Kształcenie zawodowe i ustawiczne

Kształcenie zawodowe
i ustawiczne
Elżbieta Miodek
Wydział Rozwoju Edukacji
Kuratorium Oświaty we
Wrocławiu
Szczawno-Zdrój, 15 września 2016 r.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
W roku szkolnym 2012/2013 wprowadzona została reforma kształcenia
zawodowego i ustawicznego.
Głównym celem zmian było przede wszystkim ścisłe powiązanie
kształcenia zawodowego z rynkiem pracy, z oczekiwaniami i potrzebami
pracodawców, przyszłych pracowników, jak również osób dorosłych, które
już funkcjonowały na rynku pracy.
Podstawowe obszary zmian dotyczyły:
1. Klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.
2. Podstawy programowej kształcenia w zawodach.
3. Organizacji kształcenia zawodowego – ramowe plany nauczania.
4. Systemu egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe.
5. Kształcenia ustawicznego - kwalifikacyjne kursy zawodowe.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Od 1 września 2012 r. w strukturze szkolnictwa funkcjonują następujące
typy szkół ponadgimnazjalnych, realizujących kształcenie zawodowe:
 trzyletnia zasadnicza szkoła zawodowa,
 czteroletnie technikum,
 szkoła policealna dla osób posiadających wykształcenie średnie, o okresie
nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku,
 trzyletnia szkoła specjalna przysposabiająca do pracy.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Kształcenie ustawiczne jest organizowane i prowadzone w:
 publicznych i niepublicznych szkołach dla dorosłych,
 publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach
kształcenia praktycznego, ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego.
Kształcenie ustawiczne może być prowadzone jako stacjonarne lub zaoczne, a także
z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.
Kształcenie ustawiczne prowadzi się w następujących formach pozaszkolnych:
 kwalifikacyjny kurs zawodowy;
 kurs umiejętności zawodowych;
 kurs kompetencji ogólnych;
 turnus dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników,

kurs, inny niż wymienione w pkt 1-3, umożliwiający uzyskiwanie i uzupełnianie
wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
W nowej strukturze szkół ponadgimnazjalnych nie przewidziano
funkcjonowania szkół prowadzących kształcenie zawodowe dla dorosłych,
z wyjątkiem szkół policealnych, które oferują kształcenie w części zawodów
ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.
Dla osób dorosłych są organizowane
kwalifikacyjne kursy zawodowe.
Przyjęte rozwiązania otworzyły nowe możliwości rozwoju ustawicznej
edukacji zawodowej osób dorosłych zainteresowanych uzyskaniem
dodatkowych kwalifikacji lub zmianą zawodu.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Wdrożona nowa klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego jest
ściśle związana z klasyfikacją zawodów i specjalności na potrzeby rynku
pracy określoną przez ministra właściwego do spraw pracy. Zgodność
pomiędzy ww. klasyfikacjami przejawia się przyjęciem wspólnego
nazewnictwa dla zawodów w nich ujętych.
Nowa klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego wprowadza zmiany
w szkołach o charakterze organizacyjnym.
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 23 grudnia 2012 r.
w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. z 2012 r.
Nr 2, poz. 7 z późn. zm.)
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
W zawodach określonych w nowej klasyfikacji zawodów szkolnictwa
zawodowego wyodrębnione zostały kwalifikacje, z których każda obejmuje
określony zasób wiedzy, umiejętności zawodowych oraz kompetencji
personalnych i społecznych, które uczeń musi nabyć w procesie kształcenia.
Zgodnie z ideą europejskich ram kwalifikacji zostały one opisane jako
oczekiwane efekty kształcenia.
Zawody ujęte w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego to zawody
jedno-, dwu- i trzykwalifikacyjne:
 zawody jednokwalifikacyjne – są to przede wszystkim zawody nauczane
w zasadniczej szkole zawodowej,
 zawody dwu – lub trzykwalisyfikacyjne – to zawody, których kształcenie
jest prowadzone w technikum,
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Kwalifikacyjne kursy zawodowe.
Kwalifikacyjny kurs zawodowy (KKZ) jest jedną z pozaszkolnych form
kształcenia ustawicznego, adresowaną do osób dorosłych.
Warunki organizowania i prowadzenia kwalifikacyjnych kursów zawodowych
zostały określone w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 68a ust. 5
ustawy z dn. 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz
niektórych innych ustaw, tj. Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach
pozaszkolnych (tekst jednolity: Dz. U. 2014 r., poz. 622)
Kwalifikacyjne kursy zawodowe są prowadzone wg programu nauczania
uwzględniającego podstawę programową kształcenia w zawodach w zakresie
jednej kwalifikacji.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Kwalifikacyjne kursy zawodowe.
Kwalifikacyjny kurs zawodowy kończy się zaliczeniem w formie ustalonej przez podmiot
prowadzący kurs. Osoba, która uzyskała zaliczenie, otrzymuje zaświadczenie
o ukończeniu kwalifikacyjnego kursu zawodowego i może przystąpić do egzaminu
potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, przeprowadzanego przez okręgowe komisje
egzaminacyjne. Po zdaniu egzaminu otrzymuje:
świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie.
Dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe uzyska osoba, która posiada
świadectwa potwierdzające wszystkie kwalifikacje wyodrębnione w danym zawodzie oraz
posiada:
a) wykształcenie zasadnicze zawodowe albo zdała egzamin eksternistyczny
z zakresu wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia
ogólnego dla zasadniczej szkoły zawodowej przeprowadzany przez okręgową
komisje egzaminacyjna,
lub
b) wykształcenie średnie.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Kto może prowadzić kwalifikacyjne kursy zawodowe ?

publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe w zakresie zawodów,
w których kształcą, oraz w zakresie obszarów kształcenia, do których są przypisane
te zawody;

niepubliczne
szkoły
posiadające
uprawnienia
szkół
publicznych,
prowadzące kształcenie zawodowe w zakresie zawodów, w których kształcą, oraz
w zakresie obszarów kształcenia, do których są przypisane te zawody;

publiczne i niepubliczne placówki i ośrodki, o których mowa w ust. 1 pkt 2 (publiczne
i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia
praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego);

instytucje rynku pracy, o których mowa w art. 6 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy prowadzące działalność
edukacyjno-szkoleniową (to m.in. Ochotnicze Hufce Pracy);

podmioty prowadzące działalność oświatową, o której mowa w art. 83a ust. 2.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Wdrożona z dniem 1 września 2012 r. reforma szkolnictwa zawodowego
była konsekwencją zmian zachodzących w życiu i gospodarce.
Współczesny rynek pracy wymaga od młodych ludzi, wkraczających
w życie zawodowe, coraz wyższych, i jednocześnie zmieniających się
kwalifikacji.
Przy zmieniających się dynamicznie zadaniach zawodowych zmieniają się
również wymagania wobec absolwentów szkół zawodowych.
Obserwuje się ewolucję zawodów i kwalifikacji funkcjonujących w gospodarce,
ich powstawanie oraz zanikanie, co sprawia, że należy poszukiwać efektywnych
sposobów
dostosowania
zawodowej
oferty
edukacyjnej
do potrzeb rynku pracy.
Szkolnictwo zawodowe powinno dostosowywać się do ciągłej obserwacji
rynku i przewidywać zmiany w celu zwiększenia mobilności
i elastyczności absolwenta na rynku pracy.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Szkoły zawodowe na terenie Dolnego Śląska
(szkoły publiczne dla młodzieży, wg SIO – Systemu Informacji Oświatowej )
Lp.
Typ szkoły
Liczba
na dn. 30.09.2012 r.
Liczba
na dn. 30.09.2015 r.
1.
zasadnicza szkoła zawodowa
119
121
2.
technikum
119
128
3.
szkoła policealna
8
9
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Kształcenie w zawodach na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej
Na podstawie analizy danych zawartych w Systemie Informacji Oświatowej,
wg stanów na dzień 30 września 2012 r. i 30 września 2015 r. należy stwierdzić,
że:
 najwięcej zasadniczych szkół zawodowych kształci w zawodach: mechanik
pojazdów samochodowych, sprzedawca, fryzjer, kucharz, piekarz, cukiernik,
stolarz, murarz - tynkarz, elektryk, blacharz samochodowy,
 najmniej szkół zawodowych kształci w zawodach: złotnik – jubiler, wędliniarz,
tapicer, monter sieci instalacji i urządzeń sanitarnych, betoniarz – zbrojarz,
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Kształcenie w zawodach na poziomie technikum
Na podstawie analizy danych zawartych w Systemie Informacji Oświatowej,
wg stanów na dzień 30 września 2012 r. i 30 września 2015 r. należy stwierdzić,
że:
 najwięcej techników kształci w zawodach: technik informatyk, technik
ekonomista, technik hotelarstwa, technik mechanik, technik żywienia i usług
gastronomicznych, technik handlowiec,
 najmniej techników kształci w zawodach: technik wiertnik, technik technologii
odzieży, technik procesów introligatorskich, technik procesów drukowania,
technik ortopeda, technik mechanizacji rolnictwa, technik masażysta.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Kształcenie w zawodach na poziomie szkoły policealnej
Na podstawie analizy danych zawartych w Systemie Informacji Oświatowej,
wg stanów na dzień 30 września 2012 r. i 30 września 2015 r. należy
stwierdzić, że:
 najwięcej szkół policealnych kształci w zawodach: technik masażysta,
terapeuta zajęciowy, technik elektroradiolog, technik farmaceutyczny,
 najmniej szkół policealnych kształci w zawodach: technik informatyk, technik
ekonomista, technik dentystyczny, opiekunka dziecięca.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Kształcenie w zawodach na poziomie szkoły policealnej dla dorosłych
Na podstawie analizy danych zawartych w Systemie Informacji Oświatowej,
wg stanów na dzień 30 września 2012 r. i 30 września 2015 r. należy
stwierdzić, że:
 najwięcej szkół policealnych dla dorosłych kształci w zawodach: technik
administracji, opiekun medyczny, technik masażysta, florysta,
 najmniej szkół policealnych dla dorosłych kształci w zawodach: technik
rachunkowości, technik turystyki wiejskiej, technik usług kosmetycznych.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Kwestia dostosowania kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy jest
z pewnością trudnym i złożonym problemem. Stosunkowo długi cykl
kształcenia w zawodach (3 lata w zasadniczej szkole zawodowej i 4 lata
w technikum) nie sprzyja szybkiemu reagowaniu na potrzeby konkretnych
przedsiębiorców w regionie. Jednakże, zmiany wprowadzone przez reformę
kształcenia zawodowego, o których wcześniej była mowa, umożliwiają szkołom
prowadzenie krótkich form kształcenia, tj. kwalifikacyjnych kursów
zawodowych, zapewniających potwierdzanie pożądanych przez pracodawców
kwalifikacji zawodowych.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Kształcenie na kwalifikacyjnych kursach zawodowych.
Na podstawie analizy danych zawartych w Systemie Informacji Oświatowej,
wg stanów na dzień 30 września 2012 r. i 30 września 2015 r. należy
stwierdzić, że:
 w roku 2012 zorganizowano 54 kwalifikacyjne kursy zawodowe, natomiast w
roku 2015 ich liczba wzrosła do 59, jednocześnie wzrosła liczba uczestników
poszczególnych kursów,
 najwięcej osób dorosłych uczestniczyło w kwalifikacyjnych kursach
zawodowych z zakresu kwalifikacji: eksploatacja złóż podziemnych,
świadczenie usług opiekuńczych osobie chorej i niesamodzielnej, użytkowanie
obrabiarek skrawających, rozlicznie wynagrodzeń i danin publicznych,
 najmniej osób dorosłych uczestniczyło w kwalifikacyjnych kursach
zawodowych z zakresu kwalifikacji: montaż i eksploatacja komputerów
osobistych oraz urządzeń peryferyjnych, organizacja i nadzorowanie
transportu, wykonywanie i naprawa elementów maszyn, urządzeń i narzędzi.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Przed dyrektorami szkół zawodowych pojawia się często dylemat –
czym się kierować podejmując decyzję o uruchomieniu, kontynuacji lub wygaśnięciu
kształcenia w danym zawodzie ?
Brać pod uwagę atrakcyjność zawodu, czy też potrzeby i oczekiwania pracodawców ?
Żywotnym interesem szkoły jest „zdobycie” uczniów, gdyż jest to warunek przetrwania
szkoły. Z pewnością łatwiej jest zapewnić odpowiednią jakość kształcenia i „zdobyć’
odpowiednia „markę” oraz uzyskać prestiż w lokalnym środowisku kształcąc w
zawodach, w których ma się dorobek, przygotowaną odpowiednio kadrę
i bazę. Znacznie trudnej jest podejmować ryzyko uruchomienia potrzebnego w danym
okresie lub w perspektywie wieloletniego rozwoju lokalnego rynku pracy kształcenia
w nowym zawodzie, dla potencjalnych pracodawców.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Przepisy prawa oświatowego odnoszą się do kwestii ustalania zawodów
w których kształci szkoła, ustalaniu planu sieci, a także wspomagania uczniów
w wyborze ścieżki kształcenia zawodowego, mianowicie:
 art. 39 ust. 5 ustawy o systemie oświaty stanowi, że dyrektor szkoły prowadzącej
kształcenie zawodowe, w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę, ustala zawody,
w których kształci szkoła, po zasięgnięciu opinii powiatowej i wojewódzkiej rady rynku
pracy co do zgodności z potrzebami rynku pracy,
 art. 17 ust. 5 stanowi, że rada powiatu ustala plan sieci publicznych szkół
ponadgimnazjalnych
oraz
szkół
specjalnych,
z
uwzględnieniem
szkół
ponadgimnazjalnych (…),
 art. 17 ust. 6 stanowi, że ustalenie planu sieci publicznych szkół, o którym mowa
w ust. 4 i 5, następuje po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty o zgodności
planu z warunkami określonymi odpowiednio w ust. (…),
 art. 1 pkt 14 stanowi, że system oświaty zapewnia przygotowywanie uczniów
do wyboru zawodu i kierunku kształcenia.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
 art. 24 ust. 1 ustawy o systemie oświaty stanowi, że minister właściwy do spraw
oświaty i wychowania, na wniosek ministra właściwego w zakresie zawodu, którego
dotyczy wniosek, określi, w drodze rozporządzenia, klasyfikację zawodów szkolnictwa
zawodowego, z uwzględnieniem klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku
pracy,
 art. 24 ust. 4 ustawy o systemie oświaty stanowi, że wprowadzenie zawodu
do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego może nastąpić wyłącznie w przypadku
gdy żaden z zawodów ujętych w klasyfikacji nie obejmuje wszystkich kwalifikacji
wyodrębnionych w tym zawodzie,
 art. 24 ust. 7 stanowi, że stowarzyszenia zawodowe, samorządy gospodarcze oraz
inne organizacje gospodarcze mogą występować do właściwych ministrów z propozycją
ustanawiania nowych zawodów szkolnictwa zawodowego.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Nauka zawodu w systemie dualnym
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U.
z 2015 r., poz. 1183) gruntownie znowelizowało rozporządzenie z dnia
15 grudnia 2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu.
Wprowadzone zmiany umożliwiają realizowanie kształcenia zawodowego
praktycznego w systemie dualnym w każdym typie szkoły prowadzącej
kształcenie zawodowe.
Wprowadzone zmiany mają skłonić dyrektorów szkół do większej
aktywności w nawiązywaniu kontaktów z pracodawcami.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Nauka zawodu w systemie dualnym
Nowelizacja rozporządzenia w sprawie praktycznej nauki zawodu określa m.in.,
że:
 w zasadniczych szkołach zawodowych liczba godzin zajęć praktycznych
odbywanych u pracodawców na zasadach dualnego systemu kształcenia nie
może być niższa niż minimalna liczba godzin kształcenia zawodowego
praktycznego (…),
 w szkołach policealnych i technikach liczba godzin zajęć praktycznych
odbywanych u pracodawców na zasadach dualnego systemu kształcenia nie
może być niższa niż 30 % i nie wyższa niż 100 % liczby godzin kształcenia
zawodowego praktycznego, (…).
W przypadku zajęć praktycznych odbywanych u pracodawców na zasadach
dualnego systemu kształcenia, pracodawca, w sposób określony w umowie
o praktyczną naukę, zawartej przez dyrektor szkoły z podmiotem przyjmującym
uczniów na praktyczną naukę zawodu, może zgłaszać dyrektorowi szkoły
wnioski do treści programu nauczania, w zakresie zajęć praktycznych,
które są u niego realizowane.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oświatowego zadania
z zakresu doradztwa edukacyjno – zawodowego zostały wpisane
w obszarze pomocy psychologiczno – pedagogicznej w szkole.
Pomoc ta jest udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem
w formie zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia
i zawodu oraz planowania kariery zawodowej.
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Dynamika zmian wyboru przez gimnazjalistów szkół
ponadgimnazjalnych na Dolnym Śląsku (wartości podano w %).
2012-2013
38,09
19,42
42,49
2013-2014
38,69
2014-2015
20,23
37,47
41,08
18,91
zasadnicza szkoła zawodowa
liceum ogólnokształcące
43,62
technikum
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Źródła pozyskiwania informacji dotyczących tematyki konferencji:
 Ministerstwo Edukacji Narodowej; https://sio.men.gov.pl/
 Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej
i Ustawicznej (KOWEZiU); www.koweziu.edu.pl
 Kuratorium Oświaty we Wrocławiu; www.kuratorium.wroclaw.pl
Wnioski i pytania dotyczące tematyki konferencji prosimy kierować
na adres: e.miodek @kuratorium.wroclaw.pl
Kształcenie zawodowe i ustawiczne
Dziękuję za uwagę