Co to są uzależnienia czynnościowe, poza chemiczne? Materiały ze

Co to są uzależnienia czynnościowe, poza chemiczne?
Materiały ze szkolenia Rady Pedagogicznej w dniu 03.11.2014r.
Autor: Jacek Kłoda
Poradnia MONAR w Łęcznej,
Ośrodek Szkolenia Nauczycieli Stowarzyszenia Psychoprofilaktyki
„Spójrz inaczej” w Starachowicach.
1. Co to jest uzależnienie?
Brak jednoznacznego rozumienia i definiowania pojęcia uzależnienia:
 W medycynie uzależnienie traktuje się jako chorobę, nieuleczalną, choć zaleczaną,
najprawdopodobniej o podłożu organicznym, na którą wszyscy chorują w ten sam
sposób,
 W terapii uzależnienie rozumiane jest jako destrukcyjny mechanizm dostosowawczy
wynikający z indywidualnych deficytów jednostki,
_____________________________________________________________________
Autor: Jacek Kłoda – Poradnia MONAR w Łęcznej, Ośrodek Szkolenia Nauczycieli Stowarzyszenia
Psychoprofilaktyki „Spójrz inaczej” w Starachowicach.
 Uzależnienie można określić także jako chorą relację z jakimiś obiektem, którym
może być środek chemiczny, zachowanie, czynność, druga osoba.
 Uzależnienie definiuje się często jako kompulsywne, szkodliwe zachowanie.
2. Rodzaje uzależnienia:



uzależnienie psychiczne - stereotypowa, trudna do przezwyciężenia potrzeba zażycia
środka uzależniającego w celu osiągnięcia zmiany samopoczucia lub usunięcia
dyskomfortu psychicznego (chęć powtórzenia doznań, które towarzyszyły przyjęciu
środka bądź wystąpiły przy wykonywaniu jakiejś czynności),
uzależnienie fizyczne - występuje, gdy w wyniku systematycznego używania
substancja uzależniająca włączona zostaje w metabolizm organizmu. W
konsekwencji, po odstawieniu środka organizm doznaje tzw. zespołu
abstynencyjnego - objawów, na ogół nieprzyjemnych i bardzo trudnych do zniesienia.
(organizm człowieka przyzwyczaja się do obecności środka uzależniającego we
krwi).
uzależnienie społeczne - zachodzi, gdy zażywanie staje się istotnym czynnikiem
przynależności do grupy (np. subkulturowej).
3. Uzależnienia od środków psychoaktywnych (chemiczne):





alkohol etylowy C 2H 5OH – ETOH (napoje alkoholowe zawierające alkohol etylowy
to; piwo, wino, wódka, koktajle, spirytus, bimber, szampan, rum),
narkotyki (kokaina, marihuana, haszysz, sterydy anaboliczne, inhalanty – substancje
wziewne, amfetaminy, ekstazy (MDMA), meskalina, psylocybina, opium, heroina,
morfina, kodeina, papaweryna, grzyby halucynogenne, skopolamina – datura czy też
bieluń dziędzierzawa, LSD, fencyklidyna (PCP), dopalacze i in. mieszanki narkotyków
syntetycznych i naturalnych alkaloidów roślinnych czyli tzw. „miksy”),
nikotyna,
leki (nasenne – barbiturany, anksjolityki –> przeciwlękowe, antydepresyjne i
uspokajające -> trankwilizatory),
kofeina (zawiera ją kawa, herbata, kakao, czekolada, pepsi – cola, coca – cola, napoje
energetyzujące, cukierki Kopiko),
4. Substancje psychoaktywne (uzależnienia chemiczne):
 Depresanty – alkohol, leki, inhalanty, opiaty,
 Stymulanty – nikotyna, kofeina, kokaina, amfetaminy, sterydy anaboliczne
 Halucynogeny (psychodeliki) – meskalina, grzyby halucynogenne, psylocybina, LSD
 Konopie i jej pochodne – marihuana, haszysz.
5. Uzależnienia interpersonalne i społeczne (behawioralne, poza chemiczne):


zależne relacje interpersonalne,
sekty,
_____________________________________________________________________
Autor: Jacek Kłoda – Poradnia MONAR w Łęcznej, Ośrodek Szkolenia Nauczycieli Stowarzyszenia Psychoprofilaktyki
„Spójrz inaczej” w Starachowicach.


subkultury,
samookaleczanie się lub dokonywanie kradzieży w celu obniżenia napięcia
emocjonalnego lub poprawienia nastroju,
 seks, (ryzykowne zachowania seksulane)
 przemoc i in. ......
6. Uzależnienia cywilizacyjne – zachowania, czynności (behawioralne, poza chemiczne):
 uzależnienie od urządzeń multimedialnych (komputer/Internet, konsole gier
elektronicznych, telefony komórkowe, telewizja, gry komputerowe)
 zakupy (skłonność do kompulsywnych zakupów)
 jedzenie -> słodycze (powstrzymywanie się od jedzenia i choroby: bulimia, anoreksja),
 ortoreksja (nadmierna, szkodliwa koncentracja na zdrowym jedzeniu),
 bigoreksja (przesadna dbałość o własną sylwetkę poprzez podejmowanie
nadmiarowych, częstych ćwiczeń fizycznych, dietę wysokobiałkową i stosowanie
sterydów anabolicznych - obsesja na punkcie bycia umięśnionym),
 alloreksja (zastępowanie alkoholem jedzenia w celu utrzymania szczupłej sylwetki),
 uzależnienie od zabiegów medycyny estetycznej (głównie botoksu) czy medycyny
plastycznej,
 hazard,
 tanoreksja (uzależnienie od opalania się a przede wszystkim od solarium),
 praca,
 pieniądze i inne ………..
7. Komputer i Internet –
dobrodziejstwo czy zagrożenie?
Są to media, które obecnie
rozwijają się najszybciej.
Nadmiarowe korzystanie z tych
obiektów może prowadzić do
choroby czyli uzależnienia.
Nadmiarowość w korzystaniu z
tych mediów jest w tej chwili
jednym z największych zagrożeń
dla młodych ludzi. Amerykanie
szacują, że ok 6 % osób
korzystających z Internetu jest
od niego uzależnionych, a ok.
30% traktuje go jako sposób na
ucieczkę od rzeczywistości. W
Polsce te 6 % stanowiłoby grupę
ok. 700 000 osób, a więc
populację większego miasta takiego jak Kraków czy Wrocław.
_____________________________________________________________________
Autor: Jacek Kłoda – Poradnia MONAR w Łęcznej, Ośrodek Szkolenia Nauczycieli Stowarzyszenia
Psychoprofilaktyki „Spójrz inaczej” w Starachowicach.
8. Sygnały ostrzegawcze:
a) zmiany w samopoczuciu fizycznym;
 poważne bóle głowy i w innych częściach ciała bez konkretnej przyczyny,
 przemęczenie i poczucie osłabienia,
 problemy z zasypianiem a także bezsenność,
 sny związane z aktywnością w Internecie,
 niechęć do jedzenia i picia, spadek wagi ciała,
 bladość skóry twarzy i ciała,
 wytarte opuszki palców,
b) zmiany w samopoczuciu psychicznym;
 uczucie stałego napięcia i rozdrażnienia,
 narastanie uczucia złości bez określonego powodu,
 huśtawki nastroju od euforii do niezrozumiałego smutku,
 poczucie szarości i monotonii życia bez Internetu,
 zwiększony niepokój i nieokreślone lęki,
 poczucie zagubienia w rzeczywistości (poczucie, że się nie rozumie tego, co się dzieje z
samym sobą, oraz że się nie rozumie innych),
 apatia obojętność ( zwłaszcza dotycząca świta realnego, w przeciwieństwie do ożywienia,
jeżeli chodzi o aktywność w sieci),
 użalanie się na d sobą (nikt mnie nie rozumie, tylko w sieci mogę czuć się rzeczywiście
rozumiany),
 fantazjowanie na temat siebie, swoich cech charakteru, wyglądu, relacji, opierając się na
aktywności internetowej,
 myślenie życzeniowe bez odniesienia do realności.
b) zmiany w trybie życia;
 odkładanie ważnych, planowanych zajęć na potem (poczucie, że wszystko się „rozłazi”),
 zaniedbywanie zwyczajów panujących w domu, np. wspólnych posiłków, obowiązków
domowych,
 ucieczka w samotność.
c) zmiany w relacjach z innymi ludźmi;
 narastanie konfliktów z innymi,
 nieuzasadnione pretensje do wszystkich,
 bez powodu przezywanie złości w relacjach z najbliższymi, rodziną, kolegami,
przyjaciółmi,
 wzrost kontaktów z osobami, które mają podobne trudności w relacjach i podobne
zainteresowania z Internetem („tylko gracze się liczą”),
 odrzucenie pomocy innych ludzi („poradzę sobie sam, nikt mi nie jest potrzebny”),
9. Objawy uzależnienia:
„Internet jest chorobliwie atrakcyjny dla tych, którzy mało cieszą się prawdziwym życiem”
Ks. Marek Dziewiecki
 doświadczanie intensywnego pragnienia włączenia komputera i wejścia do Internetu,
które można określić jako „głód Internetu”. Internet staje się lekiem na samotność,
smutek, niepokój, pustkę, zawiedzione uczucia, poczucie niskiej wartości itp.
_____________________________________________________________________
Autor: Jacek Kłoda – Poradnia MONAR w Łęcznej, Ośrodek Szkolenia Nauczycieli Stowarzyszenia
Psychoprofilaktyki „Spójrz inaczej” w Starachowicach.
 przeżywanie dyskomfortu fizycznego, jeśli kontakt przez komputer jest niemożliwy.
Narasta niepokój, nastrój zmienny ze skłonnością do irytacji lub derepesyjny, mogą się
pojawiać zachowania agresywne, problemy z koncentracja uwagi, bóle głowy, zaburzenia
snu. W sytuacjach niezwiązanych z komputerem mogą się pojawić takie zachowania jak
np. bębnienie palcami imitujące korzystanie z klawiatury.
 problemy z kontrolowaniem czasu korzystania z Internetu – problemy z unikaniem
rozpoczęcia, kończenia czy z utrzymaniem wcześniej wyznaczonych granic,
 koncentracja życia wokół komputera – w przypadku niemożności korzystania z niego
mogą się pojawić natrętne myśli związane z komputerem. Dzień jest planowany pod
kątem możliwości surfowania.
 ograniczony jest czas na alternatywne źródła przyjemności. Z punktu widzenia
klinicznego jest to jeden z najbardziej widocznych i dający się najłatwiej uchwycić
kryteriów diagnostycznych.
 coraz większa potrzeba spędzania czasu w sieci dla osiągnięcia satysfakcji,
 dalsze i ciągłe korzystanie z komputera czy sieci mimo wiedzy o szkodliwości tej
czynności dla zdrowia
(doświadczenie poczucia winy, brak promocji do następnej klasy, zagrożenie rozwodem),
 wyraźne straty zdrowotne np. wytarte do krwi opuszki palców, „odsiedziny” na udach i
pośladkach, upośledzenie wzroku, wady postawy, skrzywienie kręgosłupa, zaburzenia
apetytu i łaknienia, zaburzenia gastryczne i wydalnicze, itp.
10.
Kto jest najbardziej podatny na te uzależnienia ?
 dzieci – dlatego, że cały czas się rozwijają. Trudno oddzielić to, co dobre od tego, co złe,
emocjonalnie nie są gotowe na określone treści pojawiające się w Internecie,
 osoby młode – często w kryzysie wieku dorastania, poszukujące odpowiedzi na to jakim
być, sfrustrowane, zagubione w świecie dorosłych, szukające własnych granic i
potrzebujące dowartościowania,
 osoby z problemami emocjonalnymi – wycofane, nieśmiałe, o niskim poczuciu własnej
wartości, izolujące się od ludzi. W świecie wirtualnym mogą czuć się bezpiecznie,
ponieważ nikt nie dostrzega ich słabości.
 osoby traktujące Internet jako swego rodzaju ucieczkę od rzeczywistości……
 osoby traktujące Internet jako sposób na nudę i zabijanie wolnego czasu……
 osoby, które przestały pić alkohol……
 osoby spędzające w sieci więcej niż 6 godzin dziennie…
 osoby bez stałego zajęcia……
 kobiety szukające wsparcia, przyjaźni, romansu……..
 mężczyźni, którzy w sieci szukają okazji do dominacji nad innymi, kontrolowania czy
sprawowania nad innymi władzy…
_____________________________________________________________________
Autor: Jacek Kłoda – Poradnia MONAR w Łęcznej, Ośrodek Szkolenia Nauczycieli Stowarzyszenia Psychoprofilaktyki
„Spójrz inaczej” w Starachowicach.
11. Co możemy zrobić jako szkoła?
 Działania profilaktyczne,
 Działania interwencyjne,
 Praca nad szkolnym systemem oddziaływań.
12. Działania profilaktyczne:
a) strategie pozytywnego rozwoju (3 znaczące nurty pozytywnego rozwoju dzieci i
młodzieży):
 Rozwijanie indywidualnych potencjałów i zasobów (np. kształtowanie umiejętności
życiowych –realizacja programów profilaktycznych z obszaru profilaktyki uniwersalnej),
 Praca nad relacjami z rodzicami i innymi znaczącymi osobami (np. rozwój umiejętności
wychowawczych rodziców)
 Tworzenie przyjaznego środowiska społecznego (np. kluby młodzieżowe, dobry klimat
szkoły),
b) działania profilaktyczne (bezpośrednio związane z tematem):
 Diagnozowanie stanu wiedzy i kontaktów uczniów.
 Rozmowy na w/w tematy z uczniami.
 Rozmowy na temat korzystania z Internetu z rodzicami.
13.
Rady dla uczniów:
 zabezpieczaj swój komputer,
 myśl zanim coś zrobisz,
 chroń prywatność swoją i znajomych,
 przestrzegaj prawa i netykiety,
 szanuj cudzą własność,
 chroń swoje hasła,
 rozmawiaj z dorosłymi o sieci,
 zachowaj ostrożność przy spotkaniach z osobami poznanymi w sieci,
 nigdy nie wiesz, kto siedzi po drugiej stronie.
_________________________________________________________________________________________________
Autor: Jacek Kłoda – Poradnia Monar w Łęcznej, Ośrodek Szkolenia Nauczycieli Stowarzyszenia
Psychoprofilaktyki „Spójrz inaczej” w Starachowicach.
14.
Rozmowy z rodzicami na ten temat:
przekazywanie wiedzy jak np. poniżej wspólne ustalenie i zapisanie „dobrych rad” dla
rodziców lub ważnych zasad w korzystaniu z mediów,
obalanie mitów dotyczących tematu,
przedstawienie oferty współpracy szkoły,
przedstawienie oczekiwań szkoły wobec rodziców,
Dobre rady dla rodziców:
 rozmawiaj ze swoim dzieckiem,
 nie karz dziecka za błędy, o których Ci mówi,
 porozumiewaj się z rodzicami kolegów i koleżanek Twojego dziecka,
 naucz swoje dziecko, że może zawsze powiedzieć Ci o swoich kłopotach,
 wychowuj do sieci,
 ucz swoje dziecko zasad bezpieczeństwa,
 surfuj po sieci ze swoim dzieckiem,
 poznawaj sieć ze swoim dzieckiem, baw się nią,
 nie bój się przyznać do niewiedzy,
 pokazuj dziecku wartościowe miejsca w sieci,
 ustal z dzieckiem zasady korzystania z komputera i Internetu,
 ustaw komputer we wspólnej części mieszkania,
 wspomagaj się programami filtrującymi,
 sprawdzaj klasyfikację gier komputerowych i video w systemie PEGI (Europejski System
Klasyfikacji Gier stworzony dla rodziców, żeby mogli wybierać bezpieczne gry dla dzieci),
 zawiadamiaj policję o przestępstwach, a administratorów o niewłaściwych
zachowaniach,
 jeśli twoje dziecko padło ofiarą przestępstwa przez Internet, niczego nie kasuj
z komputera.
Ważne zasady:
1. Zainteresuj się tym, co dziecko ogląda w telewizji i ile czasu spędza przed telewizorem.
2. Nie pozwól (pod żadnym pozorem) oglądać dziecku programów, które nie są przeznaczone
dla dzieci.
3. Rozmawiaj z dzieckiem o tym, co mu się w telewizji czy w Internecie podoba, co je bawi, a
czego się boi.
4. Nie wstydź się przyznać do niewiedzy (dotyczącej, np. gier lub komputera) i sprawdź, czy w
grach Twojego dziecka nie występuje przemoc lub wulgarne słownictwo.
5. Ustal, w jakim zakresie i kiedy Twoje dziecko może korzystać z Internetu.
6. Załóż hasło do komputera i kontroluj korzystanie z komputera.
7. Jak najczęściej rozmawiaj z dzieckiem o tym co je trapi.
8. Zamiast zakazywać, pokaż dziecku, co w mediach jest wartościowe.
9. Wspólnie z dzieckiem stwórz umowę dotyczącą korzystania mediów i konsekwentne jej
przestrzegaj.
_____________________________________________________________________
Autor: Jacek Kłoda – Poradnia MONAR w Łęcznej, Ośrodek Szkolenia Nauczycieli Stowarzyszenia
Psychoprofilaktyki „Spójrz inaczej” w Starachowicach.
15. Przydatne strony internetowe:















www.kidprotect.pl
www.bezpiecznyinternet.org
www.stopedofilom.pl
www.szkolabezpiecznegointernetu.pl
www.bezpiecznemedia.tp.pl
www.saferinternet.pl
www.dyzuenet.pl
www.sieciaki.pl
www.helpline.org.pl
www.dzieckowsieci.pl
www.f-secure.pl
www.32linternet.pl
www.microsoft.com/poland/security/abm/
www.microsoft.com/poland/protect/
www.microsoft.com/poland/security
_____________________________________________________________________
Autor: Jacek Kłoda – Poradnia MONAR w Łęcznej, Ośrodek Szkolenia Nauczycieli Stowarzyszenia
Psychoprofilaktyki „Spójrz inaczej” w Starachowicach.