Polsko-czeskie pogranicze
Transkrypt
Polsko-czeskie pogranicze
Polsko-czeskie pogranicze. Bariery we współpracy i sposoby ich przełamywania. Wspólne planowanie przestrzenne i strategiczne Wystąpienie na konferencji we Wrocławiu w dniu 5 października 2012 r. Tereny przygraniczne po polskiej i czeskiej stronie charakteryzują się bliskością kulturową i językową oraz podobnym poziomem rozwoju gospodarczego. Oba kraje są członkami Unii Europejskiej i mogą korzystać z instrumentów wsparcia Wspólnotowego. Łączące je góry z jednej strony stanowią atut i szansę dla współpracy (m.in. walory turystyczne), z drugiej jednak – wyzwanie i barierę w kontaktach dwustronnych (m.in. transport i komunikacja). Przez polsko-czeską granicę przebiegają osie komunikacyjne połączeń północ-południe, które jednak przede wszystkim z powodu braku nowoczesnej infrastruktury pomiędzy Wrocławiem, Pragą, Brnem, Opolem i Katowicami nie stanowią skutecznej alternatywy dla tranzytu łączącego porty w Niemczech i Polsce z południem Europy. W tym kontekście niezwykle istotne jest dążenie do lepszego wykorzystania polsko-czeskich przejść granicznych oraz zmiany ich statusu z lokalnych na makroregionalne. Na polskoczeskim pograniczu dąży się także do odbudowy transgranicznych połączeń kolejowych oraz podniesienia ich rentowności. Rozwój infrastruktury na polsko-czeskim pograniczu zaczyna pozostawać w tyle za rozwojem kontaktów gospodarczych. W 2011 r. obroty handlowe pomiędzy Polską a Czechami wzrosły o 14,1%. Nasz południowy sąsiad jest obecnie jednym z najważniejszych partnerów gospodarczych Polski. W 2011 r. zajmował trzecią pozycję pod względem udziału w eksporcie naszego kraju (6,2%) oraz siódmą w imporcie (3,7%). Należy również podkreślić, że w handlu z Czechami nasz kraj uzyskuje drugą zaraz po Wielkiej Brytanii nadwyżkę handlową. Tendencje wzrostowe utrzymują się pomimo słabo rozwiniętych połączeń komunikacyjnych północ-południe, których modernizacja i rozbudowa stanowiłaby idealne uzupełnienie dla istniejących już połączeń wschód-zachód. Tak wzmocniony szkielet komunikacyjny mógłby wprowadzić polsko-czeskie kontakty gospodarcze na jeszcze szybszą ścieżkę wzrostu. W sposób zintegrowany rozwija się współpraca w dziedzinie zarządzania kryzysowego (współpraca przy przeciwdziałaniu klęskom żywiołowym, walce z powodziami oraz podtopieniami, które są częstym zjawiskiem na tym obszarze) oraz środowiska (wspólna gospodarka odpadami). Projekty izb gospodarczych oraz jednostek zajmujących się rynkiem pracy wspierają współpracę sektora przedsiębiorstw oraz rozwój rynku pracy: podejmowane są działania na rzecz zmiany wizerunku obszaru nadgranicznego z terenów peryferyjnych na tereny wzrostu, poszukiwane są rozwiązania przeciwdziałające odpływowi ludności, przede wszystkim poprzez wspieranie szkolenia ustawicznego, organizację giełd pracy itp. Bardzo intensywnie rozwija się polsko-czeska współpraca w dziedzinie turystyki. Tworzone są wspólne produkty turystyczne, stanowiące spójną ofertę branżową np. wspólne promowanie ośrodków narciarskich, zintegrowane systemy informacyjne, tworzenie szerokiej oferty uzdrowiskowej. Wiele możliwości może przynieść współpraca na rzecz tworzenia wspólnych ośrodków sportowych i rekreacyjnych np. wspólnej oferty dla sportów zimowych – Jakuszyce jako centrum biegów narciarskich (Puchar Świata w Narciarstwie Biegowym) i Harrachov jako centrum skoków narciarskich i narciarstwa zjazdowego. Na pograniczu powstaje szereg nowych tras narciarstwa biegowego oraz system ścieżek rowerowych umożliwiających uprawianie turystyki aktywnej. Ogromną szansą i wyzwaniem jest wykorzystanie potencjału, jaki dostarczył pobyt czeskich piłkarzy oraz kibiców we Wrocławiu w czasie EURO 2012. Jednym ze sposobów wspierania polsko-czeskiej współpracy transgranicznej jest możliwość realizacji wspólnych projektów w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej. Dotychczasowe doświadczenia pokazują, iż współpraca polsko-czeska w tym obszarze wciąż się rozwija przynosząc szereg ciekawych i cennych zarazem przedsięwzięć, których głównym celem jest pogłębienie dwustronnej współpracy. Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007-2013 uznawany jest przez Komisję Europejską za jeden z najlepszych programów wspierających współpracę transgraniczną w Unii Europejskiej. Od momentu uruchomienia wdrażania Programu do Wspólnego Sekretariatu Technicznego w Ołomuńcu złożonych zostało ponad 500 projektów polsko-czeskiej współpracy, z czego 205 projektów Komitet Monitorujący rekomendował do dofinansowania, co daje łączną kwotę przyznanego wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przekraczającą 176 mln EUR. Dodatkowo na polsko-czeskim pograniczu działa sześć euroregionów – Nysa, Glacensis, Pradziad, Śląsk Cieszyński, Silesia i Beskidy – które wspierają codzienną współpracę mieszkańców nadgranicznych terenów z Polski i Czech. W tym kontekście niezwykle istotne jest rozważne przygotowanie programu współpracy transgranicznej, który realizowany będzie na polsko-czeskim pograniczu w latach 2014-2020. Niezbędne jest, aby projekty współpracy w jeszcze większym stopniu przyczyniały się do rozwiązywania problemów mieszkańców pogranicza. Dużym wyzwaniem dla polsko-czeskiego pogranicza jest możliwość utworzenia innowacyjnego mechanizmu kooperacji jakim bez wątpienia jest Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) – podmiot, który dzięki atrybutowi osobowości prawnej może zmienić jakość współpracy nadgranicznej. Aktualnie trwają intensywne prace na rzez utworzenia dwóch EUWT, które swoim zasięgiem obejmą wszystkie regiony polsko-czeskiego pogranicza. EUWT jako Euroregion+ może być skuteczną odpowiedzią na wyzwania jakie stoją przed polityką regionalną w najbliższych latach w szczególności w kontekście wypełnienia oczekiwań stawianych przez Komisję Europejską w nowej perspektywie finansowej 2014-2020. W ramach Ugrupowania skuteczniejszy będzie także lobbing na rzecz najważniejszych inwestycji i projektów wpływających na rozwój polsko-czeskiego pogranicza. Idee koncentracji merytorycznej i finansowej, realizacja tzw. „projektów kluczowych” oraz komplementarność projektów mogą zostać osiągnięte m.in. poprzez wykorzystanie nowych form współpracy jakim bez wątpienia jest EUWT. Bartłomiej Ostrowski