Materiały DEMO IWEP

Transkrypt

Materiały DEMO IWEP

POLITYKI UNII EUROPEJSKIEJ:
POLITYKI SPOŁECZNE
EP
W niniejszym podręczniku – Polityki Unii Europejskiej: polityki społeczne – omówiono
kolejno: politykę zatrudnienia, politykę społeczną, politykę w dziedzinie edukacji, kształcenia zawodowego, młodzieży i sportu, politykę w dziedzinie kultury, politykę w dziedzinie zdrowia publicznego, politykę ochrony konsumentów, politykę przemysłową, politykę w dziedzinie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, politykę w dziedzinie
badań i rozwoju technologicznego oraz przestrzeni kosmicznej, politykę w dziedzinie
środowiska, politykę w dziedzinie turystyki, politykę w dziedzinie ochrony ludności oraz
politykę w dziedzinie współpracy administracyjnej.
IW
Tom ten wchodzi w skład serii podręczników „System prawa Unii Europejskiej”, które Instytut Wydawniczy EuroPrawo zaczął publikować w 2009 r. Autorami wszystkich
publikacji są wybitni specjaliści z zakresu prawa UE i prawa międzynarodowego, wywodzący się ze środowiska akademickiego oraz reprezentujący instytucje unijne i urzędy
krajowe zajmujące się w Polsce sprawami Unii Europejskiej.
PROFESJONALNIE O PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ
księgarnia internetowa
http://iwep.pl
www.iweuroprawo.eu
e-mail: [email protected]
tel. 22 494 34 63
9 788376 270340
EM
D
ły
ia
er
Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej
www.iweuroprawo.pl
pod redakcją
Jana Barcza
M
at
Zamiarem Instytutu Wydawniczego EuroPrawo oraz autorów serii jest przedstawienie
w sposób fachowy i nowoczesny – a zarazem przystępny i przejrzysty – najważniejszych
zagadnień instytucjonalnych i systemowych Unii Europejskiej. Podręczniki są dostosowane do potrzeb studentów prawa, administracji, zarządzania, politologii, europeistyki
i stosunków międzynarodowych – słuchaczy przedmiotów z zakresu prawa UE. Publikacje te mają również stać się pomocą dla praktyków: prawników, urzędników, biznesmenów i polityków, pragnących pogłębić wiedzę na temat poszczególnych dziedzin prawa
Unii Europejskiej.
O
Publikacja reprezentuje trzecią grupę podręczników (tomy od XIII do XXVIII), obejmującą prawo rynku wewnętrznego i polityk Unii Europejskiej. Pierwsza grupa (tomy
od I do IX) dotyczy ustroju Unii Europejskiej, grupa druga natomiast (tomy X i XI) odnosi się do Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz Przestrzeni Wolności,
Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości UE.
IW
EP
POLITYKI
UNII EUROPEJSKIEJ:
POLITYKI SPOŁECZNE
D
EM
O
Aspekty prawne
pod redakcją
M
at
er
ia
ły
Jana Barcza
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd i
Autorzy:
Jan Barcz
Magdalena Bainczyk
Magdalena Bober
Anastazja Gajda
Barbara Janusz-Pawletta
Agnieszka Jańczuk
Atina Krajewska
Arkadiusz Michoński
Anna Pudło
Joanna Ryszka
Izabela Skomerska-Muchowska
Urszula Stępkowska
2011-09-21 13:55:21
© Instytut Wydawniczy EuroPrawo Sp. z o.o., 2010
IW
EP
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może
być reprodukowana, przechowywana i przetwarzana jako źródło danych
w jakiejkolwiek formie zapisu bez pisemnej zgody wydawcy.
Seria podręczników „System prawa Unii Europejskiej”
Redaktor naukowy
Jan Barcz
er
ia
ły
D
EM
O
Redaktor prowadzący
Magdalena Wanot
książka do nabycia:
M
at
http://iwep.pl
Warszawa 2010
ISBN: 978-83-7627-034-0
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd ii
2011-09-21 13:55:26
Informacje o autorach
Jan Barcz – profesor doktor habilitowany, kierownik Katedry Prawa Międzynarodowego i Prawa Unii Europejskiej w Kolegium Prawa Akademii Leona
Koźmińskiego w Warszawie, doświadczony dyplomata, m.in. ambasador RP
w Wiedniu.
IW
EP
Rozdział 1
Magdalena Bainczyk – doktor nauk prawnych (Uniwersytet Ruprechta Karola w Heidelbergu), wykładowca w Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza
Modrzewskiego w Krakowie.
O
Rozdział 10
EM
Magdalena Bober – magister prawa, doktorantka na Wydziale Prawa w Europejskim Instytucie Uniwersyteckim we Florencji.
D
Rozdział 7
er
ia
Rozdział 9
ły
Anastazja Gajda – doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Europejskiego w Kolegium Ekonomiczno-Społecznym Szkoły Głównej Handlowej
w Warszawie.
at
Barbara Janusz-Pawletta – doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa
i Administracji na Wydziale Bezpieczeństwa Narodowego w Akademii Obrony
Narodowej, asystent w Biurze Trybunału Konstytucyjnego.
M
Rozdział 11
Agnieszka Jańczuk – LLM w zakresie prawa i polityki konkurencji (Norwich Law School, University of East Anglia), doktorantka na Wydziale Prawa
w Europejskim Instytucie Uniwersyteckim we Florencji, członek kolegium
redakcyjnego „Columbia Journal of European Law”.
Rozdział 14
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd iii
2011-09-21 13:55:26
Atina Krajewska – doktor nauk prawnych, wykładowca prawa na Uniwersytecie w Exeter (Wielka Brytania), stypendystka m.in. British Academy, DAAD,
Max Planck Institute, Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
Rozdział 6
IW
EP
Arkadiusz Michoński – urzędnik i dyplomata, od 1996 r. pracownik polskich
instytucji rządowych zajmujących się polityką europejską, zastępca dyrektora
Departamentu Polityki Europejskiej Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Rozdział 8
O
Anna Pudło – magister prawa, asystentka w Katedrze Prawa Międzynarodowego i Prawa Unii Europejskiej w Kolegium Prawa w Akademii Leona
Koźmińskiego w Warszawie.
EM
Rozdział 12
D
Joanna Ryszka – doktor nauk prawnych, adiunkt w Zakładzie Prawa Międzynarodowego i Wspólnotowego na Wydziale Prawa i Administracji na Uniwersytecie Opolskim.
ły
Rozdział 13
er
ia
Izabela Skomerska-Muchowska – doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Europejskiego Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji na Uniwersytecie Łódzkim.
at
Rozdział 5
M
Urszula Stępkowska – doktorantka w Instytucie Europejskim na Uniwersytecie Saarlandzkim w Saarbrücken, ekspert do spraw handlu z państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku w Dyrekcji Generalnej do spraw Rolnictwa i Rozwoju
Obszarów Wiejskich Komisji Europejskiej.
Rozdziały 2, 3, 4
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd iv
2011-09-21 13:55:26
IW
EP
Spis treści
Wykaz akronimów ......................................................................... xiii
O
Wykaz skrótów ............................................................................. xviii
EM
Wstęp ............................................................................................ xxi
M
at
er
ia
ły
D
1. Polityki społeczne w systematyce Traktatów stanowiących
Unię Europejską (Jan Barcz) ................................................. XXVII-1
1.1. Nowa systematyzacja na mocy Traktatu z Lizbony ............... XXVII-1
1.2. Kategoryzacja polityk i działań Unii: polityki społeczne ...... XXVII- 4
1.3. Społeczny wymiar Unii Europejskiej .................................. XXVII-7
1.4. Kompetencje Unii w dziedzinie polityk społecznych .......... XXVII-10
1.5. Procedury i rodzaje środków przyjmowanych
przez Unię Europejską ..................................................... XXVII-12
1.6. Znaczenie i perspektywy rozwoju ..................................... XXVII-15
Literatura uzupełniająca ........................................................... XXVII-15
Podstawowe dokumenty ............................................................ XXVII-16
Pytania podsumowujące ............................................................ XXVII-17
2. Zatrudnienie (Urszula Stępkowska) ....................................... XXVII-18
2.1. Rozwój unijnej polityki zatrudnienia ................................. XXVII-18
2.2. Podstawy prawne unijnej polityki zatrudnienia oraz jej cel .... XXVII-19
2.3. Europejska Strategia Zatrudnienia ................................... XXVII-24
2.4. Wytyczne w sprawie polityki zatrudnienia
na lata 2008–2010 ........................................................... XXVII-27
Literatura uzupełniająca .......................................................... XXVII-30
Podstawowe dokumenty ........................................................... XXVII-30
Pytania podsumowujące ........................................................... XXVII-30
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd v
2011-09-21 13:55:27
vi
Spis treści
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
3. Polityka społeczna (Urszula Stępkowska) .............................. XXVII-31
3.1. Rozwój polityki społecznej ............................................... XXVII-31
3.2. Podstawy prawne unijnej polityki społecznej ..................... XXVII-32
3.3. Polityka społeczna w ramach Strategii lizbońskiej .............. XXVII-35
3.4. Prawo pracy ................................................................... XXVII-37
3.4.1. Warunki pracy ...................................................... XXVII-38
Warunki indywidualnego zatrudnienia .................... XXVII-38
Organizacja czasu pracy .......................................... XXVII-39
Ochrona pracy osób młodych .................................. XXVII- 40
Praca na czas określony .......................................... XXVII- 40
Praca w niepełnym wymiarze godzin ....................... XXVII- 40
Pracownicy zatrudnieni przez agencję pracy
tymczasowej ............................................... XXVII- 41
Pracownicy delegowani .......................................... XXVII- 42
Transfer przedsiębiorstw ........................................ XXVII- 42
Zwolnienia grupowe .............................................. XXVII- 43
3.4.2. Dialog społeczny, informowanie i konsultacje
pracowników ........................................................ XXVII- 44
3.5. Przeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu ................ XXVII- 46
Wymagania zawodowe ............................................ XXVII-51
Racjonalne usprawnienia dla osób
niepełnosprawnych ...................................... XXVII-52
Odmienne traktowanie ze względu na wiek ............... XXVII-52
Wyłączenia podmiotowe ......................................... XXVII-53
Wyjątki ogólne ...................................................... XXVII-53
3.6. Ochrona zdrowia i życia przed zagrożeniami środowiska
pracy ............................................................................ XXVII-54
Literatura uzupełniająca .......................................................... XXVII-56
Podstawowe dokumenty ........................................................... XXVII-56
Pytania podsumowujące ............................................................ XXVII-57
4. Edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport
(Urszula Stępkowska) ..........................................................
4.1. Wprowadzenie ...............................................................
4.2. Edukacja ......................................................................
4.3. Kształcenie zawodowe ....................................................
4.4. Sport ............................................................................
4.5. Młodzież .....................................................................
Literatura uzupełniająca ..........................................................
Podstawowe dokumenty ...........................................................
Pytania podsumowujące ...........................................................
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd vi
XXVII-58
XXVII-58
XXVII-58
XXVII- 60
XXVII- 61
XXVII- 62
XXVII- 63
XXVII- 63
XXVII- 63
2011-09-21 13:55:27
Spis treści
vii
D
EM
O
IW
EP
5. Kultura (Izabela Skomerska-Muchowska) ............................. XXVII- 64
5.1. Wprowadzenie ............................................................... XXVII- 64
5.2. Podstawy prawne ........................................................... XXVII- 65
5.3. Kultura jako dziedzina kompetencji Unii Europejskiej ....... XXVII- 68
5.3.1. Zakres kompetencji Unii Europejskiej w obszarze
kultury ................................................................ XXVII- 68
5.3.2. Ramy instytucjonalne i instrumenty działania
Unii Europejskiej w obszarze kultury ...................... XXVII-71
5.4. Przykłady działań Unii Europejskiej w obszarze kultury ..... XXVII-75
5.4.1. Program Kultura 2007–2013 .................................... XXVII-75
5.4.2. Program Europejskie Stolice Kultury ....................... XXVII-76
5.4.3. Program Europa dla Obywateli na rzecz promowania
aktywnego obywatelstwa europejskiego .................... XXVII-77
5.5. Kultura a inne polityki Unii Europejskiej ........................ XXVII-78
5.5.1. Kultura a swobody rynku wewnętrznego .................. XXVII-78
5.5.2. Ochrona dóbr kultury ........................................... XXVII-84
5.5.3. Eksport dóbr kultury do państw trzecich ................. XXVII- 85
5.5.4. Zwrot dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie
z prawem z terytorium państwa członkowskiego ....... XXVII- 86
Literatura uzupełniająca .......................................................... XXVII- 87
Podstawowe dokumenty ........................................................... XXVII- 87
Pytania podsumowujące ........................................................... XXVII- 88
M
at
er
ia
ły
6. Ochrona zdrowia w Unii Europejskiej (Atina Krajewska) ...... XXVII- 89
6.1. Wprowadzenie ............................................................... XXVII- 89
6.2. Rys historyczny ............................................................. XXVII-91
6.3. Ochrona zdrowia publicznego w Unii Europejskiej ........... XXVII-93
6.3.1. Przepisy Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej dotyczące zdrowia publicznego ............. XXVII-93
6.3.2. Działania podejmowane na podstawie artykułu 168
Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
(dawny artykuł 152 Traktatu ustanawiającego
Wspólnotę Europejską) ......................................... XXVII-97
6.4. Wymiar jednostkowy ochrony zdrowia ............................ XXVII-101
6.4.1. Dostęp do usług medycznych w Unii Europejskiej ... XXVII-101
6.4.2. Prawa podstawowe ............................................... XXVII-105
6.5. Zagadnienia szczegółowe: badania genetyczne
z udziałem człowieka ..................................................... XXVII-107
Literatura uzupełniająca ......................................................... XXVII-110
Podstawowe dokumenty .......................................................... XXVII-111
Pytania podsumowujące .......................................................... XXVII-112
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd vii
2011-09-21 13:55:27
viii
Spis treści
XXVII-114
XXVII-114
XXVII-115
XXVII-119
XXVII-119
XXVII-122
XXVII-129
EM
O
IW
EP
7. Ochrona konsumentów (Magdalena Bober) .........................
7.1. Wprowadzenie .............................................................
7.2. Ochrona konsumentów w prawie pierwotnym ..................
7.3. Ochrona konsumentów w unijnym prawie wtórnym ..........
7.3.1. Podstawy prawne i treść polityk ochrony
konsumentów ......................................................
7.3.2. Ochrona konsumentów w dyrektywach Unii
Europejskiej – analiza wybranych zagadnień ...........
7.3.2.1. Konsument w prawie europejskim ................
7.3.2.2. Prawo do informacji ...................................
7.3.2.3. Prawo odstąpienia od umowy ......................
7.3.2.4. W poszukiwaniu skutecznych form
dochodzenia roszczeń konsumenckich ..........
7.4. Podsumowanie .............................................................
Literatura uzupełniająca .........................................................
Podstawowe dokumenty ..........................................................
Pytania podsumowujące ..........................................................
M
at
er
ia
ły
D
8. Przemysł (Arkadiusz Michoński) .........................................
8.1. Polityka przemysłowa – definicja w ujęciu
ekonomicznym .............................................................
8.2. Ewolucja polityki przemysłowej Unii Europejskiej ............
8.2.1. Przepisy traktatowe dotyczące przemysłu ................
8.2.2. Przepisy Traktatu ustanawiającego Wspólnotę
Europejską dotyczące badań i rozwoju w kontekście
polityki przemysłowej ...........................................
8.2.3. Regulacje dotyczące małych i średnich
przedsiębiorstw w kontekście polityki
przemysłowej .......................................................
8.3. Prowadzenie polityki przemysłowej na przykładzie
regulacji zamówień publicznych .....................................
8.4. Polityka przemysłowa horyzontalna i sektorowa ...............
9. Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna
(Anastazja Gajda) ..............................................................
9.1. Podstawy traktatowe i pojęcie polityki regionalnej
Unii Europejskiej ..........................................................
9.2. Kształtowanie się polityki regionalnej Wspólnot
Europejskich/Unii Europejskiej ......................................
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd viii
XXVII-130
XXVII-132
XXVII-133
XXVII-140
XXVII-141
XXVII-142
XXVII-144
XXVII-145
XXVII-145
XXVII-147
XXVII-148
XXVII-150
XXVII-151
XXVII-152
XXVII-154
XXVII-154
XXVII-155
XXVII-155
XXVII-156
XXVII-156
XXVII-158
2011-09-21 13:55:27
Spis treści
XXVII-162
XXVII-163
XXVII-164
XXVII-164
XXVII-164
XXVII-164
XXVII-165
XXVII-165
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
9.3. Zasady wyodrębniania jednostek terytorialnych
na potrzeby polityki regionalnej .....................................
9.4. Zasady polityki regionalnej Unii Europejskiej ..................
9.4.1. Zasada koncentracji .............................................
9.4.2. Zasada programowania .........................................
9.4.3. Zasada partnerstwa ..............................................
9.4.4. Zasada dodatkowości ............................................
9.4.5. Zasada pomocniczości ..........................................
9.5. Cele polityki regionalnej Unii Europejskiej ......................
9.5.1. Cele w okresie 1989–1993 i 1994–1999 .....................
9.5.2. Cele w okresie 2000–2006 ......................................
9.5.3. Cele w okresie 2007–2013 ......................................
9.6. Instrumenty finansowe polityki regionalnej
Unii Europejskiej ..........................................................
9.6.1. Fundusze strukturalne .........................................
9.6.1.1. Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego .............................................
9.6.1.2. Europejski Fundusz Społeczny ....................
9.6.2. Europejski Bank Inwestycyjny ...............................
9.6.3. Inne instrumenty finansowe ..................................
9.6.4. Działania szczególne w ramach polityki
regionalnej ..........................................................
9.6.4.1. Europejskie Ugrupowanie Współpracy
Terytorialnej jako instrument prawny
współpracy transgranicznej ........................
9.6.4.2. Europejski Fundusz Dostosowania
do Globalizacji ...........................................
9.7. Fundusz Spójności ........................................................
9.8. Przyszłość polityki regionalnej Unii Europejskiej .............
ix
10. Badania i rozwój technologiczny oraz przestrzeń
kosmiczna (Magdalena Bainczyk) .....................................
10.1. Rozwój polityki badań i rozwoju technologicznego
oraz przestrzeni kosmicznej .......................................
10.2. Podstawy traktatowe polityki badań i rozwoju
technologicznego .......................................................
10.2.1. Kompetencja Unii w zakresie unijnej polityki
badawczej .......................................................
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd ix
XXVII-166
XXVII-167
XXVII-168
XXVII-169
XXVII-169
XXVII-170
XXVII-172
XXVII-173
XXVII-174
XXVII-175
XXVII-175
XXVII-176
XXVII-177
XXVII-178
XXVII-179
XXVII-180
XXVII-181
XXVII-182
XXVII-182
XXVII-188
XXVII-188
2011-09-21 13:55:27
x
Spis treści
IW
EP
10.2.2. Cele i zakres polityki ........................................ XXVII-190
10.2.3. Podmioty i środki polityki ............................... XXVII-190
10.2.4. Współpraca międzynarodowa ............................ XXVII-192
10.2.5. Badanie i wykorzystanie przestrzeni
kosmicznej ...................................................... XXVII-195
10.3. Struktura instytucjonalna służąca do realizacji
polityki badań, rozwoju technologicznego
oraz przestrzeni kosmicznej ........................................ XXVII-197
10.4. Siódmy Program Ramowy na lata 2007–2013 ................. XXVII-202
10.5. Podsumowanie .......................................................... XXVII-205
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
11. Środowisko (Barbara Janusz-Pawletta) .............................. XXVII-210
11.1. Wprowadzenie ........................................................... XXVII-210
11.2. Zagadnienia ogólne prawa ochrony środowiska
w Unii Europejskiej ................................................... XXVII-211
11.2.1. Pojęcie i geneza prawa ochrony środowiska ......... XXVII-211
11.2.2. Źródła prawa ochrony środowiska ...................... XXVII-212
11.2.3. Kompetencje Unii Europejskiej w dziedzinie
ochrony środowiska .......................................... XXVII-214
11.2.3.1. Zakres kompetencji ............................. XXVII-214
11.2.3.2. Zasady tworzenia prawa w obszarze
ochrony środowiska ............................. XXVII-215
11.2.3.3. Stosowanie prawa ochrony
środowiska .......................................... XXVII-216
11.3. Zasady prawa ochrony środowiska ............................... XXVII-217
11.4. Prawo pochodne w dziedzinie ochrony środowiska ........ XXVII-221
11.4.1. Wybrane zagadnienia horyzontalne .................... XXVII-221
11.4.2. Dziedziny szczegółowe ..................................... XXVII-223
11.4.2.1. Ochrona powietrza ............................... XXVII-223
11.4.2.2. Ochrona klimatu ................................. XXVII-224
11.4.2.3. Chemikalia ......................................... XXVII-226
11.4.2.4. Odpady ............................................... XXVII-226
11.4.2.5. Ochrona wód ....................................... XXVII-226
11.4.2.6. Ochrona przyrody ................................ XXVII-227
11.5. Podsumowanie .......................................................... XXVII-228
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd x
2011-09-21 13:55:27
Spis treści
xi
D
EM
O
IW
EP
12. Turystyka (Anna Pudło) ................................................... XXVII-232
12.2. Definicja i rodzaje turystyki ........................................ XXVII-233
12.3. Definicja usługi turystycznej w prawie
Unii Europejskiej ...................................................... XXVII-234
12.4. Cele turystyki ........................................................... XXVII-235
12.5. Podstawowe zasady polityki turystycznej ...................... XXVII-236
12.6. Regulacje prawne dotyczące turystyki .......................... XXVII-237
12.6.1. Prawo traktatowe dotyczące turystyki ................. XXVII-237
12.6.2. Turystyka w świetle postanowień unijnego
prawa pochodnego ........................................... XXVII-237
12.6.3. Turystyka w świetle postanowień aktów
niewiążących ................................................... XXVII-238
12.7. Turystyka w działalności instytucji i organów
Unii Europejskiej ...................................................... XXVII-240
12.8. Turystyka w prawie polskim ....................................... XXVII-241
12.9. Finansowanie turystyki .............................................. XXVII-242
12.10. Wyzwania dotyczące polityki turystycznej
w Unii Europejskiej ................................................... XXVII-242
M
at
er
ia
ły
13. Ochrona ludności (Joanna Ryszka) ................................... XXVII-245
13.2. Podstawa prawna ....................................................... XXVII-246
13.2.1. Prawo pierwotne ............................................. XXVII-246
13.2.2. Prawo pochodne .............................................. XXVII-248
13.3. Mechanizm Ochrony Ludności Unii Europejskiej ......... XXVII-250
13.3.1. Istota i cele ..................................................... XXVII-250
13.3.2. Instrumenty zapewniające sprawne
funkcjonowanie .............................................. XXVII-252
13.3.3. Etapy procedury uzyskania pomocy
na wypadek sytuacji nadzwyczajnej .................... XXVII-254
13.3.3.1. Sytuacja nadzwyczajna na terytorium
Unii Europejskiej ................................. XXVII-254
13.3.3.2. Sytuacja nadzwyczajna występująca
poza terytorium Unii Europejskiej ......... XXVII-255
13.4. Instrument Finansowy Ochrony Ludności ................... XXVII-255
13.4.1. Istota i cele ...................................................... XXVII-255
13.4.2. Zakres przedmiotowy pomocy finansowej ........... XXVII-256
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd xi
2011-09-21 13:55:27
xii
Spis treści
13.4.3. Zakres podmiotowy pomocy finansowej .............. XXVII-258
13.4.4. Zakres czasowy i terytorialny pomocy
finansowej ....................................................... XXVII-258
13.5. Perspektywy rozwoju ................................................. XXVII-259
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
14. Współpraca administracyjna (Agnieszka Jańczuk) ............. XXVII-263
14.1. Nowa podstawa prawna: w kierunku większej
skuteczności implementacji prawa unijnego .................. XXVII-263
14.2. Federalizm wykonawczy i zarządzanie przez sieci .......... XXVII-267
14.3. Współpraca administracyjna w poszczególnych
sektorach .................................................................. XXVII-269
14.3.1. Współpraca w dziedzinie podatków i ceł ............. XXVII-270
14.3.2. Współpraca w ramach rynku wewnętrznego ........ XXVII-272
14.3.2.1. Sieć SOLVIT ....................................... XXVII-272
14.3.2.2. Dyrektywa o usługach .......................... XXVII-272
14.3.3. Współpraca w dziedzinie prawa konkurencji ....... XXVII-273
14.3.4. Sieci współpracy organów regulacyjnych
i nadzorczych w sektorach regulowanych ............ XXVII-273
14.3.4.1. Sektor finansowy ................................. XXVII-273
14.3.4.1.1. Procedura Lamfalussy’ego ...... XXVII-275
14.3.5. Współpraca w zakresie polityki konsumenckiej .... XXVII-276
14.3.5.1. Bezpieczeństwo żywności ..................... XXVII-276
14.3.5.2. Zdrowie publiczne ............................... XXVII-278
14.3.5.3. Sprawy konsumenckie .......................... XXVII-279
14.3.5.3.1. Bezpieczeństwo produktów ..... XXVII-279
14.3.5.3.2. Współpraca między
krajowymi organami
ochrony konsumenta ............. XXVII-281
14.3.6. Współpraca w dziedzinie azylu, imigracji
i spraw wewnętrznych ....................................... XXVII-281
14.3.7. Sieć Wspierania Efektywnej Europejskiej
Administracji Publicznej .................................. XXVII-282
Indeks .................................................................................. XXVII-285
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd xii
2011-09-21 13:55:27
IW
EP
Wykaz akronimów
M
O
EM
at
er
ia
CDM
CEBS
CECIS
CEDEFOP
CEEP
CEIOPS
D
ASEAN
B2C
BAT
BSE
– alternatywne sposoby dochodzenia roszczeń
– Stowarzyszenie Europejskich Linii Lotniczych
– Wspólne Przedsięwzięcie działające w zakresie technik
informacyjnych
– Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej
– relacje handlowe między przedsiębiorcą i konsumentem
– najlepsza dostępna technika
– gąbczaste zwyrodnienie mózgu (choroba szalonych
krów)
– mechanizm czystego rozwoju
– Komitet Europejskich Nadzorców Bankowych
– Wspólny System Informacji i Łączności
– Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego
– Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych
– Komitet Europejskich Nadzorów Ubezpieczeń
i Pracowniczych Programów Emerytalnych
– Europejski Komitet Normalizacyjny
– Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki
– Stowarzyszenie Kolei Europejskich
– Komitet Europejskich Regulatorów Rynku Papierów
Wartościowych
– system klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji
i mieszanin chemicznych
– organizacja tworząca ramy dla współpracy naukowej
ły
ADR
AEA
ARTEMIS
CEN
CENELEC
CER
CESR
CLP
COST
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd xiii
2011-09-21 13:55:27
Wykaz akronimów
at
IW
EP
O
EM
er
ia
ECSA
EEJ-Net
EFI
EFOGR
EFRR
EFS
EFSA
EFTA
EGE
D
CRELL
CREST
DG
DG SANCO
Dz. Urz. UE
Dz. Urz. WE
EA
EBC
EBI
ECA
ECC-Net
ECHA
ECN
ECOFIN
i technicznej
– Ośrodek Badań nad Uczeniem się przez Całe Życie
– Komitet Badań Naukowo-Technicznych
– Dyrekcja Generalna
– Dyrekcja Generalna do spraw Zdrowia i Konsumentów
– Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
– Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich
– Europejska Współpraca w dziedzinie Akredytacji
– Europejski Komitet Bankowy
– Europejski Bank Inwestycyjny
– Europejskie Stowarzyszenie Cockpit
– Sieć Europejskich Centrów Konsumenckich
– Europejska Agencja Chemikaliów
– Sieć Organów Ochrony Konkurencji
– Rada Unii Europejskiej do spraw gospodarczych
i finansowych
– Stowarzyszenie Armatorów Wspólnoty Europejskiej
– Europejska Sieć Pozasądowa
– Europejski Fundusz Inwestycyjny
– Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej
– Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
– Europejski Fundusz Społeczny
– Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywności
– Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu
– Europejska Grupa do spraw Etyki w Nauce i Nowych
Technologiach
– Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji
– Europejski Komitet Ubezpieczeń i Pracowniczych
Programów Emerytalnych
– platforma współpracy dla siedmiu organizacji
międzyrządowych zajmujących się badaniami
– Europejski Instytut Innowacji i Technologii
– Europejska Sieć Sądowa w sprawach Cywilnych
i Handlowych
– Wspólne Przedsięwzięcie działające w dziedzinie
nanoelektroniki
ły
xiv
M
EGF
EIOPC
EIROforum
EIT
EJN
ENIAC
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd xiv
2011-09-21 13:55:27
Wykaz akronimów
IW
EP
O
at
er
ia
EURAB
EUREKA
EURYDICE
EUWT
EWEA
EWG
EWWiS
FIN-NET
EM
ETSI
ETUC
EUPAN
D
ERA
ERAB
ERC
ESA
ESC
ESTMP
ETF
ETF
ETS
– Europejska Przestrzeń Badawcza
– Inicjatywa Wspólnotowa wspomagająca zwalczanie
dyskryminacji i nierówności na rynku pracy
– Stowarzyszenie Linii Lotniczych Regionów Europy
– Rada do spraw Europejskiej Przestrzeni Badawczej
– Europejska Rada Badawcza
– Europejska Agencja Kosmiczna
– Europejski Komitet Papierów Wartościowych
– Europejski Plan Technologii Kosmicznych
– Europejska Federacja Pracowników Transportu
– Europejska Fundacja Kształcenia
– Europejski Trybunał Sprawiedliwości (Trybunał
Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich)
– Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych
– Europejska Konfederacja Związków Zawodowych
– Sieć Unii Europejskiej do spraw Administracji
Publicznej
– Europejskie Naukowe Gremium Doradcze
– program współpracy między nauką i przemysłem
– Sieć informacji o edukacji w Europie
– Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej
– Europejska Wspólnota Energii Atomowej
– Europejska Wspólnota Gospodarcza
– Europejska Wspólnota Węgla i Stali
– ogólnoeuropejska sieć instytucji prowadzących
pozasądowe postępowania rozjemcze
– Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa
– Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną
na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich
Unii Europejskiej
– Federacja Związków Zawodowych Pracowników
Transportu
– europejski system nawigacji satelitarnej
– globalny monitoring środowiska i bezpieczeństwa
– system nawigacji satelitarnej
– Międzynarodowe Stowarzyszenie Przewoźników
ły
EPB
EQUAL
xv
M
FIWR
FRONTEX
FST
GALILEO
GMES
GPS
IACA
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd xv
2011-09-21 13:55:27
xvi
Wykaz akronimów
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
Lotniczych
ILA
– Stowarzyszenie Prawa Międzynarodowego
IMI
– System Wymiany Informacji w ramach Rynku
Wewnętrznego
IMI
– Wspólne Przedsięwzięcie działające w zakresie
innowacyjnych produktów leczniczych
INTERREG III – Inicjatywa Wspólnotowa obejmująca współpracę
przygraniczną, transnarodową i międzyregionalną
IPPC
– Zintegrowane Zapobieganie i Ograniczanie
Zanieczyszczeń
ITER
– międzynarodowy eksperymentalny reaktor
termojądrowy
ITU
– Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny
JI
– wspólna realizacja projektów
JRC
– Wspólne Centrum Badawcze
KIC
– wspólnota wiedzy i innowacji
LEADER+
– Inicjatywa Wspólnotowa wspomagająca wdrażanie
nowoczesnych strategii rozwoju terenów wiejskich
MIC
– Centrum Monitorowania i Informacji
NUTS
– statystyczne jednostki terytorialne
OFT
– urząd publiczny do spraw ochrony konsumentów
w Londynie
ONZ
– Organizacja Narodów Zjednoczonych
PKB
– produkt krajowy brutto
PNB
– produkt narodowy brutto
PPP
– zasada „zanieczyszczający płaci”
PWBiS
– Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości
REA
– Agencja Wykonawcza do spraw Badań Naukowych
REACH
– rozporządzenie dotyczące bezpiecznego stosowania
chemikaliów
SA
– spółka akcyjna
SFIC
– Strategiczne Forum Międzynarodowej Koordynacji
w zakresie Badań i Techniki
SOLVIT
– system nieformalnego rozwiązywania problemów
transgranicznych w Unii Europejskiej
TEWEA
– Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii
Atomowej
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd xvi
2011-09-21 13:55:27
Wykaz akronimów
UE
UNICE
URBAN II
M
at
er
ia
ły
D
VIS
WE
WPZiB
Zb. Orz.
IW
EP
TFUE
TUE
TWE
UCITS
O
TEWWiS
– Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę
Gospodarczą
– Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę
Węgla i Stali
– Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
– Traktat o Unii Europejskiej
– Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską
– przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania w zbywalne
papiery wartościowe
– Unia Europejska
– Europejska Unia Konfederacji Przemysłowych
i Pracodawców
– Inicjatywa Wspólnotowa wspomagająca rewitalizację
gospodarczą i społeczną miast Unii Europejskiej
– System Informacji Wizowej
– Wspólnota Europejska (Wspólnoty Europejskie)
– Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa
– Zbiór Orzeczeń
EM
TEWG
xvii
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd xvii
2011-09-21 13:55:27
IW
EP
D
EM
angielski
artykuł
część
dzieło cytowane
francuski
i tym podobne
kilometr
litera
między innymi
miliard
milion
następny
niepublikowany
numer (ang.)
na przykład
numer
opracowanie
punkt
porównaj
pozycja
późniejszy
redakcja
rok
strona
ły
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
M
at
er
ia
ang.
art.
cz.
dz. cyt.
fr.
itp.
km
lit.
m.in.
mld
mln
n.
niepubl.
No.
np.
nr
oprac.
pkt
por.
poz.
późn.
red.
r.
s.
O
Wykaz skrótów
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd xviii
2011-09-21 13:55:27
Wykaz skrótów
tom
to jest
tak zwany
ustęp
wiek
wyżej wymieniony
zeszyt
zmiana
zobacz
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
–
–
–
–
–
–
–
–
–
t.
tj.
tzw.
ust.
w.
ww.
z.
zm.
zob.
xix
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd xix
2011-09-21 13:55:27
IW
EP
Wstęp
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
Niniejszy tom podręcznika z serii „System prawa Unii Europejskiej” odnosi
się do unijnych polityk społecznych. Początkowo z ustanowieniem wspólnotowego wspólnego rynku były powiązane trzy polityki, określane jako wspólne:
Wspólna Polityka Handlowa, Wspólna Polityka Rolna oraz Wspólna Polityka
Transportowa. Wraz z rozszerzaniem się i pogłębianiem procesu integracji
europejskiej do tych polityk dołączały stopniowo kolejne obszary współpracy,
określane mianem polityk wspólnotowych.
Traktat z Lizbony uporządkował w części trzeciej Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) „Polityki i działania wewnętrzne Unii”.
Dokonano tu systematyzacji pojęć rynku wewnętrznego oraz polityk i działań Unii Europejskiej. W ramach prezentowanej serii odrębne tomy zostały poświęcone Wspólnej Polityce Handlowej (tom XXV), Wspólnej Polityce
Rolnej (tom XXVI), Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości
(tom XI) oraz Unii Gospodarczej i Walutowej (tom XII). W odrębnym tomie (X) wyodrębniono ze względu na jej specyfikę Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa, która „podlega […] szczególnym zasadom i procedurom” (art. 24 ust. 1 TUE).
Pozostałe polityki unijne zostały ujęte w dwóch odrębnych podręcznikach.
W tomie XXVIII (Polityki Unii Europejskiej: Polityki sektorów infrastrukturalnych.
Aspekty prawne, red. A. Jurkowska, T. Skoczny, Warszawa 2010) analizie poddano polityki sektora infrastrukturalnego – nie tylko ze względu na szczególną regulację warunków prowadzenia działalności gospodarczej w stosownych
sektorach, lecz przede wszystkim w związku ze specyficznym, infrastrukturalnym charakterem tej działalności, mającym z reguły charakter usługowy.
W tomie tym zostały omówione: Wspólna Polityka Transportowa, polityka
energetyczna, polityka komunikacji elektronicznej, sieci transeuropejskie,
polityka pocztowa oraz polityka audiowizualna Unii Europejskiej.
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd xxi
2011-09-21 13:55:27
xxii
Wstęp
IW
EP
Prezentowany podręcznik dotyczy pozostałych „polityk”, regulowanych
w tytułach od XI do XXIV części trzeciej TFUE, określonych mianem polityk
społecznych: polityki zatrudnienia, polityki społecznej, polityki w dziedzinie
edukacji, kształcenia zawodowego, młodzieży i sportu, polityki w dziedzinie
kultury, polityki w dziedzinie zdrowia publicznego, polityki ochrony konsumentów, polityki przemysłowej, polityki w dziedzinie spójności gospodarczej,
społecznej i terytorialnej, polityki w dziedzinie badań i rozwoju technologicznego oraz przestrzeni kosmicznej, polityki w dziedzinie środowiska, polityki
w dziedzinie turystyki, polityki w dziedzinie ochrony ludności oraz polityki
w dziedzinie współpracy administracyjnej.
W podręczniku uwzględniono stan prawny na dzień 1 grudnia 2009 r.,
a zatem po wejściu w życie Traktatu z Lizbony.
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
Jan Barcz
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd xxii
2011-09-21 13:55:27
IW
EP
1.
O
Polityki społeczne
w systematyce Traktatów
stanowiących Unię Europejską
EM
1.1. Nowa systematyzacja na mocy
Traktatu z Lizbony
M
at
er
ia
ły
D
Najpoważniejszą reformą ustrojową Unii Europejskiej wprowadzoną na mocy Traktatu z Lizbony było zlikwidowanie struktury filarowej (podział Unii
Europejskiej na filar I – Wspólnoty, filar II – Wspólną Politykę Zagraniczną
i Bezpieczeństwa oraz filar III – Współpracę Policyjną i Sądową w Sprawach
Karnych) i przekształcenie Unii w jednolitą organizację międzynarodową1,
rządzoną co do zasady reżimem prawnym tożsamym z uprzednim reżimem
wspólnotowym.
Podstawę prawną Unii tworzą obecnie dwa traktaty – Traktat o Unii Europejskiej (TUE) i Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) – por.
art. 1 akapit trzeci TUE i art. 1 ust. 2 TFUE. O ile TUE zawiera przepisy odnoszące się głównie do zasad ustrojowych Unii (wyjątkiem jest uregulowanie
działania Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa), o tyle TFUE
systematyzuje i reguluje główne obszary jej działania, choć zawiera również
postanowienia horyzontalne – dotyczące zasad działania Unii Europejskiej,
zwłaszcza jej kompetencji (Część pierwsza), obywatelstwa Unii (Część druga)
oraz instytucji i finansowania (Część szósta). Podział materii między TUE
i TFUE nie jest więc w pełni usystematyzowany.
Dla systemowego ujęcia polityk społecznych Unii Europejskiej kluczowe
znaczenie mają postanowienia Części trzeciej TFUE – „Polityki i działania
1
Poza Unią Europejską pozostała Europejska Wspólnota Energii Atomowej, która jednak pozostaje powiązana z Unią mocnymi więzami, tożsamymi z uprzednimi
powiązaniami ze Wspólnotą Europejską.
1066_DRUK_NOWY_20110921.indd Sek1:23
2011-09-21 13:55:27
XXVII-2
1. Polityki społeczne w systematyce Traktatów…
–
–
–
–
Tytuł XIII
Tytuł XIV
Tytuł XV
Tytuł XVI
Tytuł XVII
Tytuł XVIII
–
–
–
–
–
–
Tytuł XIX
EM
D
er
ia
–
Zatrudnienie (art. 145–150 TFUE)
Polityka społeczna (art. 151–161 TFUE)
Europejski Fundusz Społeczny (art. 162–164 TFUE)
Edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport
(art. 165–166 TFUE)
Kultura (art. 167 TFUE)
Zdrowie publiczne (art. 168 TFUE)
Ochrona konsumentów (art. 169 TFUE)
Sieci transeuropejskie (art. 170–172 TFUE)
Przemysł (art. 173 TFUE)
Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna
(art. 174–178 TFUE)
Badania i rozwój technologiczny oraz przestrzeń
kosmiczna (art. 179–190 TFUE)
Środowisko (art. 191–193 TFUE)
Energetyka (art. 194 TFUE)
Turystyka (art. 195 TFUE)
Ochrona ludności (art. 196 TFUE)
Współpraca administracyjna (art. 197 TFUE)
O
Tytuł IX
Tytuł X
Tytuł XI
Tytuł XII
ły
IW
EP
wewnętrzne Unii”. Część ta składa się z 24 tytułów. Pierwsza grupa obejmuje
regulacje dotyczące swobód i Wspólnej Polityki Rolnej: rynku wewnętrznego
(Tytuł I), swobodnego przepływu towarów (Tytuł II), rolnictwa i rybołówstwa
(Tytuł III), swobodnego przepływu osób, usług i kapitału (Tytuł IV). Tytuł V
scala postanowienia dotyczące Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości, uprzednio podzielone między Tytuł IV TWE i Tytuł VI TUE
(a więc objęte różnymi reżimami prawnymi). Kolejne tytuły dotyczą transportu (Tytuł VI), wspólnych reguł w dziedzinie konkurencji, podatków i zbliżenia
ustawodawstw (Tytuł VII) oraz polityki gospodarczej i pieniężnej (Tytuł VII).
Znaczenie istotne z punktu widzenia przedmiotu niniejszego podręcznika
mają dalsze tytuły Części trzeciej TFUE:
–
–
–
–
–
M
at
Tytuł XX
Tytuł XXI
Tytuł XXII
Tytuł XXIII
Tytuł XXIV
W odrzuconym Traktacie konstytucyjnym wprowadzono (w części III)
stosunkowo niewielkie zmiany w systematyce „polityk i działań wewnętrznych
Unii” (w stosunku do TWE). W Traktacie z Lizbony przejęto te reformy,
przy czym wprowadzono – pod wypływem dyskusji dotyczącej Traktatu konstytucyjnego – dalej idące modyfikacje, zwłaszcza w dziedzinach o oddziaływaniu socjalnym i społecznym. Wskazywał na to już mandat Konferencji
Międzyrządowej 2007, która zaowocowała uzgodnieniem Traktatu z Lizbony,
w którym podkreślono, że modyfikacje w stosunku do propozycji zawartych
w Traktacie konstytucyjnym odnoszą się zwłaszcza do:
2011-09-21 13:55:27
1.1. Nowa systematyzacja na mocy Traktatu z Lizbony
XXVII-3
„[…] postanowień horyzontalnych, takich jak klauzula społeczna,
szczegółowych postanowień, takich jak postanowienia dotyczące usług
świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, przestrzeni kosmicznej, sportu, turystyki, regionów najbardziej oddalonych, współpracy administracyjnej […]”2.
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
W Traktacie z Lizbony wprowadzono do poszczególnych „polityk i działań” Unii szereg istotnych zmian. Od strony proceduralnej kluczowe znaczenie
ma wprowadzenie – co do zasady – zwykłej procedury ustawodawczej (art. 294
TFUE) jako głównej procedury przyjmowania aktów prawnych (w procedurze
tej Rada Unii Europejskiej decyduje większością kwalifikowaną, a rzeczywistym współlegislatorem stał się Parlament Europejski) oraz umocnienie zasadniczej metody „nowego rządzenia” w Unii Europejskiej – Otwartej Metody
Koordynacji (OMK).
Jeśli zaś chodzi o systematykę wymienionych polityk, to na mocy Traktatu z Lizbony ustalono bardziej przejrzysty i obszerniejszy ich katalog:
na pierwszym miejscu znalazło się Zatrudnienie (uprzednio – w TWE –
„wepchnięte” między Politykę gospodarczą i pieniężną a Wspólną Politykę
Handlową), na drugim miejscu – Polityka społeczna, oddzielona od Edukacji, kształcenia zawodowego i młodzieży; do tej ostatniej wyraźnie dodano
sport. Spójność gospodarcza i społeczna została uzupełniona o spójność terytorialną, do Badań i rozwoju technologicznego natomiast dodano przestrzeń
kosmiczną. Na mocy Traktatu z Lizbony katalog „polityk i działań” Unii
uzupełniono o Energetykę, Turystykę, Ochronę ludności oraz Współpracę
administracyjną.
Rozwinięcia katalogu polityk i działań Unii nie można lekceważyć (nawet jeśli zawartość materialna nowych obszarów jest skromna). Wychodzi
on bowiem naprzeciw postulatowi nakierowanemu na potrzebę poszerzenia
działań Unii poza regulacje ograniczone do usprawnienia funkcjonowania
rynku wewnętrznego (regulacji wyłącznie ekonomicznych) na rzecz dziedzin
społecznych. Z drugiej strony nowy katalog polityk i działań Unii wskazuje
na priorytety jej dalszego rozwoju, w każdej bowiem wyodrębnionej polityce
znajdują się przepisy stanowiące podstawę przyjmowania aktów unijnego prawa pochodnego lub też stwarzające ramy dla sięgnięcia przez państwa członkowskie do Otwartej Metody Koordynacji.
2
Punkt 18 załącznika I do Konkluzji Prezydencji przyjętych podczas spotkania
Rady Europejskiej w dniach 21–23 czerwca 2007 r., Dokument nr 11177/07.
2011-09-21 13:55:27
XXVII-4
1.2. Kategoryzacja polityk i działań Unii:
polityki społeczne
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
Podstawą Unii Europejskiej jest rynek wewnętrzny (art. 3 ust. 3 TUE).
Spośród wymienionych uprzednio polityk i działań Unii regulacje dotyczące
swobód unijnych są zaliczane do I filaru rynku wewnętrznego, reguły konkurencji – do II filaru rynku wewnętrznego, pozostałe polityki i działania
tworzą natomiast III filar rynku wewnętrznego3.
Ze względu na powiązania z procesem tworzenia rynku wewnętrznego
owe pozostałe polityki i działania są różnie kwalifikowane. Trzy spośród tych
polityk od początku towarzyszyły tworzeniu rynku wewnętrznego (w pierwotnej terminologii: „wspólnego rynku” – ang. common market)4. Należą do
nich Wspólna Polityka Handlowa, Wspólna Polityka Rolna i Wspólna Polityka Transportowa. Polityki te dookreślane były w terminologii traktatowej
przymiotnikiem „wspólna” (ang. common – common policies). Pozostałe polityki tworzone w toku procesu integracji europejskiej określano jako „polityki wspólnotowe” (ang. community policies). Należy również zauważyć, że po
ustanowieniu Unii Europejskiej jako jej II filar pojawiła się „Wspólna Polityka
Zagraniczna i Bezpieczeństwa” (a w jej ramach – Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony), niemniej obszar ten zachowywał daleko idącą specyfikę.
Na mocy Traktatu z Lizbony niewiele uległo zmianie. Trzy wspomniane
polityki nadal są określane mianem polityk „wspólnych” (por. art. 38 ust. 1
TFUE – Wspólna Polityka Rolna; art. 90 TFUE – Wspólna Polityka Transportowa, Tytuł II w Części piątej TFUE – Wspólna Polityka Handlowa). Bardzo
mocno podkreślono specyfikę Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa – poprzez zamieszczenie jej w TUE (a nie w TFUE) oraz zaznaczenie,
że „podlega ona szczególnym zasadom i procedurom” (art. 24 ust. 1 TUE).
W pozostałym natomiast zakresie sprecyzowanie, które obszary objęte Częścią trzecią TFUE – „Polityki i działania wewnętrzne Unii” należy zaliczyć
do polityk, a które – do działań, jest kwestią konwencji. W niektórych przypadkach sam Traktat mówi o polityce: Polityka gospodarcza i pieniężna (Tytuł
VIII), Polityka społeczna (Tytuł X), Polityki dotyczące kontroli granicznej,
azylu i imigracji (rozdział 2 w Tytule V). W niektórych tytułach (niewskazujących, że w danym obszarze chodzi o politykę) sprecyzowanie takie zawierają postanowienia odpowiednich artykułów: polityka kształcenia zawodowego
(art. 166 TFUE), polityka w dziedzinie środowiska (art. 191 ust. 1 TFUE),
polityka w dziedzinie energetyki (art. 194 TFUE). Stąd też można przyjąć,
że pojęcie „działanie” w tytule Części trzeciej TFUE odnosić się będzie do
3
Szerzej na ten temat zob.: tom XXVIII – Polityki Unii Europejskiej: polityki sektorów
infrastrukturalnych. Aspekty prawne, red. A. Jurkowska, T. Skoczny, Warszawa 2010, s. 4.
4 Dawny art. 8 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą.
2011-09-21 13:55:28
1.2. Kategoryzacja polityk i działań Unii: polityki społeczne
XXVII-5
obszarów szerszych, obejmujących szereg konkretnych dziedzin współpracy,
np. swobody, czy też Przestrzeń Wolności Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości.
IW
EP
Można oczywiście podjąć próbę kwalifikowania działań Unii jako stosownych procedur i podejmowanych środków. Takie podejście nie wydaje się zasadne, a w każdym razie nie obejmowałoby ono całości regulacji.
Przykładowo Część piąta TFUE nosi tytuł „Działania zewnętrzne Unii”
i odnosi się zarówno do ważnych dziedzin, jak i do procedur i środków
stosowanych w tych dziedzinach. Z punktu widzenia wymogu systematyzacji polityk i działań wewnętrznych Unii pod pojęciem działań należy
więc przede wszystkim rozumieć obszary współpracy.
EM
O
Wyszczególnione, konkretne dziedziny współpracy można określać mianem polityk, nawet jeśli takie dookreślenie nie występuje w tytule: interesujące
nas obszary współpracy ujęte w tytułach XI–XXIV Części trzeciej TFUE można więc kwalifikować jako polityki Unii, z tym że po wejściu w życie Traktatu
z Lizbony są to polityki „unijne” (a nie „wspólnotowe”), dawną „Wspólnotę
Europejską” zastąpiła bowiem „Unia” (art. 1 akapit trzeci TUE).
at
er
ia
ły
D
Należy również zwrócić uwagę na to, że systematyzacja polityk i działań jest – jak zaznaczono – kwestią konwencji. Opiera się ona nie tyle
na specyfice rodzajów kompetencji Unii, użytych środków prawnych
i procedur unijnych, ile przede wszystkim na powiązaniu danych dziedzin w ramach procesu tworzenia rynku wewnętrznego i pogłębiania
procesu integracji europejskiej. Wraz z przedmiotowym poszerzaniem
się procesu integracji europejskiej wzrasta liczba obszarów („polityk”)
objętych tym procesem, a wraz z pogłębianiem tego procesu zwiększa się
zakres udziału metody unijnej (dawnej wspólnotowej) w danej polityce.
M
Ze względu na zakres regulacyjny w ramach serii podręczników „System
prawa Unii Europejskiej” odrębne tomy poświęcono Polityce gospodarczej
i pieniężnej (tom XII – Unia Gospodarcza i Walutowa), Wspólnej Polityce Handlowej (tom XXV) oraz Wspólnej Polityce Rolnej (tom XXVI). Pozostałe polityki natomiast, wymienione w tytułach XI–XXIV TFUE, podzielono na dwie
kategorie – polityki sektorów infrastrukturalnych oraz polityki społeczne.
Polityki sektorów infrastrukturalnych zostały ujęte w odrębnym tomie
podręcznika (XXVIII)5. Za wyodrębnieniem tych polityk przemawiały nie
tylko szczególna regulacja warunków prowadzenia działalności gospodar5
Polityki Unii Europejskiej: Polityki sektorów infrastrukturalnych. Aspekty prawne, dz. cyt.
2011-09-21 13:55:28
XXVII-6
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
czej w stosownych sektorach, lecz przede wszystkim specyficzny, infrastrukturalny charakter tej działalności, mający z reguły charakter usługowy: „infrastrukturalny charakter tych sektorów wyraża się z jednej strony w tym, że
działalność przedsiębiorstw takiego sektora jest konieczna do funkcjonowania
wielu innych (także uznawanych za szczególne) sektorów gospodarki (tak jest
przede wszystkim w przypadku transportu, energetyki czy usług komunikacji elektronicznej), z drugiej zaś strony w tym, że usługi te są (mogą być)
świadczone tylko z wykorzystaniem specjalnej infrastruktury – naturalnej lub
stworzonej przez człowieka (głównie technicznej)”6. W tomie poświęconym
tym politykom zostały omówione Wspólna Polityka Transportowa, polityka
energetyczna, polityka komunikacji elektronicznej, sieci transeuropejskie, polityka pocztowa oraz polityka audiowizualna Unii Europejskiej.
W niniejszym tomie podręcznika zostały omówione pozostałe polityki,
regulowane w tytułach XI–XXIV Części trzeciej TFUE, określone mianem
polityk społecznych. Są to: polityka zatrudnienia, polityka społeczna, polityka w dziedzinie edukacji, kształcenia zawodowego, młodzieży i sportu,
polityka w dziedzinie kultury, polityka w dziedzinie zdrowia publicznego,
polityka ochrony konsumentów, polityka przemysłowa, polityka w dziedzinie
spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, polityka w dziedzinie badań
i rozwoju technologicznego oraz przestrzeni kosmicznej, polityka w dziedzinie
środowiska, polityka w dziedzinie turystyki, polityka w dziedzinie ochrony
ludności oraz polityka w dziedzinie współpracy administracyjnej.
Z punktu widzenia systematyzacji polityk istotne znaczenie ma podział
na polityki sektorowe i polityki horyzontalne7. Polityki sektorowe skupiają
swoje cele i instrumenty na działalności w określonym sektorze. Odnoszą
się również do infrastruktury koniecznej do prowadzenia działalności w danym sektorze. Taki charakter mają omówione w odrębnym tomie polityki
sektorów infrastrukturalnych. Do polityk horyzontalnych należą natomiast
przede wszystkim polityki społeczne. Ich cechami charakterystycznymi są
bowiem ponadsektorowy charakter i oddziaływanie – za pomocą określonych
środków – na wszystkie działy gospodarki.
Niezależnie od systematyzacji polityk i działań Unii, należy podkreślić, że
w ramach Unii Europejskiej muszą one być realizowane w sposób spójny.
Artykuł 7 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
„Unia zapewnia spójność swoich poszczególnych polityk i działań,
uwzględniając wszystkie swoje cele i zgodnie z zasadą przyznania kompetencji”.
6
7
Tamże, s. 6.
Tamże, s. 8.
2011-09-21 13:55:28
1.3. Społeczny wymiar Unii Europejskiej
XXVII-7
EM
O
IW
EP
Strategia lizbońska (sformułowana w konkluzjach spotkania Rady Europejskiej w Lizbonie w dniach 23–24 marca 2000 r.), będąca najważniejszym
programem społeczno-gospodarczym Unii Europejskiej i zakładająca, że w roku 2010 r. jej państwa członkowskie zrównają się z najbardziej rozwiniętymi
państwami świata, nie powiodła się. Niemniej jednak skonkretyzowała ona
problemy odnoszące się do społecznego wymiaru Unii Europejskiej, które
w istotnym zakresie znalazły wyraz w treści odrzuconego Traktatu konstytucyjnego.
Okoliczności, które doprowadziły do odrzucenia tego Traktatu w referendach przeprowadzonych we Francji i w Niderlandach (a więc w dwóch państwach założycielskich Wspólnot) w 2005 r., dodatkowo podkreślały wagę tej
dziedziny dla dalszego rozwoju Unii. W Traktacie z Lizbony przejęto większość propozycji zawartych uprzednio w Traktacie konstytucyjnym. Główne
regulacje wprowadzone na mocy Traktatu z Lizbony w dziedzinie „wymiaru
społecznego” Unii Europejskiej dotyczą następujących kwestii:
• problematykę społeczną włączono do katalogu wspólnych wartości, na
których budowana jest Unia Europejska
er
ia
ły
D
Artykuł 2 Traktatu o Unii Europejskiej
„Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej,
wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości.
Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie
opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości,
solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn”.
M
at
• rozszerzono postanowienia nakazujące ukierunkowanie polityk i działań Unii w sposób uwzględniający jej wymiar społeczny
„Przy określaniu i realizacji swoich polityk i działań Unia bierze pod
uwagę wymogi związane ze wspieraniem wysokiego poziomu zatrudnienia, zapewnianiem odpowiedniej ochrony socjalnej, zwalczaniem
wykluczenia społecznego, a także z wysokim poziomem kształcenia,
szkolenia oraz ochrony zdrowia ludzkiego”.
2011-09-21 13:55:28
XXVII-8
• do Traktatów wprowadzono społeczne klauzule horyzontalne, nakierowane na zapewnienie wymiarowi społecznemu Unii Europejskiej
większej skuteczności
O
IW
EP
Artykuł 3 ust. 3 akapit pierwszy i drugi Traktatu o Unii Europejskiej
„Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju
Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz
stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego
oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego.
Wspiera postęp naukowo-techniczny.
Zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość społeczną i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn, solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka”.
EM
• wprowadzono dwie klauzule precyzujące zakaz dyskryminacji
er
ia
ły
D
„We wszystkich swoich działaniach Unia zmierza do zniesienia nierówności oraz wspierania równości mężczyzn i kobiet”.
M
at
„Przy określaniu i realizacji swoich polityk i działań Unia dąży do zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie
etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną”.
• nadano moc prawną Karcie Praw Podstawowych, która w Tytule IV zawiera katalog praw społecznych i socjalnych. W odrzuconym Traktacie
konstytucyjnym proponowano włączenie Karty jako jego części drugiej.
W Traktacie z Lizbony wybrano nieco inną drogę. W nowym art. 6 ust. 1
TUE nadano Karcie „taką samą moc prawną jak Traktat[om]”. Niezależnie od tego nakazano interpretowanie postanowień Karty stosownie
do załączonych do niej Wyjaśnień. Polsko-brytyjski Protokół (nr 30)
„w sprawie stosowania” Karty w Polsce i Zjednoczonym Królestwie
(jego art. 1 ust. 2 odnoszący się do Tytułu IV Karty) nie ogranicza sto-
2011-09-21 13:55:28
XXVII-9
sowania odnośnych postanowień Karty w Polsce, w odrębnej bowiem
deklaracji nr 62 Polska zastrzegła:
IW
EP
„Rzeczpospolita Polska oświadcza, że ze względu na tradycję ruchu społecznego »Solidarność« i jego znaczący wkład w walkę o prawa społeczne
i pracownicze, w pełni szanuje prawa społeczne i pracownicze ustanowione prawem Unii Europejskiej, w szczególności prawa potwierdzone
w tytule IV Karty praw podstawowych Unii Europejskiej”.
EM
O
Najpoważniejszym jednak problemem jest wyważenie między ekonomicznym wymiarem procesu integracji (swobodami) a jego wymiarem społecznym.
W toku rozwoju integracji europejskiej Trybunał Sprawiedliwości jednoznacznie opowiadał się na rzecz efektywnego działania swobód. W nowych warunkach (w kontekście przywołanych nowych uwarunkowań) w dwóch wyrokach
z końca 2007 r. – w sprawie Laval oraz w sprawie Viking Trybunał podkreślił
dominację czynnika ekonomicznego w procesie integracji europejskiej w stosunku do wymiaru społecznego.
at
er
ia
ły
D
Wyrok ETS z dnia 11 grudnia 2007 r. w sprawie C-438/05 Viking8
W sprawie chodziło o zablokowanie przez groźbę strajku zamiaru zmiany bandery nierentownego statku fińskiego przewoźnika Viking Line
z fińskiej na estońską. Fiński Związek Marynarzy (wspierany przez
Międzynarodową Federację Pracowników Transportu) domagał się
w przypadku zmiany bandery zachowania fińskich warunków płacy
i zatrudnienia.
M
Wyrok ETS z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie C-341/95 Laval9
Podobnie w tej sprawie chodziło o zablokowanie przez szwedzki Związek Zawodowy Sektora Budownictwa prac prowadzonych na placach
budowy w Szwecji przez pracowników delegowanych z Łotwy, pracujących w spółce łotewskiej Laval. Celem związków zawodowych było
zmuszenie spółki do zapewnienia pracownikom delegowanym poziomu
płac gwarantowanych układami zbiorowymi pracownikom szwedzkim
(eliminacja tzw. dumpingu socjalnego).
8
9
Zb. Orz. 2007, s. I-87.
Zb. Orz. 2007, s. I-04355.
2011-09-21 13:55:28
XXVII-10
W obydwu przypadkach wysoki poziom dobrobytu społecznego w Finlandii i w Szwecji został skonfrontowany z interesami podmiotów gospodarczych z nowych państw członkowskich, które odwoływały się do
swobód wspólnotowych – przedsiębiorczości oraz świadczenia usług.
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
W sprawach tych ETS zakwalifikował co prawda prawo organizacji związkowych do prowadzenia działań zbiorowych jako prawo podstawowe, stanowiące integralną część ogólnych zasad prawa wspólnotowego (odwołując
się notabene m.in. do odpowiednich postanowień Karty Praw Podstawowych).
Trybunał stwierdził jednak, że prawo do strajku może stanowić ograniczenie
– odpowiednio – swobody przedsiębiorczości lub swobody świadczenia usług.
Ograniczenie takie może być naturalnie uzasadnione ochroną nadrzędnego
interesu ogólnego, o ile przestrzegana będzie zasada proporcjonalności, tj.
zostanie wykazane, że działania podjęte dla zapewnienia słusznego celu nie
wykraczają poza to, co jest konieczne do jego osiągnięcia. Związki zawodowe
musiałyby wykazać, że nie dysponowały innymi środkami, w mniejszym zakresie ingerującymi w swobody.
Obydwa orzeczenia zostały ostro skrytykowane w doktrynie prawa unijnego. Podkreślano zwłaszcza, że poprzez przypisanie dominującego znaczenia
swobodom (a więc czynnikowi ekonomicznemu integracji) w stosunku do praw
społecznych wyroki te mogą prowadzić nawet do podważenia całego acquis
communautaire social. Wskazywano nawet, że relatywizują one znaczenie praw
podstawowych jako ogólnych zasad prawa wspólnotowego w wyniku przyjęcia
założenia, że prawa podstawowe mogą prowadzić do ograniczenia swobód,
gdy tymczasem należałoby przyjąć założenie odwrotne: to swobody stanowią
ograniczenie praw podstawowych.
M
at
1.4. Kompetencje Unii w dziedzinie polityk
społecznych
W Traktacie z Lizbony nie wprowadzono co prawda głębszej reformy w dziedzinie kompetencji przyznanej Unii Europejskiej przez państwa członkowskie
na mocy Traktatów stanowiących podstawę Unii (zasada przyznania – art. 4
ust. 1 i art. 5 ust. 1 i 2 TUE), niemniej usystematyzowano rodzaje kompetencji Unii oraz przypisano wyraźnie do poszczególnych rodzajów kompetencji
odnośne obszary. W TFUE (Część pierwsza Tytuł I) wyróżnia się:
• kompetencje wyłączne Unii,
• kompetencje dzielone z państwami członkowskimi,
• kompetencje Unii w zakresie prowadzenia działań w celu wspierania,
koordynowania i uzupełniania działań państw członkowskich.
2011-09-21 13:55:28
1.4. Kompetencje Unii w dziedzinie polityk społecznych
XXVII-11
IW
EP
Żadna z polityk społecznych omawianych w niniejszym tomie nie jest
objęta kompetencją wyłączną Unii Europejskiej (art. 3 TFUE), oznaczającą, że „w określonej dziedzinie jedynie Unia może stanowić prawo
oraz przyjmować akty prawnie wiążące, natomiast Państwa Członkowskie mogą to czynić wyłącznie z upoważnienia Unii lub w celu wykonania aktów Unii” (art. 2 TFUE).
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
Polityki społeczne są objęte kompetencją Unii dzieloną z państwami członkowskimi oraz kompetencją Unii w zakresie prowadzenia działań w celu wspierania, koordynowania i uzupełniania działań państw członkowskich.
Kompetencją dzieloną z państwami członkowskimi (art. 4 ust. 2 TFUE)
objęte są: polityka społeczna, polityka spójności gospodarczej, społecznej
i terytorialnej, polityka środowiska, polityka ochrony konsumentów oraz
polityka w dziedzinie zdrowia publicznego w zakresie wspólnych problemów bezpieczeństwa. Objęcie tych polityk kompetencją dzieloną oznacza,
że w dziedzinach tych prawo mogą stanowić zarówno Unia, jak i państwa
członkowskie: „Państwa Członkowskie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia nie wykonała swojej kompetencji. Państwa Członkowskie
ponownie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia postanowiła
zaprzestać wykonywanie swojej kompetencji” (art. 2 ust. 2 TFUE).
Odrębnie wyszczególniona jest polityka w dziedzinie badań i rozwoju
technologicznego oraz przestrzeni kosmicznej, w odniesieniu do której
stwierdzono (art. 4 ust. 3 TFUE), że „Unia ma kompetencje do prowadzenia działań, w szczególności określania i realizacji programów”, natomiast
„wykonywanie tych kompetencji nie może doprowadzić do uniemożliwienia
Państwom Członkowskim wykonywania ich kompetencji”.
Kompetencją Unii do prowadzenia działań mających na celu wspieranie,
koordynowanie lub uzupełnianie działań państw członkowskich objęte są pozostałe polityki społeczne (art. 6 TFUE), tj. polityka w dziedzinie zdrowia
publicznego w obszarze „ochrony i poprawny zdrowia ludzkiego”, polityka
przemysłowa, polityka w dziedzinie kultury, polityka w dziedzinie turystyki,
polityka w dziedzinie edukacji, kształcenia zawodowego, młodzieży i sportu,
polityka w dziedzinie ochrony ludności oraz polityka w dziedzinie współpracy administracyjnej. Oznacza to, że Unia może w tych dziedzinach podejmować
działania wspierające, koordynujące i uzupełniające działania państw członkowskich, nie może jednak zastępować ich kompetencji w tych dziedzinach (art. 2
ust. 5 akapit pierwszy TFUE). W dziedzinach tych polityk akty prawne Unii
nie mogą również prowadzić do „harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich” (art. 2 ust. 5 akapit drugi TFUE).
Dodatkowo w tym kontekście określono w TFUE kompetencje koordynacyjne Unii w dwóch ważnych dziedzinach:
2011-09-21 13:55:28
XXVII-12
IW
EP
• w odniesieniu do polityki zatrudnienia Unia ma kompetencje w zakresie koordynacji polityk zatrudnia państw członkowskich; może w tym
celu podejmować odpowiednie środki, zwłaszcza określać wytyczne dla
polityk krajowych (art. 5 ust. 2 TFUE); niezależnie od tego również
państwa członkowskie są zobowiązane (art. 2 ust. 3 TFUE) do koordynowania swoich polityk w dziedzinie zatrudnienia,
• TFUE ustanawia również horyzontalną klauzulę upoważniającą Unię
do podejmowania „inicjatyw” w celu zapewnienia koordynacji polityk
społecznych państw członkowskich (art. 5 ust. 3 TFUE).
1.5. Procedury i rodzaje środków przyjmowanych
przez Unię Europejską
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
W dziedzinie polityk społecznych podstawową procedurą przyjmowania
środków prawnych jest zwykła procedura ustawodawcza (art. 294 TFUE), odpowiadająca uprzedniej procedurze współdecydowania (dawny art. 251 TWE).
Rada i Parlament Europejski z reguły są przy tym wyraźnie zobowiązane do
przeprowadzenia konsultacji z organami doradczymi – Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów (lub z jednym z tych organów
w zależności od przedmiotu danej polityki) oraz w pewnych przypadkach z organami (komitetami), o ile zostały takie ustanowione w ramach danej polityki.
Procedura ta jest najbardziej elastyczną procedurą przyjmowania aktów
ustawodawczych Unii (rozporządzeń, dyrektyw i decyzji) przez Parlament
Europejski i Radę, przy czym Rada podejmuje decyzje większością kwalifikowaną, a Parlament Europejski ma status rzeczywistego współlegislatora10. Procedura ta zapewnia więc w dziedzinie polityk społecznych stosowną
elastyczność działania Unii, a z drugiej strony legitymację – demokratyczną
w wyniku znacznego udziału Parlamentu Europejskiego.
Niezależnie od tego środki prawne są przyjmowane w niektórych przypadkach w drodze specjalnej procedury ustawodawczej (art. 289 ust. 2 TFUE),
oznaczającej przyjęcie aktu ustawodawczego Unii w procedurze innej niż zwykła procedura ustawodawcza. W dziedzinie polityk społecznych specjalna procedura ustawodawcza jest stosowana w odniesieniu do materii „wrażliwych”
z punktu widzenia państw członkowskich i polega na przyjęciu środka na
mocy jednomyślnej decyzji Rady (a więc za zgodą wszystkich państw członkowskich), po konsultacji Parlamentu Europejskiego i (ewentualnie) organów
doradczych (Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów) lub
też komitetów ustanowionych w dziedzinie danej polityki.
10
Szerzej na ten temat zob.: tom IV – Źródła prawa Unii Europejskiej, red. J. Barcz,
Warszawa 2009.
2011-09-21 13:55:28
1.5. Procedury i rodzaje środków przyjmowanych…
XXVII-13
D
EM
O
IW
EP
Na uwagę zasługuje to, że w niektórych przypadkach TFUE umożliwia
uelastycznienie procesu decyzyjnego w tych dziedzinach w wyniku sięgnięcia do tzw. procedury kładki. Dziedziny objęte specjalną procedurą ustawodawczą mogą zostać „przeniesione” do zwykłej procedury ustawodawczej na
mocy jednomyślnej decyzji Rady, podjętej na wniosek Komisji i po konsultacji
z Parlamentem Europejskim oraz organami doradczymi lub też komitetami
ustanowionymi w dziedzinie danej polityki (art. 153 ust. 2 akapit ostatni TFUE
w dziedzinie polityki społecznej i art. 192 ust. 2 akapit ostatni TFUE w odniesieniu do polityki w dziedzinie środowiska).
Nie można zapominać o tym, że – ponieważ polityki społeczne nie należą
do kompetencji wyłącznej Unii – akty ustawodawcze Unii przyjmowane w ich
dziedzinach są objęte mechanizmem kontroli państw członkowskich przestrzegania zasady pomocniczości przez parlamenty narodowe11. Niezależnie
od tego wzmocnionej kontroli przestrzegania podziału kompetencji przez Unię
w tych dziedzinach służą – wprowadzone na mocy Traktatu z Lizbony – prawo inicjowania przez parlamenty narodowe państw członkowskich skargi w sprawie kontroli legalności aktu ustawodawczego Unii Europejskiej
w związku z zarzutem naruszenia zasady pomocniczości oraz prawo wnoszenia
skargi z tego samego powodu przez Komitet Regionów w dziedzinie jego
kompetencji konsultacyjnej12. Jest to szczególnie istotne, przestrzeganie zasady
pomocniczości zapewnia bowiem decentralizację działań szczególnie istotną
w dziedzinie polityk społecznych.
at
er
ia
ły
W Strategii lizbońskiej z 2000 r. podkreślono szczególne znaczenie
w tym kontekście zasady pomocniczości, prowadzącej do „zastosowania podejścia w pełni zdecentralizowanego, zapewniającego aktywne
zaangażowanie (w różnych formach współpracy ze strony Unii) państw
członkowskich, władz szczebla regionalnego i lokalnego, jak również
partnerów społecznych i społeczeństwa” (pkt 38).
M
W dziedzinie polityk społecznych szerokie zastosowanie ma Otwarta Metoda Koordynacji (OMK). W Strategii lizbońskiej z 2000 r. podkreślono zastosowanie tej metody „jako instrumentu, który będzie służył upowszechnianiu
najlepszych praktyk i uzyskaniu większej zbieżności w realizacji celów Unii
Europejskiej” (pkt 37).
Otwarta Metoda Koordynacji jest definiowana jako specyficzny proces polityczny (dobrowolny mechanizm polityczno-regulacyjny) wyrażający się we
11
Zob.: Protokół (nr 2) w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności.
12 Tamże, art. 8.
2011-09-21 13:55:28
XXVII-14
współdziałaniu administracji państw członkowskich na poziomie Unii Europejskiej, którego celem jest upowszechnianie najlepszych praktyk w określonych politykach i działaniach Unii, nieprzybierający formy regulacji
o charakterze prawnym13.
D
EM
O
IW
EP
Według Strategii lizbońskiej Otwarta Metoda Koordynacji opiera się na
następujących głównych elementach:
• ustalanie wytycznych dla Unii wraz ze szczegółowymi harmonogramami osiągnięcia celów w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej,
• zastosowanie, jeśli to będzie właściwe, wskaźników ilościowych i jakościowych oraz wprowadzenie oceny sytuacji w Unii Europejskiej
w porównaniu ze wskaźnikami najlepszymi na świecie, uwzględniające zarazem przystosowanie tych wskaźników do potrzeb poszczególnych państw członkowskich oraz sektorów, tak by pomóc porównywać najlepsze rozwiązania praktyczne,
• transponowanie europejskich wytycznych do polityk krajowych i regionalnych poprzez ustalanie szczegółowych celów oraz przyjęcie
środków przy uwzględnieniu zróżnicowania krajowego i regionalnego,
• okresowe monitorowanie, ocena i analiza badawcza, traktowane jako
część procesu wzajemnego zapoznawania się z sytuacją14.
M
at
er
ia
ły
Jeśli chodzi o środki unijne stosowane w ramach polityk społecznych, to
spośród aktów prawa pochodnego Unii Europejskiej (rozporządzeń, dyrektyw
i decyzji – art. 288 TFUE) na pierwszy plan wysuwają się dyrektywy – jako grupa unijnych aktów prawnych nakazujących państwom członkowskim
(wszystkim, pewnej grupie lub jednemu z nich) osiągnięcie określonego rezultatu przy zachowaniu swobody wyboru formy i środków krajowych.
W niektórych, wyraźnie określonych przypadkach ustanowiona jest podstawa prawna uchwalania rozporządzeń (organizacja funduszy strukturalnych
– art. 177 TFUE i niektóre aspekty współpracy administracyjnej państw członkowskich w dziedzinie wykonania prawa Unii Europejskiej – art. 197 ust. 2
TFUE). Należy podkreślić, że chodzi tu o akty prawne należące do grupy
aktów ustawodawczych (przyjmowanych przez Radę i Parlament Europejski
w drodze procedury ustawodawczej – art. 289 ust. 3 TFUE)15. Jest to o tyle
13
Szerzej na ten temat zob.: rozdział 13 w tomie II – Zasady ustrojowe Unii Europejskiej, red. J. Barcz, Warszawa 2009, s. 235.
14 Tamże, s. 236.
15 W sprawach stricte organizacyjnych przewidywane jest wydawanie rozporządzeń wykonawczych (art. 164 TFUE dotyczący Europejskiego Funduszu Społecznego).
2011-09-21 13:55:28
1.6. Znaczenie i perspektywy rozwoju
XXVII-15
EM
O
IW
EP
istotne, że tylko takie akty podlegają procedurze kontroli ze strony parlamentów narodowych co do przestrzegania zasady pomocniczości oraz mogą być
przedmiotem skargi na zbadanie ich legalności ze strony parlamentów narodowych i Komitetu Regionów.
Niezależnie od tego polityki społeczne są domeną Otwartej Metody Koordynacji, odwołującej się do tzw. miękkiego prawa (ang. soft law), w tym
całego katalogu aktów o charakterze politycznym: konkluzji, wytycznych,
sprawozdań, wspólnych sprawozdań, zaleceń.
W dziedzinach polityk społecznych na uwagę zasługuje również wyraźnie
podkreślenie roli organów doradczych – Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów oraz ustanowienie specjalnych organów działających w ramach niektórych polityk, skoncentrowanych bądź to na wspieraniu programów koordynujących działania państw członkowskich (Komitet do
spraw zatrudnienia – art. 150 TFUE) względnie zarządzających programami
unijnymi wspierającymi priorytetowe cele Unii Europejskiej (Europejski Fundusz Społeczny – art. 162–164 TFUE, fundusze strukturalne – art. 177–178
TFUE). Ustanawiane są również specjalne programy, w ramach których
wspierane są priorytetowe cele Unii Europejskiej (art. 4 ust. 3 w powiązaniu
z art. 182 i nast. TFUE).
D
1.6. Znaczenie i perspektywy rozwoju
M
at
er
ia
ły
W Traktacie z Lizbony poszerzono katalog polityk społecznych i wprowadzono do ich treści nowe elementy. Nie można tego lekceważyć, ponieważ
w ten sposób ukierunkowano rozwój Unii oraz stworzono podstawy prawne
(nowe, bardziej elastyczne procedury) dla takiego rozwoju. Z drugiej strony
orzecznictwo ETS (wyroki w sprawach Laval i Viking) podtrzymuje dominujące znaczenie regulacji ekonomicznych (swobód unijnych) w ramach Unii
kosztem jej wymiaru socjalnego. Wyważenie między tymi wymiarami procesu
integracji europejskiej jest jednym z najważniejszych wyzwań, z jakimi konfrontowana jest Unia.
Literatura uzupełniająca
• Barcz J., Unia Europejska na rozstajach. Traktat z Lizbony. Główne kierunki
reformy ustrojowej, Warszawa 2010.
• Barnard C., Solidarity and New Governance in Social Policy [w:] Law and
New Governance in the EU and the US, red. G. de Búrca, J. Scott, Oxford
– Portland 2006.
2011-09-21 13:55:28
XXVII-16
D
EM
O
IW
EP
• Benson D., Jordan A., A Grand Bargain or an “Incomplete Contract”?
European Union Environmental Policy after the Lisbon Treaty, “European
Energy and Environmental Law Review”, October 2008.
• Bercusson B., The Lisbon Treaty and Social Europe, “ERA Forum” 2009,
No. 10.
• Daly M., EU Social Policy after Lisbon, “Journal Complilation” 2006,
Vol. 44, No. 3.
• Joerges Ch., Sozialstaatlichkeit in Europe? A Conflict-of-Laws Approach to
the Law of the EU and the Proceduralisation of Constitutionalisation, “German Law Journal” 2009, Vol. 10, No. 4.
• Joerges Ch., Rödl F., On the ‘Social Deficit’ of the European Integration
Project and its Perpetuation through the ECJ Judgements in Viking and Laval,
“RECON Online Working Paper” 2008, No. 05.
• Ochrona praw podstawowych w Unii Europejskiej, red. J. Barcz, Warszawa
2008.
• Polityki Unii Europejskiej: Polityki sektorów infrastrukturalnych. Aspekty
prawne, red. A. Jurkowska, T. Skoczny, Warszawa 2010.
• Saneta W., Prawo pracy po Traktacie z Lizbony, „Europejski Przegląd
Sądowy” 2010, nr 2.
ły
Podstawowe dokumenty
M
at
er
ia
• Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE 2007 C 303/1.
• Wyjaśnienia dotyczące Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej,
Dz. Urz. UE 2007 C 303/17.
• Strategia lizbońska (konkluzje ze spotkania Rady Europejskiej w Lizbonie, 23–24 marca 2000 r.).
• Traktat z Lizbony. Podstawy prawne Unii Europejskiej. Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersje skonsolidowane) wraz z protokołami i deklaracjami. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Umowy dotyczące członkostwa Polski w UE. Wprowadzenie,
wybór i oprac. J. Barcz, Warszawa 2010.
• Traktat z Lizbony. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej wraz z Wyjaśnieniami, Warszawa 2009.
2011-09-21 13:55:28
Pytania podsumowujące
XXVII-17
Pytania podsumowujące
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
• Jakie kryterium pozwala podzielić polityki Unii Europejskiej na polityki
sektora infrastrukturalnego i polityki społeczne?
• Wymień polityki objęte grupą polityk społecznych Unii Europejskiej.
Jakie zmiany wprowadzono w tej dziedzinie na mocy Traktatu z Lizbony?
• Jakie najważniejsze postanowienia Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wprowadzone na mocy Traktatu z Lizbony, podkreślają znaczenie „wymiaru społecznego” Unii Europejskiej?
• Dlaczego Karta Praw Podstawowych ma tak istotne znaczenie dla polityk społecznych Unii Europejskiej? Jaki jest status prawny Polski w tej
dziedzinie?
• Jakie główne środki unijne są stosowane w dziedzinie polityk społecznych?
• Jaka jest istota Otwartej Metody Koordynacji? Omów jej znaczenie
w dziedzinie polityk społecznych Unii Europejskiej.
• Omów znaczenie wyroków w sprawie Laval i Viking dla rozwoju polityk
społecznych Unii Europejskiej
2011-09-21 13:55:28
A
IW
EP
Indeks
C
CECIS, zob. Wspólny System
Informacji i Łączności
Agencja Wykonawcza do spraw Badań
Naukowych (REA) XXVII-200
CEDEFOP, zob. Europejskie Centrum
Rozwoju Kształcenia Zawodowego
Agencja Wykonawcza Europejskiej
Rady Badawczej XXVII-199
Centrum Monitorowania i Informacji
(MIC) XXVII-252, XXVII-257
Agenda 2000
Clean Sky
Aktywna pamięć europejska
EM
XXVII-160
O
ADR, zob. alternatywne sposoby
dochodzenia roszczeń
XXVII-78
COST
XXVII-191
XXVII-194
CRELL, zob. Ośrodek Badań nad
Uczeniem się przez Całe Życie
Aktywni obywatele dla Europy
XXVII-78
czarna lista nieuczciwych
warunków bezwzględnie
zakazanych XXVII-129
Alfa
XXVII-60
ły
D
Aktywne społeczeństwo obywatelskie
w Europie XXVII-78
er
ia
alternatywne sposoby dochodzenia
roszczeń (ADR) XXVII-139
at
ARTEMIS, zob. Wspólne
Przedsięwzięcie działające w
zakresie technik informacyjnych
M
ASEAN, zob. Stowarzyszenie Narodów
Azji Południowo-Wschodniej
XXVII-107
Biała Księga Lorda
Cockfielda XXVII-147
Biała Księga na temat Bezpieczeństwa
Żywności XXVII-277
Deklaracja sztokholmska
Deklaracja bolońska
dialog społeczny
XXVII-210
XXVII-60
XXVII-44
Doradczy Komitet
Turystyki XXVII-241
dyrektywa ptasia
B
badania genetyczne
D
XXVII-227
dyrektywa siedliskowa
XXVII-227
dyrektywy antydyskryminacyjne
XXVII-50
dyrektywy konsumenckie
XXVII-122, XXVII-124
XXVII-118,
dyskryminacja bezpośrednia
XXVII-48
2011-09-21 13:55:42
XXVIII-286
Indeks
XXVII-48
dyskryminacja pośrednia
Erasmus Mundus
XXVII-60
ERC, zob. Europejska Rada Badawcza
EBI, zob. Europejski Bank
Inwestycyjny
ECC-Net, zob. Sieć Europejskich
Centrów Konsumenckich
ECHA, zob. Europejska Agencja
Chemikaliów
ECN, zob. Sieć Organów Ochrony
Konkurencji
Edukacja i Kształcenie 2010
XXVII-59
Edukacja i Kształcenie 2020
XXVII-59
XXVII-60
ETF, zob. Europejska Fundacja
Kształcenia
EUPAN, zob. Sieć Unii Europejskiej do
spraw Administracji Publicznej
EURAB, zob. Europejskie Naukowe
Gremium Doradcze
EUREKA
XXVII-194
Europejska Agencja Chemikaliów
(ECHA) XXVII-226
Europejska Agencja do spraw
Bezpieczeństwa i Zdrowia w
Pracy XXVII-56
EM
Edulink
ESTMP, zob. Europejski Plan
Technologii Kosmicznych
IW
EP
EA, zob. Europejska Współpraca
w dziedzinie Akredytacji
ESA, zob. Europejska Agencja
Kosmiczna
O
E
EFOGR, zob. Europejski Fundusz
Orientacji i Gwarancji Rolnej
D
EFRR, zob. Europejski Fundusz
Rozwoju Regionalnego
Europejska Agencja Kosmiczna
(ESA) XXVII-188, XXVII-195
EGF, zob. Europejski Fundusz
Dostosowania do Globalizacji
Europejska Agencja Zarządzania
Współpracą Operacyjną na
Granicach Zewnętrznych Państw
Członkowskich Unii Europejskiej
(FRONTEX)
EFSA, zob. Europejski Urząd do spraw
Bezpieczeństwa Żywności
Europejska Fundacja Kształcenia
(ETF) XXVII-61
e-handel
Europejska Karta Społeczna
er
ia
ły
EFS, zob. Europejski Fundusz
Społeczny
XXVII-121
XXVII-194
at
EIROforum
M
EIT, zob. Europejski Instytut Innowacji
i Technologii
EJN, zob. Europejska Sieć Sądowa
w sprawach Cywilnych
i Handlowych
ENIAC, zob. Wspólne Przedsięwzięcie
działające w dziedzinie
nanoelektroniki XXVII-185–186
EQUAL
XXVII-161
ERAB, zob. Rada do spraw Europejskiej
Przestrzeni Badawczej
XXVII-32
Europejska Polityka
Kosmiczna XXVII-195, XXVII-197
europejska przestrzeń administracyjna
XXVII-268
Europejska Przestrzeń Badawcza
XXVII-185, XXVII-187, XXVII-193,
XXVII-202
Europejska Przestrzeń Szkolnictwa
Wyższego XXVII-60
Europejska Rada Badawcza
(ERC) XXVII-199
europejska rada zakładowa
XXVII-45
2011-09-21 13:55:42
Indeks
Europejska Strategia Zatrudnienia
XXVII-21, XXVII-24
Europejska Unia Konfederacji
Przemysłowych i Pracodawców
(UNICE) XXVII-40
Europejska Współpraca w dziedzinie
Akredytacji (EA) XXVII-280
Europejski Bank Inwestycyjny
(EBI) XXVII-157, XXVII-159,
XXVII-173–174
EM
Europejski Fundusz Dostosowania
do Globalizacji (EGF) XXVII-27,
XXVII-175–177
Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej
XXVII-170
D
Europejski Fundusz Orientacji i
Gwarancji Rolnej (EFOGR)
XXVII-159, XXVII-169–170
europejski system nawigacji oraz
pozycjonowania XXVII-196
Europejski Urząd do spraw
Bezpieczeństwa Żywności (EFSA)
XXVII-277
Europejskie Centrum Rozwoju
Kształcenia Zawodowego
(CEDEFOP) XXVII-61
Europejskie Forum
Turystyki XXVII-240
Europejskie Naukowe Gremium
Doradcze (EURAB) XXVII-191–192
Europejskie Ugrupowanie Współpracy
Terytorialnej (EUWT) XXVII-175
EUWT, zob. Europejskie Ugrupowanie
Współpracy Terytorialnej
IW
EP
Europejska Sieć Sądowa w sprawach
Cywilnych i Handlowych
(EJN) XXVII-137
Europejski Rejestr
Uwalniania i Transferu
Zanieczyszczeń XXVII-222
O
Europejska Sieć Ekologiczna „Natura
2000” XXVII-227
XXVIII-287
er
ia
ły
Europejski Fundusz Rolny na
rzecz Rozwoju Obszarów
Wiejskich XXVII-169–170
Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego (EFRR) XXVII-159,
XXVII-169
at
Europejski Fundusz Rybacki
XXVII-169
M
Europejski Fundusz Społeczny (EFS)
XXVII-169
Europejski Instytut Innowacji
i Technologii (EIT) XXVII-201
F
federalizm wykonawczy
Financial Network
XXVII-267
XXVII-137
Finansowy Instrument Wspierania
Rybołówstwa (FIWR) XXVII-160,
XXVII-169
FIWR, zob. Finansowy Instrument
Wspierania Rybołówstwa
FRONTEX, zob. Europejska Agencja
Zarządzania Współpracą Operacyjną
na Granicach Zewnętrznych Państw
Członkowskich Unii Europejskiej
Fundusz Badawczy Węgla i Stali
XXVII-182
fundusze strukturalne
XXVII-167–169
Europejski Pakt na rzecz
Młodzieży XXVII-62
Fundusz Solidarności Unii Europejskiej
XXVII-255
Europejski Plan Technologii
Kosmicznych (ESTMP)
Fundusz Spójności XXVII-159,
XXVII-170, XXVII-177–178
XXVII-196
2011-09-21 13:55:42
XXVIII-288
Indeks
Komitet Regionów XXVII-13,
XXVII-71, XXVII-159, XXVII-239
G
GALILEO
XXVII-196–197
globalny monitoring
środowiska i bezpieczeństwa
(GMES) XXVII-196–197
GMES, zob. globalny monitoring
środowiska i bezpieczeństwa
kompetencje Unii Europejskiej
XXVII-10
konsument
XXVII-129
Konwencja UNESCO
XXVII-70
Konwencja z Aarhus
XXVII-223
IMI, zob. System Wymiany Informacji
w ramach Rynku Wewnętrznego
Instrument Finansowy Ochrony
Ludności XXVII-255, XXVII-258
INTERREG III
XXVII-160
XXVII-31
ły
Jednolity Akt Europejski
D
ITU, zob. Międzynarodowy Związek
Telekomunikacyjny
J
er
ia
JRC, zob. Wspólne Centrum Badawcze
K
at
Karta Praw Podstawowych
XXVII-32, XXVII-105
klauzula solidarności
M
XXVII-8,
Mechanizm Ochrony Ludności Unii
Europejskiej XXVII-250, XXVII-257
MIC, zob. Centrum Monitorowania
i Informacji
Międzynarodowy Rok Różnorodności
Biologicznej XXVII-227
Międzynarodowy Związek
Telekomunikacyjny
(ITU) XXVII-194
miękka harmonizacja
XXVII-269
XXVII-15
minimalny standard
antydyskryminacyjny
Młodzież dla Europy
XXVII-50
XXVII-62
XXVII-221
Komitet Doradczy do spraw
Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia
w Miejscu Pracy XXVII-55
Komitet do spraw Postępu Naukowego
i Technicznego XXVII-184
Komitet Ekonomiczno-Społeczny
XXVII-149–150, XXVII-157,
M
XXVII-160
miękkie prawo
XXVII-259
klauzula zabezpieczająca
LEADER+
EM
internetowa sieć rozwiązywania
problemów XXVII-272
L
XXVII-205
O
I
IW
EP
Krajowy Punkt
Kontaktowy
N
Nagroda Kryształowej
Brukselki XXVII-205
networking
NUTS
XXVII-136
XXVII-162
NUTS I
NUTS II
NUTS III
XXVII-168
XXVII-168
XXVII-167–168
2011-09-21 13:55:43
Indeks
O
XXVIII-289
R
OMK, zob. Otwarta Metoda
Koordynacji
Rada do spraw Europejskiej Przestrzeni
Badawczej (ERAB) XXVII-187
Ośrodek Badań nad Uczeniem się przez
Całe Życie (CRELL) XXVII-61
ramowa dyrektywa wodna
Otwarta Metoda Koordynacji
(OMK) XXVII-3, XXVII-13,
XXVII-74
polityka regionalna
XXVII-165
XXVII-116–117
XXVII-145–146
XXVII-157–158,
XXVII-236
XXVII-12,
polityki horyzontalne
XXVII-6
polityki sektorowe
D
polityka zatrudnienia
XXVII-20
ły
XXVII-6
er
ia
XXVII-146–147
Porozumienie w sprawie Polityki
Społecznej XXVII-31–32
XXVII-13
at
procedura koordynacji
XXVII-21
procedura Lamfalussy’ego
M
Proces boloński
XXVII-275
XXVII-60
Proces luksemburski
Program Ludzie
XXVII-24
XXVII-203
Program Możliwości
Program Pomysły
Programy Działania
XXVII-203
XXVII-203
Program Współpraca
XXVII-203
XXVII-211
Program Zdrowia Publicznego
XXVII-98
Razem dla Europy
XXVII-78
rozporządzenie Bruksela I
XXVII-137–138
EM
XXVII-158
polityka spójności
procedura kładki
XXVII-147
S
polityka turystyczna
pomoc publiczna
IW
EP
polityka przemysłowa
Raport Spinellego
REA, zob. Agencja Wykonawcza do
spraw Badań Naukowych
XXVII-225
polityka konsumencka
XXVII-148
O
pakiet klimatyczny
Ramowa Konwencja WHO
o ograniczeniu użycia tytoniu
XXVII-95
Raport Bangemanna
P
XXVII-227
SFIC, zob. Strategiczne Forum
Międzynarodowej Koordynacji
w zakresie Badań i Techniki
Sieci Organów Ochrony Konkurencji
(ECN) XXVII-273
Sieć Europejskich Centrów
Konsumenckich (ECC-Net)
XXVII-136–137
sieć krajowych jednostek
akredytujących XXVII-280
Sieć Unii Europejskiej do spraw
Administracji Publicznej
(EUPAN) XXVII-282
Siódmy Program Ramowy
XXVII-203–205
Socrates I
Socrates II
SOLVIT
XXVII-195,
XXVII-59
XXVII-59
XXVII-272
specjalna procedura prawodawcza
XXVII-216
specjalna procedura ustawodawcza
XXVII-12
2011-09-21 13:55:43
Indeks
Wspólna Polityka Rolna
XXVII-184
Stowarzyszenie Narodów Azji
Południowo-Wschodniej
(ASEAN) XXVII-194
XXVII-27
Strategiczne Forum Międzynarodowej
Koordynacji w zakresie Badań
i Techniki (SFIC) XXVII-193
superzasada integracji
XXVII-219
System Informacji Wizowej (VIS)
XXVII-282
System Wymiany Informacji w ramach
Rynku Wewnętrznego (IMI)
D
XXVII-60
er
ia
ły
Trójstronny Szczyt Społeczny do spraw
Wzrostu i Zatrudnienia XXVII-44
U
Uczenie się przez Całe Życie
UNESCO
Wspólny System Informacji i Łączności
(CECIS) XXVII-252, XXVII-257
Z
zasada integracji
XXVII-218
zasada jednolitego zezwolenia
XXVII-273
XXVII-59
XXVII-194
at
URBAN II
XXVII-160
zasada ostrożności
XXVII-220
XXVII-47–48
zasada równości traktowania mężczyzn
i kobiet XXVII-47
zasada równości wynagrodzeń
XXVII-47
zasada wysokiego poziomu ochrony
XXVII-220
zasada zapobiegania
VIS, zob. System Informacji Wizowej
W
zasada nadzoru państwa macierzystego
XXVII-274
zasada „zanieczyszczający płaci”
XXVII-221
V
Wolontariat Europejski
zasada minimalnej harmonizacji
XXVII-126
zasada równości szans
UNICE, zob. Europejska Unia
Konfederacji Przemysłowych
i Pracodawców
M
Wspólne Przedsięwzięcie działające
w zakresie technik informacyjnych
(ARTEMIS) XXVII-191
zasada maksymalnej harmonizacji
XXVII-126
T
Tempus
Wspólne Przedsięwzięcie działające
w dziedzinie nanoelektroniki
(ENIAC) XXVII-191
EM
Światowy Dzień Ochrony Praw
Konsumenta XXVII-117
XXVII-170
Wspólne Centrum Badawcze (JRC)
IW
EP
Strategia „UE 2020”
XXVII-170,
Wspólna Polityka Rybacka
Strategia lizbońska XXVII-7, XXVII-20,
XXVII-74, XXVII-185
O
XXVIII-290
zintegrowana strategia zatrudnienia
XXVII-19
zrównoważony rozwój
XXVII-62
XXVII-220
XXVII-219
zwykła procedura ustawodawcza
XXVII-216
2011-09-21 13:55:43
POLITYKI UNII EUROPEJSKIEJ:
POLITYKI SPOŁECZNE
EP
W niniejszym podręczniku – Polityki Unii Europejskiej: polityki społeczne – omówiono
kolejno: politykę zatrudnienia, politykę społeczną, politykę w dziedzinie edukacji, kształcenia zawodowego, młodzieży i sportu, politykę w dziedzinie kultury, politykę w dziedzinie zdrowia publicznego, politykę ochrony konsumentów, politykę przemysłową, politykę w dziedzinie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, politykę w dziedzinie
badań i rozwoju technologicznego oraz przestrzeni kosmicznej, politykę w dziedzinie
środowiska, politykę w dziedzinie turystyki, politykę w dziedzinie ochrony ludności oraz
politykę w dziedzinie współpracy administracyjnej.
IW
Tom ten wchodzi w skład serii podręczników „System prawa Unii Europejskiej”, które Instytut Wydawniczy EuroPrawo zaczął publikować w 2009 r. Autorami wszystkich
publikacji są wybitni specjaliści z zakresu prawa UE i prawa międzynarodowego, wywodzący się ze środowiska akademickiego oraz reprezentujący instytucje unijne i urzędy
krajowe zajmujące się w Polsce sprawami Unii Europejskiej.
EM
O
Publikacja reprezentuje trzecią grupę podręczników (tomy od XIII do XXVIII), obejmującą prawo rynku wewnętrznego i polityk Unii Europejskiej. Pierwsza grupa (tomy
od I do IX) dotyczy ustroju Unii Europejskiej, grupa druga natomiast (tomy X i XI) odnosi się do Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz Przestrzeni Wolności,
Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości UE.
er
ia
ły
D
Zamiarem Instytutu Wydawniczego EuroPrawo oraz autorów serii jest przedstawienie
w sposób fachowy i nowoczesny – a zarazem przystępny i przejrzysty – najważniejszych
zagadnień instytucjonalnych i systemowych Unii Europejskiej. Podręczniki są dostosowane do potrzeb studentów prawa, administracji, zarządzania, politologii, europeistyki
i stosunków międzynarodowych – słuchaczy przedmiotów z zakresu prawa UE. Publikacje te mają również stać się pomocą dla praktyków: prawników, urzędników, biznesmenów i polityków, pragnących pogłębić wiedzę na temat poszczególnych dziedzin prawa
Unii Europejskiej.
M
at
Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej
www.iweuroprawo.pl
PROFESJONALNIE O PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ
http://iwep.pl
www.iweuroprawo.eu
e-mail: [email protected]
tel. 22 494 34 63
9 788376 270340
pod redakcją
Jana Barcza

Materiały DEMO IWEP

Transkrypt

Podobne dokumenty

Metody badań online (PDF Available)

3 Ryc. 1.1. Wzrost i adaptacja komórek I

Spis treści - Instytut Sztuki PAN