Żywienie krów mlecznych „Nieprawidłowe żywienie krów”

Żywienie krów mlecznych
„Nieprawidłowe żywienie krów” - to pojęcie
bardzo obszerne , często stosowane i trudne do
zdefiniowania. Nie zmienia to faktu jak duże
znaczenie w żywieniu krów ma dobrze
zbilansowana dawka. Coraz częstsze przypadki
chorób metabolicznych, gorsze wskaźniki rozrodu,
gorsza skuteczność wykrywania rui wynikają z
nieprawidłowego żywienia, a to pogarsza
opłacalność produkcji. W rozmowach z hodowcami
wielu z nich zwraca uwagę na niepokojące
spostrzeżenia mianowicie na zbyt długie okresy od
wycielenia do pierwszego skutecznego pokrycia
krowy, czy na przypadki wczesnej zamieralności
zarodków. Tak istotne zaburzenia w rozrodzie,
przez które w niektórych stadach znaczna część
krów ma laktacje trwające 400 i więcej dni, są
przyczyną niskiej wydajności mleka .
Problem nieprawidłowego żywienia krów jest
bardzo złożony ponieważ obejmuje tradycyjne
błędy żywieniowe, popełniane w danym, konkretnym momencie oraz błędy, których
następstwa są widoczne w następnych okresach laktacji. Zdecydowanie można stwierdzić, że
krowa źle żywiona przed porodem „cierpi „ po porodzie.
Błędy tradycyjnego żywienia krów to przede wszystkim żywienie niedoborowe w stosunku z
zapotrzebowania krowy.
Jest udowodnione na podstawie obserwacji naukowych, że na odtworzenie 1 kg
utraconej tkanki tłuszczowej organizm krowy potrzebuje 10 razy więcej energii z
dostarczonej paszy, natomiast na odtworzenie 1 kg tkanki mięśniowej potrzeba aż 40
razy więcej białka z paszy dobrej jakości.
Stosowanie stwierdzenia wynikającego z
definicji, że krowy powinny być żywione
dawkami zbilansowanymi, tj. takimi, których
wartość pokarmowa pokrywa zapotrzebowanie
na składniki pokarmowe jest banalne.
Zapotrzebowanie na energię, białko oraz
składniki mineralne, witaminy wynika z masy
ciała krowy, z wydajności i składu mleka, a
także z okresu fizjologicznego. Inne żywienie
jest w okresie zasuszenia właściwego, tj. okres
od początku zasuszenia do około – 3 tygodnia
przed wycieleniem ; okres przejściowy, tj.
okres od – 3 tygodni przed wycieleniem do + 3
tygodnia laktacji ; okres szczytu laktacji, t. od 4 do 12 tygodnia ; okres pełnej laktacji, tj.
od początku 4 do końca 8 miesiąca ; okres zakończenia laktacji. Każda źle zbilansowana
dawka pokarmowa jest fizjologicznie nieprawidłowa niesie to konsekwencje w zmniejszeniu
wydajności mleka, zmniejszeniu % zawartości białka i tłuszczu w mleku. Permanentny
niedobór jakiegoś składnika może być przyczyną złej kondycji,a także odbić się na
wskaźnikach rozrodu. Jest udowodnione, że głównym składnikiem niedoborowym w
dawkach dla krów wysoko wydajnych jest w naszym kraju energia, a nie białko, jak do
niedawna powszechnie uznawano. Niedobór energii w dawce powoduje zmniejszenie
wydajności mleka oraz % zawartości białka w mleku.
Energia w dawce poprzez reakcje biochemiczne dostarcza glukozy, która służy do syntezy
laktozy w gruczole mlekowym, która ma znaczący wpływ na objętość produkowanego mleka.
Glukoza służy również do syntezy niektórych aminokwasów, bez których nie jest możliwa
syntezy białka mleka.
Bilansując dawkę należy wiedzieć, że ważnym
źródłem energii dla krów powinny być pasze
treściwe, w tym ziarno kukurydzy ( śrutowane
lub wilgotne kiszone). Bardzo dobre efekty daje
stosowanie wysłodków buraczanych
prasowanych. Należy jednak pamiętać, że
podstawowym źródłem energii dla krów są
bezwzględnie pasze objętościowe , w tym
zwłaszcza kiszonka z kukurydzy zebrana w fazie
woskowo-szklistej ponieważ taka kiszonka ma
zwykle optymalną zawartość suchej masy, tj.
około 35 % i jest najchętniej zjadana przez
krowy. Można powiedzieć, że powszechnym zjawiskiem w naszych gospodarstwach jest
stosowanie nowoczesnych maszyn do zbioru kukurydzy co zmniejsza ryzyko złego
wykorzystania ziarniaków. Niestety hodowcy często zapominają, że opóźnienie terminu
zbioru traw czy lucerny zmniejsza strawność masy organicznej (zdrewnienie), co obniża
wartość energetyczną kiszonki. Niska wartość pokarmowa pasz objętościowych np. kiszonka
sporządzona za wcześnie, kiszonka z lucerny sporządzona za późno musi być
rekompensowana dodatkiem coraz droższych pasz treściwych. Takie „pozorne” oszczędzanie
na paszach treściwych prowadzi w ten sposób do niższej wydajności mleka niż wynikałoby z
potencjału genetycznego krów. Przy układaniu dawki dla krów o wyższej wydajności mleka (
powyżej 30 – 35 kg/dzień ), warto zastanowić się nad stosowaniem dodatku tłuszczu (energii
skoncentrowanej), czy to w postaci tłuszczu chronionego ( to tłuszcz, który jest obojętny dla
fermentacji w żwaczu, najczęściej spotykane formy to mydła wapniowe kwasów
tłuszczowych), czy pełnotłustych nasion rzepaku ( do 1,5 kg/dzień ). Można też wykorzystać
odpady po czyszczeniu rzepaku. Bilansując dawkę należy pamiętać o uzupełnieniu
niedoborów białka. W praktyce nie jest to trudne co nie znaczy tanie. Trudno jednak
wyobrazić sobie żywienie krowy wysoko wydajnej w szczycie laktacji, bez udziału
poekstrakcyjnej śruty sojowej czy rzepakowej. Wyśmienitym uzupełnieniem białka ( nie
ulegającemu rozkładowi w żwaczu), jest młóto browarniane, również można stosować
mieszanki uzupełniające białko. Zaletą takiej formy uzupełnianie białka jest dostarczanie
krowom w mieszance także dodatków mineralno-witaminowych. Bilansując białko w
dawkach pokarmowych powinno się uwzględnić skłonność białka pasz na rozkład w żwaczu.
Stosowanie preparatów białka chronionego jest dość kosztowne dlatego powinny one być „ na
wyłączność” jedynie dla krów o wysokiej wydajności i tylko tych , które znajdują się w
okresie szczytu laktacji.
Niestety „przedobrzenie” wynikające z
nieprawidłowego żywienia mineralnowitaminowego krów wysoko wydajnych może
być poważnym zagrożeniem dla ich zdrowia.
Wielu hodowców stosuje niewłaściwe dodatki dla
konkretnego okresu fizjologicznego. Na przykład
krowy zasuszone otrzymują dodatek dla krów
będących w laktacji. Nie zmienia to jednak faktu,
że niedobór składników mineralnych i witamin,
w dłuższym przedziale czasowym będzie miał
negatywnym wpływ na wydajność mleka i jego
jakość, a także na wskaźnik rozrodu. Należy jednak pamiętać, żeby nie przesadzić w
skarmianiu dodatków mineralno-witaminowych. Krowy zjadają składniki mineralne w
paszach objętościowych i treściwych bo są one częścią tych pasz. Ważnym składnikiem w
żywieniu krów, na który zwraca się ostatnią szczególna uwagę jest włókno, zwłaszcza tak
zwane włókno fizycznie efektywne.
Niestety skarmianie dużych dawek pasz treściwych oraz dodatków tłuszczowych zmniejsza
koncentracje włókna w suchej masie dawki do poziomów „ niefizjologicznych”. Również
dodatkowym niebezpieczeństwem jest nadmierne rozdrabnianie pasz objętościowych ( jako
częsty wymóg technologii produkcji kiszonek). Krowa pozbawiona włókna gorzej się ślini ,
przez co traci naturalny sposób buforowania kwasów powstających w żwaczu. Prowadzi to do
utraty apetytu, co zmniejsza pobranie energii. W skrajnych przypadkach krowa choruje na
kwasicę żwacza. Typowymi objawami nadmiernej kwaśności płynu żwacza są; utrata
apetytu, zmniejszenie % zawartości tłuszczu w mleku, spieniony sfermentowany kał.
Długotrwała kwasica może być przyczyną chorobowych zmian zwanych ochwatem bydła
(laminitis).Bolesne stany zapalne są dla zwierzęcia dużym dyskomfortem ma to ogromny
wpływ na drastyczne zmniejszenie pobieranie pasz. Aby temu groźnemu schorzeniu zapobiec
należy pamiętać o prawidłowym skarmianiu pasz treściwych, a szczególnie o stopniowym
przyzwyczajaniu krów do dużych dawek pasz treściwych, zwłaszcza w okresie
przedporodowym ( okres przejściowy), unikanie nagłych zmian dawek pokarmowych oraz
unikanie skarmiania dużych dawek pasz treściwych na jeden odpas. Stosując duże dawki pasz
treściwych konieczne jest dzielenie ich na kilka odpasów ( do 2-3 kg pasz treściwych na 1
odpas ), stosowanie substancji buforujących płyn żwacza ( soda ; dawka dzienna sody
powinna być równa około 1 % pobranej sm* – przy pobraniu 24 kg sm/dzień dzienna dawka
sody wynosiłaby około 240 g).
sm* - sucha masa
Opracowała: Wiesława Kucharska
Akceptował Kierownik Działu – Stanisław Kawa
Zmieniony: wtorek, 02 marca 2010 15:04