Dojrzewanie

Magdalena Sitko
Przyroda
Szkoła Podstawowa nr 316 w Warszawie im. A. Lindgren
D
ojrzewanie to czas, w którym dziecko przekształca się w dorosłego
człowieka. Wiadomo, że mechanizm tego procesu jest bardzo złożony
i zależy od wielu czynników, m.in. od cech genetycznych, czynników
ekonomicznych czy stanu zdrowia. Przemiany biologiczne i hormonalne
pozostają
w
ścisłym
związku
uważa,
że
z
dojrzewaniem
psychospołecznym
i
emocjonalnym.
N.
Wolański
dojrzewanie
płciowe
wraz
ze
zmianami
przedpokwitaniowymi i popokwitaniowymi trwa około 10 lat.
Należy stwierdzić, że czas dojrzewania jest bardzo zróżnicowany u obu
płci. Dziewczęta dojrzewają na ogół wcześniej niż chłopcy. Zarówno u dziewcząt
jak i u chłopców kolejność zachodzących zmian somatycznych i hormonalnych
ma charakter chronologiczny i może świadczyć o prawidłowości przebiegu
całego okresu dojrzewania.
Przedstawione poniżej scenariusze są częścią napisanej przeze mnie,
pod kierunkiem dr Marioli Bieńko, pracy dyplomowej złożonej w bibliotece
Instytutu
Stosowanych
Nauk
Społecznych
Uniwersytetu
Warszawskiego
(„Dojrzewanie dziewcząt i chłopców” - Magdalena Sitko, ISNS UW, W-wa 2002)
Scenariusze zajęć z uczniami i spotkania z rodzicami
Zajęcia z dziećmi przeprowadzone zostaną w oddzielnych grupach: chłopców
(moduł I) i dziewcząt (moduł II) w klasie V, w II semestrze. Jako dopełnienie
zajęć dla młodzieży można zaproponować spotkanie z ich rodzicami lub
opiekunami, na którym omawiane będą zagadnienia dotyczące okresu
dojrzewania (moduł III)
1.
Scenariusze zajęć z uczniami (moduł l / II)
Temat:
Cele:
Dojrzewanie: co się ze mną dzieje?
1) przypomnienie budowy i nazewnictwa męskich / żeńskich narządów
rozrodczych
2) zaznajomienie uczniów z przejawami okresu dojrzewania
3) pomoc w szukaniu rozwiązań pojawiających się w tym okresie
problemów
Realizacja – na realizację jednego modułu należy przeznaczyć około 90 minut.
Metody:
1) warsztatowa
2) pogadanki lub w miarę potrzeb krótkiego wykładu
3) film
Środki dydaktyczne:
W sali, w której będą odbywać się zajęcia musi być tablica oraz telewizor i
magnetowid.
Oprócz tego potrzebne będą:
1) G. Węglarczyk, Poznaj siebie - zestaw plansz dydaktycznych.
Rubikon, Kraków 1998
Z zestawu wykorzystujemy plansze dotyczące budowy wewnętrznych
narządów rozrodczych. Plansze te ustawiamy w widocznym miejscu.
2) zdjęcia uczniów z dzieciństwa
3) kserokopie rysunków męskich i żeńskich narządów rozrodczych (zał.4)
4) kartki samoprzylepne
5) flamastry, długopisy
6) filmy do modułu l (ok. 25 minut)
a) Chłopcy: przemiany wieku dojrzewania, Wyd. Naukowe PWN 1997
lub
b) Tajemnice męskości, z serii „Człowiek– Miłość– Rodzina",
Fundacja Źródło, Zakład „Wychowawca" 1998
7) filmy do modułu II (ok. 25 minut)
a) Dziewczęta: przemiany wieku dojrzewania, Wyd. Naukowe PWN 1997
lub
b) Tajemnice kobiecości, z serii „Człowiek–Miłość– Rodzina",
Fundacja Źródło, Zakład „Wychowawca" 1998
8) pudełko, do którego uczniowie mogą wrzucać kartki z pytaniami do
nauczyciela, tzw. skrzynka pytań
9) ewentualnie 4-5 sztuk lusterek
Przebieg zajęć:
1. Podanie i wyjaśnienie tematu zajęć.
2. Postawienie w wybranym miejscu skrzynki pytań. Poinformowanie uczniów
(uczennic) o tym, że mogą wrzucać do niej kartki z pytaniami w dowolnym
momencie zajęć.
3. Nauczyciel każdemu uczniowi (uczennicy) daje do wypełnienia kserokopie z
rysunkami narządów rozrodczych męskich / żeńskich. Prosi, żeby uczniowie
(uczennice) podpisali je - mogą korzystać z wystawionych w sali plansz G.
Węglarczyk Poznaj siebie. Ćwiczenie to jest przypomnieniem i utrwaleniem
materiału z przyrody. Jeżeli okaże się, że uczniowie (uczennice) nie mogą
poradzić sobie z tym zadaniem, nauczyciel powinien służyć pomocą.
4. Podział uczniów (uczennic) na 2-4 – osobowe grupy.
Każda grupa siada przy oddzielnym stoliku, mogą to być dwie złączone ze
sobą ławki, poczym wybiera sekretarza. Omówienie zmian fizycznych w
okresie dojrzewania.
5. Nauczyciel prosi uczniów (uczennice), żeby ułożyli w porządku
chronologicznym przyniesione przez siebie zdjęcia. Grupa ogląda wszystkie
skompletowane zdjęcia. Prowadzący prosi aby uczestnicy grup popatrzyli na
siebie i porównali swój obecny wygląd ze zdjęciami. Następnie, aby zwrócili
uwagę na zmiany w proporcjach ciała, typie sylwetki, kolorze włosów, rodzaju
cery. Przy tych czynnościach przydatne mogą być lusterka. Sekretarz grupy
wypisuje wszystkie zaobserwowane zmiany na kartce samoprzylepnej, którą
przykleja do lewego brzegu tablicy. Nauczyciel dzieli tablicę na dwie części.
Na lewej części kolorową kredą wypisuje zauważone przez uczniów
(uczennice) zmiany w wyglądzie. Zmiany te krótko komentuje i ewentualnie
uzupełnia ich listę.
6. Omówienie zmian w zachowaniu i odczuwaniu w okresie dojrzewania.
Tym razem uczestnicy spotkania omawiają w grupach zmiany, jakie
zaobserwowali w swoim zachowaniu, myśleniu i uczuciach. Sekretarz grupy
wypisuje wszystkie obserwacje na kartce samoprzylepnej i przykleja ją do
prawego brzegu tablicy.
Nauczyciel na prawej części tablicy wypisuje zauważone przez uczniów
(uczennice) zmiany w zachowaniu, myśleniu, odczuwaniu. Następnie krótko
komentuje je starając się rozwiać różne obawy i niepokoje młodych ludzi
dotyczące ich rozwoju.
7. Jeżeli w skrzynce pytań znajdą się kartki z pytaniami, nauczyciel odczytuje
zadane pytania i udziela odpowiedzi na nie. Jeżeli nie może tego zrobić,
deklaruje przygotowanie odpowiedzi na następne spotkanie.
8. Projekcja filmu dotyczącego okresu dojrzewania.
Po projekcji nauczyciel prosi o ewentualne uwagi i komentarze związane
z treścią filmu.
5
2.
Spotkanie z rodzicami (moduł III)
Celowość przeprowadzenia spotkania
Dojrzewanie jest jednym z najważniejszych etapów życia, gdyż jest to czas,
w którym dziecko przekształca się w dorosłego człowieka.
Dla dzieci jest to trudny okres życia, bowiem w nich samych zachodzi szereg
zmian zarówno fizycznych jak i psychicznych. Nie zawsze umieją poradzić sobie
z tym sami, nie zawsze wiedzą, gdzie powinni szukać odpowiedzi na
niepokojące ich pytania. Najczęściej wstydzą się rozmawiać z dorosłymi
o swoich problemach.
Rodzice nierzadko unikają takich rozmów tłumacząc się brakiem
dostatecznej wiedzy i czasu. W tym względzie liczą głównie na to, że szkoła w
całości przejmie na siebie obowiązek edukacji seksualnej. W szkole, bez
względu na jej szczebel jest niewiele (10-14 rocznie) godzin przeznaczonych na
wychowanie do życia w rodzinie.
Młodzieży
potrzebna
jest
osoba,
która
na
co
dzień
będzie
towarzyszem w tych trudnych latach i będzie dyskretnie wskazywać właściwą
drogę postępowania. Najlepiej byłoby, gdyby tym dorosłym przyjacielem był
rodzic lub inna osoba z najbliższej rodziny. W świetle powyższych faktów
wydaje się uzasadnione zaproszenie rodziców lub opiekunów dzieci klas piątych
na spotkanie poświęcone okresowi dojrzewania.
2. 1
Scenariusz spotkania z rodzicami
Temat:
Dojrzewanie dziewcząt i chłopców
Cele:
1) przypomnienie i rozszerzenie wiedzy rodziców dotyczącej okresu
dojrzewania
2) wskazówki praktyczne dla rodziców na temat pomocy dzieciom
w okresie dojrzewania
Realizacja - na realizację tego modułu należy przeznaczyć około 45-50 minut.
Metody:
1) rozmowa 2 rodzicami
2) projekcja filmu – wykładu prof. Zbigniewa Lwa Starowicza
Środki dydaktyczne:
1) kserokopie rysunków przedstawiających rozwój piersi i owłosienia
łonowego u dziewcząt (zał. 2 i 3) oraz kserokopie tabel 1, 2 i 3
2) film Gdy twoje dziecko dojrzewa – wykład prof. Zbigniewa Lwa
Starowicza (ok. 35 min); prod. Stowarzyszenie Oświatowców Polskich
Film Video Studio Roman Wionczek 1993
Przebieg zajęć:
Spotkanie należy
rozpocząć od krótkiego
przedstawia powody zaproszenia
wstępu, w
rodziców do szkoły:
którym nauczyciel
prowadzenie przez
szkołę zajęć wychowania do życia w rodzinie oraz początek wchodzenia ich
dzieci w okres dojrzewania, którego przebieg może rzutować na ich późniejsze
życie. Prowadzący w kilku zdaniach podkreśla jak bardzo młodzi ludzie
potrzebują teraz mądrej rady i wsparcia.
Nauczyciel prosi następnie rodziców o podanie pierwszych symptomów
dojrzewania zauważonych u swoich dzieci. Wyniki obserwacji zapisuje na
tablicy dzieląc je na dwie kolumny (w zależności od płci) i krótko komentując.
Podkreśla, że każde dziecko dojrzewa we właściwym dla siebie czasie i tempie,
jednakże powinna być zachowana prawidłowa chronologia pojawiających się
określonych przemian.
Do zorientowania się, na jakim etapie dojrzewania znajduje się aktualnie
dziecko pomocne mogą być plansze przedstawiające rozwój piersi i owłosienia
łonowego u dziewcząt oraz plansze przedstawiające rozwój narządów płciowych
i owłosienia u chłopców. Kserokopie tych plansz należy rozdać rodzicom.
Następna część spotkania związana jest z projekcją fragmentu filmu pt. „Gdy
twoje dziecko dojrzewa". W czasie swego filmowego wykładu prof. Zbigniew
Lew Starowicz omawia specyfikę okresu dojrzewania, m in. zmiany zachodzące
w organizmie i w psychice, erotyzm młodzieżowy, pojawienie się miesiączki,
polucji, zagadnienia masturbacji.
Po emisji filmu nauczyciel prosi rodziców o uwagi i komentarze dotyczące
spraw poruszanych w wykładzie. Na koniec prosi o wypełnienie ankiety
ewaluacyjnej (ankieta w załączeniu), zainteresowanym przedstawia spis
literatury.
Literatura
•
Jaczewski A., Woynarowska B., Dojrzewanie, WSiP, Warszawa 1982
•
Pułtorak M., Rozwój somatyczny dziewcząt w okresie dojrzewania,
w: [w Rzepka J. (red.), Zagadnienia prorodzinnej edukacji seksuologicznej
i profilaktyki HIV/AIDS], Studio Wydawnicze AGAT, Katowice 1998
ANKIETA EWALUACYJNA
1. Czy temat poruszony na dzisiejszym spotkaniu był dla Pani / Pana
interesujący ?
TAK
NIE
NIE MAM ZDANIA
2. Czy odpowiadała Pani / Panu forma zajęć ?
TAK
NIE
NIE MAM ZDANIA
3. Czy uzyskane informacje będą Pani / Panu pomocne w wychowaniu dziecka?
TAK
NIE
NIE MAM ZDANIA
4. Jakie zagadnienia związane z wychowaniem i rozwojem dziecka chciałaby
Pani / chciałby Pan aby zostały poruszone na kolejnych spotkaniach?
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................