Potrzeby konsumenta i środki ich zaspokajania Typ: PDF File Rozmiar

Potrzeby konsumentów
i środki ich zaspokajania
Autor: Krystyna Brząkalik
Potrzeby konsumentów i sposoby ich zaspokajania
Skrócony opis lekcji
Lekcja „Potrzeby konsumentów oraz środki ich zaspokajania” jest przeznaczona dla uczniów
gimnazjum, ale po dokonaniu pewnych modyfikacji (analiza bardziej skomplikowanych
przykładów), może być również wykorzystana na zajęciach przedsiębiorczości w szkołach
ponadgimnazjalnych.
Stanowi wprowadzenie do cyklu zajęć poświęconych podstawowym pojęciom ekonomicznym.
W trakcie lekcji uczniowie uczą się posługiwania się ważnymi pojęciami, takimi jak dobra
i usługi, czynniki wytwórcze, zasoby ludzkie, naturalne i kapitałowe. Rozważają problem
rzadkości dóbr, starając się wskazać sposoby rozwiązywania tego problemu stosowane
w różnych społecznościach. Poznają również pojęcie kosztu alternatywnego i podejmują decyzje
o wykorzystaniu ograniczonych zasobów, oceniając poszczególne rozwiązania na podstawie
przyjętych wcześniej kryteriów.
Cele lekcji
Uczeń powinien:

wymienić podstawowe potrzeby ekonomiczne,

zdefiniować pojęcia rzadkości dóbr oraz czynników wytwórczych,

podać przykłady różnych czynników wytwórczych niezbędnych do wytwarzania
wybranych dóbr i usług,

uświadomić sobie konieczność dokonywania wyborów w sytuacji rzadkości dóbr,

rozumieć pojęcie kosztu alternatywnego,

podjąć decyzję dotyczącą wykorzystania ograniczonych zasobów.
Słowa kluczowe

potrzeby ekonomiczne,

usługi,

czynniki wytwórcze,

koszt alternatywny.
Narodowy Bank Polski
2
Potrzeby konsumentów i sposoby ich zaspokajania
Metody realizacji zajęć

siatka decyzyjna.
Adresat

uczniowie gimnazjum lub szkół ponadgimnazjalnych.
Materiały
1. Ćwiczenie pt. „Jakie potrzeby musisz zaspokoić, aby przeżyć jeden dzień?”,
2. Ćwiczenie pt. „Czynniki wytwórcze”,
3. Zadanie pt. „Jak wykorzystać ograniczone zasoby?”.
Proponowany przebieg zajęć
1.
Porozmawiaj z uczniami na temat różnorodnych ludzkich potrzeb, które stale muszą być
zaspokajane, aby ludzie mogli przetrwać. Powiedz uczniom, że niektóre z ludzkich potrzeb
– potrzeby ekonomiczne - są zaspokajane poprzez konsumowanie dóbr i usług.
2.
Poproś uczniów, aby pracując samodzielnie, uzupełnili tabelę, zamieszczoną w Materiale
pomocniczym nr 1, wpisując swoje podstawowe potrzeby, które muszą zaspokoić, aby przeżyć
dzień. Uczniowie powinni podać również sposoby zaspokajania wymienionych potrzeb.
Następnie podkreślają potrzeby ekonomiczne.
3.
Połącz uczniów w kilkuosobowe grupy, w których przedyskutują sposób wykonania ćwiczenia
z kolegami z zespołu. Poproś, aby w czasie dyskusji starali się odpowiedzieć na pytania zawarte
w ćwiczeniu:
Narodowy Bank Polski
3
Potrzeby konsumentów i sposoby ich zaspokajania

które potrzeby muszą być zaspokojone, a ich lekceważenie jest równoznaczne
z zagrożeniem biologicznej egzystencji człowieka?

jakie potrzeby wymieniliście wszyscy, a które z nich są indywidualne?

które z wymienionych przez was potrzeb to potrzeby ekonomiczne?

jakie różnice i podobieństwa dostrzegacie w waszych propozycjach?

jakie warunki muszą zostać spełnione dla zaspokojenia ważnych dla ciebie potrzeb?
4.
Zapytaj uczniów, dlaczego nie wszystkie ważne potrzeby ekonomiczne mogą być zrealizowane.
Porozmawiajcie o zjawisku rzadkości, które polega na ograniczonych możliwościach zaspokojenia nieograniczonych ludzkich potrzeb. Ludzie gospodarują, czyli starają się jak najlepiej
wykorzystać ograniczone zasoby, jakie posiadają. Przypomnij uczniom, że do wytwarzania dóbr
i usług wykorzystywane są czynniki wytwórcze - zasoby ludzkie, naturalne i kapitałowe.
Wyjaśnij te pojęcia, a następnie podajcie przykłady różnych czynników wytwórczych.
5.
Poleć uczniom, aby w grupach wykonali ćwiczenie pt. „Czynniki wytwórcze”, zamieszczone
w Materiale pomocniczym nr 2. Uczniowie wypisują różne czynniki wytwórcze, niezbędne
do wytworzenia podanych dóbr lub usług. Powinni podać również własne przykłady dóbr
i usług oraz uzupełnić tabelę. Następnie reprezentanci grup prezentują wyniki pracy.
6.
Przypomnij,
że
gospodarowanie
polega
na
podejmowaniu
decyzji
o
wykorzystaniu
ograniczonych zasobów. Konsekwencją dokonania wyboru jest odrzucenie pozostałych
możliwości. Wprowadź pojęcie kosztu alternatywnego - kosztu wynikającego z odrzucenia
najlepszej kolejnej możliwości.
7.
Powiedz uczniom, że będą teraz podejmowali decyzje związane z wykorzystaniem ograniczonych zasobów. Wyjaśnij zasady wykonania zadania pt. „Jak wykorzystać ograniczone zasoby?”
(Materiał pomocniczy nr 3), zapoznając klasę z przykładem decyzji dotyczącej zakupu
dobra. Powiedz, że pracując indywidualnie uczniowie powinni zdecydować, jak wykorzystają
posiadane 100 zł. Powinni uzupełnić siatkę decyzyjną, zapisując alternatywne możliwości
zagospodarowania tej sumy pieniędzy. Następnie formułują kryteria, zgodnie z którymi ocenią
swój wybór.
Narodowy Bank Polski
4
Potrzeby konsumentów i sposoby ich zaspokajania
8.
Po podsumowaniu wyników uczniowie powinni wskazać, jaką decyzję podjęli, krótko ją uzasadnić oraz podać, jaki był koszt alternatywny dokonanego wyboru. Zaznacz, że najtrudniejszą
częścią zadania jest sformułowanie kryteriów, na podstawie których decyzja zostanie oceniona.
Poproś ochotników, aby zademonstrowali wykonane zadanie i omówili kryteria, jakimi się
kierowali dokonując wyboru. Możesz dodatkowo polecić uczniom, aby podjęli dodatkowo inną
decyzję, np. dotyczącą wykorzystania wolnego czasu w sobotnie popołudnie, zakupu prezentu
urodzinowego, itp.
9.
Na zakończenie uczniowie pracując w zespołach wykorzystują poznany schemat do podjęcia
decyzji o wykorzystaniu wolnego terenu w okolicy szkoły. Po dokonaniu prezentacji zadania
przez przedstawicieli grup zapytaj klasę, jakie trudności pojawiają się przy uzgadnianiu
decyzji przez grupę osób. Powiedz, że z podobnymi trudnościami stykają się osoby, zespoły,
społeczności decydujące o wykorzystaniu ograniczonych zasobów.
Uwagi dla prowadzącego
Nauczyciel może wykorzystać tylko jedno z podanych ćwiczeń. Należy jednak zachęcić uczniów
do wykonania zadania z wykorzystaniem tzw. siatki decyzyjnej. Metoda ta pomaga kształtować
umiejętność podejmowania decyzji ekonomicznych. Może ona pomóc w rozwiązaniu różnych
problemów decyzyjnych.
Nauczyciel powinien zwrócić jednak uwagę uczniom, aby precyzyjnie formułowali kryteria
oceny. Zadanie jest proste, gdy dotyczy prostych decyzji. W wypadku decyzji bardziej
skomplikowanych (np. wyboru sposobu lokowania oszczędności, decyzji związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa, wykorzystaniem środków finansowych w budżecie gminy czy
państwa itp.), poprawne i jasne sformułowanie kryteriów jest bardzo trudne.
Narodowy Bank Polski
5
Potrzeby konsumentów i sposoby ich zaspokajania
Materiały dla uczniów
Materiał pomocniczy nr 1
Ćwiczenie pt. „Jakie potrzeby musisz zaspokoić, aby przeżyć jeden dzień?”
Pracując samodzielnie, uzupełnij tabelę, wpisując swoje podstawowe potrzeby, które musisz
zaspokoić, aby przeżyć dzień. Podaj również sposoby zaspokajania wymienionych przez ciebie
potrzeb. Następnie podkreśl potrzeby ekonomiczne, czyli te, które mogą być zaspokojone
poprzez konsumowanie dóbr i usług. Potem przedyskutuj sposób wykonania ćwiczenia
z kolegami z zespołu. Odpowiedzcie na pytania:

Które potrzeby muszą być zaspokojone, a ich lekceważenie jest równoznaczne
z zagrożeniem biologicznej egzystencji człowieka?

Jakie potrzeby wymieniliście wszyscy, a które z nich są indywidualne?

Które z wymienionych przez was potrzeb to potrzeby ekonomiczne?

Jakie różnice i podobieństwa dostrzegacie w waszych propozycjach?

Jakie warunki muszą zostać spełnione dla zaspokojenia ważnych dla ciebie potrzeb?
Tabela do uzupełnienia
Moje codzienne potrzeby
Narodowy Bank Polski
Środki zaspokajania potrzeb
6
Potrzeby konsumentów i sposoby ich zaspokajania
Narodowy Bank Polski
7
Potrzeby konsumentów i sposoby ich zaspokajania
Materiał pomocniczy nr 2
Ćwiczenie pt. „Czynniki wytwórcze”
Wypisz czynniki wytwórcze, niezbędne do wytworzenia podanych dóbr lub usług. Podaj
również własne przykłady i uzupełnij tabelę.
Tabela do uzupełnienia
Dobro lub usługa
Zasoby ludzkie
Zasoby naturalne
Zasoby kapitałowe
Telewizor
Maliny
Naprawa obuwia
Edukacja
inne
Narodowy Bank Polski
8
Potrzeby konsumentów i sposoby ich zaspokajania
Materiał pomocniczy nr 3
Zadanie pt. „Jak wykorzystać ograniczone zasoby?”
Twoim zadaniem jest podjęcie decyzji dotyczącej wykorzystania ograniczonych zasobów.
W tym celu uzupełnisz tzw. siatkę decyzyjną. Zapoznaj się z przykładem decyzji dotyczącej
zakupu, dokonanej przez Twojego kolegę.
Tabela 1. Przykład decyzji dotyczącej zakupu
Trwałość
przydatność
wygoda
dostępna
cena
moda
jakość
suma
Trampki
-
-
+
+
-
-
++
Półbuty
skórzane
+
-
-
-
-
+
++
Adidasy
++
+
+
-
+
+
+++++
+
-
+
+
+
-
-
+++
Buty
sportowe
polskiej
produkcji
Twój kolega podejmował decyzję dotycząca zakupu butów. Najpierw zapisał wszystkie możliwe
alternatywy, a potem sformułował kryteria, którymi chciał się kierować, dokonując wyboru.
Następnie przyznał plusy i minusy za spełnienie poszczególnych kryteriów. Jedno z kryteriów
(trwałość obuwia) było dla niego najważniejsze, więc przydzielił dwa plusy za jego spełnienie.
Podsumował wyniki i zdecydował, że kupi adidasy. Kosztem alternatywnym okazało się być
odrzucenie najlepszej kolejnej alternatywy, czyli zakupu polskich butów sportowych.
Wykorzystując siatkę decyzyjną, zdecyduj, jak wykorzystać posiadane 100 zł. Zapisz alternatywne możliwości zagospodarowania tej sumy pieniędzy. Następnie sformułuj kryteria, zgodnie
z którymi ocenisz swój wybór. Ilość alternatyw i kryteriów jest dowolna. Wskaż koszt alternatywny dokonanego wyboru.
Narodowy Bank Polski
9
Potrzeby konsumentów i sposoby ich zaspokajania
Możesz dodatkowo podjąć decyzję o wykorzystaniu czasu wolnego w sobotnie popołudnie lub
o zakupie prezentu dla bliskiej osoby.
Przygotuj się do prezentacji i uzasadnienia sposobu wykonania zadania.
Tabela do uzupełnienia
kryterium
kryterium
kryterium
kryterium
kryterium
kryterium
Suma
alternatywa
alternatywa
alternatywa
alternatywa
Zadanie dodatkowe
Jesteście grupą radnych rady gminy. Podejmijcie decyzję dotyczącą zagospodarowania działki
(5 000 m2), która jest własnością komunalną. Działka jest położona niedaleko parku miejskiego,
w pobliżu dużego zespołu szkół. W pobliżu znajduje się niewielkie osiedle mieszkaniowe.
Podejmijcie wspólną dla całej grupy decyzję, wypełniając schemat siatki decyzyjnej.
Narodowy Bank Polski
10
Potrzeby konsumentów i sposoby ich zaspokajania
Propozycje sprawdzenia wiedzy
Wypowiedzi z zastosowaniem poznanych pojęć:
Ułóż cztery zdania. W każdym z nich użyj dwóch lub trzech dowolnych pojęć spośród podanych:
rzadkość dóbr, zasoby, zasoby ludzkie, zasoby kapitałowe, zasoby naturalne, dobra, usługi, koszt
alternatywny, decyzja, czynniki wytwórcze.
Odnośniki do innych scenariuszy lekcji
Lekcja „Potrzeby konsumentów oraz środki ich zaspokajania” jest przeznaczona dla uczniów
gimnazjum, może być również wykorzystana na zajęciach przedsiębiorczości w liceum. Stanowi
wprowadzenie do cyklu zajęć poświęconych podstawowym pojęciom ekonomicznym.
Słownik
dobro - rzecz, która zaspokaja ludzkie potrzeby ekonomiczne,
czynnik wytwórczy - dobro, za pomocą którego można wytworzyć inne dobra,
zasoby naturalne (ziemia) - dary natury: np. powietrze, gleba, woda surowce mineralne, rośliny,
zasoby ludzkie - ludzka praca, umiejętności, wiedza, doświadczenie i kwalifikacje,
zasoby kapitałowe - dobra wyprodukowane w celu wykorzystania ich do produkcji innych dóbr
i usług, na przykład maszyny i urządzenia, materiały, energia, linie produkcyjne,
koszt alternatywny - najkorzystniejsza możliwość, z której zrezygnowano dokonując wyboru.
Bibliografia

Ewelina Nojszewska - Podstawy ekonomii, WSiP, Warszawa 1999,

Janusz Beksiak - Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000,

Leszek Balcerowicz - Wolność i rozwój. Ekonomia wolnego rynku. Wydawnictwo Znak,
Kraków 1995.
Narodowy Bank Polski
11
www.nbp.pl