14-16

INFORMATOR
14
PÓâKA Z DVD
ēarty siö skoþczyäy
Na ten temat juĪ tyle napisano, Īe moĪna spokojnie dodaü jeszcze trochĊ.
Chodzi o remake filmu Roberta Wise The Day the Earth Stood Still (1951), który
przez minione póáwiecze zyskaá status obrazu kultowego (numer 5 na liĞcie
najlepszych filmów SF i numer 67 wĞród najbardziej inspirujących filmów
wszechczasów AmerykaĔskego Instytutu Filmowego). Nie byá on nigdy wyĞwietlany
w polskich kinach, choü parĊ lat temu pokazaáa go nasza telewizja jako DzieĔ,
w którym stanĊáa Ziemia. Jak by nie byáo, film jest oceniany w Polsce niemal tak
wysoko, jak w USA (FilmWeb - 7,77/10, IMDb - 8,1/10).
Jest rzeczą niezwykle sporną, czy remake takiego klasyka powinien w ogóle
powstaü – jednak bardziej sáuszne pytanie brzmi, czy moĪna to byáo zrobiü lepiej
niĪ zrobiono. Twórcy filmu najwyraĨniej byli Ğwiadomi problemu zmierzenia siĊ
z legendą, co przejawiáo siĊ w postawie umiarkowanej pokory wobec pierwowzoru.
Interesujące jest to, Īe niektórych rzeczy nie potrafili zmieniü, mimo intensywnych
wysiáków. W dodatkach na páycie DVD moĪna obejrzeü na przykáad caáą kolekcjĊ
róĪnych pomysáów wyglądu robota Gorta, jeden bardziej wyrafinowany od
drugiego. Po wielu miesiącach ciĊĪkiej pracy koncepcyjnej ktoĞ wreszcie nieĞmiaáo
zaproponowaá, Īeby moĪe jednak powróciü do oryginalnego wizerunku, co wszyscy
przyjĊli z ulgą. W rezultacie Gort jest czáekoksztaátny, tyle Īe wielokrotnie wyĪszy
od swojego poprzednika, a jego struktura skrywa (do czasu) záowrogą
niespodziankĊ.
JeĞli chodzi o aktorstwo, to najwiĊcej ciĊgów zebraá Keanu Reeves za rolĊ
Klaatu, którą odegraá z kamienną twarzą. Powiedzcie mi jednak, jaką mimiką
powinien posáugiwaü siĊ obcy w ludzkiej skórze, aby film nie zeĞlizgnąá siĊ
w groteskĊ? Dla mnie jest raczej oczywiste, Īe taki przybysz, w przeciwieĔstwie do
czáowieka, nie powinien odczuwaü przymusu poruszania caákowicie nieuĪytecznymi
miĊĞniami twarzy. Z drugiej strony áatwo zauwaĪyü, Īe Keanu gra oczami, które
podobno są zwierciadáem duszy, co (wbrew krytykom) dobrze Ğwiadczy o jego
aktorstwie. Nie mam teĪ zastrzeĪeĔ do obsadzenia Johna Cleese w roli profesora
Barnhardta. Jest to obecnie nobliwy starszy pan, który swoim pojawieniem na
ekranie wcale nie musi od razu wywoáywaü salw Ğmiechu, co, jak sądzĊ, wáaĞnie
tym filmem udowodniá. Dobrze teĪ wypadáy pozostaáe dwie gwiazdy: Kathy Bates
(Misery i ponad 50 innych filmów) jako sekretarz stanu i Jennifer Connelly w roli
doktor Helen Benson, a takĪe Jaden Smith, syn Willa, wystĊpujący po raz drugi na
ekranie (i pierwszy raz bez taty).
Nazwisko Bates pojawia siĊ w kontekĞcie filmu podejrzanie czĊsto. Oprócz
Kathy mamy teĪ Tylera (kompozytora) oraz
nade wszystko Harry’ego Batesa, autora
opowiadania Farewell to the Master (1940),
bĊdącego podstawą obu adaptacji filmowych.
Nawiasem mówiąc – w no-weli chodziáo nie
caákiem o to samo co w filmie. Na
odpowiedzialnoĞü Petera Nichollsa, autora
Encyklopedii SF, podajĊ, Īe (swobodnie
táumacząc) w procesie adaptacji filmowej
GKF # 243
15
zostaáa zagubiona ironia, ukazująca puáapki interpretowania w ludzkich terminach
relacji pomiĊdzy ogromnym robotem i jego nieludzkim panem. Co zagubiono
w remake’u – niech kaĪdy sam zdecyduje.
W obecnej wersji filmu Klaatu przylatuje kulistym pojazdem, niebezpiecznie
przypominającym (poza wielkoĞcią) ten z filmu Kula (Sphere) Levinsona. Nawet
początek obu filmów jest podobny (nagáa mobilizacja naukowców róĪnych
specjalnoĞci). O czym to miaáoby Ğwiadczyü (pomijając niedowáad wyobraĨni) nie
oĞmielĊ siĊ sądziü. Film Roberta Wise natomiast byá pierwszym, w którym
pokazano klasyczny latający spodek. Warto tu dodaü, Īe termin flying saucer
zostaá wprowadzony ledwie 4 lata wczeĞniej, po pierwszej obserwacji UFO
dokonanej przez Kennetha Arnolda; i jest taki a nie inny bynajmniej nie z powodu
ksztaátu pojazdu, lecz raczej charakterystycznego sposobu poruszania siĊ „jak
spodek rzucony na wodĊ” (co my okreĞlamy jako „puszczanie kaczek”).
I tu dochodzimy powoli do kluczowej kwestii, czyli przesáania filmu, páynącego
z ust Klaatu. OtóĪ mówi on dokáadnie to samo, co wszyscy inni zaáoganci
latających spodków, pomiĊdzy jedną premierą a drugą. Z początku Obcy wyraĪali
zaniepokojenie próbami nuklearnymi (począwszy od relacji George’a Adamskiego
z listopada 1952), a nastĊpnie (po rozpoczĊciu tzw. uprowadzeĔ) postĊpującym
zanieczyszczeniem Ğrodowiska naturalnego. Tak wiĊc mamy páynne przejĞcie od
jednego filmu do drugiego, z fenomenem UFO poĞrodku.
Wychodzi na to, Īe przy okazji tej recenzji wytáumaczyáem zagadkĊ drĊczącą
przynajmniej czĊĞü ludzkoĞci od ponad póá wieku. OtóĪ winowajcą jest Robert
Wise! Niestety, w Īyciu nic nie jest takie proste. Wielu rzetelnych badaczy zmagaáo
siĊ z fenomenem uprowadzeĔ, dochodząc nieodmiennie do wniosku, Īe są one
realnym zjawiskiem. PoĞwiadcza to na przykáad swoim autorytetem John E. Mack,
znany amerykaĔski psychiatra, który zbadaá przy uĪyciu regresji hipnotycznej wiele
przypadków uprowadzeĔ przez UFO. W swojej ksiąĪce Abduction - Human
Encounters with Aliens (1994) stwierdza on dodatkowo, Īe byü moĪe powinniĞmy
ponownie zdefiniowaü pojĊcie realnoĞci. Rzecz w tym, Īe Obcy (kimkolwiek są)
potrafią manipulowaü naszym sposobem postrzegania w taki sposób, ĪebyĞmy
widzieli to, co chcą, ĪebyĞmy zobaczyli – modelując odpowiednio wygląd swój
i swoich pojazdów, a takĪe pozostając niewidzialnymi dla tych, którym nie chcą siĊ
ukazaü. Byü moĪe rzecz jest w tym, Īe nie są oni caákiem materialni (!). Jak by nie
byáo, początkowo relacje ze spotkaĔ z Obcymi przypominaáy mocno pierwszy film:
ze spodka wychodziá czáekoksztaátny osobnik, przedstawiaá siĊ jako Wenusjanin
i prawiá o zagroĪeniach, po czym odlatywaá. Potem wyszáo na jaw, Īe Wenus nie
nadaje siĊ do zamieszkania, wiĊc tak zwanych Nordyków zastąpili stopniowo mniej
przyjaĨni Szarzy, czyli klasyczne ufoludki, pochodzące podobno (wedáug relacji
uprowadzonej Betty Hill) z Zeta Reticuli. Jak widaü, ewolucja naszych wyobraĪeĔ
pociągaáa za sobą zmianĊ charakteru kontaktów (i vice versa). Jedno tylko siĊ nie
zmieniaáo: przesáanie o zagroĪeniu Ziemi
i o tym, Īe powinniĞmy siĊ opamiĊtaü
póki jeszcze czas. Ostatnio jednak
sáyszymy, Īe juĪ go nie mamy i zagáada
Ziemi jest nieunikniona, co bardzo
dobrze koresponduje z treĞcią drugiego
filmu.
Krótko mówiąc – Īarty siĊ skoĔczyáy, a teraz ktoĞ bĊdzie musiaá po nas
posprzątaü.
Andrzej PrószyĔski
NFORMATOR
16
P.S. JuĪ po napisaniu tego tekstu siĊgnąáem ponownie do recenzji obu filmów
zamieszczonej w Informatorze 237 (styczeĔ 2009). Nie mam zamiaru z niczym
polemizowaü, chcĊ natomiast zwróciü uwagĊ na skrytykowaną tam „omnipotencjĊ”
Klaatu w remake’u. OtóĪ w relacjach uprowadzonych przez UFO Obcy mają jeszcze
wiĊkszą wáadzĊ nad ludĨmi i materią niĪ w filmie, na przykáad swobodnie
przenikają przez Ğciany. Tego jednak Īaden szanujący siĊ filmowiec nie umieĞciáby
w swoim dziele!
DzieĔ, w którym zatrzymaáa siĊ Ziemia (1951)
The Day the Earth Stood Still
ĝrednia ocena: Bardzo dobry
(FilmWeb 7,77/10, IMDb 8,1/10)
Produkcja: USA
Data premiery: 18.09.51 (ĝwiat)
ReĪyseria: Robert Wise
Scenariusz: Edmund H. North
ZdjĊcia: Leo Tover
Muzyka: Bernard Herrmann (Záoty Glob – nominacja)
Obsada:
Michael Rennie – Klaatu
Patricia Neal – Helen Benson
Billy Gray – Billy Benson
Sam Jaffe – profesor Barnhardt
Czas trwania: 92 min.
DzieĔ, w którym zatrzymaáa siĊ Ziemia (2008)
The Day the Earth Stood Still
ĝrednia ocena: OK
(FilmWeb 5,44/, IMDb 5,6/10)
Produkcja: USA
Data premiery: 12.12.08 (ĝwiat), 16.01.09 (Polska)
ReĪyseria: Scott Derrickson
Scenariusz: David Scarpa
ZdjĊcia: David Tattersall
Muzyka: Tyler Bates
Obsada:
Keanu Reeves – Klaatu
Jennifer Connelly – Helen Benson
Jaden Smith – Jacob Benson
John Cleese – profesor Barnhardt
Kathy Bates – sekretarz stanu
Czas trwania: 99 min.
John E. Mack, Uprowadzeni – Bliskie spotkania IV stopnia, Amber, 1996
(Abduction – Human Encounters with Aliens, 1994)