System oświaty w Republice Irlandii

Ideologie reform systemów edukacji
Dr T. Maliszewski
SYSTEM OŚWIATY
W REPUBLICE IRLANDII
Dagmara Przyborowska
(III rok pedagogika)
Spis treści
1. Ogólne informacje o Irlandii...................................................................2
1.1 Czynniki geograficzno- przyrodnicze................................................................2,3
1.2 Czynniki demograficzne........................................................................................4
1.3 Czynniki ekonomiczno- polityczne....................................................................5,6
1.4 Czynniki historyczno- kulturowe.......................................................................6,7
1.5 Symbole narodowe.................................................................................................7
1.5.1 Flaga...........................................................................................................7,8
1.5.2 Godło............................................................................................................8
1.6 Język.......................................................................................................................8
2. System edukacji........................................................................................9
2.1 Organizacja systemu szkolnictwa....................................................................9,10
2.1.1 Przedszkola................................................................................................10
2.1.2 Szkoła
początkowa.....................................................................................10
2.1.3 Szkoła średnia............................................................................................10
2.1.4 Szkolnictwo wyższe...............................................................................10,11
2.2 Kształcenie nauczycieli........................................................................................11
3. System kształcenia w Irlandii, a członkostwo państwa w Unii
Europejskiej.................................................................................................12
4. Podsumowanie i wnioski....................................................................12,13
5. Bibliografia................................................................................................14
2
1.Ogólne informacje o Irlandii
Czynniki warunkujące organizacje oświaty w Irlandii:
1.1 Czynniki geograficzno- przyrodnicze
Irlandia jest państwem położonym w północno- zachodniej Europie, na Oceanie Atlantyckim.
Od północy państwo graniczy z Irlandią Północną (kolonia brytyjska). Kraj o skalistych
wybrzeżach, bardzo rozwinięte wschodnie wybrzeże ma postać klifową (patrz rys.1,2).
Główne rzeki to An Abha Mhór, An Bherarbha. Najdłuższa rzeka to Siona. Występują tu
liczne jeziora. Największymi pasmami górskimi są granitowe góry Cill Mhantain na
wschodzie i Kerry na zachodzie z najwyższym szczytem Corral Tuathail (1041 m n.p.m.).
Rysunek 1
Rysunek 2
Klimat jest umiarkowany ciepły, wybitnie morski, deszcze padają 2/3roku, przynoszą je
łagodne deszcze z nad Oceanu Atlantyckiego. Zimy są łagodne (średnia temp. stycznia wynosi
5’C), lata zaś chłodne (średnia temp. lipca wynosi 15’C). Opady śniegu występują tylko w
górach, na pozostałym obszarze sporadycznie.
Powierzchnia kraju trawiasta, lasy zajmują jedną dwudziestą terytorium Irlandii. W środkowej
części znajdują się bagna i torfowiska, będące siedliskiem wielu rzadkich gatunków roślin.
Wzdłuż zachodniego wybrzeża występują wrzosowiska. Rozciągające się całymi pasmami
soczyste łąki i ciepły klimat sprzyjają całorocznemu wypasowi bydła.
Jest to niewielki kraj o powierzchni 70 300 km2, przy czym watro podkreślić, że
powierzchnia Polski jest około 3,5 razy większa, gdyż wynosi 312 685 km2
1.2 Czynniki demograficzne
3
Liczba mieszkańców Irlandii wynosi 3 917 336, średnia gęstość zaludnienia to 53osoby na
km2, natomiast liczba mieszkańców Polski wynosi 38,6mln, a gęstość zaludnienia wynosi 123
osoby na km2. Przyrost naturalny Irlandii mimo iż jest niewielki, gdyż wynosi 6%o, należy do
jednych z wyższych w Europie. Duży udział w ogólnej liczbie ludności zajmują dzieci poniżej
14 lat - 21%, osoby w wieku 15-64 lat - 67%, a 65 i więcej lat - 12%. Przeciętna długość życia
wynosi 75,1 lat (dla mężczyzn 72,3 roku, dla kobiet 77,9 roku). Od czasów II wojny
światowej występuje liczbowa przewaga kobiet nad mężczyznami. Przewaga ta w ostatnich
latach wykazuje tendencję rosnącą.
Rozmieszczenie ludności jest nierównomierne. Skupia się ona głównie na wschodzie kraju w
prowincji Leinster (95 osób/km2) i na południu w prowincji Munster (42 osoby/km2),
natomiast w prowincji Connaught położonej w zachodniej części kraju nie przekracza 25
osób/km2. Hrabstwa zachodnie typowo rolnicze są rzadko zaludnione i stanowią regiony
emigracyjne. Głównymi miastami Irlandii są: Dublin, Cork, Limerick oraz Galway, najwięcej
zamieszkuje te tereny (patrz mapa). Mimo, iż wydawać by się mogło, iż Irlandia jest krajem
zróżnicowanym kulturowo źródła podają, iż 99% populacji to Irlandczycy.
4
Rysunek 3
1.3 Czynniki ekonomiczno- polityczne
Rozwój gospodarki irlandzkiej przebiega dwutorowo - państwo irlandzkie z jednej strony
bowiem zachęca do rozwoju prywatnej inicjatywy, z drugiej zaś - pozostawia w swoich
rękach podstawowe usługi oraz gałęzie gospodarki, mające kluczowe znaczenie dla kraju.
Mimo to Irlandia jest jednym z najszybciej rozwijających się gospodarczo państw unijnych.
W latach 1987-1997 wzrost gospodarczy sięgał 6% w stosunku rocznym. Ten najszybszy w
Unii Europejskiej rozwój gospodarczy pozwala krajowi stopniowo zmniejszać dystans do
najbardziej rozwiniętych krajów przemysłowych. Dzięki pomocy Uni Europejskiej rozwinęły
się przede wszystkim
ośrodki regionalne, gdzie przemysł oparty jest głównie na
przetwórstwie płodów rolnych. Rozwinął się przemysł zbożowo-młynarski, mleczarski,
browarnictwo oraz produkcja wysoko procentowych alkoholi - whisky. Olbrzymią większość
w rolnictwie stanowią małe gospodarstwa rolne. Powierzchnia przeznaczona pod uprawy
rolnicze jest niewielka, za to wysoce produktywna. W rolnictwie pracuje wciąż 1/8 zawodowo
czynnej ludności Irlandii. Głównymi roślinami uprawnymi są zboża, buraki cukrowe i
ziemniaki.
Zasoby surowców naturalnych w Irlandii są niewielkie. Wydobywa się przede wszystkim
gips, rudy cynku (164 tyś. t. rocznie) i ołowiu (45 tyś. t. rocznie). Duże znaczenie ma także
przemysł metalowy, poligraficzny i włókienniczy. Irlandia ma gęstą sieć dróg, które
poprowadzono nawet na obszarach rolniczych. Sieć dróg obejmuje 92 327 km, z czego
niestety tylko 32 km mają standard autostrady. Sieć kolejowa ma długość 1944 km.
Najważniejszymi portami handlowymi są Dublin i Cork. Największym portem morskim jest
Dublin, zaś przewozy transatlantyckie obejmują przede wszystkim Cork. Irlandzka
gospodarka jest ściśle uzależniona od handlu. Partnerami handlowymi Irlandii są przede
wszystkim: Wielka Brytania, Niemcy, Francja i Stany Zjednoczone.
Dochód narodowy wynosi 18 340 USD na 1 mieszkańca, natomiast w Polsce jest to 12 000
USD na 1 mieszkańca. Walutą Irlandii jest Euro.
5
Irlandia tak, jak i Polska jest republiką, gdzie prezydent jest wybierany w wyborach
bezpośrednich. W skład parlamentu wchodzą: prezydent i dwie izby (reprezentantów i senat)
Od 1997 prezydentem Irlandii jest Mary McAleese. Watro wspomnieć, że poprzednim
prezydentem była również kobieta (Mary Robinson).
1.4 Czynniki historyczno- kulturowe
Historia Irlandii rozpoczyna się ok. 9500 lat temu, jednak nie jest do końca wiadomo,
kto w tamtym czasie zamieszkiwał ówczesny kontynent europejski. Istnieją tylko domysły,
przyjęte na podstawie odkrytych siedzib i wykopanych przedmiotów. Około 4000r. p.n.e.
zaczęły powstawać pierwsze osady z kamienia, mające charakter rolniczy. W tym czasie w
Irlandii panował względny spokój, mimo iż napływały różne nacje z kontynentu.
Sytuacja uległa zmianie w latach 800- 700 p.n.e., gdy ze Środkowej Europy zaczęli na
Wyspę przybywać Celtowie, którzy zdominowali kulturowo, technicznie i religijnie
dotychczasowe żyjące w rozproszeniu plemiona. Od tej pory Irlandia stała się państwem
rdzennie celtyckim. Kultura celtycka przetrwała do dziś w opowieściach i mitach, ponadto
Celtowie mieli też dominujący wpływ na język irlandzki, nazwy geograficzne i miasta.
Około 430 roku datuje się chrystianizacji kraju, na ziemie Irlandii przybywa pierwszy
misjonarz Palladiusz, a w 432 na wyspę przybywa kolejny wysłannik papieża- św.
Patryk9obecny patron kraju) człowiek, który na zawsze odmienił Irlandię. W ciągu 29 lat
swojej działalności na istniejącej bazie celtyckiej zakrzewił chrześcijaństwo tak skutecznie, że
jego następcy musieli już tylko kontynuować jego dzieło: zakładać kościoły i monastyry. Do
tej dziś dominująca religią jest katolicyzm, aż 88% to katolicy, anglikanie (3%), wyznawcy
judaizmu (1%), pozostali (8%).
Lata 795-1014 to czas, gdy Irlandia prowadziła nieustanna walkę z Wikingami. Wojnę
z Wikingami udało się zakończyć dopiero, gdy plemiona irlandzkie zaczęły się jednoczyć. Po
kampanii wikińskiej w Irlandii panował spokój. Kraj zaczęto odbudowywać ze znoszeń.
Powstały też nowe piękniejsze klasztory i zamki.
W 1169r. na zaproszenie i za namową króla Leinsteru przybywają z Anglii pierwsze
oddziały Normanów. Normanowie mający przewagę militarną i działający z zaskoczenia, w
krótkim czasie zdobyli główne miasta, a król Henryk II ogłosił się władcą Irlandii. Od tego
momentu aż do roku 1937, kiedy to została przyjęta przez parlament brytyjski nowa
konstytucja, która ustanowiła całkowitą niezależność państwa irlandzkiego od Wielkiej
Brytanii. Przyjęła też nową oficjalną nazwę państwa- Eire.
6
W roku 1955 Irlandia przystąpiła do ONZ, a w 1973r. do EWG(dziś Unia Europejska),
a w 2002r. Irlandia przyjmuje za walutę Euro.
Pisząc o historii Irlandii warto również wspomnieć o językach, które są używane w
kraju. Dla wielu Irlandczyków angielski stał się pierwszym językiem, niewiele mówi po
irlandzku, pomimo iż w szkołach dzieci uczą się go obowiązkowo, a Wielka Brytania przez
tak długi okres czasu była głównym przeciwnikiem Irlandii. Zdawać by się mogło, że niechęć
do sąsiada spowodowana długoletnimi walkami wywrze na Irlandczykach jeszcze większą
dbałość o język irlandzki, jednak tylko 4% ludności posługuje się tym językiem w życiu
codziennym. Język Irlandzki jest pierwszym językiem urzędowym, drugim jest angielski.
Znajomość języka irlandzkiego jest także wymagana podczas egzaminów na uniwersytet.
Muszą go znać urzędnicy służby cywilnej i całej administracji. W języku narodowym i
angielski podawane są nazwy ulic i drogowskazy.
1.5 Symbole narodowe
1.5.1 Flaga
Rysunek 4
symbolika kolorów:
- zielony – katolicy
- pomarańczowy – protestanci
- ciągłe dążenie do pokoju między katolikami i protestantami
1.5.1 Godło Irlandii
Oficjalnym irlandzkim godłem jest, sięgającym średniowiecza jest
Harfa Queen Mary. Harfa jest również popularnym instrumentem
Irlandii. Harfa, która stała się wzorem dla symbolu narodowego
Istnieje naprawdę. Obecnie jest przechowywana w skarbcach Trinity
Rysunek 5
College w Dublinie.
7
1.6 Język
Pisząc o historii Irlandii warto również wspomnieć o językach, które są używane w kraju. Dla
wielu Irlandczyków angielski stał się pierwszym językiem, niewiele mówi po irlandzku,
pomimo iż w szkołach dzieci uczą się go obowiązkowo, a Wielka Brytania przez tak długi
okres czasu była głównym przeciwnikiem Irlandii. Zdawać by się mogło, że niechęć do
sąsiada spowodowana długoletnimi walkami wywrze na Irlandczykach jeszcze większą
dbałość o język irlandzki, jednak tylko 4% ludności posługuje się tym językiem w życiu
codziennym. Język Irlandzki jest pierwszym językiem urzędowym, drugim jest angielski.
Znajomość języka irlandzkiego jest także wymagana podczas egzaminów na uniwersytet.
Muszą go znać urzędnicy służby cywilnej i całej administracji. W języku narodowym i
angielski podawane są nazwy ulic i drogowskazy.
2. Oświata: czynniki ideologiczno- polityczne
2.1 Organizacja systemu szkolnictwa
8
Rysunek 6 Schemat organizacji systemu szkolnictwa w Irlandii
System oświatowy kierowany jest przez centralne Ministerstwo Edukacji Narodowej.
Decyduje ono o zmianach w szkolnictwie, określa programy nauczania i kontroluje pracę
nauczycieli. Szkoły tworzone są z inicjatywy lokalnej na wniosek hrabstw, władz kościelnych
lub osób prywatnych.
2.1.1 Przedszkola
9
W Irlandii nie istnieje zorganizowana sieć wychowania przedszkolnego. Jednak prawo
szkolne umożliwia rozpoczęcie nauki przez cztero, pięcio lub sześciolatki, przy czym 80%
dzieci rozpoczyna naukę w piątym roku życia.
2.1.2 Szkoła początkowa
Pierwszym szczeblem szkolnictwa jest więc szkoła podstawowa. Szkoła początkowa jest
jednolita, obowiązkowa, powszechna, wyznaniowa i trwa 6 lat. Nauczanie na tym szczeblu
charakteryzuje się dużą dowolnością stosowanych metod pedagogicznych. W trakcie nauki
uczeń podlega wielu standardowym testom szkolnym, które zapisywane są w „karcie szkolnej
ucznia”, która staje się podstawowym dokumentem dopuszczającym do rozpoczęcia nauki w
szkole średniej pierwszego stopnia.
2.1.3 Szkoła średnia
Szkoła średnia dzieli się na trzyletnią, obowiązkową szkołę średnia pierwszego stopnia
(tzw. junior cycle) i trzyletnią, nieobowiązkową szkołę drugiego stopnia. Na poziomie junior
cycle istnieją cztery różne typy szkół ( rys.3):
a) szkoła klasyczna i tradycyjna (voluntary school)
b) szkoła wielokierunkowa łącząca w sobie trzy typy szkolnictwa średniego: szkołę
gramatyczną, techniczną i nowoczesną,- comprehensive school
c) szkoła publiczna- podobna w procesie dydaktycznym do szkół wielokierunkowych,
lecz inaczej zarządzania i finansowana
d) szkoła
zawodowa,
która
w
założeniach
miała
przygotowywać
do
szkół
wielokierunkowych do wykonywania zawodu, a w zasadzie przygotowuje do dalszej
nauki w cyklu przysposobienia zawodowego w szkole średniej drugiego stopnia.
Dyplom szkoły przysposobienia zawodowego zamyka dalszą drogę kształcenia, umożliwiając
jedynie podjęcie pracy. Pomimo różnych profili kształcenia, uczniowie junior cycle otrzymują
jednakowe dyplomy junior certyficate. Uprawniają one do dalszej nauki w szkole trzyletniej
II’ prowadzącej do studiów wyższych.
2.1.4 Szkolnictwo wyższe
System szkolnictwa wyższego Irlandii oparty jest na sztywnym modelu binarnym z wyraźnym
rozróżnieniem
między sektorem uniwersyteckim, a nieuniwersyteckim. W skład sektora
uniwersyteckiego, z których dwa największe to Trinity College i National University.
10
Największą uczelnią nieuniwersytecką Irlandii jest Dublin Institute of Technology. Uczelnia
ta nadaje własne stopnie zarówno na poziomie undergraduate, jak i postgraduate, ale mimo
usilnych zabiegów uczelnia ta nie została objęta ustawą uniwersytecką.
Uniwersytety oferują programy studiów na poziomie bachelor, master i doktorskim w
takich dziedzinach, jak: nauki humanistyczne, ścisłe techniczne, społeczne, czy medyczne.
Rekrutacja na studia oparta jest na współzawodnictwie kandydatów. System przyjęć
oparty jest na zasadzie analizy punktów uzyskanych na egzaminach zdawany w piątej lub
szóstej klasie szkoły średniej. Każda z ocen ma swój odpowiednik w punktach, sześć
najlepszych wyników jest sumowanych, a uzyskana wartość decyduje o przyjęciu.
2.2 Kształcenie nauczycieli
Pisząc o edukacji watro również zwrócić uwagę na kształcenie kadry nauczycielskiej
Nauczyciele szkół podstawowych kształceni są w trzyletnich szkołach pedagogicznych, które
od 1975r posiadają statuty kolegiów uniwersyteckich. Liczba miejsc ustalana jest przez
Ministerstwo Edukacji Narodowej zgodnie z przewidywanym zapotrzebowaniem oświaty.
System
kształcenia
nauczycieli
szkół
średnich
jest
bardzo
zróżnicowany.
Najpopularniejszą drogą są czteroletnie wyższe studia w wybranej specjalności, zakończone
dodatkowym rocznym stażem pedagogicznym. Pomyślnie zdany egzamin umożliwia
otrzymanie dyplomu upoważniającego do wykonywania zawodu nauczycielskiego.
Kształcenie ustawiczne nauczycieli organizowane jest prze Ministerstwo Edukacji
Narodowej i nauczycielskie związki zawodowe. Jest ono nieobowiązkowe, odbywa się poza
godzinami pracy i nie cieszy się duża popularnością.
Etap
kształceniaPrzygotowanie Kształcenie ustawiczne
uczniów
nauczycieli
SZKOŁY
3-letnie
szkołyNieobowiązkowe
poza
POCZĄTKOWE
pedagogiczne;
czasem
pracy
kolegia
organizowane
przez
uniwersyteckie ministerstwo i związki
zawodowe
SZKOŁY ŚREDNIE 4-letnie
studia
wyższe +
1
rok
stażu
pedagogicznego
Rysunek 7
3. System kształcenia w Irlandii, a członkostwo państwa w Unii
Europejskiej
11
Irlandia będąc członkiem Uni Europejskiej nadal zachowuje swoją autonomie na polu
oświaty, co również gwarantuje polityka oświatowa Wspólnoty Europejskiej. Mówi ona, iż:
a) nie przewiduje się ujednolicenia struktur szkolnych
b) dominującym celem jest wychowanie Europejczyka świadomego własnych
narodowych korzeni i kierującego się ideą respektowania praw człowieka
c) kształtowanie pluralistycznego i interkulturowego modelu kształcenia
Autonomiczność Irlandia na polu edukacyjnym doskonale podkreśla fakt, iż jest ona
jedynym krajem Uni Europejskiej utrzymującym wyznaniowy charakter systemu szkolnegoznaczący wpływ na kształt programu nauczania i jego zakres ma Kościół.
4. Podsumowanie i wnioski
Jedną z charakterystycznych cech dla systemu szkolnictwa w Irlandii jest
nieposiadanie zorganizowanej sieci wychowania przedszkolnego. Państwo jednak daje
możliwość rozpoczęcia edukacji już od momentu ukończenia przez dziecko czwartego roku
życia. Większość rodziców decyduje aby posłać swoje dzieci do szkoły w wieku pięciu lat.
Uważam, że wynika to z faktu, iż uważają ten wiek za najbardziej odpowiedni by dziecko
rozpoczęło edukacje. Drugą charakterystyczną cech jest fakt, iż wychowanie w szkole jest
wychowaniem wyznaniowy, choć od niedawna zaczyna się to zmieniać. Sądzę, iż
spowodowane jest to osiedlaniem się obcokrajowców, którzy niekoniecznie wyznają wiarę
katolicką. Myślę, że dobrze jest od najmłodszych lat łączyć edukacje z kształtowaniem postaw
moralnych u dzieci, ponieważ wpływa to korzystnie na wychowanie przyszłych dorosłych
obywateli.
Analizując materiały do napisania pracy bardzo często spotykałam się ze
sformułowaniem kształcenia indywidualnych postaw, co uważam za również jedna z
charakterystycznych cech dla systemu irlandzkiego. Dbając o indywidualne potrzeby
każdego dziecko można zapewnić mu harmonijny rozwój. Indywidualny rozwój wspierany
jest przez system metod aktywizujących. Metody te tak rzadko wykorzystywane w polskim
systemie edukacyjnym umożliwiają szybciej przyswoić określone partie materiału. Poza tym
wykorzystywanie takich metod zachęca dzieci i młodzież do współpracy z nauczycielem oraz
skuteczniejszego stosowania opanowanej wiedzy.
12
Na koniec pragnę dodać, iż tak zorganizowana sieć szkolnictwa sprawia, że
alfabetyzm w Irlandii, czyli zdolność pisania i czytania powyżej 15 roku życia wynosi ogółem
- 98%.
Bibliografia
13
1. Adamczyk M.J., Ładyżyński A., Edukacja w krajach rozwiniętych. Skrypt dla studentów z
pedagogiki porównawczej, Oficyna Wydawnicza Fundacji Uniwersyteckiej w Stalowej Woli,
Stalowa Wola 2002.
2. Dziewulak D., Systemy szkolne Uni Europejskiej, Wyd. Żak, W-wa 1997.
3. Dziewulak D., Polityka oświatowa Wspólnoty Europejskiej, Wyd. UW, Warszawa 1994.
4. Grzybowski S., Historia Irlandii, Wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław
2003.
5. Oleksiak A., System edukacji w Republice Irlandii, [w:] Edukacja Dorosłych nr 1/2002
Szlufka W., Edukacja w jednoczącej się Europie, Wyd. WSP, Częstochowa 2003.
6. Podolska-Filipowicz E., Nauczyciel szkoły europejskiej – dylematy kształcenia i
doskonalenia, [w:] Transformacja w edukacji - konieczność, możliwości, realia i nadzieje,
pod red. E. Podoskiej-Filipowicz, H. Błażejowskiego i R.Gerlacha, Wyższa Szkoła
Pedagogiczna w Bydgoszczy, Komitet Nauk Pedagogicznych PAN, 1995.
7. Pachociński R., Edukacja nauczycieli w krajach Unii Europejskiej, Instytut Badań
Edukacyjnych, Warszawa 1994.
8. Pachociński R., Społeczno-zawodowa sytuacja nauczycieli w krajach EWG, [w:] Edukacja,
1994 nr 2.
9. Państwa i narody; Irlandia, [w:] Życie świata.
10. Rrabczuk W., Języki obce w krajach Unii Europejskiej, [w:] Edukacja, 1995 nr 4.
11. Tadeusiewicz G., Irlandia- schemat systemu szkolnictwa, [w:] Edukacja w Europie
Wykorzystano również materiały ze stron internetowych :
1. http://www.mojairlandia.pl/zdjecia/pic03a.htm - 22.10.2005
2. http://pl.wikipedia.org/wiki/IrlandiaUstr.C3.B3j_polityczny –20.10.20005
3. http://www.aidan.co.uk/photo4355.htm - 19.10.2005
4. http://www.irlandia.pl/oirlandii.htm - 22.10.2005
5. http://www.ligon.chorzow.pl/ireland/ludnosc.htm- 20.10.2005
14
15