w nauczaniu języka polskiego jako obcego

Transkrypt

VII Krakowska Konferencja Kognitywistyczna - Książka abstraktów
Organizatorzy
Sponsorzy
Partnerzy
Neurolingwistyka Praktyczna
2
7th Cracow Cognitive Science Conference - Book of abstracts
Komitet Naukowy Konferencji:
Conference Scientific Committee:
Gość Specjalny:
Ks. prof. dr hab. Józef Bremer SJ
prof. dr hab. Bartosz Brożek
dr hab. Adam Chuderski
dr hab. Aleksandra Gruszka-Gosiewska
dr hab. Mirosław Michalik
dr hab. inż. Grzegorz Jerzy Nalepa
dr hab. Michał Wierzchoń
dr Magdalena Senderecka
dr Marta Siedlecka
mgr Bartłomiej Kucharzyk
mgr inż. Aleksander Smywiński-Pohl
Special Guest:
prof. Elisabetta Gola
(The University of Cagliari)
Komitet Organizacyjny Konferencji / Conference Organizational Committee:
Sekcja Neuropsychologii
Koła Naukowego
Studentów Psychologii UJ
Neuropsychology Section of Jagiellonian
University’s Psychology
Students' Association:
Dominika Radziun
Aleksandra Nachyła
Magdalena Celuch
Joanna Nerko
Agata Bednarek
Maciej Bielski
Maksymilian Korczyk
Krzysztof Ambroży Czekaj
Julia Pleszka
Adela Juraś
Monika Wieliniec
Koło Naukowe Studentów
Kognitywistyki UJ
Jagiellonian University’s Cognitive
Science Students' Association:
Main coordinator: Marek Pędziwiatr
Magdalena Matyjek
Agnieszka Serwotka
Ewa Ratuszyńska
Dorota Rydzik
Justyna Pałczyńska
Mikołaj Kupiec
Sławomir Majcher
Monika Derda
Iwona Ciechanowska
Bartłomiej Popęda
Agnieszka Tymorek
Jan Jastrzebski
Mieszko Syc
Urszula Górska
Agata Bator
Paulina Zguda
3
Spis treści
7
Siny z gniewu i czerwony ze złości, czyli o pozornej niekoherencji metafor w języku
potocznym Katarzyna Adamczyk
7
Wschód a Zachód – zależności między kulturą, językiem a percepcją Katarzyna Basista
8
Jak badać autobiografię istot pozawerbalnych? Katarzyna Bobrowicz, Ryszard
Bobrowicz
9
Metoda kognitywna (cognitive approach) w nauczaniu języka polskiego jako obcego
Mikołaj Borkowski
11
Związek fali MMN z percepcją dźwięków mowy Maria Czarnecka, Joanna Dołżycka,
Jakub Wojciechowski
12
Ucieleśnienie - podstawa rozumienia języka figuratywnego Joanna Dołżycka, Jan
Szczypiński
13
Problem treści stanów mentalnych w ujęciu eksternalizmu i internalizmu na
przykładzie neuronalnych korelatów przeżyć religijnych Maciej Dulewicz
14
Czy można zapomnieć swój pierwszy język? O zjawisku atrycji języka z perspektywy
psycholingwistycznej Joanna Durlik, Patrycja Kałamała, Zofia Wodniecka
15
Językowy obraz cyfr w polskiej i niemieckiej frazeologii i paremiologii Mariusz
Frąckowiak
17
Analiza znaczenia w filozofii W.V.O. Quine'a i jego kontrowersje Ziemowit Gowin
17
Maszynowe tłumaczenie Polskiego Języka Migowego (PJM). Projekt WiTKoM Dorota
Grądalska, Krzysztof Wróbel
19
Pismo jako reprezentacja rzeczywistości. Konceptualizacja wody i ognia
zrekonstruowana na podstawie analizy chińskich znaków Katarzyna Grych
20
Różne modalności języka w praktyce psychoanalitycznej Antoni Grzybowski
21
Język naturalny w komunikacji człowiek-technologie kognitywne Artur Gunia,
Małgorzata Dyderska
22
Jak lingwistyka kognitywna pomaga zrozumieć język majańskich inskrypcji glificznych
Agnieszka Hamann
23
Zwrot lingwistyczny a zwrot komunikacyjny w filozofii Igor Holewiński
24
Sygnał mowy w ujęciu paralingwistycznym i nielingwistycznym- przegląd badań
prowadzonych przez Zespół Przetwarzania Sygnałów AGH Magdalena Igras, Bartosz
Ziółko
26
Ucieleśnienie w badaniach nad semantyką języka naturalnego Maria Janicka
27
Rewolucja w lubieniu. "Lubię to" na Facebooku jako nowy akt mowy Ewa Kaczmarz
28
Dwujęzyczność a kontrola poznawcza - zależność pozorna czy rzeczywista? Patrycja
Kałamała, Joanna Durlik, Magdalena Senderecka, Zofia Wodniecka
29
On a ona. Korpusowa analiza porównawcza wypowiedzi kobiet i mężczyzn Dagmara
4
Kałkus
30
Czas w paradygmacie relatywizmu językowego – przegląd literatury Magdalena
Kamińska
31
Degeneracja w funkcjonowaniu języka w chorobie Alzheimera Maksymilian Korczyk
32
Stereotypizacja języka podczas realizacji dialogów do filmu animowanego na
przykładzie polskiej szkoły animacji Magdalena Krzosek
33
Yerkish: język czy czary? Łukasz Kwiatek
34
Dlaczego potencjalnie nieśmieszny tekst zaczyna bawić? Kilka słów na temat
wizualnych i werbalnych elementów memów internetowych Arkadiusz Lorenc
35
Jak powstaje pojęcie liczby? Język w tworzeniu międzymodułowej reprezentacji Marcin
Łysiak
37
Łacina czy języki ojczyste? – filozoficzne tło sporu o język liturgii w Kościele
rzymskokatolickim Anna Mandrela
38
Język poezji a język filmu - rola reprezentacji mentalnych w procesach przetwarzania
komunikatów językowych Łukasz Roland Miciuk
39
Związek dwujęzyczności z funkcjonowaniem emocjonalnym dorosłych Natalia Miętus
40
Tłumaczenie mowy: osiągnięcia i perspektywy w oparciu o międzynarodowy projekt
USTAR Magdalena Mus
41
„Język” filmu a rozumienie opowiadania audiowizualnego (ujęcie kognitywistyczne)
Agnieszka Ogonowska
43
Czułe słowa w bliskich związkach - różnice pomiędzy językiem polskim a niemieckim
Wojciech Oronowicz, Joanna Nerko, Julia Pleszka, Bettina Begner
44
Jak umiejętność czytania dotykiem wpływa na mózg? Organizacja funkcjonalna
językowych obszarów mózgu u osób niewidomych Katarzyna Rączy, Aleksandra
Sadowska
45
Językowe podstawy kształtowania tożsamości prywatnej i publicznej podmiotu
mówiącego w języku japońskim Anna Roszczyk
46
Afazja Broki średniego stopnia - studium przypadku Wojciech Sak, Joanna DreszerDrogorób, Monika Lewandowska
47
Czy mówimy tym samym językiem? Kognitywne teorie urojeń o języku urojeniowym
Adrianna Smurzyńska
48
Czy zdolności muzyczne mają transfer na zdolności językowe? Rafał Szewczyk, Marta
Ratomska
49
Przeklinanie jako instynkt Beata Szostak
51
Wpływ dwujęzyczności migowo - fonicznej na procesy uwagi Klaudia Tondos, Justyna
Kotowicz, Dariusz Asanowicz, Zofia Wodniecka
52
Komunikowanie i wypowiedzi metaforyczne a autyzm Olga Tunkiewicz
53
Czy języki formalne mogą służyć do opisu myślenia i rozumowania? Piotr Urbańczyk
5
54
Muzyka a język – podobieństwa strukturalne i funkcjonalne Natalia Wojnakowska
55
Rola wskazówek werbalnych w powstawaniu fałszywych wspomnień u świadków
Dominika Zaremba, Gabriela Tokarczyk
56
Bariery komunikacyjne w pracy z uczniem z zaburzeniami zachowania Aleksandra ZokSmoła
57
Zastosowanie kognitywizmu w badaniach literaturoznawczych Marzena ŻemejdaZybura
59
Struggle in learning Chinese Characters by beginner students Katarzyna Bańka
60
Mental representations of a bilingual mind. How does being bilingual affect the
assumptions of temporal construal theory? Agata Bednarek
61
Is There a Natural Language? Hubert Bożek
62
Cognitive aspects of the language in TV drama Oskar Braszczyński
63
Specific language teaching techniques for handicapped students Anna Maria
Brzostyńska
64
Visual metonymies and verbo-visual metaphors in the artwork – Agora by Magdalena
Abakanowicz Dorota Dąbrowska
65
How cognitive linguistics helps to understand the language of Maya glyphic inscriptions
Agnieszka Hamann
66
Communication through Moves in Repeated PDG Gergana Kuzmova, Kostantin Dzekov,
Hristo Hristov, Maurice Grinberg
67
DIGGING INTO the role of space in our thinking Wiktor Lachowski
68
The Influence of Emotional Cues on Visual Attention to Face and Gestures in a Natural
Social Setting Magdalena Matyjek, Maja Strzelczyk
69
Speech first or gesture first? The chicken and egg causality dilemma in language
evolution Valentina Oblak
70
Whose Text Is It Anyway? Autorship Attribution and Cognitive Science Marek
Pędziwiatr
72
„What comes to your mind when you think of blue?”. The meaning and concepts
related to colour terms in Polish and Hungarian Anna Sobczak
73
‘How to express myself nicely?’– Language Ideologies Behind Obscenities Gergely
Szabó
74
Talk: Problems with the translation of ethical concepts in the light of linguistic
relativism hypothesis Weronika Wojtanowska
Skład i łamanie: Sławomir Majcher
Korekta: Ewa Ratuszyńska, Dorota Rydzik, Agnieszka Serwotka,
6
Siny z gniewu i czerwony ze złości, czyli o pozornej
niekoherencji metafor w języku potocznym
Cel badania stanowiła analiza kilku wyrażeń metaforycznych, które charakteryzują się pozorną
niekoherencją. W artykule zaprezentowano konkretne przykłady, w których te pozornie
sprzeczne metafory występują razem i nie powodują przy tym żadnych niewłaściwych efektów
odbiorczych. Scharakteryzowane zostały między innymi metafory dotyczące organizacji czasu
oraz metafora gniew jako gorący płyn. Wyniki przeprowadzonych badań pokazują, że metafory
należące do języka potocznego często nie są konsekwentne (nie pasują do siebie), jednak zawsze opierają się na koherencji, ponieważ są subkategoriami jednej, wspólnej kategorii.
Katarzyna Adamczyk
Kierunek: filologia polska, spec. nauczycielska (II. rok)
Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński
Ul. Gołębia 16, 31-007 Kraków
[email protected]
Wschód a Zachód – zależności między kulturą, językiem a
percepcją
Prezentacja będzie miała na celu przedstawienie wzajemnego przenikania się kultury, języka i
percepcji, poprzez porównanie wschodniego i zachodniego systemu myślenia.
Analiza charakterystycznych zjawisk językowych Japonii zostanie przeciwstawiona zachodnim
strukturom językowym. Zestawienie będzie miało na celu zobrazowanie różnic, wpływających
na odmienność systemów myślenia mieszkańców Wschodu i Zachodu. Przedstawię badania
pokazujące, w jaki sposób struktura językowa wpływa na postrzeganie obrazów – skupienie się
na relacjach pomiędzy obiektami i tłem albo przedmiotach pierwszoplanowych. Rozważenie
sposobu postrzegania życia (linearnego lub cyklicznego), a także relacji społecznych będzie miało na celu zobrazowanie, wpływu kultury, a także przenikania się konsekwencji i przyczyn w
codziennym życiu.
7
Przedstawione zagadnienia zostaną zobrazowane odpowiednimi przykładami porównującymi
wyrażenia językowe z języka japońskiego, angielskiego i polskiego.
Katarzyna Basista
Międzywydziałowe Indywidualne Studia Humanistyczne
Uniwersytet Jagielloński, Gołębia 24, Kraków, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1] Nakamura H., 2005, Systemy myślenia ludów Wschodu, Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego, Kraków.
[2] Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B., 2012, Psychologia poznawcza, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa, s. 419-481, 548-628.
[3] Nisbett R. E., 2009, Geografia myślenia, Wydawnictwo Smak Słowa, Sopot.
Jak badać autobiografię istot pozawerbalnych?
Pamięć epizodyczna, czyli zdolność świadomego przywoływania zdarzeń, u zwierząt przybiera
charakter pamięci epizodycznopodobnej. Od czasu wprowadzenia tego pojęcia przez Tulvinga
w 1972 roku [1] niewiele się w tej kwestii zmieniło. Jak jednak pokazują między innymi badania
na modrowronkach kalifornijskich prowadzone przez zespół Clayton i Dickinsona [2] u niektórych gatunków nie można wykluczyć zdolności koniecznych dla pamięci epizodycznej. Tulving
wyróżnił trzy takie zdolności: zdolność do przeżywania czasu subiektywnego, samoświadomość
i wiedzę nt. własnego Ja. Te jednak są niezwykle trudne do empirycznego zbadania, w związku
z czym Clayton i Dickinson, w procesie stopniowej operacjonalizacji, pamięć epizodycznopodobną ujęli jako zdolność do zapamiętywania wydarzeń w ich aspektach co-gdzie-kiedy. Powyższa koncepcja stała się punktem wyjścia dla naszych badań. Nasze prace rozpoczęliśmy od
eksperymentu nawiązującego do badań z udziałem szczurów Wistar przeprowadzonych przez
m.in. Babb i Crystal [3] czy Kart-Teke i innych [4], przechodząc następnie do obserwacji etologicznej z udziałem kotów domowych, by obecnie prowadzić badania z udziałem dzieci ok. 15
miesiąca życia. U niemowląt bowiem, mimo że nie posługują się językiem, mówi się o pamięci
epizodycznej. Można tę różnicę tłumaczyć predyspozycją do rozwinięcia tego rodzaju pamięci
w jego pełnej formie, jednak z perspektywy eksperymentalnej różnicę tę trudno uzasadnić. Na
naszym posterze chcielibyśmy wskazać metody, które wprowadzamy w powyższych bada-
8
niach, poddać je dyskusji i zaproponować alternatywy dla rozwiązań stosowanych obecnie.
Katarzyna Bobrowicz, Ryszard Bobrowicz
Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski
ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, Warszawa, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1] Tulving, E. 2002, 'Episodic Memory: From Mind to Brain', Annual Review of Psychology,
vol. 53, pp. 1-25
[2] Clayton, N. S. 2003, 'Can animals recall the past and plan for the future?', Nature Reviews
Neuroscience, vol. 4, no. 8, pp. 685-691
[3] Babb S. J., Crystal J. D. 2005, 'Discrimination of what, when, and where: Implications for
episodic-like memory in rats', Learning and Motivation, vol. 36, pp. 177 – 189.
[4] Kart – Teke E., De Souza Silva M. A., Huston J. P., Dere E. 2006. 'Wistar rats show episodiclike memory for unique experiences', Neurobiology of Learning and Memory, vol. 85, pp. 173
– 182
Metoda kognitywna (cognitive approach)
w nauczaniu języka polskiego jako obcego
Referat dotyczyć będzie wykorzystania metody kognitywnej w nauczaniu języka polskiego jako
języka drugiego oraz dokształcaniu zdolności językowych u dzieci polonijnych posiadających
bierną znajomość języka polskiego. Punktem wyjścia będzie specyfika metody kognitywnej i
ulokowanie jej w kontekście innych metod glottodydaktycznych (metody gramatycznotłumaczeniowej, podejścia komunikacyjnego, podejścia zadaniowego, itp.). Ważnym wątkiem
jest relacja pomiędzy glottodydaktyką a translatologią. Traktowanie wypowiedzi uczącego się
jako prób przekładu z języka X do języka Y może być analizowane w kontekście kognitywnej
9
teorii przekładu. Zamierzam omówić konkretne realizacje tego problemu na przykładach nauczania języka polskiego użytkowników innych języków słowiańskich (szczególnie czeskiego,
ukraińskiego i rosyjskiego) oraz własnej praktyki uczenia dzieci polonijnych języka polskiego.
Metoda kognitywna najszerzej może być stosowana w wypadkach występowania transferu negatywnego (produkcji błędnych komunikatów w języku X wynikających z użycia systemu z języka
Y). Krótko scharakteryzuję najczęstsze błędy wynikające ze stosunkowego podobieństwa języków słowiańskich, jak i oparte na metodzie kognitywnej sposoby ich zwalczania.
Mikołaj Borkowski
Polonistyka-komparatystyka w ramach MISH
Uniwersytet Jagielloński, ul. Gołębia 16, Kraków
[email protected]
Bibliografia
[1] Lipińska, E. (red.) 2006 Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego, Universitas,
Kraków
[2] Hofmański, W. 2012 ‘Kognitywne aspekty glottodydaktyki. Czeski student wobec pułapek
komunikatywności’, Poznańskie studia polonistyczne. Seria językoznawcza, tom 19 (39), z. 1, s.
175-186
[3] Tabakowska, E. 2001 Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu, Universitas,
Kraków
[4] Zarzycka, G. 2012 Glottodydaktyka polonistyczna a lingwistyka kulturowa, Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
10
Związek fali MMN z percepcją dźwięków mowy
Każdy dorosły człowiek wyspecjalizowany jest w używaniu dźwięków mowy języka ojczystego.
Proces specjalizacji zachodzi w wyniku ekspozycji na bodźce językowe na odpowiednim etapie
rozwoju. W związku z tym procesem istnieje różnica w przetwarzaniu dźwięków przez użytkowników różnych języków na poziomie aktywności ich populacji neuronalnych. Dźwięki nieobecne w języku ojczystym będą trudniejsze do przeanalizowania i sklasyfikowania przez osobę.
Celem badania było sprawdzenie czy istnieją różnice w przetwarzaniu francuskich fonemów
przez rodzimych użytkowników języka polskiego używając do tego sygnałów bioelektrycznych
mózgu - EEG. Przebadano 20 młodych, zdrowych osób obu płci, analizując amplitudę komponenty Mismatch Negativity - potencjałów wywołanych [1,2]. Badanym, podczas oglądania filmu, prezentowano bodźce dźwiękowe – sylaby z francuskimi fonemami, nie występującymi w
języku polskim [3]. Dźwięki prezentowane były w kontraście do sylaby zawierającej samogłoskę zbliżoną do polskiej, z którą tworzyły odpowiednio parę łatwą do różnicowania i parę trudną. Wykazano różnice pomiędzy amplitudą komponenty MMN dla trudnej i łatwej pary [4,5].
Możliwym wyjaśnieniem tego fenomenu jest postrzeganie przez Polaków fonemów występujących w trudnej parze, jako jednej kategorii fonologicznej. W języku francuskim, natomiast, są
to dwie odrębne kategorie [6].
Maria Czarnecka, Joanna Dołżycka, Jakub Wojciechowski
Instytut Filozofofii, Wydział Humanistyczny
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu ul.Gagarina 11, Toruń, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1] Luck S.J., 2005, Introduction to the Event-Related Potential Technique, The MIT Press,
[Oxford].
[2] Luck S. J., Kappenmann E. S., 2012, The Oxford Handbook of Event-Related Potentials
Components, Oxford University Press , Oxford.
[3] Näätänen R., 2007, The mismatch negativity (MMN) in basic research of central auditory
processing: A review, Clinical Neurophysiology no. 118, p. 2544–2590.
11
[4] Pulvermüller F., Shtyrov Y., 2006 , Language outside the focus of attention: The mismatch
negativity as a tool for studying higher cognitive processes, Progress in Neurobiology no. 79, p.
49–71.
[5] Winkler I. et al., 1999 , Brain responses reveal the learning of foreign language phonemes,
Psychophysiology no. 36, p. 698-642.
Ucieleśnienie - podstawa rozumienia języka figuratywnego
Współcześnie, język pojmowany jest jako właściwy dla danej zbiorowości system znaków językowych, służący jej członkom do efektywnego porozumiewania. Jest to jedna z definicji bazowych, wyznaczająca komunikatywność [1] jako główną cechę języka. Językoznawstwo kognitywne szuka odpowiedzi zdecydowanie głębiej, niż tylko na płaszczyźnie uwzględniającej procesy komunikacyjne [2]. Szczególnie interesującym wariantem badanym na gruncie językoznawstwa są procesy wyjaśniające powstawanie i rozumienie języka figuratywnego. Daje on
możliwość nie tylko komunikacji, ale także wyrażania wartości estetycznych [3]. Metafora, na
przykład, daje możliwość przedstawienia pojęcia w sposób uwidaczniający jego cechy szczególne [4]. Odszyfrowanie jej wiąże się z uwzględnieniem reprezentacji mentalnych, właściwych
dla danej jednostki. Tematem wystąpienia jest przedstawienie koncepcji ucieleśnionych podstaw rekonstruowania znaczeń metafor związanych z ruchem [5].
Joanna Dołżycka, Jan Szczypiński
Instytut Filozofii, Wydział Humanistyczny
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
[email protected]
Bibliografia:
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
Kita M., 1998, Wywiad prasowy: Język - gatunek - interakcja, Wydawnictwo
Uniwerstytetu Śląskiego, Katowice.
Stockwell P., 2006, Poetyka kognitywna: wprowadzenie, Towarzystwo
Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków.
Żelazny M., 2009, Estetyka filozoficzna, Wydawnictwo Naukowe
Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Arystoteles, 1989, Poetyka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Koch C., 2012, Advances i Conscioussness Research vol. 84: Body
Memory,Metaphor and Movement, John Benjamins Publishing Co.,
[Amsterdam]
12
Problem treści stanów mentalnych w ujęciu eksternalizmu
i internalizmu na przykładzie neuronalnych korelatów
przeżyć religijnych
Celem referatu jest analiza związków i filozoficznych implikacji w badaniach neurokognitywnych nad doświadczeniami religijnymi. Referat prezentuje zagadnienia z obszaru współczesnej
wiedzy neuronaukowej, filozoficznej i religioznawczej ze szczególnym uwzględnieniem problemów związanych z treścią stanów mentalnych obecnych podczas różnego rodzaju przeżyć.
Osią problemu pomiędzy podejściem eksternalistycznym a internalistycznym jest kwestia warunku koniecznego i wystarczającego do zaistnienia jakiegoś stanu mentalnego oraz zastosowania programu mikroredukcji. W swoim referacie postaram się odpowiedzieć na jedne z podstawowych pytań: dlaczego ten stan intencjonalny posiada taką treść? Czy i w jaki sposób przeżycia religijne (PR) są stanami intencjonalnymi? Dlaczego PR odnoszą się do tego obiektu, do którego się odnoszą? Adekwatnym przykładem do problemu zastosowania mikroredukcji, jest
treść stanu intencjonalnego w PR. Doświadczenia związane nie tylko z PR, posiadają treści jakie
są następnie werbalizowane i przekształcane w opis. Na gruncie filozofii umysłu może to zostać
ujęte w dwóch różnych stanowiskach: eksternalizmie i internalizmie, różne będę także konsekwencje przyjęcia jednego z takich stanowisk. Czy wskazanie na korelację neuronalną może być
wyczerpującą eksplikacją stanu mentalnego, jego treści? Współczesne badania neuronaukowe
mogą prowadzić do owocnej współpracy pomiędzy filozofami, kognitywistami czy teologami.
Maciej Dulewicz
Cognitive Science/Department of Philosophy
Jagiellonian University, Grodzka 52, Krakow, Poland.
[email protected]
Bibliografia
Azari, N. P., Birnbacher, D., (2001), The role of Cognition and feeling in religious experience,
„Zygon”, vol. 39, s. 901-917.
Schjoedt, U., (2009) The religious Brain: Ageneral Introduction to the Experimental
Neuroscience of Religion, „Method and Theory in the Study of Religion”, vol. 21, s. 310-339.
Sztajer, S., (2008) Naturalne podstawy religii w ujęciu religioznawsta kognitywnego, „Przegląd
Religioznawczy”, vol. 2.
Poczobut, R., (2011) Mind, Emergence, and the Limits of Neuroscientific Explanations, [w:] B.
13
Brożek, J. Mączka, W. P. Grygiel, Philosophy In Neuroscience, Wyd. Copernicus Center Press,
Kraków.
Czy można zapomnieć swój pierwszy język? O zjawisku
atrycji języka z perspektywy psycholingwistycznej
Jedna z czołowych badaczek zjawiska utraty (atrycji) języka, Monika Schmid, twierdzi, że każdy człowiek mógłby opisać siebie samego jako "osobę tracącą język" (attriter) [1]. Rzeczywiście, ze zjawiskiem utraty języka spotkał się zapewne każdy, kto w którymś momencie życia
uczył się drugiego języka, a następnie przestał go używać i zaczął zapominać wiele z opanowanych wcześniej słów czy struktur gramatycznych. Wydaje się, że w podobny sposób można
stopniowo zapominać – czy też tracić – również swój pierwszy, ojczysty język, czego doświadczają na przykład osoby przebywające dłuższy czas w środowisku, w którym mówi się innym
językiem, a więc przede wszystkim emigranci. W naszym referacie spróbujemy omówić najważniejsze wnioski, płynące z prowadzonych od przeszło trzech dekad psycholingwistycznych
badań nad utratą pierwszego języka. Na początku przedstawimy pobieżny przegląd perspektyw teoretycznych, z których można przyglądać się temu zjawisku. Skupimy się przede wszystkim na cieszących się obecnie największa popularnością propozycjach, zgodnie z którymi utrata języka wiąże się w dużo większym stopniu z brakiem kontaktu z pierwszym językiem niż z
intensywnym kontaktem z drugim [2,3]. Następnie pokażemy przykłady eksperymentalnych
metod, właściwych podejściu psycholingwistycznemu, za pomocą których można badać atrycję oraz metodologicznym trudnościom towarzyszącym tym badaniom. Skupimy się również
na czynnikach językowych (takich jak podobieństwo między pierwszym i drugim językiem) i
pozajęzykowych (takich jak status społeczny obu języków), które, zgodnie ze obecnym stanem
wiedzy, wyraźnie modulują proces utraty pierwszego języka. Na zakończenie zastanowimy się
nad społecznym znaczeniem badań nad utratą pierwszego języka we współczesnym świecie,
w którym wiele osób na stałe zmienia swoje środowisko językowe, oraz nad pytaniem, w jakim stopniu można przywrócić raz zapomniany język.
Joanna Durlik, Patrycja Kałamała, Zofia Wodniecka
Laboratorium Psychologii Języka i Dwujęzyczności, Instytut Psychologii
Uniwersytet Jagielloński, ul. Gołębia 24, Kraków, Polska
[email protected]
14
Bibliografia
[1]
[2]
[3]
Schmid, M S. and Scott J. 2014. Lexical first language attrition. Bilingualism: Language
and Cognition 17(4), 729-748.
Schmid, M S., Köpke, B, Keijzer, M, and Weilemar, L. 2004 (eds). First Language
Attrition: Interdisciplinary Perspectives on Methodological Issues. Amsterdam/
Philadelphia: John Benjamins.
Bot K de, 2001. ‘Language use as an interface between sociolinguistic and
psycholinguistic processes in language attrition and language shift.’ W Klatter-Folmer J
& Avermaet P van (eds.), Theories on maintenance and loss of minority languages.
Berlin: Waxmann. 65–81.
Językowy obraz cyfr w polskiej i niemieckiej frazeologii i
paremiologii
Triada: język – myślenie – świat jest niezwykle ważna w analizach kontrastywnych oraz poznawczych. Zależności między rzeczywistością a kategoriami semantycznymi i ich strukturalizacjami
stanowią ważny przedmiot rozważań filozofów oraz językoznawców. Idea referatu pt.
„Językowy obraz cyfr w polskiej i niemieckiej frazeologii i paremiologii” zrodziła się w trakcie
badań związanych z planowaną pracą doktorską. Temat referatu zawęża rozważania do europejskiego kręgu kulturowego, koncentrując się na tradycji polskiej i niemieckiej. Punkt wyjścia
analizy konfrontatywnej niniejszego studium stanowi stwierdzenie, że językowy obraz świata
(JOS) to „zbiór prawidłowości zawartych w kategorialnych związkach gramatycznych
(fleksyjnych, słowotwórczych, składniowych) oraz w semantycznych strukturach leksyki, pokazujących swoiste dla danego języka sposoby widzenia poszczególnych składników świata oraz
ogólniejsze rozumienie organizacji świata, panujących w nim hierarchii i akceptowanych przez
społeczność językową wartości” (Tokarski 1993: 358). Językowy obraz cyfr zostanie zbadany na
podstawie materiału leksykograficznego. Autor rozważań ma na celu zaprezentowanie zagadnień teoretycznych oraz analizy materiału językowego jak również przedstawienie wniosków
dotyczących sposobu werbalizowana rzeczywistości w cyfrach arabskich. Nie ulega wątpliwości,
że różnorodność zjawisk opisywanych przy pomocy frazeologizmów i przysłów wskazuje na olbrzymi potencjał cyfr, które pozwalają na proste opisywanie często złożonej rzeczywistości oraz
pomagają w pojmowaniu, nazywaniu oraz klasyfikowaniu otaczającego nas świata.
15
Mariusz Frąckowiak
Wydział Filologiczny
Uniwersytet Opolski, pl. Kopernika 11, Opole, Polska
[email protected]
Bibliografia
Bartmiński, J. 1999, Językowy obraz świata, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Bartmiński, J. 2009, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne,
Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Chlebda, W. 2007, Frazeologia a językowe obrazy świata przełomu wieków, Wydawnictwo
Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Lewicki, A. M. 2009, Studia z polskiej frazeologii, Oficyna Wydawnicza LEKSEM, Łask.
Pajdzińska, A. 2006, Studia frazeologiczne, Oficyna Wydawnicza LEKSEM, Łask.
Tokarski, R., ‘Słownictwo jako interpretacja świata’, in J. Bartmiński, Encyklopedia kultury
polskiej XX wieku, t. 2. (Współczesny język polski), Wrocław, 358.
Wiktorowicz, J., Frączek, A. 2008, Wielki słownik polsko-niemiecki, Großwörterbuch Polnisch
-Deutsch, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Wiktorowicz, J., Frączek, A. 2010, Wielki słownik niemiecko-polski, Großwörterbuch Deutsch
-Polnisch, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
16
Analiza znaczenia w filozofii W.V.O. Quine'a i jego
kontrowersje
Za jeden z najważniejszych i najżywiej dyskutowanych problemów na gruncie filozofii języka z
pewnością należy uznać problem tego, czym jest znaczenie. Podczas swojego wystąpienia zajmę się omówieniem i krytyką sceptycyzmu w odniesieniu do znaczenia w filozofii W.V.O. Quine'a. W części pierwszej przedstawię tezę o niezdeterminowaniu przekładu wyjaśniając m.in.
pojęcia znaczenia bodźcowego, radykalnego przekładu, zdań obserwowalnych/teoretycznych
oraz hipotez analitycznych, posługując się znanym przykładem z gavagai. Następnie przejdę do
omówienia drugiej drogi do niezdeterminowania przekładu, mianowicie idei, zgodnie z którą
dana teoria fizyczna jest niedookreślona (underdetermined) przez wszystkie możliwe obserwowalne świadectwa. Na koniec części pierwszej pokażę, w jaki sposób niezdeterminowanie przekładu implikuje sceptycyzm znaczeniowy.
W części drugiej przystąpię do krytyki Quine'owskich argumentów i koncepcji. Przedstawię krytyczne uwagi takich myślicieli, jak D. E. Bolton, A. C. Lambert, P. D. Shaw, a także R. Kirk.
Ziemowit Gowin
Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, Krakowskie Przedmieście 3, Warszawa
[email protected]
Maszynowe tłumaczenie Polskiego Języka Migowego
(PJM). Projekt WiTKoM
Wirtualny Tłumacz Komunikacji Migowej WiTKoM to projekt realizowany przez konsorcjum
naukowe Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie oraz Spółki VoicePIN.com w latach 20132015 jako grant Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Jednym z celów projektu jest wypracowanie sposobów maszynowego tłumaczenia Polskiego Języka Migowego PJM na język
ogólnonarodowy oraz odwrotnie – języka ogólnonarodowego na PJM. Prelegenci –
współwykonawcy w projekcie WiTKoM – poruszą kwestie związane z samym Polskim Językiem
Migowym – jego korpusem, składnią, dostępnością materiałów źródłowych, jak również metodami i narzędziami jego komputerowego przetwarzania – tzw. metodą transferu na poziomie
17
zależnościowym i sposobami definicji reguł maszynowego tłumaczenia. Przedstawią wyniki
swoich dotychczasowych prac, zestawiając je z wnioskami z badań prowadzonych przez autorów zagranicznych, głównie z Hiszpanii. Określą kolejne wyzwania i kroki, które umożliwią
zastosowanie uczenia maszynowego i syntezę języka migowego.
Dorota Grądalska1, Krzysztof Wróbel2
1
Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Batorego 12, Kraków
2
Katedra Informatyki, Wydział Informatyki, Elektroniki i Telekomunikacji
Akademia Górniczo-Hutnicza, al. Mickiewicza 30, Kraków
Katedra Lingwistyki Komputerowej, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej
Uniwersytet Jagielloński, ul. Łojasiewicza 4, Kraków
[email protected]
Bibliografia
[1] Fabisiak S., Rutkowski P. (2010). „Polish Sign Language Verbs”. In eds. Bertinetto P.M. et
all., The Identification and Representation of Verbs Features, Pisa: Universita in Pisa, pp. 32
-37.
[2] Kay, M. (1984). "Functional unification grammar: A formalism for machine translation."
Proceedings of the 10th International Conference on Computational Linguistics and 22nd
annual meeting on Association for Computational Linguistics. Association for
Computational Linguistics.
[3] San-Segundo R. et al. (2008). "Speech to sign language translation system for Spanish."
Speech Communication 50.11, pp. 1009-1020.
[4] Świdziński M., Gałkowski T. (red.) (2003). Studia nad kompetencją językową i
komunikacyjną niesłyszących. Warszawa: Zakład Graficzny UW.
[5] Twardowska E. (red.) (2008). Stan badań nad Polskim Językiem Migowym. Łódź: PZG
[6] Waszczuk J. (2012). „Harnessing the CRF complexity with domain-specific constraints.
The case of morphosyntactic tagging of a highly inflected language”. Mumbai: COLING
[7] Wróblewska A., Woliński M. (2012). Preliminary experiments in Polish dependency
parsing." Security and Intelligent Information Systems. Springer Berlin Heidelberg, pp. 279292.
18
Pismo jako reprezentacja rzeczywistości.
Konceptualizacja wody i ognia zrekonstruowana na
podstawie analizy chińskich znaków
Pismo, często błędnie utożsamiane z językiem, jest system notacji języka, jego kodem zewnętrznym. W piśmie alfabetycznym poszczególne znaki są przypisane określonym dźwiękom, zapisują wymowę, a nie treść semantyczną. Jednak w zapisach niealfabetycznych (np.
piktograficznych czy ideograficznych) znaczenie przekazywane jest przez grafię, a nie
dźwięk. W przypadku języka chińskiego można mówić o pewnym prymacie pisma nas mową, które jest wspólne dla użytkowników różnych dialektów języka chińskiego, jak również
dla użytkowników innych języków, niespokrewnionych z językiem chińskim, które uległy
wpływom kultury i języka chińskiego.
Pismo chińskie jest pismem ideograficzno-fonetycznym, co oznacza, że większość znaków
zbudowana jest z elementu fonetycznego, wskazującego przybliżoną wymowę, oraz elementu semantycznego, nazywanego kluczem semantycznym, który wskazuje znaczenie
danego znaku. Analiza kluczy semantycznych i znaków, które je zawierają pozwala odkryć
konceptualizację pojęć, wyrażonych danym kluczem. Analiza znaków, w których kluczami
semantycznymi są elementy o znaczeniu „woda” oraz „ogień” pozwoliła na zrekonstruowanie konceptualizacji tych dwóch pojęć, utrwalonych w piśmie chińskim.
Katarzyna Grych
Zakład Japonistyki i Sinologii/Instytut Orientalistyki/Wydział
Filologiczny,
Uniwersytet Jagielloński, Gołebia 24, 31-007 Kraków
[email protected]
Bibliografia
[1] Harbaugh, R. (1998), Chinese Characters: A Genealogy and Dictionary (Zhongwen zipu),
Zhongwen.com/Yale University Press, Taipej.
[2] Künstler, M. J. (1970), Pismo chińskie, PWN, Warszawa.
[3] Künstler, M. J. (2000), Języki chińskie, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa.
[4] Wang, Y. (red.) (2009), Hànzì bùshǒu rènzhī yǎ njiū, Shandong Daxue Chubanshe, Jinnan.
19
[5] Zajdler, E. (2008), ‘Pismo chińskie i klucze semantyczne jako nośnik znaczenia
leksykalnego’, w: Pawlak, N. (red.), Języki Azji i Afryki w komunikacji międzykulturowej,
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, ss. 113–124.
[6] Zajdler, E. (2012), ‘Graficzna reprezentacja świata w piśmie chińskim’, w: Kardela, H.,
Muszyński, Z., Rajewski, M. (red.), Główne pojęcia kognitywistyki: empatia, obrazowanie,
kontekst, Wydawnictwo UMCS, Lublin, ss. 317-325.
[7] Zuo, M., Wang, J. (1998), Hànzì bùshǒu jiǎ ngjiě, Fujian Renmin Chubanshe, Fuzhou.
Różne modalności języka w praktyce psychoanalitycznej
U samych początków swojego istnienia psychoanaliza została określona przez jedną z pacjentek jako “talking cure”. Podjęcie zagadnień związanych z językiem w kontekście teorii
praktyki stworzonej przez Freuda wydaje się być nieodzowne, co zdaje się potwierdzać tylko jej fundament – wypowiedź analizowanej osoby i odpowiedź psychoanalityka w formie
interpretacji lub milczenia. Szczególny akcent na związki psychoanalizy z językiem został
położony przez Jaquesa Lacana, wpływowego kontynuatora dzieła Freuda, który w relacji
tego, co psychoanaliza określa jako nieświadomość do struktur symbolicznych widział szansę na formalizację jej dziedziny. Dla potrzeb referatu podejście do języka w psychoanalizie
freudowskiej i lacanowksiej zostanie przedstawione poprzez trzy modalności, w których
język w psychoanalizie może być tematyzowany: semantyczną, semiotyczną i strukturalną.
Rozpoznania dotyczące języka rozpatrywanego w trzech wymienionych modalnościach zostaną przełożone na konsekwencje jakie wywołuje on w podmiotowym doświadczeniu, a
także praktyczne implikacje dla techniki psychoanalitycznej, której fundament stanowi zawsze jakiś sposób komunikacji z analizowaną osobą. W tym kontekście psychoanaliza rozumiana jako pewien rodzaj odważnej filozoficznej spekulacji, która jednak może do pewnego
stopnia weryfikować swoje tezy w praktyce, może stać się inspiracją dla badań kognitywistycznych spełniających ściślejsze wymogi metodologiczne nad zagadnieniami takimi jak
związki języka z kształtowanem się tożsamości osobowej, funkcjonowaniem samoodniesienia i występowaniem sumienia czy też sposobami posługiwania sie językiem w różnych zaburzeniach psychicznych.
Antoni Grzybowski
Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński ul. Gołębia 24
31-007, Kraków, Polska
[email protected]
20
Język naturalny w komunikacji człowiek-technologie
kognitywne
Kontakty międzyludzkie opierają się w głównej mierze na poleceniach formułowanych w
języku naturalnym. Z kolei komunikacja człowiek-komputer bazuje na wydawaniu poleceń
w językach formalnych. Języki te generalnie przekazywane są za pomocą urządzeń wejścia
(np.: karty perforowane, klawiatura, mysz, ekrany dotykowe). Komunikacja za pomocą języków formalnych skutecznie sprawdza się w odniesieniu do technologii informatycznych,
które charakteryzują się stacjonarnością i traktowane są w sposób narzędziowy. Rozwój
technologii informatycznych, ich miniaturyzacja oraz rosnąca mobilność urządzeń pociągają
za sobą nową funkcjonalność, jak wsparcie dla procesów poznawczych. Wzrost efektywności technologii w tym obszarze może zapewnić komunikacja człowiek-komputer oparta na
języku zbliżonym do naturalnego.
Użycie technologii w celu amplifikacji możliwości mentalnych, akcentowane jest w koncepcji wzmocnienia poznawczego (ang. cognitive enhancement). Według Bostroma i Sandberga wzmocnienie poznawcze należy rozumieć jako sposoby rozszerzenia, intensyfikacji i
podniesienia zdolności umysłowych człowieka w tym procesów poznawczych, emocji czy
zmysłów, głównie za pomocą metod biotechnologicznych (neurofarmakologia, genetyka)
oraz szeroko pojętych metod informatycznych. Te drugie oparte są na wykorzystaniu tzw.
technologii kognitywnych – immersyjnych, augmentalnych, zminiaturyzowanych, mobilnych urządzeń, które mogą aktywnie wspierać procesy mentalne. Przykładami są: technologie wearable, okulary rzeczywistości rozszerzonej, hełmy rzeczywistości wirtualnej czy
technologie implantowane. Problematycznym dla tego obszaru wydaje się zaprojektowanie
adekwatnych i efektywnych sposobów komunikacji z urządzeniem. Stosowane i badane
metody obejmują wykorzystanie m.in.: ruchu gałek ocznych, częstotliwości fal mózgowych
(EEG), gestów rąk i dłoni oraz komunikatów werbalnych (ang. voice commands) zbliżonych
do języka naturalnego.
W referacie, poza krótkim omówieniem wspomnianej teorii wzmocnienia poznawczego,
zostanie przedstawione: sposób wykorzystania komunikatów głosowych w obsłudze urządzeń takich jak technologie mobilne oraz okulary rzeczywistości rozszerzonej, budowa poleceń – syntaktyka języka komunikacji człowiek-komputer oraz analiza zalet użycia komend
głosowych i zarys ograniczeń.
21
Artur Gunia1,Małgorzata Dyderska2
1
Zakład Kognitywistyki, Uniwersytet Jagielloński, ul. Gołebia 24,
31-007 Kraków, Polska
2
Kierunek Kognitywistyka, Uniwersytet Jagielloński, ul. Gołebia
24, 31-007 Kraków, Polska
1
[email protected]
2
[email protected]
Jak lingwistyka kognitywna pomaga zrozumieć język
majańskich inskrypcji glificznych
Zrozumienie klasycznych inskrypcji majańskich to nadal jedno z największych wyzwań, jakie
stają przed lingwistą i tłumaczem. (1) Nie zostało do końca stwierdzone, do zapisu jakiego
języka czy jakich języków było używane pismo Majów. (2) Korpus dostępnych tekstów jest
ograniczony nie tylko ilościowo, ale i jakościowo. (3) Niedoprecyzowanie kodu językowego
powoduje, że – wobec braku ciągłości kulturowej między społeczeństwem klasycznym a
współczesnym – brakuje nam wiedzy encyklopedycznej koniecznej do pełnego zrozumienia
przekazu. (4) Dodatkowo zrozumienie i przekład tych tekstów utrudniają takie zjawiska
językowe jak różnice w kategoryzacji pojęć, odmienny wybór podstawowego poziomu kategoryzacji w zależności od znajomości realiów, czy odmienny wybór domen źródłowych w
metaforze pojęciowej i nośników metonimicznych w metonimii.
Niniejszy referat ma na celu pokazać, jak metodologia lingwistyki kognitywnej może zostać
wykorzystana do analizy tekstów w wymarłym języku, wytworzonych przez prawie zapomnianą kulturę ponad tysiąc lat temu. Wychodząc od polisemii bada rozszerzenia semantyczne, szuka dawnych metafor i metonimii oraz stara się odtworzyć sposób myślenia twórców klasycznych inskrypcji majańskich, co docelowo może pomóc w ich odczytywaniu i
interpretacji.
Agnieszka Hamann
Wydział “Artes Liberales”
Uniwersytet Warszawski, Dobra 72, 00 -312 Warszawa, Polska
[email protected]
22
Bibliografia
Evans, Vyvyan and Melanie Green. 2006. Cognitive Linguistics – an Introduction. Edinburgh
University Press.
Johnson, Scott. 2013. Translating Maya Hieroglyphs. University of Oklahoma Press, Norman.
Kettunen, Harri, and Christophe Helmke. 2014. Introduction to Maya Hieroglyphs. XIX
European Maya Conference Bratislava 2014.
Kövecses, Zoltan. 2010. Metaphor – a Practical Introduction. 2nd ed. Oxford: Oxford
University Press.
Lakoff, George. 1987. Women, Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal About the
Mind. Chicago: University of Chicago Press.
Taylor, John R. 1989. Linguistic Categorization. Prototypes in Linguistic Theory. Oxford: Oxford
Clarendon Press.
Wichmann, Søren (ed). 2004. The Linguistics of Maya Writing. Salt Lake City: University of
Utah Press.
Zwrot lingwistyczny a zwrot komunikacyjny w filozofii
We współczesnej filozofii istnieje pojęcie zwrotu lingwistycznego, które odzwierciedla
zmianę paradygmatu, jaka zaszła na początku XX wieku. Od tej pory problemy filozoficzne relacji między podmiotem a światem zostały przeniesione na płaszczyznę lingwistyczną, według której podstawowe zagadnienia problemów filozoficznych sprowadzają
się do analiz praktyki językowej.
Przedstawicielem tego nurtu jest niemiecki filozof Karl-Otto Apel, który w swoich wnioskach poszedł jednak dalej, wyłamując się z tradycji filozofii języka i nadając swoim
przemyśleniom nową wówczas łatkę filozofii komunikacji, twierdząc, że „filozofia komunikacji stała się Pierwszą Filozofią naszych dni“.
W moim wystąpieniu pragnę przedstawić zasadność dyscypliny jaką jest filozofia komunikacji oraz wstępne zarysowanie jej potencjalnych granic, gdyż problematyka przez nią
podejmowana jest nieostra i wciąż otwarta. Spór ten jest o tyle istotny, że dotyczy filozofii pierwszej, a więc tej, która konstytuuje problemy poruszane przez wszystkie dyscypliny filozoficzne, a także innych nauk, odpowiada na pytania czy język można utożsamiać (i w jakim stopniu) z komunikacją, albo ściślej, wspólnotą komunikacyjną, która
wg Apla stanowi kryterium, względem którego (i wewnątrz której) zawierany zostaje –
dokonujący się w działaniach komunikacyjnych – konsensus co do społecznoobiektywnego, określonych pojęć.
23
Igor Holewiński
Instytut Filozofii
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
Wieniawskiego 1, 61-712 Poznań
igor.holewiń[email protected]
Bibliografia
1) Wendland Michał (2011), Konstruktywizm komunikacyjny, Poznań, Wydawnictwo Naukowe
Instytutu Filozofii UAM
2) Kulczycki Emanuel (2012), Teoretyzowanie komunikacji, Poznań, Wydawnictwo Naukowe
Instytutu Filozofii UAM
3) Apel, Karl-Otto (1990), Komunikacja a etyka: perspektywa transcendentalno-pragmatyczna,
Wydawnictwo Naukowe UAM
Sygnał mowy w ujęciu paralingwistycznym
i nielingwistycznym- przegląd badań prowadzonych
przez Zespół Przetwarzania Sygnałów AGH
Obok głównych nurtów technologii mowy, jakimi są automatyczne rozpoznawanie mowy oraz rozpoznawanie mówcy, w ostatnich latach przybiera na znaczeniu również tematyka związana z informacją parajęzykową i pozajęzykową, jaką niesie sygnał mowy.
Cechy te, obejmujące komunikat niewerbalny przekazywany przez mówcę (od jego
stanu emocjonalnego i postawy względem rozmówcy, po cechy psychosocjologiczne
czy fizyczne mówcy) uzupełniają i wzbogacają przekazywane treści, a zarazem są źródłem informacji zarówno o samym mówcy, jak i kontekście sytuacyjnym.
Zespół Przetwarzania Sygnałów, funkcjonujący w ramach Katedry Elektroniki AGH, prowadzi prace nad systemem rozpoznawania mowy polskiej [1] oraz systemem biometrii
głosowej. Komplementarnie do nich prowadzone są badania nad prozodią i tembrem
głosu w kontekście językowym i pozajęzykowym. Niniejszy referat ma na celu dokonanie syntetycznego przeglądu tychże obszarów badawczych, z uwzględnieniem najważniejszych wyników prac, ich zastosowań oraz wybranych zasobów baz nagrań (m.in.
korpus nagrań mowy emocjonalnej aktorów). Omówione zostaną:
24

prace związane z automatycznym wykrywaniem emocji podstawowych w mowie;

badania nad akustycznymi korelatami ironii w języku polskim na tle wyników prac dla
innych języków;

badania ilościowe i jakościowe pauz wypełnionych i oddechowych;

metaforyczny opis barw głosu (realizowany w skali dyferencjału semantycznego, np.
głos jasny-ciemny, ciepły-zimny) w ujęciu akustycznym [2];

atrybuty przypisywane mówcy na podstawie jego głosu;

związek prozodii z językiem na przykładzie akcentu oraz interpunkcji [3].
Magdalena Igras, Bartosz Ziółko
Wydział Elektroniki, Informatyki i Telekomunikacji, Katedra Elektroniki
AGH w Krakowie, Al. A. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1]
[2]
[3]
Ziółko, M. i in., 2011, 'Automatic speech recognition system dedicated for Polish',
Proceeedings of Interspeech 2011, Florence, s. 3315–3316.
Majdak, M., Igras, M., 2015, 'Metafory głosu - analiza akustyczna', Prace Filologiczne (w
druku).
Igras, M., Ziółko, B., 2014, 'The role of acoustic features in marking accent and
delimiting sentence boundaries in spoken Polish', Acta Physica Polonica A, 126(6), s.
1246–1257.
Adnotacje
Prace zostały sfinansowane częściowo ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju
przyznanych na podstawie decyzji numer 072/R/ID1/2013/03 i częściowo ze środków Narodowego Centrum Nauki na podstawie decyzji numer DEC-2011/03/D/ST6/00914.
25
Ucieleśnienie w badaniach nad semantyką języka
naturalnego
Referat stanowi próbę przybliżenia koncepcji, które ‒ nawiązując do Neuronowej Teorii Języka
[1] ‒ wykorzystują poznanie ucieleśnione jako podstawową perspektywę epistemologiczną w
badaniach nad semantyką. W ramach ujęć tego typu znaczenie ‒ i sam proces jego konstytuowania ‒ są nierozerwalnie powiązane z ludzką percepcją, działaniami i emocjami. Tekst niniejszy
rozpoczynam od prześledzenia przesłanek, na mocy możliwe jest połączenie trybów procesowania języka z doświadczeniem. Powołuję się na wyniki badań, które dowodzą istnienia pewnych zbieżności pomiędzy aktywnością mózgu odpowiedzialną za wykonywanie określonych
czynności, a tą, która towarzyszy problematyzującym je wypowiedziom.
W ramach omawianej teorii znaczenie ‒ na podstawowym poziomie ‒ generowane jest przy
wykorzystaniu prostych struktur kognitywnych: uniwersalnych schematow organizujących nasze poznanie. Zasadniczym problemem badawczym, z ktorym należy się zmierzyć analizując
język pod kątem ucieleśnienia, jest analiza procesu przechodzenia od pojęć konkretnych (a więc
takich, ktore można połączyć z podstawowymi strukturami poznawczymi) do pojęć abstrakcyjnych. Teoria, ktorą pragnę zreferować [1,2], rolę mechanizmu umożliwiającego takie przejście
przypisuje metaforze. W języku metaforycznym pojęcia konkretne, ktorym łatwo przypisać ucieleśnione znaczenie, odpowiadają za powiązanie abstrakcyjnej struktury pojęciowej z doświadczeniem: tym samym metafora staje się figurą, ktora pozwala w sposob systematyczny modelować abstrakcyjne koncepcje za pomocą podstawowych schematow poznawczych.
Omowiona koncepcja semantyki stała się podstawą do wykształcenia założeń tzw. ucieleśnionej
gramatyki konstrukcyjnej (Embodied Construction Grammar) [3]. Formalizm ten dedykowany
jest między innymi probom ujęcia kompozycjonalności języka: według reprezentatow dyskutowanego nurtu realizację tego postulatu badawczego umożliwia zaś legitymizacja perspektywy
analitycznej uprzywilejowującej koncepcję poznania ucieleśnionego.
Maria Janicka
Kognitywistyka, Wydział Filozoficzny Uniwesytetu Jagiellońskiego,
ul. Gołębia 24, 31-007 Krakow, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1] Feldman, J. 2006, From molecule to metaphore: a neural theory of language, Massachusetts
Institute of Technology.
26
[2] Lakoff, G. 2012, 'Explaining Embodied Cognition Results', Topics in Cognitive Science, vol. 4,
pp.773–785.
[3] Feldman, J. 2010, 'Embodied language, best-fit analysis, and formal compositionality',
Physics of Life Reviews, vol. 7, pp.385–410.
Rewolucja w lubieniu. "Lubię to" na Facebooku jako nowy
akt mowy
Rozwój technologii i wszechobecna wirtualna rzeczywistość nie pozostają bez wpływu na komunikację międzyludzką. Media społecznościowe nie tylko służą do porozumiewania się na
dużą skalę, ale także stanowią przyczynę powstawania nowych form i aktów komunikacyjnych.
Głównym celem referatu jest opisanie lubienia na portalu Facebook jako aktu (genry) mowy w
ujęciu Anny Wierzbickiej [1] przy założeniu, że samo zjawisko ma charakter niejednorodny i
może wyrażać wiele intencji agensa.
Kolejny cel to próba ustalenia, jak bardzo akt lubienia na Facebooku różni się od prymarnej
czynności lubienia w świecie rzeczywistym i jakie są wykładniki językowe tych różnic.
W referacie zostanie również poruszona kwestia precyzji językowej w określaniu czynności mianem „lubienia” w odniesieniu do innych funkcjonujących w polszczyźnie nazw dla tego aktu.
Ewa Kaczmarz
Wydział Filologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego
pl. Nankiera 15, 50 -996 Wrocław, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1] A. Wierzbicka, 1983, „Genry mowy”, red. T. Dobrzyńska, E. Janus, Tekst i zdanie,
Ossolineum, Wrocław, s. 125–137.
27
Dwujęzyczność a kontrola poznawcza - zależność pozorna
czy rzeczywista?
Pogląd o większej efektywności kontroli poznawczej osób dwujęzycznych znajduje swoje zasadnienie zarówno w modelach teoretycznych (np. Green, 1998), jak i w wynikach badań empirycznych [1]. Obecnie pojawia się coraz więcej publikacji, raportujących brak różnic pomiędzy grupami jedno- i dwujęzycznymi, przez co wpływ dwujęzyczności na efektywność kontroli
poznawczej poddawany jest coraz częściej w wątpliwość [2,4,5]. Wynika z tego, że nie zawsze
władanie dwoma językami przekłada się na efektywniejszą kontrolę poznawczą.
Dlaczego? Do tej pory korzyści z dwujęzyczności były najczęściej wyjaśniane w kontekście modelu hamującej kontroli (inhibitory control model; Green, 1998), w którym regulacja dostępu
do obu języków realizowana jest właśnie przez mechanizm kontroli poznawczej. Model ten
zakłada, że sam fakt bycia dwujęzycznym implikuje korzyści na poziomie poznawczym. W 2013
roku zaproponowano nowatorski model kontroli języków (model adaptacyjnej kontroli; adaptive control hypothesis; Green, Abutalebi, 2013), który traktuje dwujęzyczność jako zmienną
ciągłą, podkreślając rolę kontekstów sytuacyjnych używania języków i ich związków z efektywnością kontroli poznawczej.
Głównym celem prezentacji jest próba identyfikacji różnych związków pomiędzy dwujęzycznością a kontrolą poznawczą na poziomie teoretycznym i w oparciu o dostępne dane empiryczne.
Model adaptacyjnej kontroli jest obiecującym wkładem teoretycznym w spór dotyczący rzeczywistych korzyści wynikających z dwujęzyczności na poziomie kontroli poznawczej. Z uwagi
na rosnącą liczbę osób wielojęzycznych na świecie, zrozumienie konsekwencji, jakie niesie ze
sobą zjawisko dwujęzyczności, wydaje się szczególnie istotne.
Patrycja Kałamała, Joanna Durlik, Magdalena Senderecka, Zofia Wodniecka
Laboratorium “LangUsta”, Instytut Psychologii
Uniwersytet Jagielloński, ul. Gołębia 24,
31-007 Kraków, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1] Bialystok, E., Craik, F. I. M., Green, D. W., Gollan, T. H. (2009). Bilingual minds. Psychological
Science in the Public Interest, 10, 89 – 129.
[2] de Bruin, A., Treccani, B., Della Sala, S. (2014). Cognitive Advantage in Bilingualism: An
Example of Publication Bias? Psychological Science, 1-9.
28
[3] Green, D. W., Abutalebi, J. (2013). Language control in bilinguals: The adaptive control
hypothesis. Journal of Cognitive Psychology, 10.
[4] Paap, K. R., Greenberg, Z. I. (2013). There is no coherent evidence for a bilingual advantage
in executive processing. Cognitive Psychology, 66, 232-258.
[5] Valian, V. (2015). Bilingualism and cognition. Bilingualism: Language and Cogniton, 18, 3-24.
On a ona. Korpusowa analiza porównawcza wypowiedzi
kobiet i mężczyzn
Cele badań. Z dotychczasowych badań dotyczących języka mężczyzn i kobiet wyłania się teza,
że kobiecy styl wypowiedzi różni się od stylu męskiego [1]. Zgodnie ze stanem badań różnice te
ujawniają się na wielu poziomach, m.in. na poziomie leksykalnym, słowotwórczym i treściowym [2]. Celem niniejszych badań jest porównanie wypowiedzi mężczyzn i kobiet pod względem leksyki.
Metody. W badaniach wzięło udział ośmioro respondentów: cztery kobiety i czterech mężczyzn. Materiał językowy pozyskano metodą wywiadu narracyjnego z użyciem fotografii jako
bodźca wspomagającego rozpoczęcie wypowiedzi. Wywiady zostały nagrane, przetranskrybowane i przygotowane do analizy w programie Poliqarp. Uzyskano w ten sposób dwa korpusy:
kobiecy i męski. W analizie wzięto pod uwagę proporcje części mowy i frekwencję wyrazów.
Obliczono także wartość wskaźników bogactwa leksykalnego (Type-Token Ratio) oraz gęstości
leksykalnej (Lexical Density). Dane przeanalizowano metodami ilościowymi oraz jakościowymi.
Wnioski. Wyniki badań wskazują na większą emocjonalność języka kobiet. W ich wypowiedziach pojawiały się także leksykalne wykładniki niepewności. Kobiety przywoływały imiona
swoich partnerów częściej niż mężczyźni. Mężczyźni używali zdrobniałych wariantów imion
swoich partnerek, kobiety – pełnych form. Ponadto styl mężczyzn cechowało nieznacznie większe bogactwo leksykalne. Z kolei wypowiedzi kobiet były w większym stopniu werbalne niż wypowiedzi mężczyzn.
Dagmara Kałkus
Instytut Filologii Polskiej,
Uniwersytet Wrocławski, pl. Nankiera 15, 50 –996 Wrocław
[email protected]
Bibliografia
[1] Wilkoń, A. 2000, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo
Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
[2] Handke, K. 1994, ‘Język a determinanty płci’, Język a Kultura, t. 9, s. 15–29.
29
Czas w paradygmacie relatywizmu językowego –
przegląd literatury
Już w XIX wieku Humboldt pisał: „Myślimy tak jak mówimy i mówimy tak jak myślimy”. Zdanie
to w prosty sposób dociera do sedna teorii relatywizmu językowego stworzonej w prawie 100
lat po śmierci Humboldta. Język zniekształca poznanie nakładając na rzeczywistość swój system
kategorii. Obserwatorzy nie utworzą tego samego obrazu świata na podstawie obiektywnie
identycznych faktów fizycznych, jeżeli ich zaplecza językowe nie są podobne. W konsekwencji
nikt nie potrafi opisać rzeczywistości zupełnie obiektywnie, całkowicie bezstronnie – wszystkich
nas bowiem krępuje język, a właściwie zasady klasyfikacji i uporządkowania jakie wymusza. Jest
to szczególnie istotne kiedy rozważamy pojęcia abstrakcyjne, istniejące właściwie tylko dzięki
językowi, które nie posiadają materialnej formy mogącej być punktem odniesienia. Jednym z
takich pojęć jest właśnie czas. Referat przedstawia teorię Sapira-Whorfa oraz badania dotyczące postrzegania czasu jakie prowadzone były w tym paradygmacie – od najwcześniejszych, antropologicznych spostrzeżeń dotyczących języka Hopi aż po współczesne analizy porównawcze
języka mandaryńskiego i angielskiego Lery Boroditsky. Ponadto omawiana jest rola metafor w
opisywaniu pojęć abstrakcyjnych, a w szczególności metafor przestrzennych w przedstawianiu
czasu.
Magdalena Kamińska
Wydział Psychologii
Uniwersytet Warszawski, Stawki 5/7, Warszawa 00-183
[email protected]
Bibliografia
[1] Whorf, B. L. 1982, Język myśl i rzeczywistość, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
[2] Sapir, E. 1978, Kultura, język, osobowość, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
[3] Gentner, D., Goldin-Meadow, S. 2003, Language in mind. Advances in the Study of Language
and Thought, Bradford Book, MIT.
[4] Boroditsky, L., Fuhrman, O., McCormick, K. 2011, “Do English and Mandarin speakers think
about time differently?”, Cognition, vol. 118, no. 1, p. 123-129.
[5] Fuhrman, O., McCormick, K., Chen, E., Jiang, H., Shu, D., Mao, S., Boroditsky, L. 2011, “How
linguistic and cultural forces shape conceptions of time: English and Mandarin time in 3D”,
Cognitive science, vol. 35, no.7, p. 1305-1328.
30
[6] Kosecki, K. 2008, Language, time, and biology: a cognitive perspective, Wydawnictwo
Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku, Włocławek.
[7] Lakoff, G. 1987, Women, fire, and dangerous things. What categories reveal about the mind,
The University of Chicago Press, Chicago.
Degeneracja w funkcjonowaniu języka w chorobie
Alzheimera
Choroba Alzheimera cechuje się postępującą degeneracją w obszarze funkcji poznawczych.
Jednym z elementów funkcjonowania, w którym można zaobserwować stopniowe zanikanie
sprawności są funkcje językowe. W ramach wystąpienia chciałbym pokazać stopniową degenerację w procesie komunikacji z osobą chorą na Alzheimera. W związku z tym zostanie podkreślenie problemy z pragmatyką, semantyką czy syntaktyką jak również interpretacją komunikatów skierowanych do tych osób. Degeneracja tych poszczególnych aspektów zostanie ukazana
w toku rozwoju choroby od stadium łagodnych zaburzeń pamięci do etapu głębokich zaburzeń
poznawczych. Dodatkowo w celu ukazania kontrastu zostaną ukazane dysfunkcje w ramach
języka u osób w wieku senioralnym niecierpiących na zaburzenia neurodegeneracyjne.
Maksymilian Korczyk
Wydział Filozoficzny Instytut Psychologii, Uniwersytetu Jagiellońskiego
ul. Ingardena 6, 30 –060 Kraków, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1] Cuetos, F., Samartino, T., Ellis, A., 2012, Age acquisition norms from elderly Spanish people:
characteristics and the prediction of word recognition performance in Alzheimer’s disease,
Psicològica, vol. 33, p. 59-76
[2] Halling, D.C., Humes, L.E., 2000, Factors affecting the recognition of reverberant speech by
elderly listeners, Journal of Speech, Language and Hearing Research, vol. 43, p. 414- 431.
[3] Makara- Studzińska, M., Gustaw, K., Kryś, K.,2012, Trudności w komunikacji z pacjentem z
chorobą Alzheimera, Psychiatria i Psychologia Kliniczna, vol. 12, no.1, p. 18- 25.
[4] Manuet, C., Cazals, Y., Gestreau, Ch., Borghgraef, P., Gielis, L., Dutschmann, M., Van
Leuven, F., Hilaire, G., 2011, Age- related impairment of ultrasonic vocalization in Tau. P 301L
mice: possible implication for progressive language disorders., PLoS ONE, vol.6, no. 10, p.1-12.
31
[5] Morelli, C., Altmann, L.J.P., Kendall, D., Fischler, I., Heilman, K.M., 2011, Effects of semantic
elaboration and typicality on picture naming in Alzheimer disease, Journal of Communication
Disorders, vol. 44, p. 413-428.
[6] Robonson, G., Rossor, M., Cipolotti, L.,1999, Selective sparing of verb naming in case of
severe Alzheimer’s disease. Cortex, vol. 35, no. 3, p. 443-445.
[7] Stuart-Hamilton, I, 2000, Psychologia starzenia się, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań,
Przekład: A. Błachnio.
[8] Waters, G., Caplan, D., 2005, The relation between age, processing speed, working memory
capacity and language comprehension, Memory, vol. 13, no. 4, 403 - 413.
[9] Williamson, D.J.G., Adair, J.C., Raymer, A.M., Heilman, K.M., 1998, Object and action naming
in Alzheimer’s Disease, Cortex, vol. 32, no.4, p. 601-610.
Stereotypizacja języka podczas realizacji dialogów do
filmu animowanego na przykładzie polskiej szkoły
animacji
Człowiek w sytuacjach życia codziennego spotyka się w wieloma modelami komunikacji
i różnorodnymi sposobami posługiwania się językiem. Wśród najważniejszych cech dystynktywnych mówców możemy wyróżnić: dobór słownictwa, artykulację i barwę głosu. Naturalnym
jest, że użytkownicy języka pochodzący z podobnej grupy społecznej, czy środowiska będą
przejawiali podobne cechy w posługiwaniu się językiem. Możemy także zaobserwować, że osoby o określonej fizjonomii obdarzone są głosem o specyficznej barwie (osoby postawne mają
głęboki i silny głos, osoby o drobnej budowie wysoki i słaby itd.). Nie jest to ścisła zależność,
jednak jako odbiorcy, na podstawie wielu zaobserwowanych przypadków, tworzymy sobie
pewne trwałe skojarzenia [1]. Dlatego też jesteśmy zaskoczeni, gdy spotkamy kobietę obdarzoną niskim głosem, młodego człowieka posługującego się słownictwem należącym do języka
dorosłych czy osobę publiczną mającą problemy z wymową. Stereotypowe wyobrażenia dotyczące użycia języka, artykulacji i cech akustycznych głosu są wykorzystywane w filmie animowanym. Specyficzna forma animacji – krótka i zwięzła fabuła oraz priorytet estetyki – powoduje, że jej bohaterowie muszą w sposób jak najbardziej efektywny i bezpośredni reprezentować
pewne cechy. Film animowany bazuje przede wszystkim na skojarzeniach i wyobraźni odbiorcy,
który sam musi zbudować kontekst dla bardzo krótkiej formy filmowej, którą ogląda. [2,3] Stereotypizacja wypowiedzi postaci jest w tym wypadku sposobem na natychmiastowe odwołanie
się do wzroców, które widz już zna ze swojego otoczenia. Z drugiej strony odwrócenie stereotypowych wyobrażeń tworzy efekt zaskoczenia i ma wymiar humorystyczny. Celem referatu jest
zaprezentowanie na przykładzie polskiej szkoły animacji, w jaki sposób określone cechy ludzkiej
percepcji (tworzenie wzorców, modeli, ekonomia poznawcza) są wykorzystywane w dziedzinie
sztuki, jaką jest film animowany.
32
Magdalena Krzosek
Wydz. Inżynierii Mechanicznej i Robotyki, Inżynieria Akustyczna: Reżyseria Dźwięku
Wydz. Humanistyczny, Kulturoznawstwo: Komunikacja Wizualna i Projektowanie Graficzne
Akademia Górniczo – Hutnicza im. St. Staszica,
al. Mickiewicza 30, 30 –059 Kraków, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1] Lindsay P.H., Norman D.A., 1991, Procesy przetwarzania informacji u człowieka,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
[2] Kossakowski A., 1977, Polski film animowany 1945-74, Zakład Narodowy im. Ossolińskich,
Wrocław
[3] Sitkiewicz P., 2011, Polska szkoła animacji, Słowo/Obraz/Terytoria, Gdańsk
Yerkish: język czy czary?
Zaprojektowany przez Ernsta von Glasersfelda Yerkish – system komunikacji oparty na tzw.
leksygramach (symbolach graficznych) – od początku lat 70. XX w. wykorzystywany był do uczenia różnych gatunków małp człekokształtnych komunikacji. Każdy leksygram traktowany był
jako odpowiednik jakiegoś słowa lub zwrotu języka angielskiego [1].
Choć uczone Yerkish małpy osiągały dużą biegłość w formułowaniu własnych pragnień [2,3], ich
umiejętności z perspektywy komunikacji nie różniły się jednak zasadniczo od zdolności innych
małp uczonych komunikacji w innych podejściach (np. w języku migowym [4]). Dlatego autorzy
eksperymentu z Duanem Rumbaughem na czele musieli zmagać się z podobnymi zarzutami, jak
badacze korzystający z innych podejść [5]. Wiele zmieniło się wraz z dołączeniem do projektu
Susan Savage-Rumbaugh i zastosowaniem przez nią nowych metod szkoleń [6,7], pozwalających na osiągnięcie bardziej wiarygodnych wyników.
W referacie przedstawię historię uczenia małp Yerkish i zastanowię się, czy umiejętności nabywane przez naczelne różne od człowieka nazwać można zdolnościami komunikacyjnymi
(językowymi), czy raczej stanowią one przejaw ogólnej inteligencji, polegający na wywoływaniu
fizycznej zmiany w środowisku lub osiąganiu własnych celów (np. uzyskaniu dostępu do żywno-
33
ści) poprzez stosowanie odpowiedniej sekwencji leksygramów (co przypomina raczej „rzucanie
zaklęć” niż językową komunikację).
Łukasz Kwiatek
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Wydział Filozoficzny, ul. Franciszkańska 1, 37 –004 Kraków
Centrum Kopernika Badań Interydyscyplinarnych, ul. Sławkowska 17, 31 –016 Kraków
[email protected]
Bibliografia
[1] von Glasersfeld, E. (1979), „The Yerkish Language for non-human primates”, „American
Journal of Computational Linguistics”, 1979 <online: http://clair.eecs.umich.edu/aan/
paper.php?paper_id=J79-1012#pdf>
[2] Rumbaugh D. (2013), W ith Apes in Mind. Emergents, Communication & Competence,
Marston Gate.
[3] Rumbaugh D., Washburn D. (2003), Intelligence of Apes and Other Rational Beings, Yale
University Press.
[4] Fouts R. (1997), Next of Kin. My Conversations W ith Chimpanzees, Harper.
[5] Sebeok T. (XI 1979), „Performing Animals”, „Psychology Today”.
[6] Savage-Rumbaugh S., Shanker S., Taylor T. (2001), Apes, Language and the Human Mind,
Osford University Press.
[7] Savage-Rumbaugh S. (1994), Lewin R., Kanzi. The Ape at the Brink of the Human Mind,
John Wiley & Sons, New York.
Dlaczego potencjalnie nieśmieszny tekst zaczyna bawić?
Kilka słów na temat wizualnych i werbalnych
elementów memów internetowych
Memy internetowe nie są często poddawane analizie językoznawczej. Definiowane w niniejszym referacie jako jednostki graficzne złożone z części wizualnej i werbalnej, memy cieszą się
olbrzymią popularnością wśród użytkowników Sieci. Zwracam uwagę na to, że bardzo często
jedynym zadaniem memu internetowego jest rozśmieszenie odbiorcy (i tylko takie memy zostały poddane analizie, które wyniki są prezentowane w niniejszym referacie). W referacie zauważam, że bardzo często element werbalny memu internetowego jest tekstem humorystycznym z natury i posiada potencjał wywoływania reakcji humorystycznej także wtedy, kiedy jest
34
prezentowany bez elementu werbalnego, uzupełniającego przekaz. Pokazuję jednak i szczegółowo omawiam takie memy, których część werbalna nie posiada potencjału humorystycznego.
Poddaję je szczegółowej analizie i próbuję znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego takie memy,
odbierane jako całość, mogą być uważane za zabawne. Odnoszę się przy tym do intersemiotycznych związków słowa i obrazu, które w dużej mierze odpowiadają za potencjał humorystyczny
memu internetowego. Pokazuję także, w jaki sposób element graficzny memu internetowego
umożliwia pełne zrozumienie żartu, konieczne dla wywołania efektu humorystycznego.
Arkadiusz Lorenc
Wydział Filologiczny
Uniwersytet Łódzki, ul. Pomorska 171/173, 90 –236 Łódź, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1] Attardo, Salvatore. 1994. Linguistic theories of humour. New York: Mouton.
[2] Dawkins, Richard. 1976. The Selfish Gene. New York: Oxford University Press.
[3] Dynel, Marta. 2011. Blending the incongruity-resolution model and the conceptual
integrationtheory : The case of blends in pictorial advertising. International Review of
Pragmatics 3.1: 59-83.
[4] Raskin, Victor. 1985. Semantic mechanisms of humour. Dordrecht: D. Reidel Publishing
Company.
[5] Suls, Jerry. 1972. A two-stage model for the appreciation of jokes and cartoons: An
information processing analysis. In J. Goldstein and P. McGhee (eds.) The Psychology of
Humour. New York: Academic Press.
[6] Turner, Mark and Fauconnier, Gilles. 2002. The Way We Think. Conceptual Blending and
the Mind's
[7] Hidden Complexities. New York: Basic Books.Ziv, Avner. 1984. Personality and Sense of
Humour. New York: Springer.
Jak powstaje pojęcie liczby? Język w tworzeniu
międzymodułowej reprezentacji
Celem wystąpienia jest próba odpowiedzi na pytanie: jak powstaje pojęcie liczby w ludzkim
umyśle i jaką rolę w tym procesie odgrywa język? Problem ten zostanie ujęty z perspektywy
wrodzonych zdolności „protomatematycznych” [1]. W tym podejściu badania prowadzone są w
ramach psychologii rozwojowej i poznawczej, wykorzystuje się też wyniki m.in. neuronauki
poznawczej, badań klinicznych, modelowania komputerowego, etiologii i psychologii porównawczej oraz badań międzykulturowych.
Proponowane wyjaśnienie opiera się na wyodrębnieniu dwóch rdzennych systemów liczby
35
(core systems of numer) [1,2]. Są to wyspecjalizowane moduły o długiej ewolucyjnej historii,
wspólne dla wielu gatunków zwierząt, ludzkich niemowląt oraz dorosłych z różnych kultur.
Pierwszy z nich to „system dużych liczb” (ANS, Approximate Number System) odpowiedzialny
reprezentowanie dużych liczebności, ale tylko w sposób przybliżony. Drugi moduł to „system
małych liczb” (OTS, Object Tracking System) odpowiedzialny za śledzenie ograniczonej liczby
obiektów i pośrednio za precyzyjne reprezentowanie liczebności, ale jedynie w zakresie do
trzech lub czterech. Żaden z tych systemów, działając osobno, nie umożliwia jednak powstania
reprezentacji liczby, która byłaby dokładna dla dowolnie dużych zbiorów.
Elizabeth Spelke próbuje powiązać powstanie takiej reprezentacji z nabywaniem języka i praktyką liczenia („recytowania” liczebników głównych w stałej kolejności). W świetle jej teorii językowa praktyka powoduje integrację danych na wyjściu obu rdzennych systemów liczby oraz
przekroczenie ich ograniczeń poprzez wytworzenie nowej, międzymodułowej reprezentacji
[3,4]. Chociaż teoria ta została do pewnego stopnia potwierdzona eksperymentalnie, to wciąż
dyskutowana jest relacja między różnymi aspektami języka i pojęcia liczby – niektóre składniki
pojęcia liczby mogą się rozwijać niezależnie od języka. Kwestionowana jest też przyczynowa
rola języka, a język bywa przedstawiany raczej jako rusztowanie niż fundament rozwijającego
się pojęcia liczby [4].
Marcin Łysiak
Wydział Filozofii i Socjologii
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4, 20 –031 Lublin, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1] Hohol M., Brożek B. (2014), Umysł matematyczny, CC Press, Kraków, s. 7-59.
[2] Feingston et al. (2004), Core systems of numer, Trends Cogn Sci., 8, 7, s. 307-314. [3]
Spelke E. (2003), What Makes Us Smart? Core Knowledge and Natural Language, w: D. Genter,
S. Goldin-Meadow (eds.), Mind in Language, MIT Press, Cambridge Mass., s. 277-312.
[4] Gut A. (2009), O relacji między myślą a językiem, TN KUL, Lublin, s. 269-325.
36
Łacina czy języki ojczyste? – filozoficzne tło sporu o
język liturgii w Kościele rzymskokatolickim
W niniejszym wystąpieniu zostaną poruszone zagadnienia związane z filozofią języka oraz filozofią religii. Główną kwestią, nad którą się zastanowimy będzie pytanie o rolę i znaczenie języka sacrum. Caillois [1] określa sacrum jako pewną kategorię wrażliwości, na której opiera się
postawa religijna, która narzuca wiernemu uczucie szczególnego poszanowania. Breitenbach
[2] rozróżnia język publiczny od języka sekretnego. Jej zdaniem język sekretny, czyli taki, który
w danym środowisku znany jest tylko wąskiej grupie wtajemniczonych osób ma duży wpływ na
religijność człowieka. Od połowy III wieku łacina stała się oficjalnym językiem Kościoła aż do
czasów Soboru Watykańskiego II. Wprowadzenie języków ojczystych miało ułatwić wiernym
rozumienie tekstu liturgii, jednak od tego czasu ilość osób biorących udział w nabożeństwach
drastycznie spadła [3]. Jenkins [4] twierdzi, że wraz ze zmianą języka liturgii z łaciny na języki
ojczyste nastąpiła desakralizacja Mszy. Podobnego zdania jest Dawidowski [5, s. 40], który
twierdzi że ,,Doświadczenie Tajemnicy wzbogaca doświadczenie wiary.” Teoria o potrzebie
istnienia tajemniczego języka sakralnego jest w pewien sposób zgodna z poglądem jaki reprezentuje Eliade [6], który z kategorią sacrum kojarzy doświadczenie czegoś innego, czegoś co nie
należy do tego świata. Kolejną kwestią wartą uwagi jest problem trafności tłumaczenia liturgii
łacińskiej na języki ojczyste. W przypadku katolickiej liturgii najbardziej kontrowersyjne stało
się tłumaczenie angielskie, gdzie np. formuła ,,pro multis” (za wielu), została przetłumaczona
jako ,,for all” (za wszystkich). Problematyczne jest też tłumaczenie filozoficznych pojęć takich
jak ,,consubstanciali” [7].
Anna Mandrela
Instytut Filozofii UJ, ul. Grodzka 52, 31-007 Kraków, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1]
Cailllois, R. 1995, Człowiek i sacrum, tłum. A. Tatarkiewicz i E. Burska, Oficyna
Wydawnicza Volumen, Warszawa.
[2]
Breitenbach, S. 2008, Missionary Linguistics in East Asia: The origins of Religious
Language in the shaping of Christianity, Peter Lang, Frankfurt.
[3]
Elvins, M.T. 1994, Towards a people's liturgy: the importance of language, Gracewing
Publishing, Leominster.
[4]
Jenkins, J. 2009, Dlaczego Kościół powinien powrócić do Mszy łacińskiej? [online]
Prelekcja wygłoszona w Warszawie, 20.12.2009 [dostęp 4 listopad 2014] Dostępne z:
http://apologetyka.piusx.org.pl/text.php?id=14.
37
[5]
Dawidowski, T. 2006, Katecheza o Mszy świętej: Rozważania o liturgii Mszy św. w rycie
klasycznym rzymskim u progu Trzeciego Tysiąclecia chrześcijaństwa, Tridentina,
Warszawa.
[6]
Eliade, M. 1993, Traktat o historii religii, tłum. J.W. Kowalski, KR, Łódź.
[7]
Trautman, Donald W. 2010, “The Language of the New Missal in Light of the Constitution
on the Sacred Liturgy.” The Jurist vol. 70, pp. 455-472.
Język poezji a język filmu - rola reprezentacji
mentalnych w procesach przetwarzania komunikatów
językowych
Na granicy poezji i filmu istnieje hybryda - poetycki film fabularny. Połączenie to skłania do
stawiania pytań o granice między językiem poezji i językiem filmu. Jezykoznawca Bill R. Scalia
wykazał wartość aplikacyjną mechanizmów semiotyki poezji dla wyjaśniania procesów
"tworzenia znaczeń" w świadomości widzów filmów fabularnych [1]. Jest to szczególnie interesujące w obliczu popularnej opinii o "nieprzekładalności" modeli werbalnych na obrazowe
(wiersz składa się z wyrazów, a złożony ze zdjęć film ukazuje rzeczywistość bez mediacji języka
werbalnego).
Celem referatu jest przedstawienie procesów poznawczych leżących u podstaw tworzenia i
rozumienia symboli poetyckich w filmach fabularnych. Ponieważ obrazy filmowe znajdują się
fizycznie poza umysłem, niezbędne są ich reprezentacje mentalne zastępujące je w procesach
przetwarzania informacji. Umysł ludzki działa na zasadzie systemu podwójnego kodowania [2],
to znaczy jest zdolny jest do reprezentowania obiektów w dwóch odmiennych subsystemach:
werbalnym, kodującym odzwierciedlane w umyśle obiekty w postaci symboli językowych
(powstają w ten sposób werbalne reprezentacje umysłowe, tj. logogeny) oraz niewerbalnym,
dzięki któremu możliwe jest tworzenie obrazów umysłowych ściśle odpowiadających odzwierciedlanym obiektom (powstają w ten sposób imageny, tj. niewerbalne reprezentacje umysłowe) [3]. Powiązanie imagenu z siecią semantyczną logogenu umożliwia tworzenie i odbiór wizualnego symbolu filmowego. Wprowadzenie perspektywy psychologicznej pozwala na lepsze
zrozumienie, dlaczego mechanizmy poznawcze towarzyszące używaniu języka werbalnego i
obrazowego nie muszą pozostawać w opozycji do siebie, a zdjęcie w filmie może pełnić podobną funkcję jak słowo w wierszu.
Opisane wyżej zagadnienia zostaną zilustrowane przykładami pochodzącymi z twórczości filmowej Krzysztofa Kieślowskiego. Dyskutowane będą możliwości prowadzenia eksperymentalnych
badań naukowych mających na celu weryfikację proponowanego w wystąpieniu modelu.
38
Łukasz Roland Miciuk
Faculty of Social Sciences, Department of Psychology
The John Paull II Catholic University of Lublin, Al. Racławickie 14,
20-950 Lublin, Poland
[email protected]
Bibliografia
[1]
[2]
[3]
Scalia, B.R. 2012, ‘Toward a Semiotics of Poetry and Film: Meaning-Making and ExtraLinguistic Signification’, Literature/Film Quarterly, vol. 40, no. (1), pp. 46-53.
Paivio, A. 1986, Mental representations. A dual coding approach, Oxford University
Press, New York.
Nęcka, E. 2006, Psychologia poznawcza, PWN, Warszawa.
Związek dwujęzyczności z funkcjonowaniem
emocjonalnym dorosłych
Projekt ma na celu sprawdzenie, czy osoby dorosłe, z którymi opiekunowie od wieku niemowlęcego porozumiewali się w dwóch odmiennych językach, różnią się poziomem inteligencji
emocjonalnej od osób, które drugiego języka zaczęły uczyć się w późniejszym okresie
i opanowały go na poziomie zaawansowanym. Zgodnie z modelem magnesu języka ojczystego
[1], dziecko między 6 a 12 miesiącem życia przyswaja język poprzez odwzorowywanie specyficznych dla języka opiekuna informacji fonetycznych. Tworzy się w ten sposób zbiór efektów
magnesu, poprzedzający uczenie się słów. Rozwój zbiorów dwóch języków jest prawdopodobny, gdy każdego z języków używa inny opiekun [2]. Może to jednak prowadzić do zaburzeń rozwoju mowy [3], równocześnie podkreśla się wpływ dwujęzyczności między innymi na myślenie
kreatywne [4]. Postawiono pytanie, czy inteligencja emocjonalna, będąca ogółem zdolności
umożliwiających wykorzystywanie emocji przy rozwiązywaniu problemów [5] może lepiej rozwijać się dzięki wczesnemu bilingwizmowi? Plan badawczy zakłada trzy równoliczne grupy:
dwie dwujęzyczne oraz jedną, składającą się z osób posługujących się jednym językiem. Docelowo będzie to około 300 obserwacji, rekrutowanych za pomocą metody kuli śnieżnej oraz ogłoszenia. Znajomość języka oceniana będzie na postawie klasyfikacji przyjętej przez Radę Europy
[6]. Odpowiedzi na pytania badawcze zostaną opracowane na podstawie danych
z kwestionariusza Inteligencji Emocjonalnej INTE [5]. Za jego pomocą uzyskać można wynik
ogólny oraz dla dwóch czynników: zdolności rozpoznawania emocji i ich wykorzystywania.
39
Natalia Miętus
Psychologia, Wydział Stosowanych Nauk Społecznych
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Szczęśliwicka 40,
02 –353 Warszawa, Polska
[email protected]
Bibliografia
1.
2.
3.
4.
5.
Kuhl P. K. (2007), „Język, umysł i mózg: doświadczenie zmienia percepcję”, eds B.
Bokus, G. W. Shugar, Psychologia języka dziecka, GWP, Gdańsk, p. 40-48, .
Cieszyńska-Rożek (2013) „Zaburzenia rozwoju języka polskich dzieci za granicą”, Młoda
polska emigracja w UE jako przedmiot badań psychologicznych, socjologicznych i
kulturowych EuroEmigranci. PL, Kraków 23-24.04.2013 r.
Bertelle Loretta (2011) Dwujęzyczność w świetle najnowszych badań naukowych,
Lingwistyka Stosowana, no 4, p. 241- 249
Jaworowska, A., Matczak, A. (2008) Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej INTE,
Shutte N. S., Malouff J.M., Hall L.E., Haggerty D.J., Cooper J.T., Golden C.J., Dornheim L.
Warszawa, Pracownia Testów Psychologicznych PTP
Council of Europe (2001) „Common European Framework of Refference for languages:
learning, teaching, assessment”, Language Policy Unit, Strasbourg
Tłumaczenie mowy: osiągnięcia i perspektywy w
oparciu o międzynarodowy projekt USTAR
Tłumaczenie maszynowe mowy (speechtospeech machine translation) stanowi szczególny rodzaj przekładu automatycznego jako odpowiednik tradycyjnego tłumaczenia symultanicznego.
Wymaga zastosowania nie tylko technologii tłumaczeniowych wykorzystywanych w przekładzie
tekstu, lecz również systemów służących do rozpoznawania i syntezy mowy. Na etapie rozpoznawania mowy wypowiedź jest przetwarzana na poziomie fonetycznym, leksykalnym i gramatycznym. Następnie przechodzi etap tłumaczenia maszynowego, w którego zakres wchodzi
konwersja słów na język wyjściowy i ewentualna zmiana szyku wyrazów, aby na końcowym
etapie syntezy mowy została dobrana odpowiednia forma fali dźwiękowej. Cały proces stanowi
zatem wyzwanie dla współczesnego językoznawstwa, sztucznej inteligencji oraz kognitywistyki.
Celem wystąpienia jest ukazanie dokonań oraz perspektyw w zakresie przekładu speechto-
40
spech w oparciu o projekt USTAR, angażujący obecnie 30 instytutów badawczych z 25 krajów.
W efekcie tej współpracy powstał i jest wciąż udoskonalany wielojęzyczny system tłumaczenia
mowy dostępny do użytku publicznego w formie aplikacji na urządzenia przenośne.
Magdalena Mus
Zakład Japonistyki i Sinologii
Uniwersytet Jagielloński, ul. Piłsudskiego 13, 31 –110 Kraków, Polska
Zakład Kognitywistyki
Uniwersytet Jagielloński, ul. Grodzka 52, 31 –044 Kraków, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1]
Bogucki, Ł. 2009, Tłumaczenie wspomagane komputerowo , Wydawnictwo Naukowe
PWN SA, Warszawa.
[2]
Hori, Ch. 2012, ‘International Standardization of the NetworkBased SpeechtoSpeech
Translation Technologies and Expansion of the Standardization Technologies by the
International Research Collaborations’, Journal of NICT Special Issue on Knowledge
Creating Communication , vol.59, nos.3/4, pp.231237.
[3]
Matsuda, S., Yasuda, K., Kawai, H. 2012, ‘VoiceTra Field Experiments’, Journal of NICT
Special Issue on Knowledge Creating Communication , vol.59, nos.3/4, pp.225229.
[4]
Takezawa, T., Sumita, E., Sugaya, F., Yamamoto, H., Yamamoto, S. 2002, ‘Toward a
Broadcoverage Bilingual Corpus for Speech Translation of Travel Conversations in the
Real World’ LREC, pp. 147-152.
„Język” filmu a rozumienie opowiadania
audiowizualnego (ujęcie kognitywistyczne)
Przedmiotem wystąpienie będą trzy projekty eksperymentów; pierwszy dotyczy wielokodowej
budowy filmu (m.in. dźwięk i obraz) oraz wpływu każdego z tych poziomów na proces rozumienia i zapamiętywania informacji związanych z treścią fabuły. W eksperymencie planuje się dwie
grupy eksperymentalne i jedną kontrolną (w 2 pierwszych przypadkach – każda z grup ogląda
albo fragment filmu bez głosu, albo wyłącznie słucha warstwy dialogowej filmu bez obrazu);
grupa kontrolna ogląda film w oryginalnej wersji. W eksperymencie pierwszym będą brane pod
uwagę dodatkowe zmienne związane z właściwościami osób badanych (m.in. ich preferencje
41
sensoryczne). Drugi eksperyment będzie związany z wielopoziomowym kodowaniem znaczeń w
filmie oraz rozpoznawaniem poszczególnych „warstw” znaczeniowych przez widzów na różnym
poziomie wieku oraz o różnym poziomie kompetencji filmowych. Eksperyment ten będzie oparty na modelu badań poprzecznych. Trzeci eksperyment będzie dotyczył zależności między sposobami kodowania znaczeń filmu w formie innych przekazów medialnych (np. rysunku, tekstu
pisanego, fotografii) a stopnień zapamiętywania informacji z fabuły. Wszystkie trzy eksperymenty przynoszą ważne implikacje dla psychologii edukacji i pamięci.
Agnieszka Ogonowska
Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie
ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
[email protected]
Bibliografia

Bordwell D., 1999, Pochwała kognitywizumu, tł. A. Helman,[w:] J. Ostaszewski, red.,
Kognitywna teoria filmu. Antologia przekładów, Zysk i S-ka: Poznań

Bruner J., 1978, Poza dostarczone informacje: studia z psychologii poznania, tł. B.
Mroziak, PWN: Warszawa

Deręgowski J.B.,1990, Oko i obraz. Studium psychologiczne, Warszawa

Dobrowolski R., 1992, Rozumienie tekstu [w:] M. Materskat, T. Tyszka, red., Psychologia
i poznanie, PWN: Warszawa

Francuz P., red., 2012, Komunikacja wizualna, Scholar: Warszawa

Francuz P., 2012, Neuropoznawcze podstawy komunikacji wizualnej, [w:] Tenże, red.,
Komunikacja wizualna, Scholar: Warszawa

Heath S., 1992, Język, obraz i dźwięk, tł. A. Helman, [w:] A. Helman, J. Ostaszewski, red.,
Film: Język-Rzeczywistość-Osoba, Sticker: Warszawa

Helman A., Ostaszewski J., red., 1992, Film: Język-Rzeczywistość- Osoba, PWN:
Warszawa

Jagodzińska M., 1991, Obraz w procesach poznania i uczenia się, PWN: Warszawa

Materska M., Tyszka T., red., 1992, Psychologia i poznanie, PWN: Warszawa

Ogonowska A., Skowronek B., 2005, „Język na nielegalu”, czyli wpływ multimediów na
komunikację werbalną młodego pokolenia. O nową metodologię badań [w:]
Język@multimedia, pod red. A. Dytman-Stasieńsko, J. Stasieńki, Wydawnictwo
Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji : Wrocław

Ogonowska A., 2007, Między reprezentacją a symulacją. Szkice z socjologii mediów,
42
Wydawnictwo Edukacyjne: Kraków

Ogonowska A., 2006, Widz realny jako obiekt voyeuryzmu telewizyjnego [w:] Tejże,
Voyeuryzm telewizyjny. Między ontologią telewizji a rzeczywistością telewidza,
Wydawnictwo Naukowe UP: Kraków

Ogonowska A., 2013, Współczesna edukacja medialna: teoria i rzeczywistość,
Wydawnictwo Naukowe UP: Kraków

Ostaszewski J., 1999, Film i poznanie, WUJ: Kraków

Ostaszewski J., 1999, Rozumienie opowiadania filmowego, WUJ: Kraków

Wuss P., 1992, Percepcja filmowa a wiedza prekognitywna widza. W stronę modelu
poznawczego formowania inwariantów w analizie filmowej, tł. J. Ostaszewski, [w:] A.
Helman, J. Ostaszewski, red., op. cit
Czułe słowa w bliskich związkach - różnice pomiędzy
językiem polskim a niemieckim
Nie znamy obecnie wpływu jaki wywiera używanie czułych słów przez bliskich partnerów na
funkcjonowanie ich związków oraz nie wiemy, czy istnieją różnice międzykulturowe związane z
tym zagadnieniem. Wiemy natomiast jakie są korelaty konstruktu inteligencji emocjonalnej w
modelu Mayer i Salovey1, łączącego się m.in. z wyrażaniem uczuć. Tak rozumiana inteligencja
emocjonalna jest skorelowana dodatnio z jakością związków międzyludzkich 2 oraz ujemnie z
mniejszą satysfakcją ze swojego związku3.
Uczestnikom badania została zaprezentowana ankieta obejmująca pytania na skali nominalnej oraz pięciostopniowej skali przedziałowej. Grupę Polaków stanowiło 66 osób (44 kobiety,
22 mężczyzn) w wieku 18-33 lat (średnia wieku 21,7 lata; SD=2,7). Grupę Niemców stanowiło
32 osoby (25 kobiet, 7 mężczyzn) w wieku 19-34 lat (średnia wieku 23,47 lata; SD=3,52). Do
grupy badawczej nie włączono osób, które zadeklarowały, że nie pozostają obecnie w bliskim
związku.
Polacy istotnie częściej zgadzają się ze stwierdzeniem: „Uważam, że używanie czułych słów
w stosunku do mojego partnera / mojej partnerki poprawia z nim / nią relacje” (średnia=4.38)
w porównaniu do grupy niemieckiej (średnia 3.53; t=4.03, df-96, p<0,001). Polacy również częściej zgadzają się ze stwierdzeniem: "Kiedy jestem szczęśliwy mam większą ochotę na używanie
czułych słów w stosunku do mojego partnera / mojej partnerki" (średnia=4.5) w porównaniu
do grupy niemieckiej (średnia=3.94; t=2.72, df=96, p<0,05).
Wyniki badania wskazują na istnienie wielu różnic pomiędzy próbą polską a niemiecką, które mogą być związane z różnicami językowymi.
Badanie będzie musiało zostać w przyszłości powtórzone dla wykluczenia alternatywnych
przyczyn zmienności wyników: nieprawidłowego przetłumaczenia ankiety; różnic kulturowych
43
niezwiązanych z językiem. Przyszłe badania powinny także uwzględnić rolę inteligencji emocjonalnej.
Wojciech Oronowicz 1, Joanna Nerko 1, Julia Pleszka 1, Bettina Begner 2
1
2
Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński, Ingardena 6, 30 –060 Kraków, Polska
Slavisches Institut, Universität zu Köln, Universitätsstraße 22a, Köln, Deutschland
[email protected]
Bibliografia
[1] Mayer, J.D., Salovey, P. (1997). What is emotional intelligence? Basic Books, New York.
[2] Ciarrochi, J.V., Chan, A.Y.C., Caputi, P. (2000). A critical evaluation of the emotional
intelligence construct. Personality and Individual differences, 28, 539-561.
[3] Brackett, M. A., Warner, R. M., Bosco, J.S. (2005). Emotional intelligence and relationship
quality among couples. Personal Relationships, 12, 197-212.
Jak umiejętność czytania dotykiem wpływa na mózg?
Organizacja funkcjonalna językowych obszarów mózgu
u osób niewidomych
Czytanie, jako umiejętność kulturowa nie posiada ewolucyjnie dedykowanego podłoża w mózgu, co nie zmienia faktu, że istnieją odpowiadające tej umiejętności obszary mózgowe. Dzięki
temu, że nasz system poznawczy potrafi dostroić się do bodźców, które do niego napływają,
czytanie staje się umiejętnością automatyczną i mimowolną. Może więc służyć jako idealny
materiał w prowadzeniu badań nad złożonością procesów mózgowych, także ze względu na
potencjalnie multimodalny charakter bodźców.
Badania nad procesem czytania u osób widzących pokazują, że słowo widziane ma swoje szczególne miejsce w mózgu, które ulega aktywacji w momencie, gdy osoba badana to słowo widzi.
Ten obszar nazwany został Obszarem Wzrokowej Formy Słów (VWFA) i jest uważany za obszar
analizy ortograficznej słowa widzianego [2].
Najnowsze badania pokazały, że podczas czytania druku u osób widzących można zauważyć
gradient aktywacji obszaru VWFA – wraz ze wzrostem podobieństwa bodźca do prawdziwego
słowa, aktywność w VWFA zwiększała się i rozprzestrzeniała od części tylnej (bardziej potylicznej) do przedniej (bardziej skroniowej) [3]. W tym obszarze występuje też efekt zmniejszonej
aktywacji w wyniku torowania bodźcami o podobnym wyglądzie (priming ortograficzny).
44
Eksperymenty z udziałem niewidomych pokazują, że podczas czytania alfabetem Braille’a,
VWFA jest także aktywny [1]. Oznaczać to może, że obszary mózgu podzielone są nie ze
względu na powierzchowny charakter bodźca jaki do nich dociera, ale ze względu na znaczenie
jakie niesie za sobą dany bodziec. Te i inne doniesienia wspierają pogląd, że mózg zorganizowany jest multimodalnie, czyli podzielony jest na systemy funkcjonalne.
Katarzyna Rączy1, Aleksandra Sadowska2
Instytut Psychologii
Uniwersytet Jagielloński, Ingardena 6, 30 –060 Kraków, Polska
1
[email protected], [email protected]
Bibliografia
[1] Reich, L., Szwed, M., Cohen, L., & Amedi, A. (2011). A Ventral Visual Stream Reading Center
Independent of Visual Experience. Current Biology, 21(5), 363–368.
[2] Szwed, M., Dehaene, S., Kleinschmidt, A., Eger, E., Valabrègue, R., Amadon, A., & Cohen, L.
(2011). Specialization for written words over objects in the visual cortex. NeuroImage, 56(1),
330–344.
[3] Vinckier, F., Dehaene, S., Jobert, A., Dubus, J. P., Sigman, M., & Cohen, L. (2007).
Hierarchical Coding of Letter Strings in the Ventral Stream: Dissecting the Inner Organization of
the Visual Word-Form System. Neuron, 55(1), 143–156.
Językowe podstawy kształtowania tożsamości prywatnej
i publicznej podmiotu mówiącego w języku japońskim
Referat podejmuje problematykę budowania tożsamości (prywatnej i publicznej) nadawcy komunikatu językowego w paradygmacie językoznawstwa kognitywnego na przykładzie języka
japońskiego. Obszarem zainteresowań badaczki stały się zaimki osobowe, ponieważ, idąc za
myślą Benvenista, “ustanowienie podmiotowości w języku tworzy kategorię osoby”. Język japoński jednak zaimków osobowych, w naszym rozumieniu, nie posiada. Są one zastępowane
przez inne formy gramatyczne, co znacząco wpływa na pragmatykę języka. Odniesienie do
„prywatnego ja” może zajść jedynie, gdy podmiot „mówi” lub „myśli” sam o sobie i do siebie.
„Ja publiczne” natomiast konstytuowane jest w zależności od tego, z kim nadawca rozmawia.
Ponadto bardzo rozbudowany system honoryfikatywny oraz specjalne kategorie wyrazów, służące do wywyższenia osoby odbiorcy lub podkeślenia uniżenia nadawcy, w specyficzny i zna45
czący sposób wpływają na to, jak kształtowany jest podmiot w języku, a co za tym idzie i w kulturze. Niniejszy referat stawia sobie za cel analizę tych zjawisk gramatycznych i podejmuje próbę wyjaśnienia ich konsekwencji w kształtowaniu tożsamości Japończyków.
Anna Roszczyk
Zakład Kognitywistyki, Wydział Filozoficzny
Uniwersytet Jagielloński, ul. Grodzka 52, 31-044, Kraków, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1] Wojciechowski, B.T. 2011, Nadawca i adresat w języku japońskim. W kręgu semiotyki
kulturowej i pragmatyki komunikacji, WUJ, Kraków.
[2] Wojciechowski, B.T. 2013, Dekodowanie ki. Językowa wizja świata wewnętrznego
człowieka w japońszczyźnie, WUJ, Kraków.
[3] Hirose, Y. 2000, “Public and private self as two aspects of the speaker: A contrastive study
of Japanese and English”, Journal of Pragmatics, vol. 32, no. 11, pp.1623–1656.
[4] Yamaguchi, T. 2015, “The historical development of person markers in Japanese: the roles
of linguistic signs”, Language Sciences, vol. 47, pp.117–128.
Afazja Broki średniego stopnia - studium przypadku
Istnieje wiele sposobów klasyfikacji afazji, takich jak te opracowane przez T.H. Weisenburga,
K.E. McBride’a lub opierające się na modelu Wernickiego-Lichtheima, wspominając tylko najpopularniejsze. Wraz z ową różnorodnością pojawia się wielość definicji, zależnych od przyjętej
perspektywy (neurologicznej, neurolingwistycznej bądź kognitywnej), co wskazuje na wielowymiarowość pojęcia afazji. Wbrew powyższym rozważaniom można powiedzieć, że większość
badaczy zgodziłaby się z tym, iż afazja (1) jest problemem z poziomu języka, (2) zawierającym
komponenty sensoryczne oraz ekspresywne, (3) z natury wielomodalnym oraz (4) spowodowanym przez dysfunkcje centralnego układu nerwowego [1]. Jedynie studium przypadku pozwala
na pokazanie jasnego obrazu osobistego doświadczenia afazji przez pacjenta na szczegółowym
poziomie, odzwierciedlając naturę dekompozycji zdolności językowych ze względu na chorobę.
Pacjent P.S. (40 lat) w 2011 roku doświadczył udaru niedokrwiennego lewej półkuli, co doprowadziło do niedowładu prawej strony ciała oraz afazję amnestyczną Broki, obecnie średniego
stopnia. Niniejsze studium przypadku zawiera ocenę neuropsychologiczną takich zdolności jak
mowa ekspresywna, rozumienie mowy, pisanie, czytanie, liczenie, praksja, różnicowanie i przy46
pominanie struktur rytmicznych, schemat ciała, orientacja przestrzenna, stereognozja, wyższe
funkcje wzrokowe, pamięć, a także funkcje wykonawcze.
Wojciech Sak1, Joanna Dreszer-Drogorób1,2, Monika Lewandowska1,2,3
1
Instytut Filozofii Wydziału Humanistycznego,
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. Fosa Staromiejska 1a, 87 –100 Toruń, Polska
2
Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii,
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wileńska 4, 87 –100 Toruń, Polska
3
Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, ul. M. Mochnackiego 10, 02 –042 Warszawa, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1] Martin, N., Thompson, C. K., & Worrall, L. (2008). Aphasia rehabilitation: The impairment
and its consequences. San Diego, CA: Plural Publishing
Czy mówimy tym samym językiem? Kognitywne teorie
urojeń o języku urojeniowym
Urojenia stanowią jeden z obszarów zainteresowania nie tylko psychiatrów, ale również od
stosunkowo niedawna, także filozofów i kognitywistów. Na pograniczu filozofii i psychiatrii
znajduje się filozofia psychiatrii, której zadaniem jest namysł nad psychiatrią, a w szczególności
jej definicją, specyfiką, założeniami oraz poszczególnymi jednostkami chorobowymi. Niniejszy
referat lokuje się w obrębie kognitywnego podejścia w filozofii psychiatrii.
Referat będzie zawierać przedstawienie dwóch głównych podejść w obrębie kognitywnych
teorii urojeń – oddolnego i odgórnego. Autorka przedstawi pobieżne każde z nich, po czym
dokładniej nakreśli problem języka osób z urojeniami. Przywoła wypowiedzi osób z urojeniami
monotematycznymi i politematycznymi (wcześniej wyjaśniając te pojęcia) i wskaże trudności w
rozumieniu tychże wypowiedzi. Ma to na celu pokazanie, że urojenia nie są jednolitym fenomenem, a analiza ich języka powinna przebiegać niezależnie dla urojeń mono- i politematycznych.
Autorka postara się również wyjaśnić jakie konsekwencje dla zrozumienia natury urojeń mogą
wyniknąć z badania języka osób z zaburzeniami myślenia. Wskaże również wnioski, które można wysnuć z takich analiz przydatne w rozważaniach z zakresu filozofii umysłu (głównie dotyczących natury przekonań).
47
Adrianna Smurzyńska
Zakład Kognitywistyki Instytutu Filozofii, Uniwersytet Jagielloński
ul. Grodzka 52, 31 –044 Kraków, Polska
Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński
ul. Ingardena 6, 30 –060 Kraków, Polska
[email protected]
Czy zdolności muzyczne mają transfer na zdolności
językowe?
Trening muzyczny okazuje się skuteczą formą profilaktyki deficytów, jakie mogą pojawić się u
dzieci w wieku szkolnym w zakresie przetwarzania dźwięków mowy i posługiwania się językiem
[1,2,3]. Transfer efektów nie jest związany wyłącznie z wrodzonymi predyspozycjami, ale wynika z intensywnego treningu [1, 4, 5]. Zmiany spowodowane treningiem obserwuje się na poziomie neuronalnym [4, 5], jako że te same struktury mózgowe zaangażowane są w przetwarzanie
akustyczne mowy i języka [2, 3, 6]. Oprócz podobieństw na poziomie percepcyjnym, do wspólnych cech muzyki i języka należy hierarchiczna organizacja oraz obecność reguł syntaktycznych
[7]. Pozytywne skutki treningu muzycznego przekładają się m. in. na poprawę czytania, literowania, czy też na lepsze kojarzenie brzmienia słów z ich znaczeniem [8].
Niniejsza praca jest przeglądem badań dotyczących relacji między muzyką a językiem, ze szczególnym uwzględnieniem badań wykorzystujących metody neuroobrazowania (EEG/ERP, MEG,
ABR, MRI). Zaprezentowane zostaną możliwości oraz ograniczenia związane z trenigiem muzycznym, którego skutki mogą przyczynić się do redukcji problemów w nauce w okresie szkolnym [1] a nawet do opóźnienia deterioracji funkcji językowych w okresie starzenia się [9].
Rafał Szewczyk1, Marta Ratomska2
1
Wydział Filozoficzny, Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Eksperymentalnej,
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul. Ingardena 6, 30 –060 Kraków, Polska
2
Wydział Nauk Społecznych, Instytut Psychologii, Katedra Psychologii Eksperymentalnej,
Katolicki Uniwersytet Jana Pawła II w Lublinie al. Racławickie 14, 20 –950 Lublin, Polska
[email protected]
48
Bibliografia
[1] Besson, M., Schön, D., Moreno, S., Santos, A. i Magne, C. (2007). Influence of musical
expertise and musical training on pitch processing in music and language. Restorative
Neurology and Neuroscience, 25, 399–410.
[2] Jantzen, M. G., Howe, B. M., i Jantzen, K. J. (2014). Neurophysiological evidence that
musical training influences the recruitment of right hemispheric homologues for speech
perception. Frontiers in Psychology, 5, art. 171, 1-8.
[3] Patel, A. D. (2011). Why would musical training benefit the neural encoding of speech? The
OPERA hypothesis. Frontiers in Psychology, 2(June), 1–14.
[4] Hyde, K. L., Lerch, J., Norton, A., Forgeard, M., Winner, E., Evans, A. C., i Schlaug, G. (2009).
Musical training shapes structural brain development. The Journal of Neuroscience : The
Official Journal of the Society for Neuroscience, 29(10), 3019–3025.
[5] Moreno, S., Marques, C., Santos, A., Santos, M., Castro, S. L., i Besson, M. (2009). Musical
training influences linguistic abilities in 8-year-old children: More evidence for brain plasticity.
Cerebral Cortex, 19(3), 712–723.
[6] Hymers, M., Prendergast, G., Liu, C., Schulze, A., Young, M. L., Wastling, S. J., … Millman, R.
E. (2015). Neural mechanisms underlying song and speech perception can be differentiated
using an illusory percept. NeuroImage, 108, 225–233.
[7] Patel, A. D. (2003). Language, music, syntax and the brain. Nature Neuroscience, 6(7),
674-681.
[8] Kraus, N., i Chandrasekaran, B. (2010). Music training for the development of auditory
skills. Nature Reviews. Neuroscience, 11(AuguST), 599–605
[9] Bidelman, X. G. M., i Alain, C. (2015). Musical Training Orchestrates Coordinated
Neuroplasticity in Auditory Brainstem and Cortex to Counteract Age-Related Declines in
Categorical Vowel Perception. J Neurosci, 35(3), 1240–1249.
Przeklinanie jako instynkt
Wulgaryzmy, ze względu na łamanie językowego tabu, nie muszą być wymierzone w konkretną
osobę, by mogły być uznawane za agresję werbalną [1]. Przyczyny różnych form agresji tkwią w
instynktach, frustracji i procesach uczenia się [2]. Ludzie dysponują sprawnie działającym aparatem emocjonalnym, natychmiast uruchamiającym odpowiednie działanie [3 za 4]. Koprolalia
jest często utożsamiana z zespołem Tourette’a, mimo, że tylko jeden na pięciu chorych na ten
zespół boryka się z tym problemem [5].U chorych na zespół Tourette’a wykazano cieńszą niż u
ludzi zdrowych korę przedczołową oraz somatosensoryczną [6]. Kora przedczołowa hamuje
aktywność jądra migdałowatego, co sugeruje, że u osób z koprolalią zaburzone są procesy po49
znawcze, które mogłyby hamować emocjonalne reakcje. U chorych z otępieniem czołowoskroniowym (FTD) zaobserwowano częstsze używanie przekleństw niż u pacjentów cierpiących
na chorobę Alzhaimera, u których utrata komórek była bardziej równomierna [7]. Dane te mogą
być wskazówką, że przekleństwa mają duże znaczenie emocjonalne dla człowieka i mogą się
pojawiać w przypadku silnego dysonansu poznawczego, którego podmiot nie jest w stanie
sprawnie zredukować.
Beata Szostak
Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński
ul. Ingardena 6, 30-060 Kraków, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
Pilecka, B.(2001).Agresja jako zjawisko psychologiczne. W: Robert Borkowski (red.),
Konflikty współczesnego świata, Wydawnictwa AGH, Kraków, 137-144.
Różyło, A. (2012). Agresja werbalna. Próba klasyfikacji o inspiracji kognitywnej.
Pedagogika Katolicka nr 8, 201-210.
Izard, C. E. (1977). Human Emotions, Plenum, New York
Maruszewski, T., Doliński D., Łukaszewski, W. i Marszał Wiśniewska M.(2008).
Współdeterminowanie zachowania przez emocje i poznanie, W: Strelau, J. i Doliński, D.
(red.), Psychologia podręcznik akademicki. Tom I., GWP, Gdańsk, 571-587.
Freeman, R. D., Zinner, S. H., Muller‐Vahl, K. R., Fast, D. K., Burd, L. J., Kano, Y.,
Rothenberger, A., Roessner, V.,Kerbeshian, J. i Stern, J. S. (2009). Coprophenomena in
Tourette syndrome. Developmental Medicine & Child Neurology, 51(3), 218-227.
Neuner, I., Schneider, F., Shah, N., J.( 2013). Functional Neuroanatomy of Tics.
International Review of Neurobiology. Advances in the Neurochemistry and
Neuropharmacology of Tourette Syndrome, 112, 35-64.
Ringman, J. M., Kwon, E., Flores, D. L., Rotko, C., Mendez, M. F., & Lu, P. (2010). The
Use of Profanity During Letter Fluency Tasks in Frontotemporal Dementia and
Alzheimer's Disease. Cognitive and behavioral neurology: official journal of the Society
for Behavioral and Cognitive Neurology, 23(3), 159.
50
Wpływ dwujęzyczności migowo - fonicznej na procesy
uwagi
Badania na temat dwujęzyczności wskazują, że znajomość dwóch lub większej ilości języków
fonicznych ma pozytywny wpływ na efektywność procesów kontroli poznawczej i uwagi. Przyczyn tego zjawiska dopatruje się w fakcie, iż w umyśle osoby dwujęzycznej nieustannie aktywne są oba języki, co w sytuacji komunikacji wymaga selekcji i hamowania interferencji pomiędzy konkurującymi ze sobą językami. Przyczynia się to do ciągłego treningu procesów uwagi i
zwiększenia efektywności uwagi osób dwujęzycznych.
Szczególnym i jak dotąd wciąż słabo zbadanym przypadkiem dwujęzyczności jest dwujęzyczność migowofoniczna, nazywana również dwujęzycznością dwumodalną. Obejmuje ona dwie
modalności: audytywną w przypadku języka fonicznego i wizualną w języku migowym. Osoba
posługująca się dwoma językami fonicznymi nie może wypowiedzieć równocześnie słów w obu
językach musi wybrać jeden z nich. Taka sytuacja nie ma miejsca w trakcie wypowiedzi osoby
dwujęzycznej dwumodalnie. Charakterystycznym zjawiskiem dla dwujęzyczności dwumodalnej
jest c odeblending, czyli jednoczesne produkowanie słów i znaków migowych. Prezentowany
referat będzie zawierał przegląd dotychczasowych badań nad wpływem dwujęzyczności dwumodalnej na procsy uwagi i kontroli poznawczej, ze szczególnym uwzględnieniem hamowania
oraz uwagi przestrzennej, która funkcjonuje w sposób specyficzny u osób posługujących się
językiem migowym. Przedstawimy również realizowany obecnie własny projekt badawczy poświęcony wpływowi dwujęzyczności dwumodalnej osób słyszących mających niesłyszących
rodziców (ang. Child of Deaf Adult, CODA) na procesy uwagi.
Klaudia Tondos 1 , Justyna Kotowicz 2 , Dariusz Asanowicz, Zofia Wodniecka
1
Zakład kognitywistyki, Instytut Filozofii UJ, ul. Grodzka 52, 31 –044 Kraków, Polska
2
Instytut Pedagogiki Specjalnej UP, ul. Ingardena 4, 30 –060 Kraków, Polska
[email protected]
Bibliografia

Emmorey K., Luk G., Pyers J. E., Bialystok E., 2008, ‘The Source of Enhanced Cognitive
Control in Bilinguals; Evidence From Bimodal Bilinguals’ P sychological Science 1 9(12)
1201–1206

Bialystok E., Craik F.I.M., Green D.W., Gollan T. H., 2009, ‘Bilingual Minds’ Psychological
Science 10(3) 89–129

Kroll J.F., Bobb S.C., Misra M., Guo T., 2008, ‘Language Selection in Bilingual Speech:
Evidence for Inhibitory Processes’ Acta Psychologica 128(3 ) 416–430.
51
Komunikowanie i wypowiedzi metaforyczne
a autyzm
Komunikacja, zgodnie z ideą Grice'a, polega na wyrażaniu przez nadawcę i rozpoznawaniu
przez odbiorcę intencji komunikacyjnych, przy czym identyfikacja, o której mowa, polega na
przeprowadzeniu wnioskowania pragmatycznego. Proces komunikacji składa się z wielu czynników, które powinniśmy stosować, aby nasza komunikacja była jasna i przejrzysta, a odbiorca
nie miał problemu z odczytaniem naszej intencji. Należy podkreślić, że komunikat jest wypowiedzią, która nie podlega ocenie jedynie z punktu widzenia prawdy i fałszu, ale także z
uwzględnieniem wspomnianej intencji nadawcy oraz stanu wiedzy odbiorcy i kontekstu.
W komunikowaniu pojawiają się oczywiście trudności, które są efektem działania m.in. takich
środków jak metafor. Istotą metafory, jako zjawiska kognitywnego jest rozumienie pewnego
rodzaju rzeczy w terminach innej rzeczy. Jest ona centralnym składnikiem codziennego posługiwania się językiem, a co więcej, wpływa na sposób postrzegania, myślenia i działania. Nawet
język codzienny przepełniony jest metaforami, jakimi posługujemy się niemal nieświadomie.
Jak to odnosi się do zaburzenia jakim jest autyzm? Otóż, zaburzenia komunikowania zajmują w
charakterystyce autyzmu bardzo istotne miejsce. Autyzm jako zaburzenie rozwojowe, powoduje trudności w komunikacji zarówno werbalnej, jak i niewerbalnej. Zaburzenia obejmują m.in.
zdolność intencjonalnej komunikacji i posługiwania się symbolami – gestami, słowami a także
przedmiotami, symbolizującymi zupełnie inne obiekty. Zaburzenia dotyczą najczęściej deficytów pragmatycznych. Te zaburzenia sprowadzają się do nieumiejętności stosowania zasad,
które regulują relację między mówiącym i słuchającym, czyli do nieumiejętności interpretowania wypowiedzi na podstawie kontekstu i odczytywania metafor. Deficyty w komunikowaniu
się można zaobserwować w sferze wielu werbalnych jak i niewerbalnych zachowań, które służą
komunikowaniu się – gesty, intonację, melodię, rytm wypowiedzi, ekspresję mimiczną czy postawę ciała, które to odgrywają ważną rolę w decydowaniu o efektywnym porozumiewaniu się
w określonym kontekście społecznym.
Podczas swojego wystąpienia przedstawię czym jest i jak powinien przebiegać proces efektywnej komunikacji. Postaram się przybliżyć zaburzenie, jakim jest autyzm, oraz wykazać, dlaczego
odczytywanie metafor stanowi trudności w porozumiewaniu się osób ze spektrum autyzmu.
Olga Tunkiewicz
Wydział Humanistyczny, Instytut Filozofii
Uniwersytet Szczeciński, ul. Krakowska, 71 –017 Szczecin, Polska
[email protected]
52
Czy języki formalne mogą służyć do opisu myślenia i
rozumowania?
Dziś próby przedstawienia procesów myślenia i rozumowania w terminach systemów formalnych kojarzy się najczęściej z tzw. podejściem normatywnym. Mimo, iż maja one długa i bogata
tradycje, na gruncie współczesnej kognitywistki podejście to taktuje się już raczej jako przebrzmiałe i niemodne1. O niepopularności takiego sposobu przedstawiania rzeczonych procesów
poznawczych świadczyć może choćby fakt, ze wydanym w 2012 roku podręczniku The Oxford
Handbook of Thinking and Reasoning [1] normatywnym teoriom myślenia i rozumowania poświęcony jest zaledwie jeden [2] na czterdzieści rozdziałów a we współczesnej literaturze podobne podejścia służą raczej jako przysłowiowy „chłopiec do bicia” lub przynajmniej jako
kontrprzykład lub tło do przedstawienia innego rodzaju teorii. W swoim wystąpieniu chciałbym
zaprezentować pewne problemy dotyczące stosowania narzędzi formalnych w normatywnych
teoriach myślenia i rozumowania. Należą do nich m.in. problem idealizacji, problem adekwatności, istnienie rachunków logicznych sprzeczności, statyczny charakter rachunków logicznych,
problem oceny stopnia przekonania czy tez problem domkniętosci poznawczej zbioru przekonań. Myślę, że nie ma przeszkód, by problemy te nazwane zostały „wewnętrznymi” problemami takich teorii. Wynikają one bowiem z ich struktury i sposobu wyjaśniania w nich przyjętym.
Piotr Urbańczyk
Wydział Filozoficzny, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
ul. Kanonicza 9, 31-002 Kraków
Centrum Kopernika Badan Interdyscyplinarnych
ul. Sławkowska 17, 31-016 Kraków
[email protected]
Bibliografia
[1] Holyoak, K. J. and Morrison, R. G. (eds.) (2012) The Oxford Handbook of Thinking and
Reasoning, Oxford University Press.
[2] Chater, N. and Oaksford, M. (2012) Normative systems: Logic, probability and rational
choice. Holyoak, K. J. and Morrison, R. G. (eds.), The Oxford Handbook of Thinking and
Reasoning, Oxford University Press.
1
Oczywiscie, jest ono częściowo obecne w obrębie tzw. komputacyjnego paradygmatu nauk
kognitywnych.
53
Muzyka a język – podobieństwa strukturalne i
funkcjonalne
Podobieństwa między muzyką a językiem były i są przedmiotem stosunkowo szerokiego zainteresowania. W potocznym odbiorze dominuje, niestety, podejście naiwne, reprezentowane
przez twierdzenia typu „muzyka to język emocji” oraz „muzyka jest językiem uniwersalnym”.
Pierwsze z nich może być uznane za prawdziwe jedynie przy mocno zawężonym rozumieniu tak
muzyki, jak i języka, drugie natomiast kompletnie ignoruje dokonania antropologii (w tym jej
gałęzi zajmujących się specyficznie interesującymi nas fenomenami).
Intuicja dotycząca strukturalnych podobieństw na dobre zagościła w nauce europejskiej dopiero pod koniec XIX wieku, jakkolwiek w tradycjach starogreckiej, indyjskiej czy arabskiej była
obecna o wiele wcześniej (mam tu na myśli zwłaszcza teorie struktury czasowej). Przykładowo,
teoria Schenkerowska stanowi paralelę dla – jakkolwiek powstałej później – gramatyki generatywnej Chomsky’ego. Tego typu podejścia mają jednak tę wadę, że dają się aplikować jedynie
do pewnego wycinka utworów zachodniej muzyki artystycznej. Być może szerszy zakres zjawisk
muzyki dałoby się objąć dzięki adaptacji koncepcji powstałych na gruncie językoznawstwa kognitywnego. Przykładowo, teoria prototypów koresponduje z odkryciami dotyczącymi percepcji
kategorialnej, obejmującej zjawiska wysokości i czasu trwania w muzyce (zob. Sloboda 2002, s.
29-38).
Analizowanie samej tylko struktury nie daje jednak pełnego obrazu zjawiska, jeśli nie jest dopełnione obserwacją faktycznego działania języka i muzyki. Wydaje się, że muzyka – podobnie
jak język - pełni funkcje kognitywną, społeczną i afektywną. Szczególnie ciekawe efekty daje
przeniesienie na zjawiska muzyczne teorii funkcji języka Romana Jakobsona. Podjął się tego
Tomaszewski (Tomaszewski 2000, s. 14), aczkolwiek wydaje się, że jego propozycję można rozszerzyć, tak, by można było objąć nią szerszy zakres zjawisk niż tylko wytwory kultury europejskiej.
Pewne światło na badane zagadnienie rzuca również kwestia akwizycji, tj. sposobu nabywania
umiejętności lingwistycznych i muzycznych – spontanicznego w wieku dziecinnym oraz świadomego w wieku dorosłym. Obserwuje się próby, by wprowadzić analogiczne do
„dwujęzyczności” pojęcie „dwumuzyczności”. Można wreszcie zadać prowokacyjne pytanie, czy
możliwy byłby przekład międzymuzyczny, oddający funkcje poszczególnych elementów w innym muzycznym „języku”?
54
Natalia Wojnakowska
Międzywydziałowe Indywidualne Studia Humanistyczne, Uniwersytet Jagielloński
ul. Gołębia 24, 31 –007 Kraków, Polska
Wydział Twórczości, Interpretacji i Edukacji Muzycznej, Akademia Muzyczna w Krakowie
ul. św. Tomasza 43, 31 –027 Kraków, Polska
[email protected]
Bibliografia
Sloboda J.A., 2002, Umysł muzyczny, wyd. AM w Warszawie, Warszawa.
Tomaszewski M., 2000, Analiza integralna, wyd. AM w Krakowie, Kraków.
Rola wskazówek werbalnych w powstawaniu fałszywych
wspomnień u świadków
Istnieje wiele doniesień z badań, w których podkreśla się rolę języka w powstawaniu fałszywych wspomnień i zniekształceń pamięciowych u świadków. Aktywność językowa wpływa na
modyfikację reprezentacji minionych epizodów, co ma kolosalne znaczenie dla psychologii zeznań świadków jak i psychologii sądowej w ogólności. Wpływ ma zarówno zdawanie relacji
werbalnej, rozmowa na temat zdarzenia, czytanie tekstu, jak również werbalne ostrzeżenia
(wskazówki) o możliwości wystąpienia dezinformacji. W naszym referacie zarysujemy współczesny stan poglądów na temat roli języka w powstawania fałszywych wspomnień i wielkości
efektu dezinformacji w różnych warunkach eksperymentalnych. W zakresie zainteresowania
praktykujących biegłych sądowych jest szeroka wiedza na temat zjawiska, którą nasza metaanaliza oferuje. Zaznaczono możliwe do wprowadzenia poprawki metodologiczne i perspektywy
dla kolejnych badań w tym paradygmacie.
Dominika Zaremba, Gabriela Tokarczyk
Instytut Psychologii
Uniwersytet Jagielloński, Ingardena 6, 30 –060 Kraków, Poland
[email protected]
55
Bibliografia
[1] Blank, H. (1998). Memory States and Memory Tasks: An Integrative Framework for
Eyewitness Memory and Suggestibility. Memory, 6(5), 481-529.
[2] Chambers, K., Zaragoza, M. (2001). Intended and unintended effects of explicit warnings on
eyewitness suggestibility: Evidence from source identification tests. Memory & Cognition, 29
(8), 1120-1129.
[3] Greene, E., Flynn, M. S., Loftus, E. F. (1982). Inducing resistance to misleading information.
Journal Of Verbal Learning & Verbal Behavior, 21(2), 207-219.
[4] Loftus, E.F., Loftus, G.R. (1980). On the permanence of stored information in the human
brain. American Psychologist, 35, 409-420.
[5] McCloskey, M., Zaragoza, M. (1985). Misleading postevent information and memory for
events: Arguments and evidence against memory impairment hypotheses. Journal of
Experimental Psychology: General, 114(1), 1-16.
[6] Niedźwieńska, A. (2000). Fałszywe wspomnienia. Studia Psychologiczne 38, 11-37.
[7] Pezdek, K. (1977). Cross-modality semantic integration of sentence and picture memory.
Journal of Experimental Psychology: Human Learning and Memory, 3, 515- 524.
[8] Polczyk, R. (2007). Mechanizmy efektu dezinformacji w kontekście zeznań świadka
naocznego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bariery komunikacyjne w pracy z uczniem z zaburzeniami
zachowania
Tematyka referatu dotyczy kwestii związanych z pracą z uczniem o specjalnych potrzebach
edukacyjnych, konkretnie zaś z uczniem z zaburzeniami zachowania (z ADHD lub niedostosowanym społecznie).
Zgodnie z zaleceniami zamieszczonymi w ministerialnym informatorze stwarzanie takim uczniom prawidłowych warunków edukacyjnych powinno wiązać się m. in.
z „dostosowaniem sposobu komunikowania się z uczniem (np. mówienie z odpowiednim natężeniem głosu, formułowanie wypowiedzi i pytań o prostej konstrukcji, powtarzanie pytań lub
instrukcji, udzielanie dodatkowych wyjaśnień, naprowadzanie pytaniami pomocniczymi, zwracanie się wprost do ucznia)(Ministerstwo Edukacji Narodowej, 2010: 10)”. Celem referatu jest
jednak nie tylko określenie sprzyjających dobrej komunikacji działań nauczyciela, lecz także
ukazanie potencjalnych barier, które mogą pojawić się w ramach interakcji
z uczniem.
Wystąpienie dotyczy barier komunikacyjnych, wskazywanych w odniesieniu do modelu komunikacji autorstwa Romana Jakobsona (Jakobson, 1976) (a więc kontekstu, komunikatu, kontak-
56
tu i kodu), a także koncepcji kodów: ograniczonego i rozwiniętego Basila Bernsteina (Bernstein,
1980: 95–115), przeniesionego na grunt polski przez Kazimierza Ożoga (Ożóg 2007: 180–199).
Zawiera próbę ukazania języka ucznia – na płaszczyźnie leksykalnej, składniowej, dotyka także
kwestii związanych z motywacją
i zaangażowaniem obydwu uczestników aktu komunikacyjnego – nauczyciela i ucznia.
Aleksandra Zok-Smoła
Katedra Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego
Plac Sejmu Śląskiego 1, 40-032 Katowice, Polska
[email protected]
Bibliografia
Edukacja skuteczna, przyjazna i nowoczesna. Jak organizować edukację uczniów z
zaburzeniami zachowania? Przewodnik. Warszawa 2010, s. 10. Dostęp w Internecie:
http://www.oke.krakow.pl/inf/filedata/files/Jak%20organizowa%E6%20edukacj%EA.pdf
[25.03.2015].
R. Jakobson: Poetyka w świetle językoznawstwa. W: Współczesna teoria badań literackich za
granicą. T. 2. Kraków 1976.
B. Bernstein: Socjolingwistyka a społeczne problemy kształcenia. W: Język i społeczeństwo.
Red. M. Głowiński. Warszawa 1980, s. 95–115.
K. Ożóg.: Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia. Rzeszów 2007, s.180–
199
Zastosowanie kognitywizmu w badaniach
literaturoznawczych
Na wstępie zaznaczyć należy, że kognitywizm jest metodą interdyscyplinarną; nie jest czystą
metodą badań literaturoznawczych. Jednakże stawiam tezę, iż jest niezwykle przydatny w badaniach literaturoznawczych, zwłaszcza poprzez poetykę kognitywną.
Indywidualny język autora, specyfikę jego literackiej wypowiedzi oraz sposób obrazowania
można przedstawić w kategoriach społecznego funkcjonowania języka i właściwych każdemu
człowiekowi mechanizmów poznawczych. Poetyka kognitywna ma zatem wymiar językoznawczo-psychologiczny, jednak nie traci łączności z ogólną teorią poznania oraz teorią i filozofią
literatury, w wyniku czego umożliwia kompleksowy ogląd odbioru dzieła. Tekst literacki
57
umieszczony zostaje w szerokim kontekście kulturowych, doświadczeniowych i tekstowych
uwarunkowań dotyczących realnych czytelników.
Poetyka kognitywna bada, w jaki sposób czytelnik rozumie i odbiera tekst literacki. Centralnym
zagadnieniem tej dyscypliny jest zatem naturalny proces czytania wyrażony za pomocą triady
autor – tekst – czytelnik. Narzędzia badawcze poetyka kognitywna czerpie z językoznawstwa
kognitywnego i psychologii poznawczej. Z tradycyjnie wyodrębnianych działów literaturoznawstwa poetyka kognitywna łączy się natomiast najściślej ze stylistyką, przez co bywa określana
również jako „stylistyka kognitywna".
Jednym z podstawowych pojęć kognitywizmu jest interpretacja. Jerzy Bartmiński pisze: „Słowa
nie odwzorowują rzeczy „fotograficznie”, lecz raczej „portretują” mentalnie. Termin
„interpretacja” zachowuje równowagę pomiędzy epistemologicznym obiektywizmem (świat
istnieje i jest realnie poznawalny) a subiektywizmem (świat jest percypowany przez człowieka w
sposób swoisty), podkreśla zarazem aktywność ludzkiego poznania i języka w stosunku do świata”.
Marzena Żemejda-Zybura
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski
ul. Bankowa 11b, 40 –007 Katowice, Polska
Wydział Filologiczno – Historyczny, Akademia im. Jana Długosza
ul. Armii Krajowej 36a, 42 –200 Częstochowa, Polska
[email protected]
Bibliografia
[1] Stockwell P.,2006, Poetyka kognitywna, Kraków, s. 5.
[2] Habrajska G., Ślósarska J. (red.), 2006, Kognitywizm w poetyce I stylistyce, Kraków.
[3] Bartmiński J., 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin, s. 77.
58
Struggle in learning Chinese Characters by beginner
students
The Chinese preserved one of the most difficult writing systems, still in use, over the world.
The history of Chinese writing system dates back approximately five thousand years. The striking information is, that it still remains close to the original version of the traditional writing
style. Many characters are still pictograms or photographic icons of their ancient representation. Even until now, the stroke order remains a crucial element of Chinese writing system,
which can be compared to our orthography (Zhou, 1998; Sun, Chaofen. 2006).
The aim of this presentation is to perform an introduction to the Chinese writing system, followed by the analysis of the acquisition process of the writing system. At first, the specificity of
the Chinese characters will be introduced followed by some examples. The author will compare the unusual writing system to chosen Indo European languages writing systems. Next, the
process of learning characters will be examined, illustrating the constraints which the students
have to undergo in the process of characters‘ acquisition. The analysis is followed by examples
introducing some ambiguities, similarities, and other difficulties which the students struggle
with in the process of the acquisition.
Katarzyna Bańka
University of Silesia, 12 Bankowa Street, Katowice, Poland
[email protected]
References
[1] Bamford, K.W., Mizokawa, D.T., 1991. Additive-bilingual (immersion) education: Cognitive
and language development. Language Learning, 41, 413-429.
[2] Branner, D., 2006. China: Writing system. In: K. Brown (ed.) The Encyclopedia of
Language and Linguistics, 331-341. Amsterdam and London: Elsevier
[3] Chao, Y. R., 1930.A System of Tone Letters.LaMaitrephonetique, 45, 24-27.
[4] Chao, Y. R., 1968. A Grammar of Spoken Chinese. Berkeley & Los Angeles: University of
California Press.
[5] Chłopek, Z., 2011. Nabywanie Języków Trzecich i Kolejnych oraz Wielojęzyczność. Wrocław:
Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
[6] Crump, C. A., 1995. Motivating students: A teacher’s challenge. Sooner Communication
Conference, Norman, Oklahoma.
59
[7] Dörnyei, Z., 1994. Understanding L2 motivation: On with the challenge! In: Byrnes, H. (eds.),
Mental representations of a bilingual mind. How does
being bilingual affect the assumptions of temporal
construal theory?
Bilingualism, the ability to communicate in two languages with different or equal fluency
levels, is a psycholinguistic phenomenon widely discussed by various scientific disciplines, such
as linguistics, psychology and cognitive science. This interest is fostered by the fact that speaking more than one language has a significant impact on both languages and the cognitive
functioning of the individual. Ellen Bialystok and Fergus Craik prove that regarding cognitive
and linguistic processing bilinguals experience both pros and cons of speaking two languages. A
different perspective was chosen by Zofia Wodniecka from Jagiellonian University who listed
numerous effects of processing information in second language in contrast to the native one.
Despite the abovementioned extensive research, the relation between bilingualism and construal level theory, stating that the psychological distance changes the way people represent
future events, has not been deeply studied. Especially, temporal construal theory proposed by
Yaacov Trope and Nira Liberman is believed to be prone to language differences, since it
proves that people use more high-level (abstract) construals, rather than low-level (concrete)
construals to represent distant future event. It is proposed that the individuals’ fluency in the
second language as well as general cognitive effects of bilingualism might influence in turn the
rule of temporal construals.
The outlined problem is connected with famous linguistic relativity hypothesis. It is believed
that, by discovering the effect of bilingualism on temporal construal, the question of how language influences thought might be addressed with another proof. A future detailed research is
proposed.
Agata Bednarek
Institute of Psychology
Jagiellonian University, 6 Ingardena Street, Kraków, Poland
Email: [email protected]
60
References
[1] Bialystok, E & Craik FIM 2010, ‘Cognitive and linguistic processing in the bilingual mind’,
Current Directions in Psychological Science, vol. 19, no. 19, pp. 19-23.
[2] Liberman, N, Sagristano, MD & Trope, Y 2002, ‘The effect of temporal distance on level of
mental construal’, Journal of Experimental Social Psychology, vol. 38, pp. 523-534
[2] Lucy, JA 1997, ‘Linguistic relativity’, Annual Review of Anthropology, vol. 26, pp. 291-312.
[3] Trope, Y & Liberman, N 2003, ‘Temporal construal’, Psychological Review, vol. 110, no. 3,
pp. 403-421.
[4] Wodniecka, Z 2003, Cognitive consequences of processing information in a second
language. Ph.D. thesis, Jagiellonian University.
Is There a Natural Language?
In my presentation I wish address some issues arising from the ‘natural-artificial’ division with
regards to (broadly understood ) language. I will argue that ‘natural language’ can at best be
understood as an umbrella term for manifold particular terms, denoting sets of utterances
(parol) linked by family resemblance (in Wittgensteinian sense). On this understanding, for any
language to be called ‘natural’ means to be a member of an orderly set, whose structural characteristics is rendered to a certain logical (or quasi-logical) system, which in itself is based on
2nd order language (langue). Consequently, my proposal should be understood as a revision of
the classical formal language theory, which places structural relations of terms (syntax) and
their meanings (meaning directives) within the 1st order language.
Hubert Bożek
Institute of Philosophy and Sociology
Pedagogical University of Cracow, 2 Podchorążych Street, Kraków, Poland
[email protected]
61
Cognitive aspects of the language in TV drama
Cognitive science stems from semiotics, because it is focused on the production of meanings.
Cognitive theory of television drama would be the theory of learning about the world of television illusion at the crossroads with the illusion of theater. It seems important to investigate the
main objectives of this multidisciplinary analytical method - the methodology based on a broad
range of sciences - from the philosophy and neuroscience. This has led to the development of
dealing with cognitive analysis of the theater and film. Cognitive Science is also associated with
the concept of illusion and illusiveness, which is approaching the area of interest to psychoanalysis – another context highlighted in the presented argument.
The scheme of information processing was developed in 90s on the basis of cognitive analysis
of the film. Combined with the achievements of science in the context of the analysis of the
theater, it creates a promising model for the analysis of information processing in television
drama. It looks as follows: information in the form of stimuli received at the beginning of the
unprocessed form of the short-term memory, where it is representation. The next step is information processing conducted by the central processing department - central processor that
acts selectively without being able to process all the information. The next step is the mental
representation of information - the creation of situational model. Then start Cognitive instance. The essence of the organization of the model is created by the links between the characters, actions and events place the extending to the fore. If the information is original television
drama characterized by conventional features, its mental representation in this model will be
situational. Accumulated knowledge resources play an active role in this process of the meaning completion. However, situational model and knowledge resources are interdependent.
Knowledge completes the model but the resources are constantly being modified by experience of projection. Cognitive analysis is aimed at designing research into the process of reception
of TV theatre. It is also triggered by the need for the opposition to the ambiguous approach to
the study proposed on the basis of other methods (performative, hermeneutic). This ambiguity
stems from separation of affective and cognitive activity. Cognitive scientists have rejected this
natural condition and this has triggered rapid development in the field of cognitive linguistics,
which began to identify the importance of conceptualization. The presentation will use, inter
alia, linguistic relevance theory by Dan Sperber and Wilson Deirde. According to it, verbal communication is only the initial stimulus that initiates complex processes leading to the understanding of the interpretation.
Summing up, information processing and creation of the meaning at the crossroads of theatre
and film languages – in TV drama – are main focus areas in the proposed presentation.
Oskar Braszczyński
Inter-territorial College Studies in the Humanities and Social Sciences
University of Warsaw, 72 Dobra Street, Warsaw, Poland
[email protected]
62
Specific language teaching techniques for handicapped
students
Vygotsky (1993) said that “we dwell on the nuggets of illness and not on the mountains of health”. Many teachers notice only defects which are minuscule in comparison with the huge
areas of positives aspects that handicapped children possess. According to Vygotsky (1993) it
should be clear to every educator that a handicapped student is first of all a human being and,
on a second level, a special student: a blind student, a deaf-mute student or a student who is
mentally retarded.
Majewski (1983:39) claims that ‘word’ is as important to the blind as the eyesight to the ablebodied people. A deaf-mute person will pay attention to the pictures, shapes. A person who is
mentally retarded needs special techniques that could encourage one to work.
The first part of presentation focuses on difficulties of teaching handicapped students and roles that teacher may fulfill during the lesson. The second part of presentation analyses the
techniques of foreign language teaching for blind, deaf-mute and mentally retarded students.
The aim of the session is to present significant functions and examples of teaching techniques
for handicapped students to help them enjoy this complicated part of world.
Anna Maria Brzostyńska
Institute of English in Sosnowiec
University of Silesia, 12 Bankowa Street, Katowice, Poland
[email protected]
References
1. Jaworska-Biskup K. 2010, Dlaczego warto uczyć dzieci niewidome języków obcych? Język
obcy jako kompensacyjne narzędzie w procesie poznawania świata i zdobywania wiedzy na
temat pojęć.
2. Komorowska H. 2002, Metodyka nauczania języków obcych. Fraszka Edukacyjna, Warszawa.
3. Majewski T. 1983, Psychologia niewidomych i niedowidzących. Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa.
4. Reiber R.W., Carton A.S. 1993, The collected works of L.S. Vygotsky. Volume 2. The
Fundamental of Defectology. Plenum Press, New York.
63
Visual metonymies and verbo-visual metaphors in the
artwork – Agora by Magdalena Abakanowicz
The aim of the paper is to discuss some attempts at the identification of visual metonymies
and verbo-visual metaphors in the artwork – Agora by Magdalena Abakanowicz. Metaphor
and metonymy are the conceptual mechanisms commonly employed in art, however, their
clear understanding may often remain inconclusive. The cognitive devices which are employed
in the analysis allow to see the analysed artwork from a different perspective. It will be demonstrated how employing the cognitive mechanisms such as metaphor and metonymy can provide new insights into the meaning of the artwork. The matter of the visual and verbo-visual
form of expression as a semantic channel of the artistic communication is brought out in the
paper through an examination of the missing body parts of the statues. It will also be discussed
how metonymy and image schemas affect the metaphorical reading of the artwork.
Dorota Dąbrowska
Centre for Foreign Language Teaching
Warsaw University, Krakowskie Przedmieście Street, Warsaw, Poland
[email protected]
References
[1] Forceville, C. & Urios-Aparisi, U. 2009. Multimodal Metaphor. Mouton de Gruyter.
[2] Goatly, A. 2007. Washing the brain: Metaphor and hidden ideology. Amsterdam: John
Benjamins.
[3] Johnson, M. 1987. The Body in the Mind. The Bodily Basis of Meaning, Imagination, and
Reason. Chicago: University of Chicago Press.
[4] Kövecses, Z. 2000. Metaphor and Emotion: Language, Culture, and Body in Human Feeling.
Oxford. Oxford University Press.
[5] Lakoff, G. Johnson, M. 1980. Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press.
[6] Lakoff, G. Johnson, M. 1999. Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its
Challenge to Western Thought. New York.
[7] Kövecses, Z. 2002. Metaphor. A Practical Introduction. Oxford: Oxford University Press.
[8] Kövecses, Z. 2005. Metaphor in Culture. Universality and Variation. Cambridge University
Press.
[9] Kwiatkowska, A. 2013. Interfaces, Interspaces. Image. Language. Cognition. Piotrków
Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie.
[10] Lakoff, G. Johnson, M. 1980. Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press.
64
How cognitive linguistics helps to understand the
language of Maya glyphic inscriptions
The understanding of Classic Maya inscriptions is still one of the ultimate challenges a linguist
and translator may face. (1) It has not been determined conclusively what the language(s) of
Maya writing was(were). (2) The corpus of available texts is seriously limited not only in terms
of quantity, but also limited to very specific genres. (3) In view of the disruption in cultural
transfer between the classic Maya society and its contemporary descendants, the underspecification of the linguistic code means that we lack the encyclopaedic knowledge necessary to
understand the full message. (4) Additionally, the understanding and translation of the texts is
hampered by such linguistic phenomena as fuzziness of conceptual and linguistic categories,
differences in basic level categorisation due to differences in the knowledge of the environment, or different choices of source domains in conceptual metaphor and metonymic vehicles
in metonymy.
This paper aims to show how the methodology of cognitive linguistics may be utilised in the
analysis of texts in an extinct language, created by an almost forgotten culture over a thousand
years ago. Starting with polysemy, it investigates semantic extensions, searches for ancient
metaphors and metonymies, and attempts to recreate the patterns of thought of the creators
of Classic Maya inscriptions, which ultimately is expected to inform the decipherment and interpretation.
Agnieszka Hamann
Faculty of “Artes Liberales”
University of Warsaw, 72 Dobra Street, Warsaw, Poland
[email protected]
References
Evans, Vyvyan and Melanie Green. 2006. Cognitive Linguistics – an Introduction.
Edinburgh University Press.
Johnson, Scott. 2013. Translating Maya Hieroglyphs. University of Oklahoma Press,
Norman.
Kettunen, Harri, and Christophe Helmke. 2014. Introduction to Maya Hieroglyphs.
XIX European Maya Conference Bratislava 2014.
Kövecses, Zoltan. 2010. Metaphor – a Practical Introduction. 2nd ed. Oxford: Oxford
University Press.
Lakoff, George. 1987. W omen, Fire and Dangerous Things: W hat Categories Reveal
About the Mind. Chicago: University of Chicago Press.
65
Taylor, John R. 1989. Linguistic Categorization. Prototypes in Linguistic Theory.
Oxford: Oxford Clarendon Press.
Wichmann, Søren (ed). 2004. The Linguistics of Maya W riting. Salt Lake City:
University of Utah Press.
Communication through Moves in Repeated PDG
A pilot experiment was conducted with a version of a repeated Prisoner`s Dilemma Game
(PDG) where one can choose with whom to play in a group of three. For the study we made a
PC version of the game in which three players take turns in choosing with whom to play. The
idea behind is on a Netlog platform to build a condition where 2 artificial players can communicate with each other through silent choices with whom and how to play. The study tries to create "ostracism" (after the Cyberball of Zadro, Williams, Richardson, 2004) for the test person
by letting him/her watch the game without being able to participate. We tested the program
on a server that allowed an unlimited number of players to get involved at once. Respondents
were misguided to believe they play against humans. The test confirmed that ostracism raises
feelings largely related to the lack of communication. People often use it as a tool for collaboration or punishment depending on how the individual responds to a threat. In the study the
players had no right to exchange any information with each other, and much of the conclusions are based on their written feedback on the game.
TABLE 1: A screen from the platform of the test study.
66
Gergana Kuzmova1, Kostantin Dzekov2, Hristo Hristov3 and Maurice Grinberg4
1
Psuchology and Cognitive science, Bulgarian University
Montevideo St., 21, Sofia, Bulgaria
2
Cognitive Science, New Bulgarian University
Montevideo St., 21, Sofia, Bulgaria
3
Institute of Cognitive and Evolutionary Anthropology
University of Oxford, 64 Banbury Road, Oxford, United Kingdom
4
Cognitive Science, New Bulgarian University
Montevideo St., 21), Sofia, Bulgaria
[email protected]
References
[1] Zadro, L., Williams, K. D., & Richardson, R. (2004). How low can you go? Ostracism by a
computer lowers belonging, control, self-esteem, and mean- ingful existence. Journal of
Experimental Social Psychology, 40, 560–567.
DIGGING INTO the role of space in our thinking
‘To DIG INTO a theory’ is an example of a conceptual metaphor (Lakoff, Johnson, 1980), in
which the concept included in the thinking domain (theory) is explained in terms of an other
concept belonging to the domain of space (to dig into). This type of relationship, according to
researchers such as Mark Johnson (1987) or Jean Mandler (2010), is a reflection of a much
deeper association between our thinking about the world and spatial information, where the
basic conceptualizations of space are the “building blocks” of more complex concepts. In the
proposed presentation I am going to discuss the connection between language, mind and
space and present the findings from studies investigating the relationship between space and:
understanding of time (Casasanto 2010), style of thinking (Meyers-Levi, Zhu, 2007) and emotion conceptualization (own research).
Wiktor Lachowski
Faculty of Psychology, University of Warsaw,5/7 Stawki Street, Warsaw, Poland
[email protected]
67
References
[1]
Casasanto, D. 2010, ‘Space for Thinking’, in editors V. Evans & P. Chilton, Language,
Cognition, and Space: State of the art and new directions, Equinox Publishing, London,
pp. 453-478.
[2]
Johnson, M. 1987, The Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Imagination,
and Reason, University of Chicago Press, Chicago.
[3]
Lakoff G, Johnson M. 1980, Metaphors we live by,. University of Chicago Press,
Chicago.
[4]
Mandler, J. M. 2010, ‘The spatial foundations of the conceptual system’, Language
and Cognition, vol. 2, pp. 21-44.
[5]
Meyers-Levy, J. and R. Zhu 2007, ‘The Influence of Ceiling Height: The Effect of
Priming on the Type of Processing People Use’, Journal of Consumer Research, vol. 34,
pp. 174-186.
The Influence of Emotional Cues on Visual Attention to
Face and Gestures in a Natural Social Setting
The recent turn in Cognitive Science towards examining social interactions in natural environment inclined us to conduct an exploratory study investigating social interactions in with particular emphasis on patterns of gaze fixations. We used three sets of head mounted video cameras, each tracking 1) the foveal movements and 2) view of the scene ahead, with open source
tracking system [1, 2] to detect eye fixations of the presenters and the players playing charades. Two groups, each consisting of 1 presenter and 3 players, played a game including 6 key
words. Each word alternated in the condition assigned between groups. Two conditions were
introduced: 1) emotional, in which presenters were not limited in their performance in terms
of gestures or facial expressions, and 2) non-emotional, in which presenters were obliged not
to show any emotional facial expressions.
Our prediction was that players would look at gestures displayed by presenters more often and
longer in non-emotional condition due to lack of complex information normally available in
observing face. All recorded films were analysed with ELAN 4.8.1 [3]. We have observed certain
relationships between presenters’ strategy condition and players’ gaze fixation, e.g. fixations
were significantly longer on faces in both conditions. Due to very few naturalistic studies using
eye-tracking or real natural social interaction [4], our intention in this study was to contribute
to the emerging research framework.
68
Magdalena Matyjek and Maja Strzelczyk
Department of Cognitive Science
Jagiellonian University, 24 Gołębia Street, Krakow, Poland
[email protected]
References
[1] http://pupil-labs.com
[2] Kassner, M., Patera, W., and Bulling, A. 2014. Pupil: An Open Source Platform for Pervasive
Eye Tracking and Mobile Gaze-based Interaction. Technical Report [http://arxiv.org/
abs/1405.0006]
[3] Max Planck Institute for Psycholinguistics, The Language Archive, Nijmegen, The
Netherlands, http://tla.mpi.nl/tools/tla-tools/elan/
[4] Land, M. F. (2006). Eye movements and the control of actions in everyday life. Progress in
Retinal and Eye Research, 25(3), 296–324.
Speech first or gesture first? The chicken and egg
causality dilemma in language evolution
One of the most controversial questions in language evolution is whether at the basis of the
modern human communication system – natural human language there was speech or gestures. The question though shares a property with language itself: recursion. It hides indeed at
its very beginning another question: did language originate gradually with evolution or suddenly? Which includes another core question: should we consider language from a generative or
cognitive prospective? The chain of ifs and thens becomes more complex step after step, we
have to accept some implications in order to explore the speech vs. gestures question.
The question itself can be observed from various points of view. We can search for archaeological and fossil evidence in order to investigate the anatomical features that provided the necessary physical basis for language and the genetic features, as well as search for behavioral answers [1]. But we can also try to find the answers starting from the modern distinction between two vocal paths: the one for vocalizations, which the human race shares with apes, and
the language brain centers. We can furthermore consider the implications given by the discov69
ery of mirror neurons and the parallelisms between gestures understanding and language understanding, according to Rizzolatti's [2] and Arbib [3] hypotheses.
Giving a first quick overview of the centers for vocalizations, for gestures and the language centers in the brain, I will go rapidly through the concept of language evolution through the years,
arriving finally at the question “Which came first, speech or gestures?” Proposing pros and cons
for both on the basis of modern theories, archaeological evidence and historical facts. I suggest
that the hypotheses that support the gestural origins of language are more plausible, according
to several points I will analyze, starting with the fact that the vocalization system is still present
both in humans and primates, but it is very emotional and hard to control voluntarily [4], while
gestures are nowadays still part of the active use of language accompaining speech.
Valentina Oblak
MEi:CogSci – Middle European Interdisciplinary Master Programme in Cognitive Science
University of Ljubljana, Kongresni trg, 12, Ljubljana, Slovenija
[email protected]
References
[1]
Hauser M. D., Yang C., Berwick R. C., Tattersall I., Ryan M. J., Watumull J., Chomsky N.,
Lewontin R. C. 2014. 'The mystery of language evolution'. Frontiers in Psychology, vol.
5, article 401. doi: 10.3389/fpsyg.2014.00401.
[2]
Rizzolatti G., Sinigaglia C. 2006, So quel che fai. Il cervello che agisce e i neuroni
specchio, Raffaello Cortina Editore, Milano.
[3]
Arbib, A. M. 2012, How the brain got language: The Mirror System Hypothesis, Oxford
University Press, New York.
[4]
Corballis, M. C. 2003, 'From mouth to hand: gestures, speech and the evolution of righthandedness', Behav Brain Sci, vol. 26, no. 2, pp. 199-208.
Whose Text Is It Anyway? Autorship Attribution and
Cognitive Science
Texts' autorship attribution aims at identifying the author of a given piece of text basing on
similarity of stylometric features (quantitative descriptions of author's literary style) within all
writings of the same person; author's fingerprint. Stylometry-based authorship attribution is
usually done by computer algorithms for machine learning, but distinctions between literary
styles can be made by humans too. Although aspects of language processing of lower and
70
(presumably) similar complexity (e. g. translation and grammatical processing) are being extensively investigated, not much research has been done to reveal the mechanisms of literary
styles differentiating. Therefore the new field opens up, and it should be explored especially by
cognitive scientists: aforementioned phenomenon involves higher cognitive functions and can
be easily modeled, what rarely goes together.
The first part of the talk comprises the history of autorship attribution illustrated with examples
such as W. Shakespeare's plays or 'The Federalist'. Further, commonly used classification methods and stylometric features (lexical, character, syntactic, semantic and application specific) are
presented. In the second part, problems (e. g. topic influence) and current developments in
autorship attribution are considered, as well as numerous realms of its applications, including
forensic science and plagiarism detection. The talk is concluded with propositions of experiments aiming to investigate human perception of literary style. The procedures involve analysis
of subjects' performance in two autorship attribution tasks: one with authentic literary texts
and one with texts in which values of certain stylometric features
are set.
Marek Pędziwiatr
Department of Cognitive Science
Jagielloniam University, 24 Gołębia Street, Kraków, Poland
[email protected]
References
[1]
[2]
[3]
[4]
Stamatatos, E. 2009, 'A survey of modern authorship attribution methods', Journal of
the American Society for Information Science and Technology, vol. 60, pp. 538–556.
Jockers, M.L., Witten, D.M. 2010, 'A comparative study of machine learning methods
for authorship attribution', Literary and Linguistic Computing, 25(2), pp. 215–223.
García, A.M. 2013, 'Brain activity during translation: A review of the neuroimaging
evidence as a testing ground for clinically-based hypotheses', Journal of
Neurolinguistics, vol. 26, no. 3, pp. 370–383.
Koppel, M, Schler, J. Argamon, S. (2013), Authorship Attribution: What’s Easy and
What’s Hard?, Journal of Law and Policy, Vol. 21(2): pp. 317-332
71
„What comes to your mind when you think of blue?”. The
meaning and concepts related to colour terms in Polish
and Hungarian
Referring to the idea that language and worldview are inextricable, we can argue that there
is a connection between worldview and the use of colour terms in different languages. According to cognitive semantics, every language categorizes the world in its own way. By doing comparative research among languages we can notice differences in defining categories, category
boundaries and prototypes, therefore in the meaning and use of (in this case) colour terms as
well.
The aim of my study was to examine the use of Polish and Hungarian colour terms: red, yellow,
green and blue referring to Berlin and Kay's (1969) theory of universality of colour terms. Berlin
and Kay’s publication on colour terms (1969) has been discussed, reconsidered and criticized in
many papers. For example, Wierzbicka (1996: 289–294) proposed to use the concept of
"universals of seeing" instead of "colour universals" and she emphasised the importance of the
environment and the culture in the human description of seeing and colour conceptualization.
I carried out a survey-based empirical research (one survey in Polish and one in Hungarian
were available online) in order to consider hypothetical similarities and differences between
the use of colour terms by native speakers in both languages. In my research I analysed
the answers of 58 Polish and 78 Hungarian interviewees. I was searching for the answer
(among others) to the question of what meaning and concepts are related to colour terms
in Polish and Hungarian. I expected to find in the first place similarities connected with the fact
that Hungary and Poland belong to the same cultural region, but also differences which arise
from the cultural background.
Anna Sobczak
Faculty of Humanities, Doctoral School of Linguistics
Eötvös Loránd University, Múzeum krt. 4/A, Budapest, Hungary
[email protected]
References
[1]
[2]
Berlin, B. and Kay, P. (1969) Basic color terms: Their universality and evolution.
Berkeley: University of California Press.
Wierzbicka, A. (1996) The Meaning of Colour Terms and the Universals of Seeing. In
Wierzbicka, A. Semantics: Primes and universals. Oxford–New York: Oxford University
Press.
72
‘How to express myself nicely?’– Language Ideologies
Behind Obscenities
The presentation examines language ideologies [1] that are explicated or presented implicitly
[2] in metalinguistic discourses about Hungarian obscenities. Language ideologies can be defined as systems of beliefs that appear in discursive practices, have impact on our language
behavior and linguistic activity, and determine and ground our attitudes towards others’ language use [3]. I interpret obscenity as a stylistic choice in the socio-cognitive theoretical frame
of style [4]. The research qualitatively examined the phenomenon in question in three communities with members of the same age group but with different sociocultural background.
The relevance of my question and its approach from this theoretical stance is based on the fact
that what we judge as obscene is influenced by an ideologically conceptualized normative
point of view. This is that point of view which prompts us to define obscenity’s prototypical
category, what includes lexemes and constructions which may appears to be improper, insulting or impolite, indecent even, for a participant of a given discourse.
The examined communities are composed of young adults who belong together because of
their educational institution and their specialization – the sample consists of three groups: law
students, electrotechnicians and nurses. In datagathering I applied the method of survey and
group interview. The surveys included attitude research mostly, while interview questions examined language ideologies [5].
The presentation focuses mainly on the results of the interviews, which are sorted to these
main categories: linguistic ideologies of language decay, language ideologies connected to
standardization [6], indexicality and ideologies drawing up the ’beauty’ of Hungarian language.
The aim of my presentation is – in addition to the demonstration of language ideologies related to Hungarian obscenities – to point out some particular functional mechanisms of ideologies.
Gergely Szabó
Faculty of Humanities
Eötvös Loránd University, Múzeum Boulevard 4., Budapest, Hungary
[email protected]
73
References
[1] Woolard, K. A., Schieffelin, B. B., 1998, ‘Language Ideology’, Annual Review of
Anthropology, vol. 23., 55–82.
[2] Tsitsipis, L. D., 2003, ‘Implicit linguistic ideology of the erasure of Arvanitika (GreekAlbanian) discourse’, Journal of Pragmatics, vol. 35., no. 4., 539–558.
[3] Gal, S., 2002, ‘Language Ideologies and Linguistic Diversity: Where Culture Meets Power.’,
eds. Keresztes, Maticsák, A magyarnyelvidegenben, University of Debrecen, Debrecen, 197–
204.
[4] Tolcsvai Nagy, G., 2005, A cognitive theory of style, P. Lang, Frankfurt am Main.
[5] Laihonen, P., 2008, ‘Language ideologies in interviews: A conversation analysis approach’,
Journal of Sociolinguistics, vol. 12., no. 5., 668–693.
[6] Milroy, J., 2001, ‘Language ideologies and consequences of standardization’, Journal of
Sociolinguistics, vol. 5., no. 4., 530–555.
Talk: Problems with the translation of ethical concepts in
the light of linguistic relativism hypothesis
The paper analyzes the issue of linguistic relativity hypothesis in relation to ethical concepts
and their strong link to the cultural context. It focuses on the works of E. Sapir and
B.L. Whorf, as well as the work of A. Wierzbicka, the author of the Natural Semantic Metalanguage (NSM), which is now one of the tools of cognitive linguistics. NSM was created in the
pursuit of building a meta-language, which would refer to the core of all existing languages
and resolve the problems of adequate translation. Ethical concepts are not of much interests
of the researchers mentioned above, as Sapir referred generally to syntax and lexicon, Whorf
concentrated mostly on grammar categories, and Wierzbicka devoted much of her works to
emotions and their differences in connection with particular cultures. Yet, ethical concepts
seem to be the part of lexicon that most forcefully proves the connection of language and culture. The thesis of this paper is that it is impossible to approximate these concepts by creating definitions with reference to basic concepts of human thought introduced by Wierzbicka.
Therefore this paper is a polemics against Wierzbicka, who claims that it is possible to explain the meaning of vocabulary by using the semantic meta-language without losing the
meaning of the concepts. In order to prove the difficulties with rendering the meaning of ethical concepts, whether using the synonyms or definitions of NSM, the author of the talk will
present some basic ethical concepts from various cultural areas, which will show that using
the NSM inevitably deprives these concepts of large parts of their connotations, and therefore
74
using the NSM is even less adequate and satisfying than approximate meaning used in other,
natural languages.
Weronika Wojtanowska
Faculty of Philosophy, Pontifical University of John Paul II in Cracow
9 Kanonicza Street, Kraków, Poland
[email protected]
75

w nauczaniu języka polskiego jako obcego

Transkrypt

Podobne dokumenty

First Call for Papers - Polska Akademia Nauk Oddział we Wrocławiu

The Slaney Language Centre Ferrycarrig, Wexford, Irlandia

Joanna Pitura STOPIEŃ NAUKOWY dr STANOWISKO asystent

ZAPROSZENIE

prof. zw. dr hab. Hanna Komorowska JAK WCZORAJ I DZIŚ

Międzynarodowa konferencja „Opening Science to Meet Future