Przewodnik

Przewodnik
DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW dzieci do 5. roku życia
Visit www.nottinghamnortheastccg.nhs.uk
Ten podręcznik został przygotowany przez NHS Nottingham North i East Clinical Commissioning Group
Sense Interactive Ltd, Maidstone. © 2013 All Rights Reserved. Tel: 01622 752160 www.sensecds.com
This booklet is also available to view online or print out in
English, Arabic, Czech, Hungarian, Polish and Simplified
Chinese.
Powszechne
choroby
wieku
dziecięcego
Witamy
Spis treści
Poradnik ten został przygotowany przez NHS Nottingham North i East Clinical
Commissioning Group.
Kto może pomóc?
Wszyscy rodzice i opiekunowie chcą wiedzieć, co zrobić, gdy dziecko jest chore – z tego
podręcznika dowiesz się, jak opiekować się dzieckiem w domu, kiedy zadzwonić do lekarza,
a kiedy wezwać pogotowie ratunkowe. Większość problemów, których doświadczy dziecko,
to naturalna część dorastania. Pomóc może często rozmowa z położną, pielęgniarką
środowiskową albo farmaceutą w lokalnej aptece. Ponadto niemal wszystkie niemowlęta i
dzieci przechodzą najbardziej powszechne choroby wieku dziecięcego, jak ospa wietrzna,
przeziębienie, ból gardła czy infekcja ucha.
Przewodnik po usługach
4
Kaszel i przeziębienia
Poznaj podstawowe informacje
6
Świszczący oddech i trudności z
oddychaniem30
Ogólny stan zdrowia
Zdrowe dzieci
10
Wypadki w domu
12
Alergie34
Pierwsze miesiące
Ten podręcznik udzieli Ci wskazówek i wyjaśni, kiedy możesz pomóc dziecku w domu,
a kiedy lepiej będzie zwrócić się o pomoc i radę do specjalisty. Został przygotowany we
współpracy z personelem medycznym. Zaufaj intuicji – znasz swoje dziecko lepiej niż
ktokolwiek inny. Jeżeli się martwisz, poproś o radę specjalistę.
W poradniku znajdziesz również ogóle porady dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa
Twojego i Twojego dziecka.
Poradnik dostępny jest w sieci pod adresem www.nottinghamnortheastccg.nhs.uk
Zeskanuj ten kod QR
swoim smartfonem
Karmienie niemowlęcia
14
Wymioty 16
Płacz 18
Pieluszkowe zapalenie skóry i sucha skóra 20 Ropienie oczu i zapalenie spojówek 22 Ząbkowanie 24
Spłaszczenie główki
26
28
Astma32
Szczepienia8
Niektóre z nich łatwo wyleczyć w domu, korzystając z porad farmaceuty, lekarza rodzinnego
lub pielęgniarki środowiskowej. Nie wymagają wizyty w przychodni lekarskiej ani na oddziale
ratunkowym szpitala.
Wszystkie dane pochodzą ze źródeł Ministerstwa zdrowia, podręcznika „Birth to Five“
wydanie 2009, NHS Choices, British Association of Dermatologists, The Meningitis Trust,
NICE. Powyższe informacje nie zastąpią specjalistycznej opieki. Pamiętaj: znasz swoje
dziecko najlepiej. Jeśli coś Cię martwi, poproś o radę specjalistę.
Choroby wieku dziecięcego
Infekcje uszu
36 Gorączka
38 Zapalenie opon mózgowych
40
Wysypki i ospa wietrzna
42
Pokrzywka44
Rozstrój żołądka
46
Zatwardzenie48
Przydatne dane kontaktowe
50
3
Przewodnik po usługach
Oferujemy szeroką gamę usług zdrowotnych.
Wybierz usługę lub specjalistę najlepszego w danej sytuacji.
Farmaceuta
Położna
Położna dobrze zna Ciebie
i Twoje dziecko. Służy
wsparciem i radą oraz
informuje, gdzie zwrócić
się o dodatkową pomoc.
Możesz na nią liczyć w
okresie ciąży i pierwszych
dniach po porodzie.
4
Pielęgniarka
środowiskowa
Pielęgniarki środowiskowe
służą Tobie i Twojej rodzinie
pomocą w pierwszych
latach życia dziecka.
Odwiedzają pacjentów
w domu lub przyjmują w
lokalnej poradni. Oceniają
potrzeby rozwojowe i stan
zdrowia dziecka i całej
rodziny. W razie potrzeby
informują, gdzie zwrócić się
o dodatkową pomoc.
Farmaceuci w lokalnych
aptekach znają się na
większości codziennych
problemów zdrowotnych.
Doradzają i wydają leki oraz
inne produkty zdrowotne.
Apteki znajdują się w wielu
supermarketach, często
otwarte do późna. W
witrynie www.nhsdirect.nhs.
uk znajduje się lokalizator
usług, która pomoże Ci
znaleźć najbliższą aptekę.
Lekarz rodzinny
Żeby umówić się na wizytę u
lekarza pierwszego kontaktu (GP),
trzeba zarejestrować się w lokalnej
przychodni. Najbliższego lekarza
można znaleźć przy pomocy
wyszukiwarki usług NHS Choices
pod adresem:
www.nhs.uk/servicedirectories.
Lekarze pierwszego kontaktu
doradzają, przepisują leki i udzielają
informacji o innych usługach. Termin
wizyty trzeba ustalić wcześniej, ale
jeżeli niepokoi Cię stan niemowlęcia,
większość lekarzy przyjmie je dość
szybko. Poza godzinami pracy – w
weekendy, w dni wolne od pracy
oraz po 18:30 w dni robocze –
większość usług świadczą zespoły
dyżurne. Więcej informacji otrzymasz
w najbliższej przychodni.
Ośrodki
dla dzieci
W ośrodkach dla dzieci
rodziny mają dostęp do
szerokiego zakresu wiedzy
w przyjaznym otoczeniu.
Ośrodki udzielają informacji
o zdrowym trybie życia,
bezpieczeństwie oraz
wielu aspektach zdrowia i
dobrobytu dzieci.
111
NHS 111 to nowy numer telefonu, ułatwiający dostęp do
lokalnych usług zdrowotnych. Rozmowy są bezpłatne z
telefonów stacjonarnych i komórkowych. Jeżeli potrzebujesz
pomocy w nagłym wypadku, zadzwoń najpierw pod numer
NHS 111, zanim udasz się gdziekolwiek indziej. NHS 111
natychmiast skieruje Cię do tego lokalnego usługodawcy,
który może najlepiej Ci pomóc. Linia dostępna jest przez całą
dobę, 365 dni w roku.
Kiedy należy zadzwonić pod numer NHS 111?
• Kiedy potrzebujesz pomocy pilnie, ale nie występuje
zagrożenie życia.
• Kiedy konieczna wydaje się wizyta na oddziale ratunkowym
szpitala albo w innym ośrodku pomocy doraźnej NHS.
• Poza godzinami pracy przychodni.
• W podróży.
• Kiedy nie wiesz, do kogo zwrócić się po pomoc medyczną.
Szpitalny oddział
ratunkowy
W sytuacji nagłego
zagrożenia życia zadzwoń
pod numer 999. Szpitalne
oddziały ratunkowe (A&E)
oraz 999 służą pomocą w
nagłych wypadkach. Należy
z nich korzystać tylko w
przypadku poważnych
obrażeń ciała lub kiedy
dziecko ma objawy
wskazujące na zagrożenie
życia: krztuszenie się, ból
klatki piersiowej, utrata
przytomności, krwotok.
5
Rodzaje termometrów
Prawidłowa temperatura wynosi
36 – 36,8°C (96,8 – 98,24°F).
Termometry elektroniczne są szybkie i precyzyjne;
służą do pomiaru temperatury pod pachą (u dzieci
poniżej 5 roku życia zawsze mierz temperaturę pod
pachą). Delikatnie dociśnij ramię dziecka do jego ciała,
tak aby termometr pozostawał we właściwym miejscu
przez czas określony w instrukcji obsługi.
Przygotuj się i poznaj objawy
Rodzice zazwyczaj dość szybko orientują się, że coś jest nie tak z niemowlęciem. Obawa, że
nie rozpoznasz objawów choroby u swojego dziecka, jest zupełnie naturalna. Zaufaj intuicji –
znasz swoje dziecko najlepiej.
Termometry douszne wkłada się do ucha dziecka.
Temperaturę mierzą w kilka sekund, nie przeszkadzając
dziecku, ale bywają drogie. Jeżeli nie zostaną dobrze
włożone, pomiar może być zaniżony. Uważnie
przeczytaj instrukcję obsługi.
Dowiedz się, jak objawiają się poważne choroby i co zrobić w razie wypadku. Kiedy
poznasz podstawowe informacje i dobrze się przygotujesz, łatwiej sobie poradzisz – i mniej
zdenerwujesz. Przechowuj niewielki zapas przydatnych leków w zamkniętej na klucz szafce
albo gdzieś wysoko, gdzie dziecko ich nie dosięgnie. Patrz część „Farmaceuta mówi”. Upewnij
się, że leki są dostosowane do wieku dziecka; zawsze stosuj się do instrukcji i sprawdzaj daty
przydatności. Uważnie przeczytaj informacje na etykiecie. W miarę możliwości wybieraj
wersję bez cukru.
Termometry paskowe, przykładane do czoła dziecka,
nie zawsze precyzyjnie mierzą temperaturę. Pokazują
temperaturę skóry, nie ciała.
Jeżeli wydaje Ci się, że dziecko jest poważnie chore, jak najszybciej zwróć się o pomoc do
specjalisty. Ogólne problemy zdrowotne opisane są w książce „Birth to Five“, wydanej przez
Ministerstwo Zdrowia – www.dh.gov.uk.
Termometry rtęciowe są obecnie wycofywane z
użycia. Zawierają tylko niewielką ilość rtęci, ale odradza
się stosowanie ich.
6
Poznaj podstawowe
informacje
Uwaga
Moje niemowlę płacze
częściej niż zwykle,
wydaje się rozdrażnione
i rozgorączkowane.
Pomyśl
Czy ma gorączkę? Zmierz mu
temperaturę. Sprawdź „normalną
temperaturę“ po lewej stronie. Czy
dostało paracetamol? Sprawdź
na etykiecie, jaka dawka jest
odpowiednia w tym wieku.
Działaj
Jeśli powyższe podpowiedzi
nie rozwiązały problemu,
porozmawiaj z farmaceutą. Jeśli
temperatura przekracza 38˚C
albo towarzyszy jej wysypka,
natychmiast skontaktuj się z
lekarzem rodzinnym.
Farmaceuta mówi
Przechowuj małą apteczkę przydatnych
leków. Powinna zawierać m.in.:
Termometr
Plastry
Środki przeciwbólowe
w płynie (np. ibuprofen
albo paracetamol dla
niemowląt), w miarę
możliwości bez cukru
Krem ochronny
Naturalny olej, np. roślinny
(do suchej skóry)
7
Szczepienia
Chroń dziecko teraz i w przyszłości
8
Kiedy szczepić
Przeciw jakiej chorobie
Dwa miesiące
• Błonica, tężec, krztusiec, choroba Heinego-Medina
(polio), zakażenie bakteriami Haemophilus influenzae
type b (Hib)
• Pneumokoki
Trzy miesiące
• Błonica, tężec, krztusiec, polio i Hib
• Meningokoki grupy C (MenC)
Cztery miesiące
• Błonica, tężec, krztusiec, polio i Hib
• MenC
• Pneumokoki
12 – 13 miesięcy (w
przeciągu miesiąca po
pierwszych urodzinach)
• Hib/MenC
• Pneumokoki
• Odra, świnka i różyczka
Trzy lata i cztery miesiące
(lub wkrótce potem)
• Błonica, tężec, krztusiec i polio
• Odra, świnka i różyczka
Szczepienia są zazwyczaj podawane w zastrzyku. W Wielkiej Brytanii dzieci są szczepione na
wiele różnych chorób w ramach programu „Zdrowe Dziecko”. Informację o szczepieniach
można uzyskać od lekarza rodzinnego albo pielęgniarki środowiskowej. Szczepienia
zapisywane są w przechowywanej przez rodziców książeczce zdrowia dziecka („czerwona
książeczka”), zawierającej informacje o zdrowiu dziecka.
Pielęgniarka
środowiskowa mówi
Przechowuj książeczkę zdrowia
Twojego dziecka w bezpiecznym
miejscu. Jest to jedyny
pełny zapis szczepień wieku
dziecięcego i często przydaje się
w późniejszym życiu. Aktualnych
informacji o przyszłych
szczepieniach udzielają
pielęgniarki środowiskowe.
Większość szczepień ma miejsce w pierwszych pięciu latach życia. Ważne jest szczepienie
dzieci w określonym wieku, żeby do minimum ograniczyć ryzyko zachorowania. To
normalne, że rodzice martwią się szczepieniami, dlatego bez wahania proś pielęgniarkę
środowiskową lub lekarza o radę – to ich praca! Szczepienia dzieci są bezpłatne i zazwyczaj
odbywają się w przychodni.
Lekarz mówi
Niektóre szczepienia trzeba powtarzać, żeby dziecko nie utraciło ochrony. Są to tak zwane
„szczepienia przypominające”; nie zapomnij o nich.
Szczepienia chronią dzieci przed
chorobami, które bywają bardzo
poważne, a czasem nawet
śmiertelne.
Szczepienie przeciw krztuścowi zaleca się wszystkim kobietom pomiędzy 28 a 38 tygodniem
ciąży. Powinno zostać zaoferowane podczas rutynowej wizyty prenatalnej.
Warto jest troszkę pocierpieć dla
ochrony, którą dają szczepienia.
Uwaga
Pierwsze szczepienia mają
miejsce w wieku dwóch
miesięcy, kiedy zaczyna się
obniżać naturalna odporność
niemowlęcia na choroby.
Pomyśl
Pielęgniarka środowiskowa
powie Ci, kiedy odbywają
się lokalne sesje szczepień.
Działaj
Szczepienia chronią nie tylko
w dzieciństwie, ale przez
całe życie.
Jeżeli nie masz pewności, czy
szczepienia są bezpieczne,
porozmawiaj o nich z lekarzem
rodzinnym. Możliwe są lekkie
skutki uboczne.
9
Otyłość u dzieci
Wielu rodziców nie zdaje sobie sprawy z tego,
jak niebezpieczne jest dopuszczenie do nadwagi
lub otyłości u dziecka, jednak dzięki poniższym
wskazówkom można pozytywnie wpłynąć na jego
zdrowie.
1. Mniej cukru - Zastąpienie słodkich przekąsek
i napojów takimi, które zawierają mniej cukru,
może wiele zmienić. Cukier niech pojawia się
tylko podczas posiłków.
2. Regularne posiłki - Dzieci powinny dostawać
posiłki o ustalonych porach, gdyż rozwijający
się organizm dobrze reaguje na stały
harmonogram.
3. Przekąski - Wiele przekąsek zawiera niezdrowe
składniki – cukier, sól, tłuszcz i kalorie. Dlatego
zwróć uwagę, czy dziecko nie je ich za dużo.
4. Rozmiar posiłków - Ilość jedzenia powinna
być dostosowana do wieku dziecka.
5. 5 dziennie - 5 porcji owoców i warzyw
każdego dnia.
6. Ruch - Większość z nas zbyt dużo czasu spędza
w pozycji siedzącej. Bądźcie aktywni razem.
Zachęć dziecko do chodzenia, być może
korzystając ze specjalnych szelek dla
bezpieczeństwa.
Palenie zabija. Nie zmuszaj
dziecka do wdychania Twojego
dymu. Zadzwoń pod numer
0800 169 0 169 lub odwiedź
witrynę www.smokefree.nhs.uk
10
Zdrowe dzieci
Dbanie o dobre zdrowie i prawidłową masę ciała
Wprowadzając zdrowe nawyki od pierwszych chwil życia dziecka, budujesz fundamenty
zdrowej i szczęśliwej przyszłości. Karmienie piersią idealnie zaspokaja potrzeby rosnącego
niemowlęcia. Na wczesnym etapie życia łatwo jest wykształcić zdrowe nawyki żywieniowe.
Dzieci lubią jedzenie, do którego przywykły. Jeżeli w pierwszych latach życia dostaną do
spróbowania dużo różnych zdrowych potraw, jest bardziej prawdopodobne, że dorastając,
wybiorą zróżnicowaną i zdrową dietę. Unikaj podawania niemowlętom soli, cukru, miodu,
orzechów, tłuszczów nasyconych, produktów niskotłuszczowych, surowych skorupiaków i
jajek.
Aktywność fizyczna angażuje mózg i mięśnie, dlatego odgrywa ważną rolę w rozwoju
dziecka. W miarę jak dziecko rośnie, możesz mu pomagać, bawiąc się z nim, pokazując nowe
ruchy i wprowadzając w otaczający je świat. Ćwiczenia fizyczne pozytywnie wpływają na
wszystkie aspekty zdrowia fizycznego i psychicznego i pomagają uniknąć nadwagi (otyłości).
Dla dobra swojego i dziecka – nie pal.
Uwaga
Moje dziecko jest
niejadkiem; boję się, że
za mało jada.
Pomyśl
O ile jest aktywne,
przybiera na wadze
i widać, że nie jest
chore, to znaczy, że je
wystarczająco dużo.
Działaj
O ile dziecko je produkty
z każdej z czterech grup
pokarmowych (mleko i nabiał,
produkty skrobiowe, owoce
i warzywa, białko), to nie ma
powodu do zmartwień.
Pielęgniarka
środowiskowa mówi
Zapewnienie dziecku wystarczającej
ilości witaminy D w pożywieniu
może być trudne (naturalnie
występuje ona tylko w nielicznych
produktach, jak tłuste ryby i jajka).
Ministerstwo Zdrowia zaleca
podawanie wszystkim dzieciom w
wieku 6 miesięcy – 5 lat suplementu
witamin A, C i D w kroplach.
Pielęgniarki środowiskowe i
farmaceuci udzielają informacji o
witaminach w kroplach. Sprawdź,
czy przysługują Ci darmowe
witaminy w kroplach, na stronie
www.healthystart.nhs.uk.
11
SKALEZENIA
Wiele dzieci trafia na szpitalne oddziały
ratunkowe z powodu skaleczenia szkłem.
ZAPOBIEGANIE
Nie zostawiaj szklanek na podłodze. Szklane
butelki przechowuj wysoko.
JAK ZAREAGOWAĆ:
Drobne skaleczenie przemyj, upewnij się, że
w ranie nie ma odłamków szkła i okryj czystą,
niepuszystą szmatką.
Jeżeli skaleczenie jest poważne, mocno
krwawi albo pod skórą jest odłamek szkła (np.
dlatego, że dziecko na nim stanęło), zabierz je
na oddział ratunkowy szpitala.
Utonięcie
Wiele dzieci tonie, nawet w płytkiej wodzie.
Zdarza się to w wannie, ogrodowym stawie,
baseniku lub beczce na deszczówkę.
ZAPOBIEGANIE
Zawsze nadzoruj dzieci w pobliżu wody.
Oczko wodne zasłoń kratą albo zamień w
piaskownicę. Naucz się pływać.
12
JAK ZAREAGOWAĆ:
Wyciągnij dziecko z wody. Postaraj się,
żeby odkaszlnęło wodę. Jeżeli nie reaguje,
zadzwoń pod numer 999.
Wypadki w domu
Bezpieczeństwo dziecka w domu i okolicy
Zatrucie
Zatrucia lekami, środkami czystości i
kosmetykami są powszechne.
ZAPOBIEGANIE
Trzymaj wszystkie środki chemiczne, leki i
środki czystości pod kluczem.
JAK ZAREAGOWAĆ:
Ustal, co dziecko połknęło, i zabierz opakowanie
ze sobą na oddział ratunkowy szpitala.
Wybite zęby
Aktywne dziecko może się potknąć i wybić
sobie ząb.
JAK ZAREAGOWAĆ:
Jeżeli dziąsło zacznie krwawić, przyciśnij do
niego kawałek mokrej gazy na kilka minut
(aż krwawienie ustanie). Gdyby w ciągu
następnego tygodnia z dziąsłami albo zębami
działo się coś niepokojącego, zabierz dziecko
do dentysty. Jeżeli ząb jest obluzowany,
ułamany lub pęknięty, zaś dziecko odczuwa
ból, natychmiast zadzwoń do dentysty i
umów się na wizytę w trybie nagłym.
Upadki
Dla niemowląt największym zagrożeniem jest stoczenie się
z łóżka lub miejsca do przewijania. Dzieci, które już chodzą,
najczęściej spadają z mebli lub ze schodów.
ZAPOBIEGANIE
Upewnij się, że niemowlę nie może stoczyć się z żadnej
powierzchni; obłóż je poduszkami. Nie stawiaj leżaczka ani fotelika
samochodowego w miejscu, z którego mógłby spaść, kiedy
dziecko zacznie się kręcić.
Załóż bramki ochronne na schodach. Upewnij się, że balkony
są zamknięte na klucz. Na okna załóż ograniczniki i zamki
zabezpieczające.
JAK ZAREAGOWAĆ:
W razie niebezpiecznego upadku zadzwoń pod numer 999.
JAK ZAREAGOWAĆ:
Jeśli dziecko krztusi się, działaj natychmiast, ale spokojnie. Uważaj,
żeby nie wepchnąć przedmiotu dalej do gardła. Zachęć dziecko
do kaszlu. Uderz je w plecy. Jeżeli straci przytomność, wezwij
pomoc (nie zostawiaj dziecka samego) i rozpocznij reanimację.
www.redcrossfirstaidtraining.co.uk
Oparzenia i pożary
Pożar w domu to zagrożenie dla wszystkich dzieci. Nigdy
nie pozwalaj dziecku bawić się zapalniczką, zapałkami albo
świeczkami. Często zdarzają się oparzenia prostownicą do
włosów i innymi urządzeniami domowymi.
Gorące napoje powodują oparzenia, zaś zbyt gorąca kąpiel to
najczęstsza przyczyna śmiertelnych wypadków dzieci do lat
pięciu.
Zakrztuszenie
ZAPOBIEGANIE
Kup termometr kąpielowy. Pomyśl o bezpieczeństwie w
domu. Stosuj osłony piekarnika i kominka i zaślepki do gniazd
elektrycznych.
ZAPOBIEGANIE:
Sprawdź, czy na podłodze i pod meblami nie ma drobnych
przedmiotów. Dowiedz się więcej o resuscytacji krążeniowooddechowej (technika pierwszej pomocy, łącząca oddychanie
usta-usta i masaż serca. Czasem nazywana „pocałunkiem życia“).
JAK ZAREAGOWAĆ:
W razie drobnego oparzenia, polewaj je zimną wodą przez 10
minut. Nie smaruj go masłem ani żadną inną tłustą substancją.
Lekko osłoń folią do żywności lub czystą plastikową torebką.
Zabierz dziecko na oddział ratunkowy szpitala, jeśli oparzenie
jest poważne.
Niemowlęta i małe dzieci często połykają, wdychają lub krztuszą
się na małych przedmiotach takich jak orzeszki ziemne, guziki
lub kawałki plastikowych zabawek.
13
1
Karmić piersią można w wielu różnych pozycjach. Musisz tylko
sprawdzić, czy spełnione są poniższe warunki.
• Czy głowa i ciało niemowlęcia są w linii prostej?
Jeżeli nie, dziecko może mieć problemy z przełykaniem.
• Czy trzymasz niemowlę blisko siebie?
Wspieraj jego szyję, ramiona i plecy. Powinno być w stanie z
łatwością odchylić głowę.
2
3
4
14
Żeby ułatwić prawidłowe
chwycenie piersi, przytul do
siebie całe ciało niemowlęcia,
tak aby jego nosek znalazł
się na wysokości Twojej
brodawki sutkowej.
Pozwól, żeby główka dziecka
odchyliła się lekko do tyłu, a
jego górna warga musnęła
Twoją brodawkę. Pomoże mu
to szeroko otworzyć buzię.
W takiej pozycji, z odchyloną
do tyłu główką i szeroko
otwartą buzią, niemowlę
dotyka piersi najpierw
brodą, zaś jego dolna warga
styka się z piersią 2 – 3 cm
poniżej brodawki sutkowej.
Kiedy bródka niemowlęcia
mocno styka się z piersią, zaś
nosek nie jest zatkany, jego
buzia jest szeroko otwarta, a
nad jego górną wargą widać
dużo więcej ciemnej skóry
piersi niż pod dolną wargą.
Podczas karmienia policzki
dziecka wyglądają na pełne i
okrągłe.
Karmienie niemowlęcia
Na dobry początek
Przytulenie w bezpośrednim kontakcie skóra do skóry przez pierwszą godzinę po porodzie uspokaja
i mamę, i noworodka. Takie „kangurowanie“ reguluje czynność serca i temperaturę niemowlęcia,
a jednocześnie stymuluje produkowanie przez organizm mamy hormonów, pomagających
w budowaniu więzi z dzieckiem. Poczucie bezpieczeństwa należy do podstawowych potrzeb
niemowlęcia, podobnie jak dostęp do pokarmu zawsze wtedy, gdy jest głodne. Przytulanie dziecka
i reagowanie na jego potrzeby stymuluje powstawanie zdrowych połączeń w mózgu. Większość
tych połączeń wytwarza się w pierwszych dwóch latach życia; dlatego wrażliwość na potrzeby
niemowlęcia pomoże mu w zrealizowaniu swojego potencjału w przyszłości.
Dlatego tak ważne jest:
• Zapewnienie kontaktu „skóra do skóry“ natychmiast po porodzie, kontynuowanego również po
powrocie do domu.
• Reagowanie na sygnały ze strony dziecka, że jest głodne – karmienie, kiedy tylko widać, że
zaczyna szukać pokarmu, zanim zacznie denerwować się i płakać.
• Karmienie piersią 10 – 11 razy na dobę przez pierwsze trzy dni życia, a następnie 8 – 10 razy na
dobę.
Karmienie piersią to łatwy sposób spełnienia wszystkich potrzeb niemowlęcia.
• Niemowlę trzeba prawidłowo przystawiać do piersi; gwarantuje to bezbolesne karmienie,
dostarczenie dziecku wystarczających ilości mleka i stymulację piersi do dalszej produkcji
pokarmu.
Uwaga
Czy bolą Cię
brodawki
piersiowe? Jeżeli
tak, jak najszybciej
poszukaj pomocy.
Pomyśl
Czy pokazano
Ci, jak ręcznie
odciągać mleko? To
bardzo pożyteczna
umiejętność – i nic nie
kosztuje!
Działaj
Odwiedź lokalną grupę wsparcia dla matek
karmiących piersią BABES. Spotkania zazwyczaj
odbywają się raz na tydzień w ośrodkach dla
dzieci. Inne karmiące mamy chętnie udzielą Ci
porady; niektóre przeszły szkolenie w zakresie
wspierania karmienia piersią.
Położna mówi
Po czym poznać, że niemowlę pije
wystarczająco dużo mleka:
• Dużo mokrych pieluszek –
zazwyczaj około 6 na dobę.
• Brudne pieluszki – jedno
wypróżnienie dziennie przez
pierwszych 6 tygodni, a później
2 – 3 tygodniowo.
• Podczas karmienia i po nim
niemowlę jest zadowolone i
spokojne.
• Podczas karmienia słychać, jak
dziecko połyka.
• Dziecko prawidłowo przybiera na
wadze – sprawdzi to położna lub
pielęgniarka środowiskowa.
Pamiętaj: mleko matki zaspokaja
wszystkie potrzeby żywieniowe
dziecka przez około 6 miesięcy.
Potem oprócz mleka można
wprowadzić inne pokarmy. Przez
pierwszy rok życia nie należy
podawać dziecku mleka krowiego.
15
Wymioty
Lekarz mówi
Problem, który często sam przechodzi
Pielęgniarka
środowiskowa mówi
Ulewanie podczas karmienia
lub po nim jest normalne.
Jeżeli ma miejsce pomiędzy
karmieniami, przyczyną może
być wirusowe zakażenie
przewodu pokarmowego.
Niemowlętom trzeba podawać
dużo płynów, żeby nie dopuścić
do odwodnienia.
Niemowlęta często wymiotują, szczególnie w pierwszych tygodniach życia, gdy
przyzwyczajają się do karmienia, a ich organizm rozwija się. Zwracanie niewielkich ilości
mleka nazywane jest ulewaniem. Różnica pomiędzy wymiotami a ulewaniem polega na tym,
że zwracana jest większa ilość pokarmu. Niemowlę może się tym przestraszyć i zacząć płakać.
Jest wiele powodów, dla których niemowlęta wymiotują.
Upewnij się, że podczas karmienia piersią lub butelką niemowlę znajduje się we właściwej
pozycji. Niewłaściwa pozycja podczas karmienia może spowodować wymioty. Patrz rozdział
„Karmienie niemowlęcia“.
Częste lub obfite wymioty mogą być wynikiem „refluksu żołądkowo-przełykowego”,
polegającego na cofaniu się kwasów z brzuszka. Niemowlę może być marudne i niechętnie
jeść. Jeżeli Twoje dziecko chętnie je, ale wydaje się nieswoje, pomóc może zmiana położenia
dziecka podczas karmienia na bardziej pionową (patrz rady dotyczące właściwej pozycji w
rozdziale „Karmienie niemowlęcia“). Warto też spróbować podawać mniejsze ilości pokarmu
częściej.
Uwaga
Mój noworodek właśnie
dostał jeść.
16
Pomyśl
Zawsze po jedzeniu
zwraca niewielką ilość
mleka.
Działaj
Nazywa się to „ulewaniem”
i z czasem samo przejdzie.
Porozmawiaj z pielęgniarką
środowiskową.
Jeżeli dziecko mające już kilka
miesięcy nagle wymiotuje,
prawdopodobnie nie jest to
ulewanie, ale grypa żołądkowa.
Jest to wirusowe zakażenie
przewodu pokarmowego,
któremu może towarzyszyć
rozwolnienie (biegunka).
U niemowląt choroba ta jest
poważniejsza niż u starszych
dzieci, ponieważ szybciej się
odwadniają. Odwodnione
dziecko może za mało siusiać,
stracić apetyt i mieć zimne dłonie
i stopy.
Poproś o radę specjalistę. Jeżeli
dziecko sprawia wrażenie
chorego albo wymioty trwają
dłużej niż jeden dzień, od
razu skonsultuj się z lekarzem
pierwszego kontaktu.
17
Płacz
Zrozum jego przyczyny
Pielęgniarka
środowiskowa mówi
Poznaj swoje dziecko. Spróbuj
zrozumieć, czego mu potrzeba. Żeby
ustalić, dlaczego niemowlę płacze,
często trzeba rozważyć wszystkie
możliwości.
Przede wszystkim trzeba sprawdzić:
Czy ma brudną pieluszkę?
Czy jest głodne?
Czy jest mu za gorąco?
Czy jest mu za zimno?
Czy płacze inaczej niż zwykle?
Czy ząbkuje?
P
P
P
P
P
P
Te powszechne problemy mogą być
przyczyną płaczu dziecka.
18
Wszystkie niemowlęta płaczą, szczególnie w pierwszych tygodniach życia. Płacząc dają Ci
znak, że czegoś potrzebują albo jest im niewygodnie. Może trzeba je przewinąć, nakarmić
albo po prostu przytulić.
Jeżeli niemowlę, które jest szczęśliwe i zdrowe, zaczyna płakać nagle i często, przyczyną może
być kolka. Kolka jest powszechnie spotykana i choć przykra dla dziecka, nie jest poważna
i zazwyczaj ustępuje po kilku miesiącach. Najczęstszym objawem kolki jest stały płacz,
zazwyczaj późnym popołudniem albo wieczorem. Do innych oznak należą zaróżowione
policzki, podciąganie nóżek do piersi, zaciskanie piąstek, wiatry i problemy ze spaniem.
Płacz niemowlęcia może być bardzo stresujący i frustrujący dla rodziców, szczególnie jeśli
nie dosypiają po nocach. Najważniejsze jest zachowanie spokoju; nie wahaj się też prosić o
pomoc.
Uwaga
Moje dziecko płacze
więcej niż zwykle.
Pomyśl
Czy postępujesz zgodnie
z radami pielęgniarki
środowiskowej? Zastanów się, co
dziecko próbuje Ci powiedzieć;
może chodzi o coś bardzo
prostego?
Działaj
Lekarz mówi
Jeżeli płacz dziecka wydaje
się inny niż zazwyczaj (np.
ma bardzo wysoki ton lub
przypomina kwilenie), skontaktuj
się ze specjalistą. Czasem płacz
może być objawem choroby.
Zaufaj intuicji – znasz swoje
dziecko najlepiej.
Jeżeli żadna z powyższych
wskazówek nie działa,
porozmawiaj z pielęgniarką
środowiskową albo z
lekarzem rodzinnym, jeśli
się martwisz.
19
Wskazówki pielęgniarki
środowiskowej dotyczące
ciemieniuchy
Ciemieniucha to duże, tłuste, żółte lub
brązowe łuski, które pojawiają się na skórze
głowy niemowlęcia. Czasem mogą odpadać,
a skóra może być zaczerwieniona. Nie
powinno to być nieprzyjemne dla dziecka,
a z czasem powinno samo przejść. Ważne
jest, żeby nie zrywać łusek, gdyż może to
wywołać zakażenie.
Posmaruj skórę niemowlęcia
olejowym środkiem
zmiękczającym lub olejem
parafinowym (ale nie kosmetykiem
nawilżającym ani oliwą z oliwek) i
zostaw do wchłonięcia.
Delikatnie obmyj główkę i
miękką szczotką dla niemowląt
lub szmatką delikatnie usuń
luźne łuski.
Jeśli problem nie zniknie, zaczerwienienie
zacznie się rozszerzać albo dziecko
zacznie się drapać, zwróć się o pomoc do
specjalisty.
20
Wskazówki pielęgniarki
środowiskowej dotyczące
pieluszkowego zapalenia skóry
Rozbierz niemowlę, zdejmij
mu pieluszkę i połóż je w
ciepłym, bezpiecznym miejscu,
żeby skóra miała kontakt z
powietrzem.
Używaj kremu ochronnego.
Pieluszkowe zapalenie
skóry i sucha skóra
Powszechny problem, łatwy do wyleczenia
Pieluszkowe zapalenie skóry jest bardzo powszechne i dotyka wielu niemowląt. Zazwyczaj
przyczyną jest kontakt skóry dziecka z moczem i kałem, które zbierają się w pieluszce.
Zapalenie pieluszkowe powoduje podrażnienie skóry niemowlęcia. Dotknięty nim obszar może
być pokryty czerwonymi kropkami lub plamami. Konieczna może być częstsza zmiana pieluszek.
Pamiętaj, żeby pieluszkę często
sprawdzać i zmieniać.
W większości przypadków do wyleczenia pieluszkowego zapalenia skóry wystarczy
utrzymywanie skóry w czystości i smarowanie jej kremem kupionym w aptece. Nieznaczna
wysypka zazwyczaj nie przysparza niemowlęciu zbyt wielkiego dyskomfortu.
Sucha skóra
Skóra niemowlęcia jest cienka i wymaga szczególnej opieki. Sucha, łuszcząca się skóra,
przebarwienia, plamy i lekkie wysypki są u noworodków normalne i z czasem same przechodzą.
Jeżeli niemowlę wydaje się zdrowe, ale ma wysypkę, która Cię niepokoi, skontaktuj się z
pielęgniarką środowiskową.
Uwaga
Skóra wokół pieluszki
jest czerwona i
podrażniona. Niemowlę
odczuwa dyskomfort i
często płacze.
Pomyśl
Czy dziecko od dawna
ma brudną pieluszkę?
Czy postępujesz zgodnie
z poradami pielęgniarki
środowiskowej albo
farmaceuty?
Działaj
Często przewijaj
niemowlę. Porozmawiaj
z pielęgniarką
środowiskową, a jeśli
to nie rozwieje Twoich
obaw, z lekarzem
pierwszego kontaktu.
Farmaceuta mówi
Wstąp do apteki, żeby
porozmawiać o kremach
dostępnych bez recepty.
Istnieją dwa rodzaje kremów
na odparzenia pieluszkowe.
Jeden to krem ochronny, nie
dopuszczający moczu do skóry
dziecka. Drugi to krem leczniczy,
który łagodzi podrażnienia, ale
powinien być stosowany jedynie
za radą specjalisty.
21
Ropienie oczu i
zapalenie spojówek
Dwa różne problemy
„Zaropiałe oczy” to częsta przypadłość niemowląt i małych dzieci, których kanaliki łzowe są
jeszcze niedojrzałe. Klejąca substancja może pojawić się w kącikach oczu albo zlepić rzęsy.
Zaropienie zazwyczaj samo przechodzi, ale konieczne może być częste przemywanie oczu
niemowlęcia wilgotnym gazikiem. Użyj czystej, przegotowanej i ostudzonej wody.
Lekarz mówi –
zapalenie spojówek
Przemyj każde oko od kącika koło nosa na zewnątrz. Po każdym przetarciu oka zmień gazik
na czysty. Pamiętaj, żeby przedtem i potem umyć ręce; używaj osobnych ręczników, żeby
uniknąć zarażenia.
Uwaga
Czy w kąciku oka dziecka
widać wydzielinę, a rzęsy
są pozlepiane?
22
Pomyśl
Większości niemowląt
zdarza się ropienie oczu,
porozmawiaj z pielęgniarką
środowiskową.
Działaj
Przetrzyj oczy chłodną,
przegotowaną wodą,
często zmieniając gaziki.
Ropienie oczu jest czasem
mylone z zapaleniem spojówek.
Oznaką zapalenia spojówek jest
żółtozielona, kleista substancja;
infekcja ta ma tendencję do
nawracania. Jeżeli ją zauważysz,
skontaktuj się z pielęgniarką
środowiskową albo lekarzem.
Zapaleniem spojówek łatwo się
zarazić, dlatego myj ręce i używaj
osobnego ręcznika dla dziecka.
23
Ząbkowanie
3 wskazówki dentysty dotyczące pielęgnacji zębów
1. Myj zęby dwa razy dziennie przez 2 minuty, szczególnie wieczorem.
2. Jedz cukier tylko podczas posiłków.
3. Odwiedzaj dentystę raz na 6 miesięcy.
Żeby znaleźć dentystę NHS, zadzwoń pod numer NHS 111 albo
odwiedź witrynę www.nhs.uk.
Przechodzi je każde niemowlę
Pielęgniarka
środowiskowa mówi
Jeżeli dziecko odczuwa ból lub
dyskomfort, spróbuj dać mu coś
twardego do gryzienia. Ulgę
ząbkującemu niemowlęciu może
przynieść gryzaczek, który może
bezpiecznie żuć. Niektóre gryzaczki
można najpierw ochłodzić w
lodówce.
Ząbkowaniu przypisuje się
wiele objawów: wysypki, płacz,
zły nastrój, katar, częstsze
wypróżnienia. Uważaj, żeby
nie przegapić objawów
choroby zakładając, że „to tylko
ząbkowanie“.
24
Pierwsze (mleczne) zęby wyrzynają się w różnym wieku. Niektóre niemowlęta rodzą się z
zębem, inne w wieku jednego roku nadal są zupełnie bezzębne. Najczęściej zęby pojawiają
się pomiędzy czwartym a dziewiątym miesiącem życia, chociaż każde dziecko rozwija się we
własnym tempie. Proces ten nazywamy „ząbkowaniem”. U niektórych niemowląt przebiega
praktycznie bezobjawowo, dla innych jest bardziej nieprzyjemny. Niektóre zęby rosną nie
powodując bólu ani dyskomfortu. Kiedy indziej widać, że dziąsło jest zaczerwienione i
bolesne w miejscu, w którym wyrzyna się ząb. Czasem zaczerwieniony jest cały policzek.
Niemowlę może się ślinić, dużo gryźć i żuć, albo po prostu marudzić.
Niektórzy przypisują ząbkowaniu wiele różnych objawów, jak rozwolnienie czy gorączka.
Jednak badania nie potwierdziły związku pomiędzy tymi objawami a ząbkowaniem. Znasz
swoje dziecko najlepiej. Jeżeli jego zachowanie wydaje się nietypowe albo objawy są silne i
martwią Cię, porozmawiaj z pielęgniarką środowiskową.
Pomyśl o przyzwyczajeniu dziecka do mycia zębów. Możesz użyć miękkiej szczoteczki dla
niemowląt i odrobiny swojej pasty do zębów. Pamiętaj o regularnych wizytach u dentysty, z
którym możesz omówić higienę jamy ustnej dziecka.
Uwaga
Niemowlę ma czerwone
policzki, wydaje się
niezadowolone i marudne.
Pomyśl
Zapytaj pielęgniarkę
środowiskową o
ząbkowanie. Omów
problem z farmaceutą.
Działaj
Wypróbuj żel na ząbkowanie
albo paracetamol dla
niemowląt. Jeżeli się martwisz,
że coś jest nie tak, skontaktuj się
z pielęgniarką środowiskową
albo lekarzem rodzinnym.
Farmaceuta mówi
Jeżeli dziecko odczuwa
dyskomfort, możesz mu kupić
lekarstwo w najbliższej aptece.
Lekarstwo to zawiera niewielką
ilość środka przeciwbólowego,
np. paracetamolu. Nie powinno
zawierać cukru. Pamiętaj o
przeczytaniu wszystkich instrukcji
i upewnieniu się, że produkt jest
odpowiedni dla dziecka w tym
wieku.
Możesz spróbować wetrzeć
bezcukrowy żel na ząbkowanie w
dziąsło.
Zapytaj pielęgniarkę środowiskową
o bezpłatne pakiety higieny
jamy ustnej, rozdawane podczas
rutynowych kontroli zdrowia.
25
Pielęgniarka
środowiskowa mówi
Częściej kładź niemowlę na brzuszku,
kiedy nie śpi. Cały czas go pilnuj i nie
pozwól, żeby zasnęło w tej pozycji.
• Połóż się koło dziecka i pobaw się z
nim „twarzą w twarz“, żeby leżenie na
brzuszku sprawiało mu przyjemność.
• Noś dziecko w pozycji pionowej
w nosidle lub chuście, żeby nie
spędzało całego czasu w foteliku
samochodowym lub wózku.
• Często aktywnie baw się z
niemowlęciem, układając je na
swoich kolanach.
• Zmieniaj położenie zabawek i
karuzelek wokół łóżeczka, żeby
zachęcić niemowlę do obracania
główki na stronę, która nie jest
spłaszczona.
• Fotelika samochodowego używaj
tylko w podróży.
Poprawa może nastąpić dopiero po 6 –
8 tygodniach.
26
Spłaszczenie główki
Sen na wznak, zabawa na brzuszku
Spłaszczenie główki może nastąpić jeszcze w łonie matki albo już po porodzie, jeżeli
noworodek sypia, odpoczywa i bawi się zawsze w jednej pozycji.
Wiele niemowląt w wieku kilku miesięcy ma płaską główkę, najczęściej dlatego, że śpią na
plecach. Kiedy tył albo bok główki przez długi czas jest przyciśnięty do twardego materaca,
miękkie kości czaszki w końcu ulegają spłaszczeniu.
Spłaszczenie często samo przechodzi z czasem i nie warto się nim martwić.
Zmiana pozycji, w jakiej niemowlę sypia, nie jest dobrym rozwiązaniem. Niemowlęta
powinny zawsze sypiać na wznak, gdyż zmniejsza to ryzyko śmierci łóżeczkowej (SIDS). Lepiej
jest kłaść dziecko do snu na pleckach, a na brzuszku układać je do zabawy.
Leczenie zazwyczaj nie jest konieczne. Z czasem kształt czaszki dziecka sam wraca do normy.
Można podjąć proste kroki w celu zmniejszenia ucisku na spłaszczoną część główki i zachęcić
niemowlę do wypróbowania innych pozycji (patrz wskazówki pielęgniarki środowiskowej).
Uwaga
Czy to prawda, że
pomagają specjalne
kaski dla niemowląt?
Pomyśl
Działaj
To metoda
kontrowersyjna i
kosztowna, zaś nie
ma przekonujących
dowodów, że jest
skuteczna.
Jeżeli po wypróbowaniu
wskazówek pielęgniarki
środowiskowej nadal się
martwisz, porozmawiaj ze swoją
pielęgniarką środowiskową albo
lekarzem pierwszego kontaktu.
Lekarz mówi
W przypadku kraniosynostozy
(kraniostenozy), czyli
przedwczesnego zarośnięcia
szwów czaszkowych, konieczna
będzie operacja w celu rozwarcia
i przesunięcia kości. Jest to
poważniejsza choroba. Jeżeli po
wypróbowaniu sugerowanych
sposobów nadal się martwisz,
porozmawiaj z pielęgniarką
środowiskową albo lekarzem
rodzinnym.
27
Paracetamol – paracetamol dla dzieci może
pomóc w razie bólu i gorączki. Upewnij się, że
dany produkt, dawka i stężenie są odpowiednie do
wieku dziecka. Uważnie przeczytaj informacje na
opakowaniu.
Ibuprofen – w wersji dla dzieci można podawać
dzieciom powyżej 3 miesiąca życia, które ważą
ponad 5 kg. Uważnie przeczytaj informacje
na opakowaniu. Niewskazany dla dzieci
astmatycznych, chyba że lekarz zaleci inaczej.
Aspiryna – nie dla dzieci poniżej 18 roku życia.
Nie mieszaj paracetamolu i ibuprofenu.
Nie zarażaj:
Złap! Zarazki łatwo się roznoszą.
Zawsze noś przy sobie chusteczki i
używaj ich, kaszląc i kichając.
Wyrzuć! Zarazki mogą przeżyć
na chusteczce wiele godzin. Jak
najszybciej wyrzuć zużytą chusteczkę.
Palenie zabija. Nie zmuszaj
dziecka do wdychania Twojego
dymu. Zadzwoń pod numer
0800 169 0 169 lub odwiedź
witrynę www.smokefree.nhs.uk
28
Zabij! Zarazki z rąk mogą przedostać
się na wszystko, czego dotykasz. Jak
najszybciej umyj ręce.
Kaszel i przeziębienia
Zazwyczaj nic poważnego
Kiedy Twoje dziecko pójdzie do żłobka albo przedszkola, prawdopodobnie często będzie
miało kaszel, katar lub przeziębienia. Ma to swoje dobre strony, gdyż pomaga w rozwoju
naturalnego systemu odpornościowego.
W większości przypadków przeziębienie nie ma poważniejszych konsekwencji i przechodzi
bez leczenia. Można jednak pomóc dziecku w domu:
Dawaj dziecku dużo napojów.
Wypróbuj paracetamol dla dzieci (nie aspirynę).
Chroń dziecko przed dymem papierosowym; niech nikt nie pali w domu ani w pobliżu
dziecka i nie zbliża się do niego, jeśli niedawno palił.
Zachowaj spokój – dziecko poczuje się lepiej, kiedy je przytulisz.
Porozmawiaj z farmaceutą, ale pamiętaj, że kaszel to sposób, w jaki organizm oczyszcza
płuca.
P
P
P
P
P
Jeżeli niemowlę ma mniej niż trzy miesiące albo coś szczególnie Cię martwi, skontaktuj się z
lekarzem.
Uwaga
Moje dziecko ma kaszel,
katar i lekką gorączkę
oraz sprawia wrażenie
chorego.
Pomyśl
Czy niedawno poszło do
przedszkola? Przeziębienia
łapie się bardzo często.
Warto zapytać farmaceutę
o paracetamol dla dzieci i
syrop na kaszel.
Działaj
Jeżeli objawy utrzymują
się ponad 72 godziny albo
dziecko wykrztusza żółtą
wydzielinę, może mieć
infekcję. Skontaktuj się z
lekarzem rodzinnym.
Farmaceuta mówi
Dzieciom można podawać środki
przeciwbólowe dostępne bez
recepty, które pomagają też
zbić gorączkę. Pomocny bywa
paracetamol dla dzieci i syrop na
kaszel. Uważnie przeczytaj etykietę.
Niektóre leki dostępne są w płynie.
Jeżeli nie masz pewności, czy lek
jest odpowiedni dla dziecka, przed
podaniem go skonsultuj się z
farmaceutą.
29
Zapalenie oskrzelików
Zapalenie oskrzelików to powszechna
infekcja dróg oddechowych, dotykająca
niemowlęta w pierwszym roku życia.
Wczesne objawy przypominają
przeziębienie; należy do nich katar i kaszel.
W miarę rozwoju choroby do objawów
zapalenia oskrzelików dochodzi: Lekka
gorączka, suchy i utrzymujący się kaszel
oraz problemy z karmieniem.
Objawy zazwyczaj ustępują po trzech
dniach; w większości przypadków choroba
ta nie jest poważna. Jednak skontaktuj
się z lekarzem rodzinnym, jeśli niemowlę
zjada tylko połowę tego, co zwykle lub
ma problemy z oddychaniem, albo jeśli
martwisz się jego stanem.
Palenie zabija Nie zmuszaj
dziecka do wdychania Twojego
dymu. Zadzwoń pod numer
0800 169 0 169 lub odwiedź
witrynę www.smokefree.nhs.uk
30
Uwaga
Jeżeli dziecko ma katar
i kaszel, a jednocześnie
przyspieszony oddech
i trudności w jedzeniu
lub wymioty, przyczyną
może być zapalenie
oskrzelików.
Pomyśl
Pomimo że zapalenie
oskrzelików zazwyczaj
nie jest poważną
chorobą, jego objawy
mogą martwić
rodziców.
Działaj
Jeśli Twoje niemowlę
ma objawy zapalenia
oskrzelików, skontaktuj się
z lekarzem rodzinnym. Jest
to szczególnie ważne w
pierwszych 12 tygodniach
życia. Zadzwoń pod
numer 999, jeśli
dziecko ma poważne
problemy z oddychaniem
albo jest wyczerpane
wysiłkiem związanym z
oddychaniem.
Świszczący oddech i
trudności z oddychaniem
Przyjrzyj się oznakom
Trudności z oddychaniem u niemowlęcia lub dziecka mogą przestraszyć rodziców. Być może
nie ma powodu do zmartwień, a dziecko ma po prostu zatkany nosek.
W postępowaniu z noworodkiem lub niemowlęciem zaufaj intuicji. Może to być:
• Szybkie oddychanie lub zadyszka, co często się zdarza. Nie ma innych objawów choroby,
problem pojawia się i znika, przez większość czasu niemowlę oddycha bez przeszkód,
zazwyczaj nie ma powodu do obaw.
• Oddech może być nieco trzeszczący. Spróbuj przytrzymać niemowlę w pozycji pionowej.
• Niekiedy niemowlę kaszle i krztusi się, ponieważ nabrało zbyt dużo mleka podczas
karmienia. Spróbuj karmić nieco wolniej. Sprawdź, czy pozycja karmienia jest prawidłowa.
• Przeziębienie lub lekki kaszel. Zwracaj uwagę na stan dziecka i zaufaj swojej intuicji. Jeżeli
się martwisz, porozmawiaj z pielęgniarką środowiskową.
U starszych niemowląt i małych dzieci można zauważyć:
• Kaszel, katar, podwyższoną temperaturę.
• Krup (chrypka, szczekający kaszel) powinien zbadać lekarz, który może zapisać leki
sterydowe.
Jeżeli po przeczytaniu tej strony martwi Cię świszczący oddech lub trudności z oddychaniem
u dziecka, natychmiast skontaktuj się z lekarzem albo zadzwoń pod numer 999.
Lekarz mówi
Natychmiast wezwij pomoc lub
skontaktuj się z lekarzem, jeżeli
Twoje dziecko:
Oddycha z trudnością,
wciągając żebra i brzuszek.
Nie jest w stanie powiedzieć
pełnego zdania bez przerwy
na oddech.
P
P
Natychmiast zadzwoń pod
numer 999 lub zabierz dziecko
na oddział ratunkowy szpitala,
jeżeli:
Ma zapadniętą klatkę
piersiową.
Wydaje się blade, a nawet
lekko sine.
P
P
31
Astma
Poznaj objawy
Pielęgniarka ds. astmy
mówi
Żeby skutecznie kontrolować
astmę, rodzice i dzieci muszą jak
najwięcej wiedzieć o tej chorobie i
o tym, co wywołuje jej ataki.
Poradnie leczenia astmy oferują
porady i leczenie. Zapytaj o
szczepienie przeciw grypie
sezonowej.
Astma to powszechna choroba przewlekła, którą u większości dzieci można skutecznie
kontrolować. Natężenie objawów astmy jest różne u różnych dzieci, od bardzo
łagodnych po bardzo ciężkie. Astma ma wiele przyczyn i nierzadko zdarza się, że u
jednego dziecka wywołuje ją kilka czynników. Świszczący oddech nie jest jedynym
objawem. Kaszel, nawracające zapalenie oskrzeli i zadyszka, szczególnie podczas
aktywności fizycznej, również mogą być symptomami astmy.
Dwa bodźce, które najczęściej wywołują astmę u dzieci, to przeziębienia i alergie. Po
okresie niemowlęcym trzeba zwrócić szczególną uwagę na alergie; unikanie alergenów,
na które uczulone jest dziecko, może złagodzić objawy astmy.
Nagłe pojawienie się silnych objawów nazywane jest atakiem astmy, może zagrażać
życiu i może wymagać natychmiastowej hospitalizacji.
Astma często występuje u więcej niż jednej osoby w rodzinie. Rodzice powinni unikać
palenia tytoniu w domu i w pobliżu dzieci.
W razie wystąpienia u dziecka ostrych objawów astmy, zadzwoń pod numer
999 i poproś o natychmiastową pomoc medyczną.
Palenie zabija Nie zmuszaj
dziecka do wdychania Twojego
dymu. Zadzwoń pod numer
0800 169 0 169 lub odwiedź
witrynę www.smokefree.nhs.uk
32
Objawy ciężkiej astmy
Do objawów należy przewlekły kaszel, świszczący
oddech, zadyszka i odkrztuszanie wydzieliny. Objawy
często są silniejsze w nocy.
Uwaga
Moje dziecko ma
świszczący oddech
i często kaszle,
szczególnie w nocy.
Pomyśl
Działaj
Czy możesz zmniejszyć ilość
kurzu w domu? Czy palisz
papierosy? Czy możesz
porozmawiać z pielęgniarką
środowiskową?
Jeżeli objawy utrzymują się,
skontaktuj się z lekarzem
rodzinnym. W razie silnego
ataku astmy zadzwoń pod
numer 999.
Lekarz mówi
Żeby zdiagnozować astmę, lekarz
rodzinny zazwyczaj musi zapytać o
objawy, zbadać klatkę piersiową dziecka i
posłuchać, jak oddycha.
Rodzice powinni regularnie odwiedzać
najbliższą poradnię leczenia astmy i
uzyskać stałą pomoc w kontrolowaniu
astmy w domu. Oszczędzi to
niepotrzebnych wizyt w szpitalu.
Powyżej szóstego miesiąca życia
wszystkim dzieciom mającym astmę,
które muszą stale lub regularnie
stosować sterydowy inhalator
prewencyjny lub sterydowe leki doustne,
oferuje się szczepionki przeciw grypie
sezonowej. Ponadto szczepionkę tę
należy zaoferować każdemu dziecku
powyżej szóstego miesiąca życia
przyjętemu do szpitala z infekcją dolnych
dróg oddechowych.
33
Rozpoznawanie objawów
Objawy alergii można zaobserwować w
różnych miejscach ciała. Inne powszechne
choroby wieku dziecięcego często mają
podobne objawy. W przypadku alergii objawy
występują szybciej lub nagle.
Oczy
Swędzące lub piekące oczy,
łzawienie, opuchlizna, cienie
pod oczami spowodowane
zablokowaniem zatok.
Drogi oddechowe
Nos, gardło i uszy
Katar, zatkany lub swędzący nos, kichanie,
ból zatok, bóle głowy, spływanie śluzu z
nosa do gardła, utrata zmysłów zapachu
i smaku, ból gardła, opuchnięta krtań,
swędzenie ust i/lub gardła, zablokowane
ucho, wysiękowe zapalenie ucha
środkowego.
Skóra
Pokrzywka – bąble, obrzęknięte,
zaczerwienione zmiany, wysypki.
Egzema – wyprysk, skóra atopowa,
popękana, sucha lub z wysiękiem.
Alergie
Zrozumienie i postępowanie z alergią dziecka
Alergie występują u 50% dzieci w Wielkiej Brytanii. Rodzice uczulonego dziecka muszą
zrozumieć, czego unikać i jak postępować, żeby utrzymać alergię pod kontrolą. Warto jak
najwięcej wiedzieć. Istnieje wiele rodzajów alergii.
Alergia to reakcja organizmu na białka znajdujące się w pożywieniu, użądlenie owada,
pyłek roślin, roztocza lub inne substancje, np. antybiotyki. Istnieje wiele powszechnych
alergii. Wydaje się, że w niektórych rodzinach jest więcej osób uczulonych. Jeżeli w rodzinie
występują już alergie, jest większe prawdopodobieństwo, że pojawią się również u dzieci.
Objawy alergiczne mogą dotykać nosa, gardła, uszu, oczu, dróg oddechowych, układu
pokarmowego lub skóry, i mieć postać łagodną, umiarkowaną lub ostrą. Kiedy dziecko po
raz pierwszy wykazuje oznaki alergii, nie zawsze wiadomo, co je wywołało, a nawet czy
rzeczywiście jest to alergia, gdyż niektóre objawy alergiczne przypominają objawy innych
powszechnych chorób wieku dziecięcego. W przypadku silnej reakcji lub nawracania
objawów należy skontaktować się z lekarzem rodzinnym.
Świszczący oddech, trudności w
oddychaniu, kaszel (szczególnie w
nocy), zadyszka.
Układ pokarmowy
Palenie zabija. Nie zmuszaj
dziecka do wdychania Twojego
dymu. Zadzwoń pod numer
0800 169 0 169 lub odwiedź
witrynę www.smokefree.nhs.uk
34
Opuchnięte wargi/język, ból brzucha,
nudności, wymioty, zatwardzenie,
rozwolnienie, krwawienie z odbytu, refluks,
słaby wzrost.
Uwaga
Alergie pokarmowe
występują, kiedy
układ odpornościowy
organizmu źle
reaguje na konkretną
substancję w
pożywieniu.
Pomyśl
Alergeny mogą wywoływać objawy
skórne (jak wysypka lub opuchnięcie
warg, twarzy i okolic oczu), problemy
z trawieniem (jak wymioty lub
rozwolnienie) i objawy przypominające
katar sienny (jak kichanie).
Działaj
Dzieci najczęściej
uczulone są na mleko
krowie, jaja kurze,
orzechy ziemne i inne
orzechy, np. laskowe
lub nerkowce.
Lekarz mówi
Jeżeli podejrzewasz u siebie albo
u dziecka alergię pokarmową,
koniecznie poproś lekarza
rodzinnego o postawienie
profesjonalnej diagnozy. Lekarz
może skierować Cię do poradni
leczenia alergii.
Wielu rodziców błędnie uważa, że
ich dziecko ma alergię pokarmową,
podczas gdy w rzeczywistości jego
objawy wywołane są zupełnie
inną chorobą lub nietolerancją
żywności.
35
Infekcje uszu
O uszy niemowlęcia trzeba dbać
Jakie są objawy infekcji
ucha?
Objawy to gorączka, ból ucha, rozdrażnienie
i marudzenie, szczególnie w pozycji
leżącej (w tej pozycji na ucho wewnętrzne
wywierany jest większy nacisk, przez co ból
chorego ucha jest silniejszy), zaburzenia
rytmu spania, wysięk z ucha. Chociaż
większość infekcji ucha przechodzi bez
poważnych konsekwencji, słuch może
być osłabiony przez krótki czas (dwa do
trzech tygodni). W przypadku małych dzieci
można się spodziewać, że lekarz rodzinny
zaprosi je na wizytę kontrolną za trzy lub
cztery tygodnie.
Palenie zabija. Nie zmuszaj
dziecka do wdychania Twojego
dymu. Zadzwoń pod numer
0800 169 0 169 lub odwiedź
witrynę www.smokefree.nhs.uk
36
Bolesne infekcje uszu są powszechne u niemowląt i małych dzieci. Często są powikłaniem
po przeziębieniu. Może im towarzyszyć gorączka. Małe dziecko może ciągnąć się za ucho,
ale niemowlęta często nie potrafią określić źródła bólu, więc po prostu płaczą i widać, że
odczuwają dyskomfort.
W pierwszych tygodniach życia niemowlęta są do pewnego stopnia uodpornione na
infekcje – tym bardziej, jeżeli są karmione piersią. U niemowląt i małych dzieci bakterie i
wirusy łatwo przenoszą się z nosa do uszu. Infekcje ucha bywają bolesne i dziecko może
potrzebować częstego przytulania oraz środków przeciwbólowych, dostępnych w aptece.
Gruczoły szyjne mogą być opuchnięte – w ten sposób organizm walczy z infekcją.
Dzieci mieszkające w domach, w których pali się papierosy (bierne palenie), lub mające dużo
kontaktu z innymi dziećmi, na przykład w żłobku, częściej cierpią na infekcje uszu. Zapytaj
pielęgniarkę środowiskową, jak bezpiecznie czyścić uszy niemowlęcia, ponieważ łatwo je
uszkodzić.
Uwaga
Moje dziecko
ma ból ucha, ale
poza tym czuje się
dobrze.
Pomyśl
Czy dziecko dostało
paracetamol dla dzieci,
dostępny w aptece?
Nie wlewaj do ucha
dziecka oleju i nie
wkładaj patyczków
kosmetycznych.
Działaj
Infekcje uszu najczęściej same
przechodzą. Porozmawiaj z
lekarzem rodzinnym, jeśli po 24
godzinach nie widać poprawy,
dziecko odczuwa ból albo
zauważysz wysięk z ucha.
Wskazówki
pielęgniarki
środowiskowej
Najlepsze sposoby unikania
infekcji uszu:
miarę możliwości unikaj
PWkontaktu
z chorymi.
Myj ręce, żeby przekazywać
P dalej wirusów.
Nigdy nie pal w domu.
P
Karm niemowlę piersią.
P
PNie pozwalaj dziecku pić w
pozycji leżącej.
37
Do 6. miesiąca życia:
Zawsze należy skontaktować się z lekarzem
rodzinnym, pielęgniarką środowiskową,
samodzielną pielęgniarką lub lokalną
przychodnią, jeżeli niemowlę oprócz
podwyższonej temperatury ma inne
objawy choroby lub jeżeli jego temperatura
przekracza 38˚C.
Starsze dzieci:
Uwaga
Moje dziecko
jest rozgrzane i
marudne.
38
Pomyśl
Czy dostało paracetamol
dla dzieci? Czy dużo pije?
Działaj
Jeżeli temperatura nie
spadnie poniżej 38˚C,
skontaktuj się z lekarzem
rodzinnym.
Lekko podwyższona temperatura zazwyczaj
nie stanowi powodu do zmartwień.
Skontaktuj się z lekarzem rodzinnym, jeśli
dziecko wydaje się chore albo od dawna ma
wysoką temperaturę.
• Trzeba namawiać dziecko, żeby jak
najwięcej piło. Najlepsza jest woda.
• Obniżenie temperatury jest ważne,
ponieważ długotrwała gorączka może być
bardzo nieprzyjemna, zaś u małych dzieci
niekiedy powoduje napady drgawek.
• Rozbierz dziecko do samej pieluszki/majtek
i koszulki.
• Utrzymuj komfortową temperaturę w
pokoju (18˚C).
• Podawaj paracetamol lub ibuprofen dla
dzieci w dawce zalecanej dla danego
wieku.
Gorączka
Gorączka to temperatura powyżej 38°C
Mówimy, że dziecko ma gorączkę, kiedy jego temperatura przekracza 38˚C. Może też czuć
się zmęczone, być blade, mieć słaby apetyt, być rozdrażnione, mieć ból głowy albo innych
części ciała i ogólnie złe samopoczucie. Temperaturę mierzy się pod pachą (nie w ustach
u dzieci, które nie mają jeszcze 5 lat). Trzeba jednak pamiętać, że taki pomiar jest mniej
precyzyjny, gdyż temperatura pod pachą jest nieco niższa.
Gorączka to naturalna reakcja organizmu na infekcję i często nie trzeba jej zbijać, o ile
dziecko dużo pije i dobrze się czuje. Jeżeli dziecko mało pije, obniżenie temperatury może
pomóc. Nie należy dopuścić do odwodnienia organizmu, ponieważ może to prowadzić
do poważniejszych problemów. Można kierować się ogólną zasadą, że mocz powinien być
jasnożółty – ciemniejszy może świadczyć o tym, że dziecko powinno więcej pić.
Gorączka to częsty problem u małych dzieci. Przyczyną jest zazwyczaj infekcja wirusowa,
która przechodzi bez leczenia. Niekiedy jednak gorączka może być objawem poważniejszej
choroby, jak ostre bakteryjne zakażenie krwi (sepsa), infekcja dróg moczowych, zapalenie
płuc lub zapalenie opon mózgowych.
Jeżeli po 48 godzinach temperatura nie zacznie spadać, należy skontaktować się z lekarzem
rodzinnym. Sprawdzaj stan dziecka w nocy.
Zawsze skonsultuj się ze specjalistą, jeśli gorączka wystąpi u dziecka wkrótce po operacji
lub po powrocie z zagranicy.
Lekarz mówi
Rodzice i opiekunowie zajmujący się
dzieckiem w domu powinni:
• Postarać się, żeby dziecko dużo piło
(w przypadku dzieci karmionych
piersią najbardziej odpowiednim
napojem jest mleko matki).
• Zwracać uwagę na objawy
odwodnienia: zapadnięte
ciemiączko, suche usta, zapadnięte
oczy, brak łez, zły wygląd ogólny.
• Umieć zidentyfikować wysypkę
nieblednącą.
• Sprawdzać stan dziecka w nocy.
39
Zapalenie opon
mózgowych
Test szklanki
Test szklanki to przydatny sposób wykrywania zapalenia opon mózgowych. Jeżeli
Twoje dziecko ma grupkę czerwonych lub fioletowych krostek, mocno przyciśnij w tym
miejscu przezroczystą szklankę.
Natychmiast zabierz dziecko na
oddział ratunkowy szpitala
Rzadko spotykane, ale poważne i zaraźliwe
Najbardziej narażone są niemowlęta i małe dzieci, które nie są w stanie łatwo zwalczyć infekcji,
gdyż ich system odpornościowy nie jest jeszcze w pełni wykształcony. Nie są w stanie opisać, jak
się czują, a ich stan może się pogorszyć w bardzo szybkim tempie. Często sprawdzaj, jak się czują.
Lekarz mówi
Podczas zapalenia opon mózgowych dochodzi do obrzęku wokół mózgu. Jest to bardzo poważna
choroba zakaźna, ale jeżeli leczenie rozpocznie się wcześnie, większość dzieci w pełni dochodzi do
zdrowia.
W razie wystąpienia któregoś z
poniższych objawów skontaktuj
się z lekarzem.
Każde podejrzenie zapalenia opon mózgowych trzeba traktować jak nagły wypadek.
Wczesne objawy mogą przypominać przeziębienie albo grypę. Zapalenie opon mózgowych
może postępować bardzo szybko, więc nie przegap jego oznak. Dziecko może mieć grupkę
czerwonych albo fioletowych krostek. Przeprowadź „test szklanki“. Wysypkę trudniej jest zauważyć
na ciemnej skórze, więc szukaj jej na całym ciele dziecka, ponieważ może zacząć się w dowolnym
miejscu (zacznij od najjaśniejszych obszarów). Jednak wysypka nie zawsze jest obecna –
zwracaj uwagę na wszystkie oznaki/objawy.
W tym przykładzie wysypkę nadal widać
przez szklankę. Jest to tzw. wysypka
nieblednąca. Natychmiast skontaktuj się
z lekarzem (np. w przychodni, poradni
ambulatoryjnej lub ośrodku pomocy
doraźnej). Jeżeli to niemożliwe, zabierz
dziecko na oddział ratunkowy szpitala.
40
W tym przykładzie wysypka pod szklanką
praktycznie zniknęła. Prawdopodobnie
nie jest to zapalenie opon, ale jeżeli nadal
się martwisz, zadzwoń pod numer 111,
skontaktuj się z lekarzem albo jedź do
szpitala.
Więcej informacji: www.meningitis-trust.org
Połączenie gorączki i jednego z powyższych objawów należy traktować nadzwyczaj
poważnie. Nie wszystkie dzieci mają wszystkie wymienione objawy.
Uwaga
Moje dziecko ma
niektóre objawy
zapalenia opon
mózgowych.
Pomyśl
Przeprowadź
„test szklanki“.
Działaj
Każde podejrzenie zapalenia opon
mózgowych traktuj jak nagły wypadek.
Jeżeli wysypka nie znika pod naciskiem,
zadzwoń pod numer 999 albo jedź na
oddział ratunkowy szpitala.
_
Gorączka, zimne
dłonie i stopy.
Senne, trudne
do obudzenia.
Szybki oddech lub
stękanie.
Przelewa się przez
ręce, nie reaguje.
Wysypka.
Przeprowadź „test
szklanki“.
Marudne,
nie chce być
dotykane.
Nietypowy płacz lub jęczenie.
41
Wysypki i ospa wietrzna
Skóra niemowlęcia wymaga szczególnej opieki
Skóra niemowlęcia jest cienka i wymaga szczególnej opieki. Sucha, łuszcząca się skóra,
przebarwienia, plamy i lekkie wysypki są u noworodków normalne i z czasem same
przechodzą.
Skóra niemowlęcia jest delikatniejsza niż nasza. Pielęgnując ją, staraj się używać jak najmniej
kosmetyków. Nigdy nie zostawiaj niemowlęcia na słońcu. Kąpiele, luźne ubranka i balsam
kalaminowy pomagają na swędzenie skóry. Leki przeciwhistaminowe są przydatne dla dzieci
starszych niż rok; porozmawiaj o nich z farmaceutą.
Jeżeli Twoje dziecko ma wysypkę, która nie znika po przyciśnięciu do niej szklanki, natychmiast
skontaktuj się z lekarzem lub zadzwoń pod numer 111. Może to być objaw zapalenia opon
mózgowych i wymaga pomocy lekarskiej, nawet jeśli dziecko wydaje się zdrowe.
Natychmiast skontaktuj się ze specjalistą, jeśli niemowlę ma wysypkę oraz wysoką temperaturę
lub wymioty.
Wysypki to objaw różnych chorób i alergii; łatwo się pomylić.
Położna
Jeżeli jesteś w ciąży, ale przechodziłaś
już ospę wietrzną, prawdopodobnie
jesteś na nią uodporniona. Jednak
poproś o radę lekarza albo położną.
42
Ospa wietrzna to łagodna choroba skóry.
Uwaga
Skóra
niemowlęcia
łuszczy się i jest
sucha.
_
Pomyśl
Czy jego skóra wygląda nietypowo?
Co powiedziała pielęgniarka
środowiskowa? Czy dziecko
ma wysypkę, która nie znika po
przyciśnięciu szklanki?
Działaj
Jeśli tak, udaj się na
oddział ratunkowy
szpitala. Jeśli nie, ale
i tak się martwisz,
porozmawiaj z lekarzem
pierwszego kontaktu.
Ospa wietrzna
Ospa wietrzna to łagodna choroba,
którą przechodzi większość dzieci.
Wypryski wyglądają często jak
ugryzienia komara i mogą pojawić się
na dowolnej części ciała. Wykonując
„test szklanki“ (patrz rozdział dotyczący
zapalenia opon mózgowych) pamiętaj,
że wysypka podczas ospy wietrznej
również nie blednie.
Po przejściu ospy wietrznej jej wirus
zostaje w organizmie. W późniejszym
życiu może powrócić w innej formie,
znanej pod nazwą półpasiec.
Ospą łatwo zarazić osobę, która jej nie
przechodziła. Jeżeli Twoje dziecko ma
ospę, trzymaj je z dala od innych.
43
Pokrzywka
Pokarmy, których
należy unikać:
Opinie na temat diety osób z przewlekłą
pokrzywką są podzielone. Istnieje
możliwość, że pokrzywkę wywołują
dwie grupy substancji, znajdujące się w
niektórych artykułach żywnościowych.
Należy omówić dietę dziecka z
pielęgniarką środowiskową.
Unikać:
• Skorupiaki
• Truskawki, banany, mango, dynia,
mandarynki, kiwi
• Pomidory, groszek
• Ryby
• Czekolada
• Ananas
Ograniczyć:
• Przyprawy
• Sok pomarańczowy
• Maliny
• Herbata
44
Łatwa do pomylenia z poważniejszą chorobą
Lekarz mówi
Wysypki u dzieci to rzecz powszechna i często nie stanowią powodu do zmartwień.
Większość jest nieszkodliwa i sama przechodzi.
Pokrzywka to czerwona, swędząca i wypukła wysypka. Może wyglądać niepokojąco,
szczególnie jeśli jej przyczyna jest nieznana. Stanowi konsekwencję uwolnienia do skóry
białka zwanego histaminą w reakcji na bodziec. Histamina powoduje zaczerwienienie,
obrzęk i swędzenie; wysypka może być ograniczona do jednej części ciała albo pojawić się
na dużych obszarach. Niekiedy mylona jest z poważniejszymi wysypkami, np. z objawami
zapalenia opon mózgowych.
Pokrzywkę wywołują różne bodźce, m.in. alergeny (np. pokarmowe lub lateks), substancje
drażniące (np. pokrzywy), leki, a także czynniki fizyczne, jak wysiłek fizyczny lub wysoka
temperatura. Zazwyczaj jednak nie można ustalić przyczyny. U dzieci jest to powszechna
reakcja skóry. Wysypka zazwyczaj jest łagodna i szybko ustępuje; w wielu przypadkach nie
wymaga leczenia, gdyż znika już po kilku dniach. W razie problemów pomocne bywają leki
przeciwhistaminowe. Kremy dostępne bez recepty w aptece łagodzą swędzenie. Poproś o radę
farmaceutę.
Uwaga
U dziecka pojawiły się
swędzące, czerwone
kropki.
Pomyśl
Trudno określić, co
spowodowało wysypkę.
Zastanów się: czy jadło jakieś
nowe, nieznane potrawy?
Działaj
Jeśli świąd utrzymuje
się, zapytaj lekarza
rodzinnego o leki
przeciwhistaminowe.
Niektórych czynników
wywołujących pokrzywkę można
uniknąć. Należą do nich:
• Produkty żywnościowe takie jak
orzeszki ziemne, skorupiaki, jajka
i ser.
• Czynniki środowiskowe takie jak
pyłki, roztocza lub chemikalia.
• Ukąszenia i użądlenia owadów.
• Stres psychiczny.
• Niektóre leki – nie przerywaj
podawania leków na receptę
bez konsultacji z pielęgniarką
środowiskową lub lekarzem
rodzinnym.
• Bodźce fizyczne, np. ucisk skóry,
zmiana temperatury, światło
słoneczne, wysiłek fizyczny,
woda.
45
Rozstrój żołądka
Nieprzyjemny dla Ciebie i Twojego dziecka
Zarazki wywołujące wymioty i rozwolnienie łatwo jest złapać, szczególnie w miejscach
odwiedzanych przez wiele dzieci – jak żłobki i przedszkola.
Farmaceuta mówi
W domu możesz pomóc dziecku na wiele
sposobów. Wypróbuj poniższe:
Regularnie podawaj dziecku napoje –
np. małe ilości zimnej wody. Jeżeli jest
karmione piersią, podawaj pierś na
żądanie.
P
P
Zwróć szczególną uwagę na higienę
rąk (myj ręce wodą i mydłem
i porządnie wycieraj czystym
ręcznikiem).
łyny nawadniające – upewnij się, że
PPstosujesz
prawidłową dawkę.
Jeżeli dziecko jest chore przez ponad 24
godziny, zabierz je do lekarza. W przypadku
noworodków lub bardzo ciężkiej choroby
skontaktuj się z lekarzem natychmiast.
46
Oznaki odwodnienia
Pierwsze objawy to zazwyczaj nudności i nagłe wymioty. Później może pojawić się
rozwolnienie. Rozwolnienie może powodować odwodnienie, pilnuj więc, żeby dziecko
więcej piło.
Zabierz dziecko do lekarza, jeżeli jest chore przez ponad 24 godziny, a wcześniej w
przypadku noworodka bądź jeśli zauważysz oznaki odwodnienia.
ciemiączko
PZapadnięte
(miękkie miejsce na
Jeżeli karmisz piersią, kontynuuj karmienie. Starszym dzieciom często proponuj wodę albo
lody wodne. Jeśli mają apetyt, podaj im proste potrawy, jak makaron albo gotowany ryż (nic
tłustego ani słonego).
niej mokrych pieluszek
PM(dziecko
mniej siusia) lub
Unikaj kontaktu dziecka z innymi, zwłaszcza dziećmi, które mogłoby zarazić. Regularnie
myj ręce ciepłą wodą z mydłem, żeby uniknąć infekcji. Jeśli nie masz takiej możliwości, użyj
antybakteryjnego żelu do rąk.
est bardziej senne niż
PJzazwyczaj.
_
Uwaga
Niemowlę ma biegunkę
i wymiotuje.
Pomyśl
Czy podajesz mu dużo
wody? Zapobiegnie
to odwodnieniu, jeśli
ma grypę żołądkową.
Porozmawiaj z farmaceutą.
Pamiętaj o regularnym
myciu rąk.
Działaj
Skontaktuj się z
lekarzem rodzinnym,
jeśli po 24 godzinach
nie widać poprawy,
albo natychmiast w
przypadku noworodka.
główce bardziej wklęsłe niż
zazwyczaj).
ciemniejszy mocz.
PSuche usta.
Kup w aptece płyn nawadniający.
47
Zatwardzenie
Problem łatwy do wyleczenia
Zatwardzenia (zaparcia) to bardzo częsty problem u dzieci. U wielu z nich wypróżnienia
raz na kilka dni są zupełnie normalne; pomimo to twarde, trudne do wydalenia kupki oraz
załatwianie się raz na trzy dni lub rzadziej należy traktować jak zatwardzenie.
Niemowlęta karmione piersią zazwyczaj załatwiają się częściej, zaś częstotliwość
wypróżnień może być bardziej zróżnicowana niż u niemowląt karmionych butelką.
Niemowlęta karmione piersią załatwiają się od 5 do 40 razy tygodniowo, podczas gdy
dzieci karmione butelką – od 5 do 28 razy. Zmiana rodzaju mleka modyfikowanego
również może spowodować zatwardzenie.
Zaparcia wywoływane są przez wiele czynników, nie powinny jednak pojawiać się u
niemowląt i dzieci, których dieta jest zrównoważona.
Poproś o radę pielęgniarkę środowiskową. W rzadkich przypadkach zaparcie może mieć
podłoże chorobowe, więc jeśli problem nie zniknie po paru dniach, trzeba zwrócić się do
lekarza rodzinnego.
Uwaga
Czy dieta mojego
dziecka jest
zrównoważona?
48
Pomyśl
Jeżeli dziecko ma
zaparcie, wypróżnianie się
może sprawiać mu ból.
Działaj
Zapytaj pielęgniarkę
środowiskową lub farmaceutę,
czy pomocny byłby środek
przeczyszczający.
Pielęgniarka
środowiskowa mówi
Żeby uniknąć zaparć, postaraj się
zapewnić dziecku pełnowartościowe
posiłki, zawierające dużo błonnika, który
znajduje się między innymi w owocach,
warzywach, fasoli i pełnoziarnistych
płatkach śniadaniowych. Nie zaleca się
nieprzetworzonych otrębów (składnik
niektórych produktów żywnościowych),
bowiem mogą one powodować
wzdęcia i gazy (wiatry) oraz utrudnić
przyswajanie mikroelementów. Podawaj
dużo płynów.
Jeżeli niemowlę karmione butelką
dostanie zatwardzenia, spróbuj
pomiędzy posiłkami podawać mu
wodę (nigdy nie rozcieńczaj mleka
modyfikowanego). Jeżeli problem
nie zniknie, ponownie porozmawiaj z
pielęgniarką środowiskową lub lekarzem
pierwszego kontaktu.
49
Przydatne dane kontaktowe
Lokalne
Krajowe
50
Allergy UK (alergie)
01322 619 898 www.allergyuk.org
Association of Breastfeeding Mothers
(Stowarzyszenie Matek Karmiących
Piersią)
0300 330 5453, 9.30-22.30 www.abm.me.uk
Asthma UK (astma)
0800 121 62 44 www.asthma.org.uk
Baby LifeCheck (zdrowy tryb życia)
www.babylifecheck.co.uk
Zadzwoń pod numer 111 (całodobowy)
Kiedy problem nie jest tak pilny, żeby
dzwonić pod numer 999
Change4Life (zdrowa dieta)
www.nhs.uk/change4life
Child Accident Prevention Trust
(zapobieganie wypadkom)
020 7608 3828 www.capt.org.uk
Cry-sis (nadmierny płacz dziecka)
08451 228 669 www.cry-sis.org.uk
Dental Helpline (infolinia
stomatologiczna)
0845 063 1188
Diabetes UK (cukrzyca)
www.diabetes.org.uk
Family Lives (wsparcie dla rodzin)
0808 800 2222 www.familylives.org.uk
Gingerbread
Infolinia dla osób samotnie wychowujących
dzieci 0808 802 0925
Healthy Start (kupony żywnościowe)
www.healthystart.nhs.uk
La Leche League GB (karmienie piersią)
0845 120 2918 przez całą dobę
7 dni w tygodniu www.laleche.org.uk
Meningitis Trust (zapalenie opon
mózgowych)
0808 8010 388 www.meningitis-trust.org
National Breastfeeding Network Helpline
(karmienie piersią)
0300 100 0212, 9:30 – 21:30
www.breastfeedingnetwork.org.uk
National Childbirth Trust
(wsparcie dla rodziców)
0300 330 0700
8:00 – 22:00, 7 dni w tygodniu
www.nct.org.uk/home
National Domestic Violence Helpline
(przemoc domowa)
0808 2000 247
www.nationaldomesticviolencehelpline.org.uk
Netmums
Porady i informacje dla rodziców.
www.netmums.com
Serwis informacyjny dla rodziców NHS
www.nhs.uk/InformationServiceForParents
Redcross
Informacje o resuscytacji krążeniowooddechowej (pierwsza pomoc)
www.redcrossfirstaidtraining.co.uk
Stay at Home Dads
Punkt widzenia tatów, rozmowy, wiadomości i
wsparcie www.stayathomedads.co.uk
Żeby znaleźć dentystę NHS
Zadzwoń pod numer NHS 111 albo odwiedź
witrynę www.nhs.uk
Palenie zabija. Nie zmuszaj
dziecka do wdychania Twojego
dymu.Zadzwoń pod numer
0800 022 4332 lub odwiedź
witrynę www.smokefree.nhs.uk
Lokalne
BABES (Baby and Breastfeeding
Encouragement and Support)
Pomoc w karmieniu piersią i opiece nad
niemowlęciem w Nottinghamshire.
Stapleford Care Centre, Church Street,
Stapleford, Nottingham, NG9 8DB.
0115 883 5032
Lokalne grupy karmienia piersią
Więcej informacji o karmieniu piersią i grupach
wsparcia uzyskać można od położnej albo
pielęgniarki środowiskowej, bądź udając się na
spotkanie jednej z grup. Aktualnych informacji
udziela:
[email protected]
Przychodnie lekarskie w rejonie
Nottingham North and East
Apple Tree Medical Practice
Burton Joyce 0115 931 2929
Calverton Practice
Calverton 0115 9657801
Colwick Vale Surgery (Trentside)
Colwick 0115 940 4989
Daybrook Medical Practice
Daybrook 0115 926 7628
Giltbrook Surgery
Giltbrook 0115 938 3191
Highcroft Surgery
Arnold 0115 883 2330
The Ivy Medical Group
Burton Joyce 0115 931 2500
The Ivy Medical Group (Branch)
Lowdham 0115 966 4120
The Jubilee Practice
Lowdham 0115 966 3633
Netherfield Medical Centre (Trentside)
Netherfield 0115 940 3775
Newthorpe Medical Centre
Eastwood 08443 879292
Oakenhall Medical Practice
Hucknall 0115 963 3511
The Om Surgery
Hucknall 0115 963 2184
Park House Medical Centre
Carlton 0115 940 4333
Peacock Surgery
Carlton 0115 958 0415
Plains View Surgery
Mapperley 0115 962 1717
Stenhouse Medical Centre
Arnold 0115 967 3777
Torkard Hill Medical Centre
Hucknall 0115 963 3676
Unity Surgery
Mapperley 0115 987 7604
The Surgery
Gedling 0115 961 9401
West Oak Surgery
Mapperley 0115 952 5320
Whyburn Medical Practice
Hucknall 0115 883 2150
The Willows Medical Centre
Carlton 0115 940 4252
Ośrodki dla dzieci
Arnbrook Children’s Centre
Home Close, Off Bestwood Lodge Drive,
Arnold NG5 8NE. 0115 9165010
Butlers Hill and Broomhill Children’s
Centre
Broomhill Road, Hucknall NG15 6AJ. 0115
9488910
Calverton Children’s Centre
Flatts Lane, Calverton, NG14 6JZ.
0115 9118700
Carlton Children’s Centre
Church View, Gedling NG4 3HW.
0115 8830800
Eastwood Children’s Centre
Chewton Street, Eastwood NG16 3HB.
0115 9935750
High Leys and Market Place
Annie Holgate Infants and Nursery Campus,
High Leys Road, Hucknall
NG15 6EZ. 0115 9889090
Killisick Children’s Centre
Killisick Road, Arnold NG5 8BY.
0115 9931469
Netherfield Children’s Centre
143 Victoria Road, Netherfield NG4 2HT.
0115 8830840
Stanhope Children’s Centre
Keyworth Road, Gedling NG4 4JD.
0115 9873425
The Villages Children’s Centre
Lowdham CofE Primary School,
Main Street, Lowdham NG14 7BE.
0115 9118700
www.nottscommunityhealth.nhs.uk
51