z³owiek-maszv - Nowa Krytyka

SPI.5
RZECZY
Od redakcji
..
VII
Przedmowa thlmacza: La Mettrie, jego ¿ycie i dzia³alnoœæ XI
Pogl¹dy filozoficzne La Mettriego.
XIX
[wdowód psychologii i etyki La l\Ilettriego .
. XXV
Wydania ,,(:z³owieka-maszyny" i illnych dzie³ La Mettriego XXX
z³owiek-maszv
Od Wydawcy
Do pana HaUera, profesora medycyny w Getyndze
C.z ê Œæ P i e r w s z a - Najwa¿niejsze doktryny
o dnszy ludzkiej - spirytnalizm i materializm.
filozoficzne
Pogl¹dy spirytualistów.
Odparcie
tvch
pogl¹dó\v
.
(; z ê œæ d r u g a - Zale¿noœæ
duszy od stallów cia³a
Rozwa¿ania ogólne.
Dowód
anatomiczno-porównawczy
. .
Do\l'ód psYl;hogenctyczny .
c: z ê œæ t r z e c i a
Rozwój umys³owy cz³owieka
~
Przejœcieod zwierz¹t do cz³owieka.
Mechanizm wychowania rodzaju ludzkiego.
WyobraŸnia jako g³ówna w³adza duchowa. Jej zakres
i czynnoœci
Warnnki sprzyjaj¹l;e rozwojowi wyobraŸni
. .
WyobraŸnia a inteligencja.
...
WyobraŸnia a lt1\'aga
. .
Z\\ierzê jako istota pod pewnymi wzglêdami wyposa¿onaprzez
naturê lepiej od cz³o'l'ieka .
15
18
18
28
31
35
""
39
41
42
44
4lJ
VI
Spis rzecz:
Prawo naturaln(' jako (:eclla \V³aŒ(1\,.aró\vnie¿ zwierzêtom
NiezniszczalnoϾ
pra\va naturaJnegu .
Istota i (JOChodzenieprawa naturalnt'go .
I)owody za i przeciw istnienil.l )~oga .
(. z ~ ή CZ \V a r t a - ~[echanizm llatu,y ludzkiej
Pierwiastek poruszaj¹cy \V cia³aclJ o¿ywionyclI.
.~prê¿yny\vpra\viaj¹cc w ruch maszynê ludzk¹
Ruch jako w³aœciwoœæ
istotna materii.
Ruch i wra¿liwoœæ.
(; z ê œæ P i ¹ t a - l\nalogia biologiczna miêdzy cz³owiekielJJ
a innymi organizmami ¿y\vymi
,~korowidz nazwisk
'ikoro\vidz pojê': .
48
52
54
57
64
64
68
74
7R
82
93
Q,;
OD
REDAKCJI
Przek³ad Cz³owieka-maszyny, który ukazuje siê jako
trzeci tom Biblioteki Klasyków Filozofii, jest wznowieniem
pierwszego polskiego t³umaczenia tego dzie³a, og³oszonego
przez Stefana Rudniañskiego w r. 1925.1 Reedycja, podejmowana po 27 latach, wymaga³a nowego skonfrontowania
przek³adu z orygina³em oraz odœwie¿eniago niejako pod
wzglêdem terminologii i stylu pisarskiego.
C;;z³owiekiemnajbardziej powo³anym do przygotowania
nowej polskiej edycji Cz³owieka-maszynyby³ sam t³umacz.
Niestety Stefan Rudniañski nie ¿yje. Przedwczesnaœmieræ
zabra³a w r. 1941 wybitnego filozofa i pedagoga, stosuj¹cegow swych badaniach dialektyczn¹ metodê marksistowsk¹,
znawcê materializmu francuskiego, któremu poœwiêci³szereg
prac i studiów 2 i którego pionierskie i jak¿e charaktery1 Julien Offray de la Meltrie, Cz³owiek-maszyna, prze³o¿y³ Stefan
Rudniañski, Warszawa 1925. nak³adem ksiêgarni F. Hoesicka (Biblioteka Filozoficzna wydawana przez Warsza,v~ki Instytut Filozoficzny,
seria I: Klasycy), s. LXIV + 132 in 16°.
: Oto najwa¿niejsze z nich:
Die unbekannte deutsche Obersetzung des "Art de joui-r" de la Mettries.
Das Literarische Echo. Berlin 1910.
Stanowisko materializmu francuskiego w dziejach filozofii, "Przegl¹d;
Filozoficmy", 1917. zesz. 2-4.
Nowe Ÿród³a do biografii de la Mettriego, "Przegl¹d Filozoficzny", 1918,
zesz. 3-4.
Wp³yw rewolucji francuskiej na terminolQgi~ filozoficzn¹, referat wyg³oszony w Instytucie Filozoficznym w Warszawie w r. 1920.
Niewyzyskane Ÿród³a do dziejów myœli spo³..czno.pedagogicznejwe Francji, ;.Przegl¹d Humanist,'czny". 1922.
Jd Redakc
stycznedzie³o - ksia¿ke
o
o
-I
La Mettriego
-
przyswoi³litera-
turze polskiej.
Pracê nad przygotowaniem nowego polskiego wydania
Cz³owieka-maszynywykona³ zespó³ wy³oniony przez Komitet Redakcyjny Biblioteki Klasyków Filozofii 1. Zmiany
"'prowadzone przez redakcjê do nowego wydania s¹ przede
wszystkim natury stylistycznej. Terminologiê zmieniono tam,
gdzie tennin polski przyjêty przez Rudniañskiego wyszed³
z u¿ycia lub zmieni³ znaczenie (tak np. usuniêto termin
"jestestwo"
kontekstu
-
-
franc. etre - zastêpuj¹c go - w zale¿noœciod
przez terminy "istota", "stworzenie" i in.) lub
w wypadkach, w których zbyt rygorystyczna dba³oœæ
t³umacza, ¿eby jeden termin orygina³u oddawaæzawszeprzez ten
sam termin polski, prowadzi³a do sformu³owañ dla czytelnika nie doœæ
jasnych. Nieliczne usterki w merytorycznym
czy lilologicznym rozumieniu tekstu poprawiono.
W tekœcieCz³owieka-maszynyzachowano wprowad:zony
~VP³)'w stosunkóul spo³ecznyc,~ na rozwój francuskiego jêz)'ka filozoficzriego, "Przegl¹d Filozoficzny", 1922, zesz. l.
Die erkenntnistheoretiscllen
Grundlagen
Archiv fiir Geschichte der Philosophie,
Geni'Llny agitator filozofii
des franzi;sichen
Berlin 1923.
Materialismu5.
!Vojuj¹cej (Voltaire). Wiadomoœci Literackie
109R nr 2.rJ.
Ksiêgarni.
'V'-'
,-~
1 Uzupe³nienia
i nowy uk³ad wstêpu Rudniañskiego
opracowa³a
Janina Wojnar.
Kontrolê
merytoryczn¹
przek³adu
z uwagi na jego
wiernoϾ wobec
wadzi³a Halula
H. powiadowska
orygina³u
oraz unowoczeœnienie terminologii
przepropowiadowska,
adiustacjê filo.1ogiczn¹ i stylistyczn¹
i Wiera
dvs³aw Tatarkiewicz.
Bieñkowska;
tekst poprawiony
przejrza³
W³a-
RedakcJi
IX
przez Rudniañskiego podzia³ na czêœcii rozdzia³y (wraz
z nadanymi im przez t³umacza tytu³ami), który istotnie
u³atwia lekturê; nie utrzymano natomiast dalszegopodzia³u,
mianowicie rozbicia rozdzia³ów na paragrafy, uznaj¹c go za
zbyt drobiazgowy i niepotrzebny. Przypisy, którymi Rudniañski opatrzy³ tekst, zachowano z drobnymi zmianami,
umieszczaj¹c je pod tekstem (a nie po tekœcie,jak w wyd.
z r. 1925). Pe,vn¹ iloœæobjaœnieñ dodano, zaznaczaj¹c, ¿e
pochodz¹ one od redakcji.
W nowej edycji Cz³owieka-maszynyzamieszczonorównie¿ przedmowê t³urllacza, któr¹ poprzedzonejest I wydanie.
Obszerna ta przedmowa jest jedn¹ z niewielu polskich prac
z okresu miêdzywojennego, stanowi¹cych próbê marksistowskiej oceny dorobku przesz³oœciw dziedzinie materialistycznej myœli filozoficznej. Dobra znajomoœæpogl¹dów
La Mettriego, ich tradycji i ich dziejów w burzliwych
latach poprzedzaj¹cych Rewolucjê Francusk¹ oraz ¿ywa
i pl'Zystêpnaforma v;yk³adu stanowi¹ niew¹tpliwe wartoœci
tego studium, które sk³oni³y redakcjê do wznowienia go
jako przedmowy do nowego wydania Cz³owieka-maszyny.
Drukuj¹c powtórnie pisany przed 27 laty wstêp Rudniañskiego wprowadzono doñ pewne zmiany. Zgodnie ze wskazówk¹ samego autora, który w przypisie przed rozdz. II
wstêpu ("O rodowodzie psychologii i etyki de la Mettriego",
str. XXVI wyd. z r. 1925) odsy³a czytelnika do swej pracy
pt. Stanowisko materializmu francuskiego w dziejach filozofii 1, daj¹cej "ocenê krytyczn¹ materializmu francuskiego
ze szczególnymuwzglêdnieniem kosmologii i teorii poznania
de la Mettriego", fragmenty wymienionej pracy w³¹czono
do Przedmowy t³umacza jako nowy rozdzia³ II, zatytu³owany "Pogl¹dy filozoficzne La Mettriego" 2. Rozdzia³ ten
1 Zamieszczonej w "Przegl¹dzie Filozoficznym" z r, 1917,zesz,2, 3 i 4,
2 W³¹czono czêœæ
rozdzia³ów II i III rozprawy. \V których Rudniañski
oma\via pogl¹dy La Mettriêgo i rolê materializmu francuskiego, pominiêto zaœpozosta³e czêœci,aby Przedmowy i tak ju¿ obszernej nadmiernie nie rozszerzaæ,zw³aszcza¿e mowa w nich o zagadnieniach nie zwi¹7"nvrh
hp7nn4rpr1nin 7 r"
Mpttri"m.
x
Od Redakc
nie stanowi jednak wyczerpuj¹cego wyk³adu pogl¹dów filozoficznych La Mettriego ani nie da.le pe³nej oceny osi¹gniêæ
materializmu XVIII w. i jego znaczenia w rozwoju filozofii.
W samym tekœciePrzedmowy redakcja poczyni³a niewielkie skróty (opuszczonezosta³y niektóre dygresje autora
na tematy luŸniej zwi¹zane z dzie³em La Mettriego; w odnoœnych miejscach wprowadzono te¿ drobne zmiany stylistyczne).
Nie zosta³ przedrukow,any dawny rozdzia³ IV Przedmowy
(,,0 przek³adzie Cz³owiel{a-maszyny"),który sta³ siê nieaktualny po poprawkach i zmianach wprowadzonych do nowej
edycji przek³adu. Z tych samych powodów nie przedrukowano "S³owniczka mian" (2-stronicowego s³owniczka terminologicznego). Pominiêto równie¿ dodan¹ przez Rudniañskiego bibliogmfiê, poniewa¿ wszystkie wa¿niejsze pozycje,
które w niej wystêpuj¹, zosta³y ju¿ raz wymienione w przypisach do Przedmowy. Skorowidz nazwisk i pojêæzosta³ opracowany na nowo.
Przek³ad Cz³owieka-maszyny,który ukazuje siê obecnie
w nowej edycji, jest jedynym dot¹d przek³adem La Mettriego
na jêzyk polski.
\\'"r""W3. ". sierpniu1952.