przewidywać całą sekwencję zachowania nadawcy na
podstawie samego inicjującego ją gestu – podniesienia ramienia – i
zaczyna zabawę od razu, na widok samego gestu.
 W efekcie nadawca sam uczy się przewidywać to, że odbiorca
przewiduje ciąg dalszy początkowego gestu, dlatego wyłącznie
unosi ramię, przygląda się odbiorcy i czeka na jego reakcję –
rozpoczęcie zabawy
Rytualizacja ontogenetyczna u szympansów:
Gesty przyciągające uwagę (attention-getters)
szympansy po prostu zauważają, że różne czynności – takie jak
uderzanie dłonią o ziemię czy jakiś obiekt, rzucanie przedmiotami
itd. – początkowo wykonywane w jakichś pozakomunikacyjnych
celach, zwracają uwagę szympansów znajdujących się w pobliżu.
Następnie wykorzystują te same czynności do intencjonalnego
zwracania uwagi innych osobników i wchodzenia z nimi w różne
interakcje – takie jak karmienie (młode), zabawy czy iskanie.
Emulacja
„Jeśli szympansica obróci kłodę i zje owady znajdujące się pod nią,
jej dziecko prawdopodobnie powtórzy to zachowanie. Zrobi to,
ponieważ z działania matki uczy się, że pod kłodą znajdują się
owady – czyli tego, czego nie wiedziało i prawdopodobnie samo by
nie odkryło. Jednak nie uczy się od matki, w jaki sposób obrócić
kłodę, albo jak łapać owady – tego może nauczyć się samo lub wie
to już z uprzednich doświadczeń. Młody szympans nauczyłby się
tego samego, gdyby to wiatr, a nie matka, obróciła kłodę drzewa,
odsłaniając owady. Taki rodzaj uczenia się (…) koncentruje się (…)
na zmianach stanu środowiska spowodowanych przez innego
osobnika, a nie na samym jego zachowaniu czy strategii”
P. Gardenfors, Jak homo stał się sapiens
Imitacja:
Zwierzę, które imituje, rozumie intencje kryjącą się za danym
zachowaniem, a nie tylko dostrzega wykonane przez innego
osobnika ruchy i osiany rezultat. Widzi, w jaki sposób zachowanie
prowadzi do celu
Tylko dzięki imitacji możliwa jest:
Eksplozja kombinatoryczna: dzięki zdolności do imitacji możliwe
jest stosowanie różnych środków do realizacji jednego celu i
stosowanie tego samego środka do osiągania różnych celów.
Czy małpy rzeczywiście nie potrafią imitować?
Zdolność a tendencja do imitacji
•
Robin Dunbar – sam pozostający sceptykiem jeśli chodzi o zdolności imitacyjne
naczelnych innych niż człowiek – opisuje różne sposoby chwytania mrówek
przez szympansy z Gombe (wschodnia Afryka) oraz szympansy z lasu Taï
(zachodnia Afryka):
„Te pierwsze używają długich (przeciętnie na około dwie stopy) patyków i
pozwalają mrówkom wspiąć się do połowy kijka, nim zgarną je palcami i kciukiem,
przy czym powtarzają tą procedurę średnio 2,6 razy na minutę. W lesie Taï
szympansy używają krótszych patyków (przeciętnie na stopę długich), dopuszczają
mrówki tylko do jednej trzeciej ich długości, a potem, by je zjeść, przeciągają kijek
między swoimi wargami, powtarzając ten manewr nawet dwanaście razy na
minutę. Jednakże, ponieważ ich technika dostarcza jednorazowo o wiele mniej
mrówek, w ostatecznym rozrachunku małpy z Gombe wypadają dużo lepiej –
łowiąc mrówki mogą schwytać średnio około 760 na minutę, w porównaniu z
jedynie 180 mrówkami na minutę u szympansów Taï. Gdyby w grę wchodziło
uczenie się metodą prób i błędów, moglibyśmy zasadnie przypuszczać, że
szympansy Taï wpadłyby na skuteczniejszą metodę. Fakt, że nie wpadły, sugeruje,
że mogą uczyć się tej techniki raczej przez kopiowanie niż przez emulację”.
Potęga imitacji
• „Dzieci między pierwszym a trzecim rokiem życia są pod
wieloma względami „maszynami naśladującymi”, co oznacza,
że ich naturalną reakcją na wiele sytuacji jest powtarzanie
tego, co robią inni wokół nich. U dzieci w tym wieku zasób
tego, co same mogą stworzyć w większości sytuacji, jest
bardzo ograniczony. Najbardziej interesujące aspekty rozwoju
w tym okresie dotyczą (…) interakcji między indywidualną a
kulturową ścieżką rozwoju. Dziecko przejmuje konwencje
kulturowe, przyswajając je sobie w drodze naśladowania lub
innej formy uczenia się kulturowego, a następnie dokonuje
twórczego przeskoku, wykraczając poza nie i samodzielnie
odkrywając relacje kategorialne lub oparte na analogii”
(Tomasello)
Potęga imitacji
• „Ludzkie dzieci to maszyny imitacyjne, które zdają się
przyswajać wszystko cokolwiek napotkają, a co łączy się z
naśladowaniem zachowań innych osobników. Nauczanie
pomaga kierować tym przyswajaniem, ale bez praktycznie
nieograniczonej zdolności ludzkich dzieci do imitacji byłoby
wątpliwe, czy jakakolwiek dawka rodzicielskiego nauczania
pomogłaby przejąć tyle zachowań w tak krótkim czasie. Młode
szympansy przeciwnie, zdają się bardziej proaktywne i
nastawione na dokonywanie odkryć samodzielnie”
(Robin Dunbar)
Rola neuronów lustrzanych w
procesie imitacji
• „U małp neurony lustrzane umożliwiają
przewidywanie prostych, celowych czynności
innych małp. U ludzi – i tylko u ludzi – stały się one
na tyle wyrafinowane, by interpretować nawet
złożone zamiary (…). Neurony lustrzane
umożliwiają nam również naśladowanie cudzych
ruchów, przygotowując w ten sposób grunt pod
kulturowe
„dziedziczenie”
umiejętności
wykształconych i udoskonalonych przez innych.
Być może wprawiły w ruch samowyzwalające się
(dodatnie) sprzężenie zwrotne, które w pewnym
momencie przyczyniło się do przyspieszenia
ewolucji mózgu naszego gatunku”
(V.S. Ramachandran)
Rewolucja 9 miesiąca
• Zdolności kognitywne dzieci do 9 miesiąca życia zasadniczo
nie różnią się od zdolności kognitywnych innych naczelnych
• Rewolucja: 9 miesięczne dzieci postrzegają innych ludzi jako
istoty intencjonalne
– badania Tomasello, Carpentera i Akhtar: 14-18 miesięczne
dzieci
rozróżniają
czynności
intencjonalne
od
nieintencjonalnych, potrafią powtórzyć to, co dorosły
chciał zrobić (CEL), a nie tylko jego zewnętrzne zachowanie
– Naśladownictwo daje najlepsze rezultaty, gdy potrafimy
odgadnąć CEL czynności, którą naśladujemy
Wiek 4 lat: teoria umysłu
•
•
•
•
Dzieci zaczynają traktować innych, jako posiadających umysły oraz
przewidywać ich stany mentalne
Pojawia się rozumienie: „pragnień, planów i przekonań, które w ogóle mogą
nie być manifestowane w zachowaniach”
Test fałszywego przekonania: jest „zaliczony”, gdy badany potrafi przewidzieć
zachowanie innej osoby rozpoznając jego przekonania, nawet jeśli nie
prowadzi to do skutecznego działania:
– „Sally i Ann przebywają w tym samym pomieszczeniu. Sally chowa piłeczkę
w swoim koszyczku i wychodzi z pokoju. Podczas jej nieobecności Ann
przenosi piłeczkę do własnego pudełka. Kluczowe pytanie zadawane
badanemu brzmi ’gdzie Sally będzie szukała swojej piłeczki?’” (za:
wikipedia)
Wnioski z eksperymentów Tomasello:
– dzieci od 5 lat wzwyż radzą sobie dobrze z testem fałszywego przekonania
– małpy nie posługujące się językiem nie potrafiły rozwiązać niewerbalnej
wersji testu
– głuche dzieci, których rodzicie nie rozmawiają na co dzień w języku
migowym, radzą sobie z testem gorzej, niż dzieci głuche, których rodzice
posługują się językiem migowym.
Co dzieje się podczas rewolucji
9 miesiąca?
• Dzieci poniżej 9 miesiąca oraz inne naczelne, wykazują zachowania,
które są:
– dwustronne (dziecko-dorosły)
– nakazowe (sygnalizują to, czego dziecko chce)
– zrytualizowanymi sygnałami, mającymi odnieść określony
skutek, a nie przekazywać doświadczenia (nie są więc
symbolami)
• Po 9 miesiącu życia dzieci wykazują zachowania:
– trójelementowe (dziecko-dorosły-obiekt uwagi)
– wykształca się uwaga (nakierowanie na obiekty)
– rozpoczyna proces, w którym dziecko uczy się myśleć o
przedmiocie zainteresowania z perspektywy innego
Przełomowe etapy ontogenezy
Rozumienie
Rozumienie
Rozumienie
wejścia
wyjścia
celów (stanów
(percepcji)
(zachowania)
rzeczy)
Rozumienie innych jako
Kierunek
Zachowanie
(kierunek
istot ożywionych
spojrzenia
podążania)
(niemowlęta)
Rozumienie innych jako
Uwaga
Strategie
Cele
Przekonania
Plany
Potrzeby
istot intencjonalnych
(dziewięć miesięcy)
Rozumienie innych jako
istot obdarzonych umysłem
Intencjonalność a język
• Warunkiem opanowania języka przez dziecko
jest rozumienie innych ludzi, jako istot
intencjonalnych (nie odwrotnie!)
„Ważne jest, by zrozumieć, że język nie tworzy ex nihilo zdolności do
kategoryzowania, przyjmowania perspektyw, tworzenia analogii i
metafor. Byłoby to niemożliwe, ponieważ język polega właśnie na tych
zdolnościach, które obecne są w formie podstawowej zarówno u
innych naczelnych, jak i u niemowląt w okresie przedjęzykowym. Tym,
co nas wyróżnia, jest raczej to, że ludzie, współpracując ze sobą w
historycznej skali czasu, stworzyli niewiarygodny zbiór konstrukcji i
perspektyw kategorialnych dla wszelkiego rodzaju obiektów, zdarzeń i
relacji, a następnie zawarli je w systemach komunikacji symbolicznej”.
(Tomasello 2002)
CZYM JEST JĘZYK?
• Znaki komunikacyjne:
- sygnały (znaczenie zdeterminowane genetycznie lub
zrytualizowane)
- forma znaku wpływa na znaczenie (np. onomatopeje,
ideogramy)
- Symbole – znaczenie konwencjonalne.
Język (naturalny) jest systemem wykorzystującym symbole (o
znaczeniu konwencjonalnym).
JĘZYK A KOMUNIKACJA W ŚWIECIE ZWIERZĄT
• Zwierzęta komunikują się za pomocą sygnałów (feromony, sygnały
dźwiękowe, świetlne, sygnały związane z umaszczeniem, ruchem – taniec
godowy czy taniec pszczół itd.).
• Takie sygnały są reakcjami zwierząt na jakiś stan emocjonalny lub
określoną sytuację (pszczoły wracające do ula „odtańczają” drogą do
źródła pokarmu).
• Szympansy wykorzystują zrytualizowane ontogenetycznie sygnały
intencjonalnie (wyłącznie gesty, wokalizacje zależą od reakcji
emocjonalnych)…
• … ale potrafią się nauczyć komunikacji wykorzystującej symbole (język
migowy, Yerkish)
Język a kultura
„(...) symbole językowe umożliwiają intersubiektywne
konstruowanie świata na miliony sposobów, które zostały
zebrane przez daną kulturę w czasie historycznym. Proces
nabywania umiejętności skonwencjonalizowanego użycia owych
wytworów symbolicznych, a więc internalizacji owych sposobów
konstruowania świata, radykalnie zmienia naturę poznawczych
reprezentacji człowieka”.
Tomasello 2002
Intencjonalność a etyka
„Rozwój tendencji altruistycznych u małych dzieci jest uzależniony od
socjalizacji. Rozpoczynają ten proces z predyspozycją do pomagania i
współpracy.
Ale
szybko
uczą
się
pomagać
selektywnie,
a także 'zarządzać' wrażeniem, jakie wywierają na innych – swoją reputacją
społeczną – jako sposobem na wpływanie na ludzi dookoła nich. Uczą się
także norm społecznych charakteryzujących kulturę, w której przyszło im
żyć, i podejmują aktywne próby uczenia się ich i postępowania zgodnie z
nimi. Próbują nawet wprowadzać te normy w życie, przypominając innym
o nich (…) i 'karząc' siebie wstydem i poczuciem winy, gdy same postępują
niezgodnie z normami. We wszystkim tym rolę odgrywa nie tylko
wrażliwość na presję społeczną, ale także pewien rodzaj tożsamości
grupowej i racjonalności społecznej, charakterystyczne dla wszelkich
zachowań opartych o wspólną intencjonalność ( 'my'-intencjonalność)”.
Tomasello 2009 (tłum. za B. Brożek, Normatywność)
Altruizm
• (1) Dzieci gotowe są do niesienia pomocy innym na wczesnym etapie
ontogenezy (ok. 14-18 miesiąca życia).
• (2) Nagradzanie dzieci za pomoc innym nie wzmacnia, ale osłabia
skłonność do bezinteresownej pomocy innym. Opisywany przez Triversa
altruizm odwzajemniony pojawia się ok. trzeciego roku życia. Wówczas
osłabione są tendencje do „czystego” altruizmu.
• (3) Skłonność do pomocy innym nie jest specyficznie ludzka – jej mniej
wyrafinowane formy obserwować można u NHP.
• (4) Skłonność do pomocy innym ludziom jest niezależna od kręgu
kulturowego, w jakim dziecko zostało wychowane. Dzieci, które wychowały
się w społecznościach łowiecko-zbierackich przejawiają podobne
tendencje do pomocy innym, jak dzieci z naszego kręgu kulturowego.
• (5) Skłonność do pomocy innym ściśle związana jest z empatią, która
możliwa jest dzięki systemowi neuronów lustrzanych
Tomasello 2009
Spójność z innymi hiptezami
Merlin Donald:
• Mimikra
– proste kopiowanie zachowania
• Imitacja
– uwzględnia cel
• Mimeza
– powtórzenie pewnego zdarzenia dla celów
komunikacyjnych
• Formy zachowań kulturowych są wcześniejsze
niż język (culture first)
• Umysł jest zakotwiczony (embedded)
w społeczności i kulturze
Spójność z innymi hiptezami
•
•
•
dwa typy imitacji:
– osobnik zarówno (I) rozumie cel kopiowanego zachowania, jak i (II) powiela
sekwencję ruchów
dwa rodzaje rezonansu komórek lustrzanych:
– (I) rezonans wysokiego poziomu związany jest z rozumieniem celu,
natomiast (II) rezonans niskiego poziomu z kopiowaną sekwencją ruchów.
Hipoteza Rizzolatti’ego:
– wyłącznie w przypadku Homo Sapiens wykorzystywany jest zarówno
rezonans wysokiego, jak i niskiego poziomu
– ludzkie mechanizmy lustrzane prowadzą do „eksplozji kombinatorycznej”:
te same zachowania wykorzystywane mogą być do osiągania różnych
celów, zaś te same cele osiągane mogą być za pośrednictwem różnych
zachowań.
– mechanizmy lustrzane NHP rezonują głównie na wysokim poziomie, co
spójne jest z twierdzeniem, że transmisja wzorców zachodzi przede
wszystkim na drodze emulacji
Spójność z innymi hiptezami
• Michael Arbib: rozwój języka
– (1) Powstanie i rozwój neuronów lustrzanych,
odpowiedzialnych za czynności manualne. Były to
neurony bimodalne: ruchowo-wzrokowe.
– (2) Rozwój zdolności imitacyjnych. Polegały one przede
wszystkim na kopiowaniu ruchów rąk.
– (3) Wykształcenie umiejętności pantomimicznych.
– (4) Wzbogacenie repertuaru imitowanych czynności
poza typowo ludzkie (zwiększenie stopnia abstrakcji).
– (5) Powstanie konwencjonalnych gestów (protoznaków).
– (6) Powstanie i rozwój protomowy.
• Proszę obejrzeć w domu wykład V.S. Ramachandrana
„Neurony, które ukształtowały cywilizację”
http://www.ted.com/talks/vs_ramachandran_the_neurons_that
_shaped_civilization.html
Informacje o zaliczeniu:
- Egzamin ustny
- Termin zerowy: podczas ostatniego wykładu (23.01)
- Termin pierwszy: 30 stycznia w godzinach wykładu
(16:45)
- Ewentualne kolejne terminy zostaną ustalone później