docAndrzej Dobrogowski - Poznańskie Warsztaty Telekomunikacyjne
download 
Reklamacja Transkrypt
Andrzej Dobrogowski - Poznańskie Warsztaty Telekomunikacyjne
Andrzej Dobrogowski Mieczysáaw Jessa Michaá Kasznia Krzysztof Lange Instytut Elektroniki i Telekomunikacji Politechnika PoznaĔska 2003 Poznañskie Warsztaty Telekomunikacyjne Poznañ 11-12 grudnia 2003 URZĄDZENIA WSPOMAGANIA SYNCHRONIZACJI OPRACOWANE W INSTYTUCIE ELEKTRONIKI I TELEKOMUNIKACJI POLITECHNIKI POZNAēSKIEJ Streszczenie: W referacie przedstawiono opracowany w Instytucie Elektroniki i Telekomunikacji Politechniki PoznaĔskiej system wspomagania synchronizacji sieci telekomunikacyjnej. Opisano wchodzące w skáad systemu wzorce sygnaáów czasu i czĊstotliwoĞci, dystrybutory sygnaáów taktowania oraz system pomiarowy wraz z oprogramowaniem analitycznym. Przedstawione zostaáy moĪliwoĞci praktycznego zastosowania opisanych urządzeĔ. 1. WSTĉP W Instytucie Elektroniki i Telekomunikacji Politechniki PoznaĔskiej od szeregu lat funkcjonuje laboratorium, w którym prowadzone są prace nad synchronizacją systemów i sieci telekomunikacyjnych. Prowadzone prace koncentrują siĊ gáownie na zagadnieniach związanych z sygnaáami taktowania oraz wzorcowymi sygnaáami czasu i czĊstotliwoĞci dla systemów synchronizacji sieci telekomunikacyjnej. Prace mają charakter zarówno teoretyczny, szczególnie w zakresie konfiguracji struktur synchronizacyjnych oraz nowych algorytmów wyznaczania parametrów sygnaáów synchronizacji, jak i konstrukcyjny, polegający na tworzeniu unikatowej aparatury. Niniejszy referat poĞwiĊcony jest konstrukcyjnym aspektom dziaáalnoĞci laboratorium. W okresie dziaáania laboratorium opracowany zostaá w nim szereg urządzeĔ przeznaczonych do obsáugi warstwy synchronizacyjnej sieci telekomunikacyjnej. Zebrane doĞwiadczenia pozwoliáy ostatecznie na opracowanie, skonstruowanie i wdroĪenie systemu wspomagania synchronizacji, który realizuje nastĊpujące zadania: x pozyskiwanie wzorcowych sygnaáów czasu i czĊstotliwoĞci; x pomiary parametrów sygnaáów taktowania; x dystrybucjĊ sygnaáów taktowania. W kolejnych rozdziaáach pracy przedstawione zostaną elementy systemu realizujące poszczególne zadania. 2. URZĄDZENIA DO POZYSKIWANIA WZORCOWYCH SYGNAàÓW CZASU I CZĉSTOTLIWOĝCI Specyfika systemów telekomunikacyjnych opartych o Synchroniczną HierarchiĊ Cyfrową SDH wymaga sygnaáów czĊstotliwoĞci wzorcowej charakteryzujących siĊ maáą wartoĞcią wspóáczynnika wzglĊdnej niedokáadnoĞci czĊstotliwoĞci 'f/f rzĊdu 10-11. Naturalnym Ĩródáem takich sygnaáów są atomowe wzorce cezowe, jednak ze wzglĊdu na ich bardzo wysoką cenĊ zastĊpowane są urządzeniami SSU (Synchronization Supply Unit, synchronizacyjna jednostka zasilająca), w których sygnaá czĊstotliwoĞci wzorcowej jest czĊsto synchronizowany sygnaáami Globalnego Systemu Pozycyjnego GPS. Przykáadem takich urządzeĔ są opracowane w Instytucie Elektroniki i Telekomunikacji Politechniki PoznaĔskiej Ĩródáo wzorcowych sygnaáów czasu i czĊstotliwoĞci STFS/GPS [1] oraz synchronizowane Ĩródáo sygnaáu referencyjnego SYN-Rb [2]. ħródáo wzorcowych sygnaáów czasu i czĊstotliwoĞci STFS/GPS opracowane w Instytucie Elektroniki i Telekomunikacji Politechniki PoznaĔskiej jest wysokiej klasy urządzeniem specjalnego przeznaczenia, dostarczającym miĊdzynarodową skalĊ czasu UTC oraz szereg synfazowych i synchronizowanych ze skalą UTC sygnaáów o wzorcowych czĊstotliwoĞciach. ħródáo dostarcza sygnaáy czasu z báĊdem mniejszym od r100 ns dla wyjĞcia 1 pps GPS i czĊstotliwoĞci wzorcowej 1 Hz lokalnego generatora wzglĊdem skali czasu UTC oraz szereg sygnaáów wzorcowych o czĊstotliwoĞciach 50 Hz, 1 kHz, 2048 kHz, 5 MHz, 10 MHz, z niedokáadnoĞcią czĊstotliwoĞci mniejszą od 10-12. Dziaáanie urządzenia polega na wykorzystaniu sygnaáów daty i impulsu 1 pps z odbiornika systemu GPS do synchronizowania w ukáadzie cyfrowej pĊtli fazowej lokalnego generatora kwarcowego lub rubidowego (zaleĪnie od klasy wykonania urządzenia). Parametry sygnaáowe wzorca zaleĪą od jakoĞci zainstalowanego generatora lokalnego oraz od zaimplementowanych algorytmów sterujących. Urządzenie STFS/GPS jest wyposaĪone w moduá telekomunikacyjny dostarczający szeĞü sygnaáów o czĊstotliwoĞci 2048 kHz wedáug standardu ITU-T G.703-13, co ma istotne znaczenie dla czĊĞciowego zabezpieczenia synchronizacji sygnaáami klasy PRC (wzorzec atomowy) w wĊĨle w przypadku awarii urządzenia SSU. NaleĪy podkreĞliü, Īe dostarczanie szeĞciu sygnaáów jest cechą wyróĪniającą ukáad w stosunku do innych tego typu urządzeĔ. Istotną zaletą wzorca STFS/GPS jest fakt, Īe urządzenie nie musi byü zawsze synchronizowane z odbiornika GPS. Istnieje moĪliwoĞü synchronizowania go z sieci telekomunikacyjnej, a takĪe z systemu satelitarnego innego niĪ GPS. OdlegáoĞü wzorca od anteny GPS moĪe wynosiü do 150 metrów w wykonaniu standardowym urządzenia. ZwiĊksza to znacząco elastycznoĞü wykorzystania urządzenia w czasie eksploatacji. ħródáo STFS/GPS jest równieĪ wyposaĪone w moduá sygnaáów czasu dostarczający informacjĊ o czasie oraz znacznik czasu np. dla kontroli prawidáowoĞci dziaáania serwerów czasu w systemie dystrybucji sygnaáu czasu. Urządzenie zapewnia wysoką jakoĞü podtrzymania skali czasu przy braku dostĊpu do sygnaáów GPS. Wygląd urządzenia przedstawiony zostaá na Rys. 1. Rys. 1. ħródáo wzorcowych sygnaáów czasu i czĊstotliwoĞci STFS/GPS Wzorce STFS/GPS stanowią waĪne ogniwo w systemie wspomagania synchronizacji w sieci telekomunikacyjnej. UmoĪliwiają zabezpieczenie synchronizacji sieci w wĊĨle w przypadku awarii sieci SDH doprowadzającej sygnaáy do zegara SSU, a w skrajnych przypadkach nawet w przypadku awarii SSU. DziĊki moĪliwoĞci dostarczenia sygnaáów czĊstotliwoĞci wzorcowej klasy PRC moĪna zabezpieczyü synchronizacjĊ fragmentów sieci przebiegającej przez dany wĊzeá oraz synchronizacjĊ waĪniejszych elementów sieciowych w wĊĨle. ħródáo STFS/GPS moĪe peániü w stanie synchronizmu funkcjĊ zegara PRC lub zegara SSU dostarczającego wzorcowe sygnaáy czasu i czĊstotliwoĞci urządzeniom telekomunikacyjnym, energetycznym, informatycznym, itp. Urządzenia STFS/GPS są wykonywane w czterech klasach wykonania: x klasa A – z wewnĊtrznym oscylatorem rubidowym o miesiĊcznej niestaáoĞci czĊstotliwoĞci mniejszej od 510-11/miesiąc oraz dobowej niestaáoĞci czĊstotliwoĞci mniejszej od 310-12/dobĊ; x klasa B – z wewnĊtrznym oscylatorem kwarcowym o dobowej niestaáoĞci czĊstotliwoĞci mniejszej od 210-11/dobĊ; x klasa C – z wewnĊtrznym oscylatorem kwarcowym o dobowej niestaáoĞci czĊstotliwoĞci mniejszej od 110-10/dobĊ; x klasa D – z wewnĊtrznym oscylatorem kwarcowym o dobowej niestaáoĞci czĊstotliwoĞci mniejszej od 110-9/dobĊ. Synchronizowane Ĩródáo sygnaáu referencyjnego z generatorem rubidowym SYN-Rb dostarcza szeregu synfazowych sygnaáów referencyjnych o bardzo duĪej dokáadnoĞci czĊstotliwoĞci. CzĊstotliwoĞü sygnaáów wyjĞciowych moĪe byü okresowo lub trwale synchronizowana do Ĩródáa zewnĊtrznego, którym jest np. sieü telekomunikacyjna lub odbiornik GPS. Sygnaáami referencyjnymi są przebiegi TTL o czĊstotliwoĞciach wzorcowych: 2048 kHz, 1 MHz, 5 MHz, 10 MHz. Urządzenie SYN-Rb zostaáo opracowane jako wyposaĪenie uzupeániające istniejące systemy pomiarowe w tanie Ĩródáo sygnaáów odniesienia. Urządzenie opracowane i wykonane w Instytucie Elektroniki i Telekomunikacji Politechniki PoznaĔskiej zostaáo sprawdzone w czasie próbnej eksploatacji, która wykazaáa duĪe walory techniczno-eksploatacyjne opracowanego sprzĊtu. Podstawowe cechy przyrządu to: x moĪliwoĞü pozyskania taniego Ĩródáa sygnaáu referencyjnego (kilka razy taĔszego od wzorca cezowego); x moĪliwoĞü synchronizacji czĊstotliwoĞci sygnaáów referencyjnych do Ĩródáa zewnĊtrznego, którym jest sieü telekomunikacyjna lub odbiornik GPS; x moĪliwoĞü podania bezpoĞrednio na wejĞcia systemu pomiarowego czterech sygnaáów 2048 kHz ze Ĩródáa SYN-Rb, jako sygnaáów odniesienia; x moĪliwoĞü pozyskania taniego zegara SSU z podstawową drogą synchronizacji z sieci telekomunikacyjnej, np. z wyjĞcia T4 krotnicy SDH i drogą rezerwową z zewnĊtrznego odbiornika GPS; x wbudowany, akumulatorowy ukáad podtrzymania zasilania na czas transportu; przy podróĪach dáuĪszych od 1 godziny, Ĩródáo SYN-Rb moĪe byü zasilane z gniazda zapalniczki samochodowej; podtrzymanie zasilania pozwala na unikanie báĊdu retrygowalnoĞci atomowego generatora rubidowego. WzglĊdny báąd czĊstotliwoĞci 110-11 jest utrzymywany przez Ĩródáo przez co najmniej 2 doby po odáączeniu sygnaáu synchronizującego. W tym czasie Ĩródáo moĪe byü przewiezione i uĪyte jako referencja w pomiarach parametrów sygnaáów taktowania i synchronizacji. Dodatkowo, Ĩródáo SYN-Rb moĪna wyposaĪyü w karty realizującą funkcje uĪytkownika np. zamianĊ sygnaáu o dowolnym ksztaácie i pewnej czĊstotliwoĞci na cztery sygnaáy wyjĞciowe o tej samej czĊstotliwoĞci i postaci, dodatkowe wyjĞcia, itp. Przy synchronizacji Ĩródáa SYN-Rb z systemu GPS moĪe ono sáuĪyü jako tanie Ĩródáo sygnaáu synchronizacji klasy PRC o dáugoterminowym báĊdzie czĊstotliwoĞci mniejszym od 810-13 (poziom Stratum 1). JeĞli dodatkowo do urządzenia SYN-Rb doáączony zostanie sygnaá synchronizacji z sieci telekomunikacyjnej, np. z wyjĞcia T4 krotnicy SDH, to otrzymamy niezwykle tani zegar SSU z podstawową drogą synchronizacji z sieci telekomunikacyjnej oraz z linią zapasową (przy zaniku sygnaáu z sieci) z zewnĊtrznego odbiornika GPS. Wygląd Ĩródáa SYN-Rb przedstawia Rys. 2. x rozbudowane oprogramowanie pomiarowe i analityczne umoĪliwiające analizĊ wyników pomiaru oraz obliczanie parametrów sygnaáów taktowania; x wbudowane zestawy 14 norm miĊdzynarodowych, moĪliwoĞü definiowania dalszych norm, w tym norm uĪytkownika; x moduáowa konstrukcja urządzenia, umoĪliwiająca kompletacjĊ kart systemu zaleĪnie od potrzeb. W zaleĪnoĞci od kompletacji system pomiarowy SP-3000 moĪe znajdowaü siĊ w maáej lub duĪej obudowie. Na Rys. 3 przedstawiono wygląd systemu SP-3000 w duĪej obudowie i w prawie maksymalnej konfiguracji. Rys. 2. Synchronizowane Ĩródáo sygnaáu referencyjnego SYN-Rb 3. SYSTEM POMIAROWY SP-3000 System pomiarowy SP-3000 jest przeznaczony do kompleksowego badania sygnaáów taktowania i procesów synchronizacji, np. w cyfrowych sieciach telekomunikacyjnych [3]. System SP-3000 zostaá opracowany w Instytucie Elektroniki i Telekomunikacji Politechniki PoznaĔskiej. Jest on znacząco udoskonaloną sprzĊtowo i programowo wersją systemu SP-2000 eksploatowanego w róĪnych oĞrodkach na terenie Polski od roku 1995. Obecny system, podobnie jak system poprzedni, umoĪliwia badanie jakoĞci sygnaáów synchronizacji sieci telekomunikacyjnej pod wzglĊdem norm miĊdzynarodowych, krajowych oraz tworzonych na potrzeby operatora. System pomiarowy SP-3000 jest rozwiązaniem unikatowym w skali Ğwiatowej. ZawdziĊcza to nastĊpującym cechom: x od 1 do 4 niezaleĪnych kanaáów pomiarowych realizujących pomiar báĊdu czasu badanego sygnaáu wzglĊdem sygnaáu odniesienia dla sygnaáów o tych samych lub istotnie róĪnych czĊstotliwoĞciach nominalnych (na przykáad, parametry sygnaáu 2048 kHz moĪna badaü wzglĊdem sygnaáów 10 MHz, 5 MHz, 2048 kHz, 1 pps); x wbudowane Ĩródáo sygnaáu referencyjnego dla pomiarów parametrów sieci synchronizacyjnej z rĊczną lub automatyczną (do sygnaáu zewnĊtrznego 2048 kHz lub 1 pps z zewnĊtrznego odbiornika GPS, opcjonalnie do sygnaáu 5 MHz, 10 MHz lub innych) kompensacją starzeniowych zmian czĊstotliwoĞci wewnĊtrznego generatora rubidowego; x brak báĊdu retrygowalnoĞci czĊstotliwoĞci generatora wewnĊtrznego uzyskany dziĊki wbudowaniu w system SP-3000 ukáadu podtrzymania zasilania generatora na czas transportu; x zestaw samodzielnych aktywnych sond pomiarowych dla pozyskania sygnaáów badanych z pracujących linii telekomunikacyjnych bez potrzeby przerywania transmisji; x praktycznie nieograniczony czas trwania jednej sesji pomiarowej, uzaleĪniony tylko od pojemnoĞci dysku twardego komputera sterującego procesem pomiarowym; Rys. 3. System pomiarowy SP-3000 O duĪej uĪytecznoĞci systemu SP-3000 decyduje takĪe oprogramowanie sterujące systemem wykonane w formie przyjaznej dla uĪytkownika. Moduá pomiarowy oprogramowania umoĪliwia wykonanie nastĊpujących zadaĔ: x pomiar i rejestracja wartoĞci báĊdu czasu TE i maksymalnego báĊdu czasu w czterech kanaáach z odstĊpem pomiaru równym lub wiĊkszym od 1/40 s wraz z filtracją dolnoprzepustową z czĊstotliwoĞcią graniczną 10 Hz lub mniejszą; x obliczanie i rejestracja wartoĞci wzglĊdnej róĪnicy czĊstotliwoĞci przebiegów w odniesieniu do ich czĊstotliwoĞci nominalnych i dla bieĪącego czasu obserwacji; x zliczanie i rejestracja poĞlizgów o 125 Ps; x programowanie automatycznego pomiaru; x tworzenie graficznej i elektronicznej dokumentacji pomiarów; x eksport wyników pomiaru w formie umoĪliwiającej analizĊ za pomocą innych narzĊdzi programowych. Moduá analityczny oprogramowania systemu umoĪliwia wykonanie nastĊpujących zadaĔ: x odtwarzanie procesu pomiarowego wraz z realizacją funkcji kursora róĪnicowego oraz funkcji zoom; x obliczanie niestaáoĞci czĊstotliwoĞci dla dowolnych przedziaáów obserwacji; x obliczanie wartoĞci dewiacji Allana ADEV, dewiacji czasu TDEV oraz maksymalnego báĊdu przedziaáu czasu MTIE dla przedziaáów obserwacji z zakresu od 0.1 s do 100 000 s; x prezentacja graficzna wartoĞci parametrów oraz porównanie z normami miĊdzynarodowymi. Zastosowane w module analitycznym oprogramowania systemu oryginalne algorytmy wyznaczania parametrów sygnaáów synchronizacji [6-8] umoĪliwiają znaczne skrócenie (nawet tysiące razy) czasu oczekiwania na wyniki obliczeĔ w porównaniu z algorytmami opartymi bezpoĞrednio na estymatorach parametrów. Wyniki obliczeĔ dewiacji Allana, dewiacji czasu TDEV oraz maksymalnego báĊdu przedziaáu czasu są przedstawiane graficznie w postaci wykresu w logarytmicznej skali wartoĞci i logarytmicznej skali czasu (przedziaáu obserwacji W). Zastosowanie szybkich algorytmów obliczeniowych uáatwia proces oceny jakoĞci badanego sygnaáu. UmoĪliwia bardzo szybkie uzyskanie ciągu wartoĞci parametrów w postaci wykresu o maáej rozdzielczoĞci (1 punkt na dekadĊ), jak i duĪej rozdzielczoĞci (do 100 punktów na dekadĊ) dla przedziaáów obserwacji z zakresu od 0.1 s do 100 000 s. Na rysunku 4 przedstawiony zostaá wygląd ekranu oprogramowania systemu SP-3000 obrazujący odtworzony proces pomiaru báĊdu czasu. Na rysunku 5 przedstawiony zostaá wykres wartoĞci maksymalnego báĊdu przedziaáu czasu porównanych z normami miĊdzynarodowymi. Telekomunikacji pozwala na tanią dystrybucjĊ sygnaáu taktowania i synchronizacji do szesnastu urządzeĔ zewnĊtrznych [4]. Skonstruowane urządzenie nie wymaga Īadnych czynnoĞci konfiguracyjnych w miejscu instalacji, co uáatwia jego uruchomienie bez potrzeby angaĪowania personelu dostawcy urządzenia. Dystrybutor DST-16 posiada wbudowaną sygnalizacjĊ zaniku sygnaáów wejĞciowych i wyjĞciowych, pamiĊü zaniku tych sygnaáów oraz alarmy zwarciowe. Te ostatnie moĪna doáączyü do krotnic SDH organizując, prawie bezinwestycyjnie, centralny system monitorowania obecnoĞci sygnaáów na wejĞciach i wyjĞciach dystrybutorów. W warunkach normalnej pracy dystrybutor DST-16 jest urządzeniem bezobsáugowym w caáym okresie pracy wynoszącym co najmniej 20 lat. Sygnaáem wejĞciowym dystrybutora DST moĪe byü sygnaá o czĊstotliwoĞci 2048 kHz (wejĞcie podstawowe) lub sygnaá 2048 kHz zamiennie z sygnaáem kodowanym HDB-3 o przepáywnoĞci 2048 kbit/s (wejĞcie zapasowe). Sygnaáem wyjĞciowym jest przebieg sinusoidalny mieszczący siĊ w gabarytach normy ITU-T G-703-13 na sygnaá synchronizacji. Opisane cechy, áącznie z relatywnie niską ceną, wyróĪniają pozytywnie opracowane urządzenie wĞród podobnych urządzeĔ innych producentów. Dystrybutor jest urządzeniem sieciowym i zazwyczaj jest montowany w obiektach w standardowych stojakach telekomunikacyjnych. Wygląd dystrybutora przedstawia Rys. 6. Rys. 4. Okno pomiaru báĊdu czasu Rys. 6. Dystrybutor sygnaáów taktowania i synchronizacji DST-16 Rys. 5. Okno analizy – maksymalny báąd przedziaáu czasu porównany z normami 4. DYSTRYBUTOR SYGNAàÓW TAKTOWANIA I SYNCHRONIZACJI DST-16 Dystrybutor sygnaáu taktowania i synchronizacji DST-16 skonstruowany w Instytucie Elektroniki i Dystrybutory DST-16 stanowią jedno z najwaĪniejszych elementów dystrybucji sygnaáów synchronizacji w sieci telekomunikacyjnej, poniewaĪ dziĊki ich wprowadzeniu jest moĪliwe zapewnienie odpowiedniej liczby sygnaáów synchronizacyjnych dla synchronizacji elementów sieciowych w wĊzáach, w których nie wystĊpują wtórne Ĩródáa sygnaáów synchronizacyjnych SSU. Przykáadowe zastosowanie dystrybutora DST-16 przedstawione jest na Rys. 7. Ilustracja funkcji uĪytkowych urządzeĔ opisanych w referacie zostaáa przedstawiona na rysunku 8 (urządzenia opracowane w IET oznaczone linią podwójną). Ukáad STFS/GPS jest Ĩródáem sygnaáu wejĞciowego jednostki SSU. System pomiarowy SP-3000 dokonuje pomiaru jakoĞci sygnaáu synchronizacji wydzielonego za pomocą sondy E-1 z sygnaáu liniowego na przeáącznicy. Jako Ĩródáo sygnaáu odniesienia w pomiarze wykorzystany jest ukáad SYN-Rb. multiplekser SDH SSU alarmy DST-16 zegar centrali cyfrowej SEC Rys. 7. Przykáadowe zastosowanie dystrybutora 2048 kHz 2048 kHz zegar centrali SSU STFS/GPS 2048 kHz HDB-3 przeáącznica sonda E-1 2048 kHz 2048 kHz SYN-Rb SP-3000 Rys. 8. Zastosowanie urządzeĔ opracowanych w IET 5.PODSUMOWANIE Opracowane w Instytucie Elektroniki i Telekomunikacji urządzenia wspomagające systemy synchronizacji cechują bardzo dobre parametry eksploatacyjne i stąd wdroĪono je u wiĊkszoĞci operatorów dziaáających na polskim rynku telekomunikacyjnym. Odbiorcami urządzeĔ z logo Instytutu Elektroniki i Telekomunikacji Politechniki PoznaĔskiej są miĊdzy innymi Telekomunikacja Polska S.A., Centertel, PTC Era, Alcatel i Lucent Technologies. Opracowane urządzenia wykazaáy siĊ duĪą niezawodnoĞcią i skutecznie konkurowaáy z urządzeniami czoáowych Ğwiatowych firm telekomunikacyjnych takich jak Oscilloquartz, Hewlett Packard, QuartzLock itp. Obecnie zainstalowanych zostaáo ponad 200 róĪnych urządzeĔ, a w realizacji są dalsze urządzenia. Trwają takĪe dalsze prace konstrukcyjne nad udoskonalaniem technologicznym istniejących rozwiązaĔ oraz nad nowymi rozwiązaniami. SPIS LITERATURY [1] Instrukcja eksploatacyjna „ħródáo sygnaáów czasu i czĊstotliwoĞci wzorcowej STFS/GPS”, Opracowanie wewnĊtrzne IET P.P. [2] Instrukcja eksploatacyjna „Synchronizowane Ĩródáo sygnaáu referencyjnego SYN-Rb”, Opracowanie wewnĊtrzne IET P.P. [3] Instrukcja eksploatacyjna „System pomiarowy SP-3000”, Opracowanie wewnĊtrzne IET P.P. [4] Instrukcja eksploatacyjna „Dystrybutor DST-16”, Opracowanie wewnĊtrzne IET P.P. [5] A. Dobrogowski, M. Jessa, K. Lange „System wspomagania synchronizacji w sieciach telekomunikacyjnych” XII Konferencja NaukowoTechniczna SEP i Wydziaáu Elektrycznego Politechniki PozaĔskiej, PoznaĔ 2003. [6] A. Dobrogowski, M. Kasznia, “Modification of the Raw Data Set for Time Efficient ADEV and TDEV Assessment”, Proceedings of the 14th European Frequency and Time Forum, Torino 14-16 March 2000. [7] A. Dobrogowski, M. Kasznia, “Time Effective Methods of Calculation of Maximum Time Interval Error”, IEEE Transactions on Instrumentation and Measurement, vol. 50, no. 3, pp. 732-741, June 2001. [8] A. Dobrogowski, M. Kasznia, “Maximum Time Interval Error Assessment Based on the Sequential Reducing Data Volume”, IEEE Transactions on Ultrasonics, Ferroelectrics and Frequency Control, vol.49, no. 7, pp. 987-994, July 2002.
