Międzynarodowy Arbitraż Handlowy i Morski. Mediacja

Robert Cichórz
doktor, adiunkt w Katedrze Ekonomii i Biznesu Międzynarodowego
Zachodniopomorskiej Szkoły Biznesu w Szczecinie, członek Prezydium Sądu
Arbitrażowego Pomorza Zachodniego w Szczecinie
Krystian Mularczyk
radca prawny, arbiter w Sądzie Arbitrażowym przy Nowotomyskiej Izbie Gospodarczej,
członek kolegium redakcyjnego kwartalnika ADR. Arbitraż i Mediacja
Sprawozdanie z konferencji
„Międzynarodowy Arbitraż Handlowy
i Morski. Mediacja” w Swietłogorsku
(29–30.6.2012 r.)
W dniach 29 i 30.6.2012 r. w Swietłogorsku w Obwodzie Kaliningradzkim odbyła się
międzynarodowa konferencja „Międzynarodowy Arbitraż Handlowy i Morski. Mediacja”,
zorganizowana przez Kaliningradzką Izbę Przemysłowo-Handlową i działający przy niej
Sąd Polubowny, przy współudziale Izby Przemysłowo-Handlowej Federacji Rosyjskiej
w Moskwie. Była ona kolejną z serii konferencji, które Międzynarodowy Gospodarczy Sąd
Arbitrażowy (Международный Коммерческий Арбитражный Суд – MKAS) przy Izbie
Przemysłowo-Handlowej Federacji Rosyjskiej przeprowadza regularnie wspólnie z sądami
arbitrażowymi przy rosyjskich obwodowych izbach przemysłowo-handlowych. W 2012 r.
konferencje takie odbyły się już wcześniej w Iżewsku i Ufie. Z uwagi na ścisły związek
Obwodu Kaliningradzkiego z gospodarką morską konferencja poświęcona została – obok
zwykłej tematyki alternatywnego rozwiązywania sporów handlowych – również arbitrażowi morskiemu. Udział w niej wzięli więc także przedstawiciele Morskiej Komisji Arbitrażowej (Морская Арбитражная Комиссия – MAK), która jest wyspecjalizowanym
sądem arbitrażowym rozstrzygającym spory w zakresie handlu morskiego, usytuowanym
– podobnie jak MKAS – przy Izbie Przemysłowo-Handlowej Federacji Rosyjskiej.
W konferencji uczestniczyło około 100 osób – przedstawiciele instytucji arbitrażowych i mediacyjnych, ośrodków naukowych, prawniczych środowisk zawodowych oraz
izb przemysłowo-handlowych. Uczestnicy przyjechali nie tylko z różnych miast Federacji Rosyjskiej (Moskwy, Petersburga, Rostowa nad Donem i innych), lecz także z państw
graniczących z Obwodem Kaliningradzkim – Litwy i Polski. Na tym spotkaniu reprezentowany był również Konsulat Generalny RP w Kaliningradzie.
Konferencję otworzyli prezes Kaliningradzkiej Izby Przemysłowo-Handlowej Aleksiej Zinowjew oraz pani Marina Ficak – prezes działającego przy niej Sądu Polubownego.
Przywitali oni gości, przedstawili reprezentowane przez siebie instytucje oraz naświetlili
Kwartalnik ADR • Nr 3(19)/2012
129
Cichórz, Mularczyk
znaczenie alternatywnego rozwiązywania sporów w działalności tych instytucji. Następnie uczestników konferencji przywitał Wadim Czubarow – wiceprezes Izby Przemysłowo-Handlowej Federacji Rosyjskiej, członek Prezydium MKAS i Rady ds. Kodyfikacji
i Reformy Ustawodawstwa Cywilnego przy Prezydencie Federacji Rosyjskiej. Wystąpił
on również z ciekawym referatem na temat działalności Izby Przemysłowo-Handlowej
Federacji Rosyjskiej w zakresie alternatywnego rozwiązywania sporów. Uwagę zagranicznych uczestników zwróciła kwestia nazewnictwa, z którą zmaga się praktyka i ustawodawstwo rosyjskie. Określenie „sąd arbitrażowy” (арбитражный суд) odnoszone jest tam
w pierwszej kolejności do państwowych sądów gospodarczych. Nie przeszkadza to jednak
w używaniu pojęć „arbitraż” i „sąd arbitrażowy” równolegle z nazwami „sądownictwo
polubowne” i „sąd polubowny” (арбитражное разбирательство, арбитражный суд)
na oznaczenie alternatywnego wobec sądownictwa państwowego sposobu rozstrzygania
sporów. Sytuacja taka wymaga jednak starannego sformułowania klauzuli arbitrażowej,
aby wynikało z niej jasno, że strony dokonują zapisu na sąd polubowny, nie zaś prorogatio
fori w sprawie gospodarczej. Wiceprezes Czubarow opowiedział również o inicjatywie
ustawodawczej, którą Izba Przemysłowo-Handlowa Federacji Rosyjskiej przedstawiła
– za pośrednictwem mającego inicjatywę ustawodawczą Sądu Arbitrażowego Federacji
Rosyjskiej – pod obrady Zgromadzenia Federalnego. Projekt ten wprowadza obowiązkową
rejestrację wszystkich sądów arbitrażowych w Ministerstwie Sprawiedliwości Federacji Rosyjskiej. Według zaproponowanego rozwiązania w przyszłości spory mogłyby być
rozstrzygane w Rosji w drodze sądownictwa polubownego jedynie przez sądy zarejestrowane w ministerstwie sprawiedliwości, natomiast wyroki pozostałych rosyjskich sądów
polubownych pozbawione zostałyby przymiotu wykonalności. Według słów referenta
zabieg taki jest konieczny ze względu na dużą liczbę sądów polubownych działających
w Federacji Rosyjskiej na granicy prawa.
Bieżące zagadnienia międzynarodowego arbitrażu handlowego oraz arbitrażu morskiego w działalności MKAS i MAK przy Izbie Przemysłowo-Handlowej Federacji Rosyjskiej przedstawił Aleksiej Kostin, stojący obecnie na czele obu tych instytucji. Zaprezentował on również statystyki dotyczące działalności orzeczniczej reprezentowanych przez
siebie instytucji arbitrażowych oraz Sądu Arbitrażowego Federacji Rosyjskiej. Spośród
nich szczególną uwagę uczestników zwróciły dane świadczące o wysokim stopniu dobrowolnej wykonalności wyroków obu głównych rosyjskich instytucji arbitrażowych. Mają
one dość długą tradycję, a w bieżącym roku Międzynarodowy Gospodarczy Sąd Arbitrażowy obchodzi osiemdziesiątą rocznicę swojego istnienia. Rozstrzyga on co roku około
300 sporów. W dalszej części konferencji dyrektor Centrum Arbitrażu i Mediacji przy
Izbie Przemysłowo-Handlowej Federacji Rosyjskiej Konstanty Diewiatkin przybliżył
uczestnikom problemy, z którymi borykają się sądy arbitrażowe w Rosji. Wymienił wśród
nich występujące co jakiś czas próby ingerowania w postępowania arbitrażowe przez organy i instytucje władzy wykonawczej, przede wszystkim przez prokuraturę. Działalność
orzecznicza Morskiej Komisji Arbitrażowej przy Izbie Przemysłowo-Handlowej Federacji
Rosyjskiej przedstawiona została przez jej wiceprzewodniczącego Aleksandra Muranowa,
który omówił praktykę MAK w zakresie rozstrzygania sporów dotyczących ubezpieczeń
morskich oraz przedstawił wiele danych statystycznych dotyczących jej działalności.
130
Kwartalnik ADR • Nr 3(19)/2012
Sprawozdanie z konferencji „Międzynarodowy Arbitraż Handlowy
W kolejnym wystąpieniu Władimir Muchryczin − sędzia Kaliningradzkiego Sądu Obwodowego, przewodniczący Kolegium Kwalifikacyjnego Sędziów Obwodu Kaliningradzkiego − omówił perspektywy zastosowania mediacji w rosyjskich sądach powszechnych.
Natomiast Anna Słoniewskaja, arbiter Sądu Polubownego przy Kaliningradzkiej Izbie
Przemysłowo-Handlowej, omówiła praktykę zaskarżania wyroków sądów polubownych
w państwowych sądach arbitrażowych (gospodarczych) Federacji Rosyjskiej. Jako główną
bolączkę postępowań wywołanych skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego wskazała ona słabe przygotowanie sędziów państwowych, którzy zamiast ograniczyć się do
zbadania istnienia przyczyny uzasadniającej uchylenie wyroku sądu polubownego, próbują często rozstrzygać sprawę co do istoty, przyjmując rolę sądu odwoławczego.
W dalszej części pierwszego dnia konferencji Robert Cichórz, członek Prezydium Sądu
Arbitrażowego Pomorza Zachodniego w Szczecinie, omówił podstawy prawne, zasady
i praktykę funkcjonowania sądownictwa polubownego w Polsce. Przeanalizował z polskiego punktu widzenia również zagadnienia omówione wcześniej w kontekście funkcjonowania arbitrażu w Federacji Rosyjskiej. Z zainteresowaniem uczestników spotkały się
wystąpienia praktyków mediacji – Sergieja Osutina, dyrektora generalnego petersburskiej
Ligi Mediatorów, który przedstawił praktykę rozwiązywania sporów z udziałem mediatorów zrzeszonych w jego organizacji, oraz Julii Szyriajewej, dyrektora Centrum Mediacji
przy Izbie Przemysłowo-Handlowej Obwodu Rostowskiego, która w ciekawy i wyczerpujący sposób opowiedziała o funkcjonowaniu mediacji w Obwodzie Rostowskim, ilustrując swoje wystąpienie licznymi praktycznymi przykładami. Na zakończenie pierwszego
dnia konferencji Jelena Iwanowa, dyrektor służb konsultacji w sytuacjach konfliktowych
i mediacji Petersburskiego Uniwersytetu Państwowego, opowiedziała o formalnym przygotowaniu młodych prawników do wykonywania funkcji mediatora, które oferuje reprezentowana przez nią placówka naukowa.
Po zakończeniu wystąpień odbyło się ich podsumowanie oraz dyskusja, która po zam­
knięciu pierwszego dnia konferencji przeniosła się w kuluary. Konferencję uświetnił uroczysty bankiet oraz wspólne zwiedzanie Swietłogorska.
W drugim dniu konferencji odbył się „okrągły stół” mediatorów, podczas którego
dzielono się doświadczeniem w funkcjonowaniu mediacji w Federacji Rosyjskiej. Funkcjonowanie międzynarodowych mediacji gospodarczych na Litwie przedstawione zostało
przez Šaūrunasa Mačiulisa − znanego litewskiego mediatora i negocjatora mającego bogate doświadczenie w mediacjach gospodarczych, w szczególności z przedsiębiorcami
rosyjskimi.
Uczestnicy obiecali sobie spotkać się w tym samym miejscu za rok. Sąd Polubowny
przy Kaliningradzkiej Izbie Przemysłowo-Handlowej zapewnia bowiem, że tegoroczna
konferencja przerodzi się w imprezę cykliczną, stanowiącą forum wymiany doświadczeń
dla arbitrów i mediatorów z Rosji i innych państw regionu Morza Bałtyckiego.
Kwartalnik ADR • Nr 3(19)/2012
131