Filmy z kolekcji dydaktycznej Katedry Archeologii Uniwersytetu w

Filmy z kolekcji dydaktycznej Katedry Archeologii Uniwersytetu w

Wojciech Wróblewski
Filmy z kolekcji dydaktycznej
Katedry Archeologii
Uniwersytetu w Breslau (Wrocław)
w zbiorach archiwalnych Instytutu
Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
W Pracowni Dokumentacji i Zbiorów Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego (PDiZ IA UW)1 znajduje się kilkanaście niemieckich filmów archiwalnych,
będących niegdyś częścią kolekcji dydaktycznej Katedry Archeologii Uniwersytetu
w d. Breslau (Wrocław). Niniejszy komunikat ma na celu skrótowe przedstawienie
dziejów i charakterystyki tego zbioru i nie rości sobie pretensji do całościowej analizy
omawianych filmów.
Po zakończeniu II wojny światowej jednym z priorytetów nowych władz polskich była kwestia zabezpieczania szeroko pojętych dóbr kultury na terenie tzw. Ziem
Odzyskanych. W ówczesnej, bardzo niepewnej sytuacji politycznej, starano się uchronić przed dalszym zniszczeniem i degradacją szereg zbiorów muzealnych i uniwersyteckich. W ramach tzw. reparacji wojennych pakowano w zrujnowanych budynkach
na Dolnym Śląsku czy Pomorzu Zachodnim książki, obrazy, archiwalia i wywożono
je do placówek w Krakowie, Poznaniu czy Warszawie. Podobnie stało się ze szczątkowymi zbiorami wybitnego niemieckiego archeologa, prof. Martina Jahna, który
piastował przed wojną stanowisko kierownika Katedry Archeologii Uniwersytetu
we ­Wrocławiu.
Jesienią 1945 r. pojawił się we Wrocławiu prof. Włodzimierz Antoniewicz, który
zabezpieczył część prywatnych zbiorów M. Jahna. Większość książek z przedwojennej placówki archeologicznej została we Wrocławiu, natomiast prywatne archiwum
niemieckiego uczonego (w tym interesujące nas tu filmy) – za zgodą i na polecenie
ówczesnych władz państwowych – zostały przewiezione do Warszawy. Trafiły wtedy
do zasobów odtwarzanej po koszmarnych zniszczeniach wojennych, a kierowanej przez
W. Antoniewicza Katedry Archeologii Pradziejowej i Wczesnośredniowiecznej Uniwersytetu Warszawskiego (obecnie Instytut Archeologii UW). Po latach prywatne ar1
Decyzję o utworzeniu Pracowni podjął w kwietniu 2006 r. poprzedni Dyrektor IA UW, prof. Kazimierz Lewartowski.
Pruthenia, 2012, t. VII, s. 213–217
214
Wojciech Wróblewski
chiwum M. Jahna znalazło swoje miejsce w Zakładzie Archeologii Europy Starożytnej
IA UW, a interesujące nas tu filmy trafiły do kierowanej przeze mnie PDiZ IA UW.
Filmy zostały nakręcone przez Niemiecką Wytwórnię Filmów Dokumentalnych
w okresie międzywojennym, najprawdopodobniej na potrzeby niemieckiego programu edukacyjnego dla szkół średnich i wyższych uczelni. Są filmami dokumentalnymi, czarno­‍‑białymi, nakręconymi na wąskiej taśmie 8­‍‑mm. Powstały najpewniej pod
koniec lat 20. i na początku lat 30. ubiegłego stulecia. Część z nich to filmy nieme
(świadczą o tym odpowiednie napisy), część ma już zapewne ścieżkę dźwiękową – wyjaśnienie tej zagadki za chwilę.
Nie wiadomo, czy filmy te stanowiły całość przedwojennej, archeologicznej kolekcji dydaktycznej we Wrocławiu, czy są tylko jej częścią, zabezpieczoną przez M. Jahna wiosną 1945 r. w jego prywatnym mieszkaniu. Nie wiemy też, w jakim stopniu i jak
często były wykorzystywane po wojnie w Warszawie. Podobno były prezentowane na
niektórych zajęciach jeszcze w pierwszej połowie lat 70. Później, na wiele lat, popadły
w zapomnienie.
Trzeba pamiętać o tym, że warszawska, pradziejowa archeologia uniwersytecka
okresu powojennego kilkakrotnie zmieniała swoje siedziby. Najpierw było to kilka
pokoików w Pałacu Staszica przy Krakowskim Przedmieściu (obecnie siedziba Polskiej Akademii Nauk), potem osobny lokal przy ul. Widok 10. Na początku lat 90.
Instytut Archeologii UW przeniósł się do pawilonów przy ul. Żwirki i Wigury 97/99,
by od 2005 r. znaleźć swą ostateczną przystań w budynku Szkoły Głównej, w centralnym kampusie uniwersyteckim (ul. Krakowskie Przedmieście 26/28). Wędrowali ludzie, wędrowały książki z biblioteki, zabytki z kolekcji dydaktycznych, no i archiwalia
– w tym także nasze filmy. Wędrowały też magazyny ze zbiorami wykopaliskowymi.
Aż dziw, że nieuchronnych przy każdej przeprowadzce strat było tak mało...
Nieformalną jeszcze wtedy opiekę nad zbiorami archiwalnymi IA UW rozpocząłem w połowie lat 90. Piwniczny lokal, w którym się wtedy znajdowały został poważnie uszkodzony przez potężną, letnią burzę. Jako, że brałem wtedy udział w ratowaniu
tych zbiorów, poprosiłem ówczesnego dyrektora IA UW, śp. prof. Tomasza Mikockiego o nowe miejsce dla archiwum. Dzięki jego błyskawicznej decyzji znalazł się pokój,
suchy i bezpieczny, ale niewiarygodnie ciasny. Trwającą kilka lat pomoc w suszeniu, porządkowaniu i ponownym inwentaryzowaniu tych zbiorów zawdzięczam ówczesnym
studentom IA UW (obecnie już dyplomowanym absolwentom) – przede wszystkim
Aleksandrze Kalinowskiej i Robertowi Weredzie.
To właśnie A. Kalinowska ponownie „odgrzebała z ruin” tych kilkanaście okrągłych, metalowych pudełek z filmami z Breslau. I pierwszy problem: wiemy, co to za
filmy, ale jak sprawdzić, co na nich jest? Po trwających ponad rok poszukiwaniach
A. Kalinowska znalazła możliwość (odpowiedni projektor na wąską taśmę filmową!)
zobaczenia tych filmów. Znalazła zabytkowy projektor, ale niestety bez głośników.
Wiemy, że część z tych filmów to zapis z epoki kina niemego (napisy), ale część z nich
ma z boku charakterystyczne paski magnetyczne, co oznacza, że są ewidentnie udźwiękowione, mają ścieżkę lektorską. Ten dźwięk jest dla nas w dalszym ciągu zagadką.
Filmy z kolekcji dydaktycznej Katedry Archeologii Uniwersytetu w Breslau...
215
Kolejnym krokiem „odzyskiwania” interesujących nas filmów, była ich rejestracja. Najpierw A. Kalinowska w 2001 r. nagrała na kasecie video (system VHS)
z ekranu wszystkie filmy, a następnie rok później p. mgr Janusz Janowski (kierownik
Pracowni Komputerowej IA UW) dokonał remasteryzacji tego zapisu i nagrał całość
na płytę DVD. Jest to w tej chwili podstawowa forma (ułomna – bo bez dźwięku!)
dostępu do tych filmów. Same klisze są w nienajlepszym stanie technicznym. Emisja
każdej z nich to obecnie od 10 do 15 minut. Jako, że w większości wypadków filmy nie
mają zachowanych tzw. „rozbiegówek” i „dobiegówek”, nie znamy nazwisk ich twórców, ani dat powstania. Filmy te wymagają konserwacji i profesjonalnego zapisu cyfrowego. Kilkakrotnie już na drodze ich pełnej restytucji stawała mizeria finansowa polskiej sfery budżetowej. Ostatnia próba (2011 r. – projekt grantu na pełne opracowanie
i konserwację archiwum M. Jahna, złożony do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa
Narodowego RP) spaliła na panewce: pośredni, zawoalowany argument opiniodawców był taki, że Polski nie stać obecnie na finansowanie... niemieckiego dziedzictwa
kulturowego. Szkoda, bo odnowieniem tych archiwalnych „perełek” bardzo jest zainteresowana pracownia konserwacji filmów Biblioteki Narodowej w Warszawie. Ale nie
zrobi tego za darmo.
Pora teraz na pobieżną prezentację filmów z warszawskiej/wrocławskiej
­kolekcji.
1.
Badania ratownicze – instruktażowy film, jak należy postępować z nowo
odkrytym stanowiskiem archeologicznym: od momentu przypadkowego
znalezienia w czasie orki łużyckiego grobu popielnicowego, zgłoszenia przez
odkrywcę do lokalnego urzędu konserwatorskiego, po chwilę przybycia ekipy archeologów zabezpieczających znalezisko.
2.
Budowa drewnianego poidła dla krów – film nakręcony najprawdopodobniej na terenie austriackiej Karyntii. Dwóch cieśli wykonuje z drewnianego
pnia poidło dla bydła. Fascynujący pokaz umiejętności rzemieślniczych:
od wstępnej obróbki pnia po ustawienie gotowego poidła. Stroje, narzędzia
ciesielskie, a w tle majestatyczne, wschodnie Alpy.
3.
Gremplowanie i czesanie wełny, cz. I.
4.
Gremplowanie i czesanie wełny, cz. II – rejestracja przemysłowej obróbki
przędzy owczej we włókienniczej fabryce z początku XX w.
5.
Grenlandia – wyprawa Wegnera, cz. I.
6.
Grenlandia – wyprawa Wegnera, cz. II.
7.
Grenlandia – wyprawa Wegnera, cz. III – filmowa impresja o słynnej niemieckiej wyprawie naukowej z lat 20. ubiegłego stulecia.
8.
Islandia – filmowa impresja o słynnej niemieckiej wyprawie naukowej
z lat 20. ubiegłego stulecia.
9.
Plecionkarstwo/wikliniarstwo – film instruktażowy o plecionkarstwie. Od
momentu przycinania, czyszczenia i moczenia w wodzie łoziny, poprzez sam
proces wyplatania rozmaitych koszyków i foteli, po dostarczanie wykonanych produktów na lokalny targ.
216
Wojciech Wróblewski
Kurna chata z Dolnej Saksonii – jeden z najbardziej fascynujących filmów
zbioru. Dolna Saksonia, lata 20. XX wieku. Kurna chata – dymniki w ścianach szczytowych – z otwartym paleniskiem w środku. Rozpalanie ognia,
sprzęty kuchenne, przygotowywanie potraw (archaiczny grill i opiekacz
do grzanek!), zabezpieczanie paleniska na noc. Rewelacja!
11. Przędzenie lnu – moczenie i rozczesywanie lnu. Przędzenie lnianej nitki,
kołowrotek i motowidła. Wykonywanie kłębków i motków lnianej przędzy.
Transport włóczki na targ. Prawdopodobnie także Dolna Saksonia. I nakrycia głowy występujących tu pań…
12. Puszta węgierska – chyba najbardziej malowniczy film z tego zbioru. Stada
koni, widłorogich owiec i kóz, długorogiego bydła i trzody chlewnej (świnie
wełniste!). A w tle węgierscy pasterze w tradycyjnych strojach, puszta, poidła
dla zwierząt i mały pusztański owczarek. Potem targ z obowiązkowym litkupem. Można ten film oglądać bez końca.
13. Tkanie samodziału, cz. I.
14. Tkanie samodziału, cz. II – poziomy warsztat tkacki i doświadczony tkacz.
Widz ma okazję prześledzenia sposobu zamiany motków na kłębki wełny,
przewijanie jasnych i ciemnych nici na motowidłach, a następnie nawijanie
przędzy osnowy na nawój przedni i tylny. Część filmu to prezentacja w zwolnionym tempie, pokazująca przeplatanie przy pomocy łódeczki (czółenka)
tkackiej nitki wątku pomiędzy ziewami (fachami): parzystym i nieparzystym.
15. Turniej średniowieczny – rekonstrukcja przebiegu średniowiecznego turnieju rycerskiego. Średniowieczne krużganki, rycerskie zbroje, konie w kropierzach, kopie, miecze, tarcze. Tylko typowo aryjscy blond­‍‑wojownicy, w charakterystycznych fryzurach z końca lat 20. XX wieku, nie za bardzo pasują
do potocznych wyobrażeń o wiekach średnich…
16. Wykonywanie mapy i modelu – na podstawie planu warstwicowego stanowiska archeologicznego powstaje jego trójwymiarowa makieta. Na specjalnie
przygotowaną podstawę przenoszone są kolejne odwzorowania warstwic –
od najniższej do najwyższej. Kolejne warstwy były wykonywane ze specjalnej
plasteliny (modeliny). Gotowy model ukazuje widzowi rzeczywiste ukształtowanie terenu.
17. Wyprawianie skór – instruktażowy film o technikach garbarskich. Wstępne
zmiękczanie skór, techniki usuwania tłuszczu, ługowanie popiołem, kąpiele
(najprawdopodobniej dębienie). Suszenie i przygotowywanie skór do ekspedycji w warsztatach szewskich, rymarskich itp.
18. Garncarstwo (puste pudełko!, bez filmu) – po filmie zostało tylko puste opakowanie. Nie wiadomo kiedy i w jakich okolicznościach film zaginął.
Od roku akademickiego 2006/2007 wykorzystuję cyfrowe zapisy części tych
filmów (o ciosaniu poidła dla bydła, kurnej chacie z Dolnej Saksonii, węgierskich
10.
Filmy z kolekcji dydaktycznej Katedry Archeologii Uniwersytetu w Breslau...
217
pasterzach, garbarstwie, przędzeniu lnu i tkaniu wełnianego samodziału oraz o plecionkarstwie) na wykładach z etnografii dla archeologów. Są znakomitym uzupełnieniem wiedzy z klasycznych książek etnograficznych (m.in.: Kazimierza Moszyńskiego,
Czesława Pietkiewicza, Józefa Obrębskiego) i przygotowywanej do druku monografii
Mariana Pokropka.
Filmy z kolekcji PDiZ IA UW nadal czekają na profesjonalną konserwację i digitalizację. Część z nich na pewno wtedy „przemówi”. Czekają też na pełną identyfikację
– ustalenie autorstwa, daty produkcji poszczególnych dokumentów itp. Cennym niewątpliwie krokiem w tej niezbędnej kwerendzie będzie kontakt z archiwum Niemieckiej Filmoteki Narodowej w Norymberdze (sugestia nieodżałowanego prof. Wilfrieda
Menghina z Berlina). Ale bez odpowiednich środków finansowych zarówno konserwacja tych filmów, jak i ich opracowanie są w dalszym ciągu poważną przeszkodą na
drodze ich pełnej restytucji i upublicznienia.
PRUTHENIA
Tom VII
Olsztyn 2012
Pruthenia
Tom VII
Pismo poświęcone
Prusom i ludom bałtyjskim
Rada Naukowa:
Wiesław Długokęcki, Kazimierz Grążawski,
Sławomir Jóźwiak, Jacek Kowalewski, Wojciech Nowakowski,
Norbert Ostrowski, Leszek P. Słupecki
Redagują:
Grzegorz Białuński (redaktor), Mirosław J. Hoffmann,
Jerzy M. Łapo, Marek M. Pacholec, Bogdan Radzicki (zastępca redaktora),
Ryszard Sajkowski, Joachim Stephan, Seweryn Szczepański (sekretarz)
Tłumaczenia streszczeń i spisu treści:
Joachim Stephan (j. niemiecki), Seweryn Szczepański (j. angielski)
Opracowanie graficzne, skład i projekt okładki:
Marek M. Pacholec
Czasopismo Pruthenia ukazuje się równolegle
w wersji drukowanej oraz elektronicznej.
Wersja elektroniczna Rocznika dostępna jest pod adresem:
http://pismo.pruthenia.pl
Wydanie drukowane jest wersją pierwotną czasopisma.
Edycja wspólna
Towarzystwa Naukowego Pruthenia
oraz
Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
ISSN: 1897-0915
Olsztyn 2012
Pruthenia
Band VII
Zeitschrift für Geschichte und Kultur
der Pruβen und der baltischen Völker
Wissenschaftlicher Beirat:
Wiesław Długokęcki, Kazimierz Grążawski,
Sławomir Jóźwiak, Jacek Kowalewski, Wojciech Nowakowski,
Norbert Ostrowski, Leszek P. Słupecki
Redigiert von:
Grzegorz Białuński (Redakteur), Mirosław J. Hoffmann,
Jerzy M. Łapo, Marek M. Pacholec, Bogdan Radzicki (stellvertretender Redakteur),
Ryszard Sajkowski, Joachim Stephan, Seweryn Szczepański (Sekretär)
Übersetzung der Zusammenfassungen und des Inhaltsverzeichnisses:
Deutsch – Joachim Stephan, von Englisch – Seweryn Szczepański,
Vorbereitung zum Druck und Umschlagentwurf:
Marek M. Pacholec
Die Zeitschrift Pruthenia erscheint parallel
in gedruckter und elektronischer Fassung.
Die elektronische Version der Jahresschrift ist zugänglich unter der Adresse:
http://pismo.pruthenia.pl
Die gedruckte Fassung gilt als Erstausgabe der Zeitschrift
Wissenschaftlicher Verein Pruthenia
und
Wojciech-Kętrzyński-Forschungszentrum in Olsztyn
ISSN: 1897-0915
Olsztyn 2012
Pruthenia
Volume VII
Journal of the history of Prussians
and the Baltic Nations
Advisory Board:
Wiesław Długokęcki, Kazimierz Grążawski,
Sławomir Jóźwiak, Jacek Kowalewski, Wojciech Nowakowski,
Norbert Ostrowski, Leszek P. Słupecki
Editorial Board:
Grzegorz Białuński (editor in chief ), Mirosław J. Hoffmann,
Jerzy M. Łapo, Marek M. Pacholec, Bogdan Radzicki (deputy editor),
Ryszard Sajkowski, Joachim Stephan, Seweryn Szczepański (secretary)
Translations:
Joachim Stephan (German), Seweryn Szczepański (English)
Pruthenia yearbook is published on paper,
and as a PDF in on-line version.
Digital version of the yearbook is available on Pruthenia webside
http://pismo.pruthenia.pl
Printed edition is a primary version of the journal.
Scientific Association Pruthenia
&
The Wojciech Kętrzyński Research Center in Olsztyn
ISSN: 1897-0915
Olsztyn 2012
304
Pruthenia, 2012, t. VII,
Spis treści
Inhaltsverzeichnis
Contents
Contents
I. Studies and articles
Andrzej Janowski, Baltic chapes in the findings from Poland
Sławomir Wadyl, Remarks on the sacred space of North-West Slavs and Prussia
Paweł Szczepanik, in the Early Middle Ages
7
37
II. Materials and resources
Piotr Iwanicki, Cemetery in Lisy county Gołdap under the archival records
and nowadays archaeological field surveys
69
Marek F. Jagodziński, Amulet from Truso.
Contribution to the beliefs of the Scandinavian people
85
Vladymir I. Kulakov, Korallenberge: stratigraphy and chronology of the settlement
95
Sławomir Wadyl, The stronghold in Ornowo-Lesiak under the recent results
of archaeological field surveys
117
Marcin Engel, Not only archaeology. Interdisciplinary research of the
Cezary Sobczak, multicultural settlement-assemblage in Szurpiły – Suwałki Region
137
Robert Klimek, Where was located castle Wissenburg (Wallewona) and castle
Weistotepila? Review of the strongholds under the Guber river
in the context of the sample of location
159
Norbert Goßler, Late Middle-Ages complex (Rampart and cemetery) in
Christoph Jahn, Unterplehnen, Kr. Rastenburg (Równina Dolna, county Kętrzyn)
in archival records of the former Prussia-Sammlung (Königsberg/
Ostpreußen)
191
Wojciech Wróblewski, Films from the didactical collection of the Departament of
Archaeology at the University in Breslau (Wrocław) currently
in Institute of Archaeology – University of Warsaw
213
Contents
Inhaltsverzeichnis
Spis treści
Pruthenia, 2012, t. VII
305
III. Polemics and discussions
Ewelina About roads, traces, stone figures (so-called ‘baby’), Prussians
Siemianowska, and the methods ­– on the margins of discussion between Mateusz
Bogucki and Robert Klimek
221
Elżbieta About the location of the
Kowalczyk-Heyman, Teutonic Order procuratoria in Przewłoki
233
Alicja Dobrosielska, Pagan Prussia – on the way to statehood
247
Wiesław Długokęcki, Notes about structures of the authority among the Prussians
in Early Medieval Times
257
Bogdan Radzicki, Institutions of authority... and Social Theory. Contribution
to the social-history of the Prussians
267
IV. Reviews
Michał Auch, Mateusz Bogucki, Maciej Trzeciecki, Osadnictwo
wczesnośredniowieczne na stanowisku Janów Pomorski 1,
w: Janów Pomorski, stan. 1. Wyniki ratowniczych badań
archeologicznych w latach 2007–2008, t. I:2. Od późnego
okresu wędrówek ludów do nowożytności, (red.) M. Bogucki,
B. Jurkiewicz, Studia nad Truso, t. I:2 (Sławomir Wadyl)
285
V. Academic chronicle
Bogdan Radzicki, Report on activities Pruthenia Society for the year 2011
Mirosław Hoffmann, International symposium Das neue und das neuste in polnischen
archäologischen Untersuchungen der altpreussischen Gebiete
295
301
306
Pruthenia, 2012, t. VII,
Spis treści
Inhaltsverzeichnis
Contents
Inhaltsverzeichnis
I. Studien und Artikel
Andrzej Janowski, Schwert Ortbänder baltischer Herkunft in Funden aus Polen
7
Sławomir Wadyl, Bemerkungen zum sakralen Raum bei den Nordwestslawen
Paweł Szczepanik, und den Prußen im Frühmittelalter
37
II. Materialen und Quellen
Piotr Iwanicki, Der Friedhof in Lisy, Kreis Gołdap, im Licht der archivalischen
Quellen und der aktuellen Ausgrabungen
69
Marek F. Jagodziński, Ein Amulett aus Truso. Ein Beitrag zu den Forschungen
zu den Glaubensvorstellungen der skandinavischen Völker
85
Vladymir I. Kulakov, Korallenberge: Stratigraphie und Chronologie der Siedlung
95
Sławomir Wadyl, Der Burgwall in Ornowo-Lesiak im Licht der Ergebnisse
der letzten archäologischen Forschungen
117
Marcin Engel, Nicht nur Archäologie. Interdisziplinäre Forschungen zum
Cezary Sobczak, multikulturellen Siedlungskomplex von Szurpiły in der Suwalker Region
137
Robert Klimek, Wo lagen die Burgen Wiesenburg (Wallewona) und Weistotepila?
Überprüfung der Burgwälle an der Guber im Kontext eines
Lokalisierungsversuchs
159
Norbert Goßler, Der spätmittelalterliche Komplex (Burg und Gräberfeld)
Christoph Jahn, von Unterplehnen, Kr. Rastenburg (Równina Dolna,
pow. kętrzyński) im Berliner Bestand der Prussia-Sammlung
(ehemals Königsberg/Ostpreußen)
191
Wojciech Wróblewski, Filme aus der didaktischen Sammlung des Instituts für Archäologie
der Universität Breslau (Wrocław) in den archivalischen
Sammlungen des Instituts für Archäologie der Universität Warschau
213
Contents
Inhaltsverzeichnis
Spis treści
Pruthenia, 2012, t. VII
307
III. Polemiken und Diskussionen
Ewelina Über Straßen, Wege, prußische Baben und Methode oder
Siemianowska, am Rande der Polemik zwischen Mateusz Bogucki und Robert Klimek
221
Elżbieta Zur Lokalisierung der Deutschordenspflege in Przewłoki
Kowalczyk-Heyman, (Diskussionsbeitrag)
233
Alicja Dobrosielska, Die heidnischen Prußen – auf dem Weg zur Staatlichkeit
247
Wiesław Długokęcki, Bemerkungen über die Herrschaftsstrukturen
bei den Prußen im frühen Mittelalter
Bogdan Radzicki, Herrschaftsinstitutionen… und Gesellschaftstheorie. Ein Beitrag
zur Gesellschaftsgeschichte der Prußen
257
267
IV. Rezensionen und Besprechungen
Michał Auch, Mateusz Bogucki, Maciej Trzeciecki,
Die frühmittelalterliche Besiedlung des Grabungsplatzes Hansdorf
(Janów Pomorski) 1, in: Janów Pomorski, Grabungsplatz. 1.
Ergebnisse der Rettungsgrabungen der Jahre 2007–2008,
Bd. I:2. Von der späten Völkerwanderungszeit bis zur Neuzeit,
(Red.) M. Bogucki, B. Jurkiewicz, Studien zu Truso (Studia nad
Truso), Bd. I:2 (Sławomir Wadyl)
285
V. Wissenschaftliche Chronik
Bogdan Radzicki, Tätigkeitsbericht der Gesellschaft Pruthenia für das Jahr 2011
Mirosław Hoffmann, Internationales Symposium: Das neue und das neuste
in polnischen archäologischen Untersuchungen
der altpreussischen Gebiete
295
301
308
Pruthenia, 2012, t. VII,
Spis treści
Inhaltsverzeichnis
Contents
Spis treści
I. Studia i artykuły
Andrzej Janowski, Trzewiki pochew mieczy pochodzenia bałtyjskiego w znaleziskach
z ziem polskich
Sławomir Wadyl, Uwagi o przestrzeni sakralnej północnoPaweł Szczepanik, zachodniej słowiańszczyzny i Prus we wczesnym średniowieczu
7
37
II. Materiały i źródła
Piotr Iwanicki, Cmentarzysko w Lisach pow. gołdapski w świetle źródeł
archiwalnych i współczesnych badań archeologicznych
69
Marek F. Jagodziński, Amulet z Truso. Przyczynek do badań nad wierzeniami ludów
skandynawskich
85
Vladymir I. Kulakov, Korallenberge: stratigraphy and chronology of the settlement
95
Sławomir Wadyl, Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań
archeologicznych
117
Marcin Engel, Nie tylko archeologia. Interdyscyplinarne badania
Cezary Sobczak, wielokulturowego zespołu osadniczego w Szurpiłach na Suwalszczyźnie
137
Robert Klimek, Gdzie położone były zamki Wiesenburg (Wallewona)
i Weistotepila? Przegląd grodzisk nad Gubrem w kontekście próby
ustalenia ich lokalizacji
159
Norbert Goßler, Der spätmittelalterliche Komplex (Burg und Gräberfeld)
Christoph Jahn, von Unterplehnen, Kr. Rastenburg (Równina Dolna,
pow. Kętrzyński) im Berliner Bestand der Prussia-Sammlung
(ehemals Königsberg/Ostpreußen)
191
Wojciech Wróblewski, Filmy z kolekcji dydaktycznej Katedry Archeologii Uniwersytetu
w Breslau (Wrocław) w zbiorach archiwalnych Instytutu
Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
213
Contents
Inhaltsverzeichnis
Spis treści
Pruthenia, 2012, t. VII
309
III. Polemiki i dyskusje
Ewelina O drogach, szlakach, babach, Prusach i metodzie czyli
Siemianowska, na „marginesie” polemiki między Mateuszem Boguckim
a Robertem Klimkiem
221
Elżbieta W sprawie lokalizacji prokuratorii krzyżackiej w Przewłokach
Kowalczyk-Heyman, (głos w dyskusji)
233
Alicja Dobrosielska, Prusy pogańskie – w drodze ku państwowości
247
Wiesław Długokęcki, Uwagi o strukturach władzy u Prusów we wczesnym średniowieczu
Bogdan Radzicki, Instytucje władzy... a teoria społeczna. Przyczynek do historii
społecznej Prusów
257
267
IV. Artykuły recenzyjne i omówienia
Michał Auch, Mateusz Bogucki, Maciej Trzeciecki, Osadnictwo
wczesnośredniowieczne na stanowisku Janów Pomorski 1,
[w:] Janów Pomorski, stan. 1. Wyniki ratowniczych badań
archeologicznych w latach 2007–2008, t. I:2. Od późnego
okresu wędrówek ludów do nowożytności, (red.) M. Bogucki,
B. Jurkiewicz, Studia nad Truso, t. I:2 (Sławomir Wadyl)
285
V. Kronika
Bogdan Radzicki, Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Naukowego Pruthenia
za rok 2011
295
Mirosław Hoffmann, Sprawozdanie z międzynarodowego sympozjum Das neue
und das neuste in polnischen archäologischen Untersuchungen
der altpreussischen Gebiete
301