Studium przypadku miasta Rzeszów

Studium przypadku miasta Rzeszów
1. Wprowadzenie
Rzeszów to miasto na prawach powiatu w południowo -wschodniej Polsce, położone na pograniczu
Pogórza Karpackiego i Kotliny Sandomierskiej nad rzeką Wisłok. Miasto jest siedzibą władz
województwa podkarpackiego i powiatu rzeszowskiego ziemskiego. Rzeszów zajmuje powierzchnię
116,37 km kw. – jest największym ośrodkiem przemysłowym, handlowo-usługowym, akademickim i
kulturalnym w Polsce Południowo-Wschodniej. Od kilku lat władze miasta starają się o przyłączanie
do Rzeszowa sąsiadujących sołectw, ponieważ miasto potrzebuje nowych terenów pod inwestycje, a
przy dotychczasowej powierzchni (53,69 km kw.) możliwości były mocno ograniczone. Starania te
zostały uwieńczone sukcesem i od 2006 roku Rzeszów sukcesywnie, rok po roku, zwiększa swoje
terytorium. Praktyka ta z oczywistych względów nie odpowiada ościennym samorządom.
2. Podstawowe dane statystyczne o mieście
2.1 Dane w zakresie trendów demograficznych
Na ryc. 1 pokazano dane statystyczne dotyczące liczby zamieszkałych na terenie miasta Rzeszowa za
lata 1995-2010. Do 2005 roku liczba ludności miasta (mierzona osobami faktycznie zamieszkującymi
na jego terenie) po początkowym okresie wzrostu wykazywała tendencję spadkową, by od 2006 roku
przybrać zdecydowaną tendencję wzrostową. Spowodowane to było przyłączaniem kolejnych
sołectw w granice miasta. W stosunku do 1995 roku przybyło 17 956 mieszkańców co stanowi wzrost
o ok. 11,2% w stosunku do roku wyjściowego.
Ryc. 1. Liczba ludności Rzeszowa w latach 1995-2010.
Źródło: BDL GUS.
Dostępne dane dotyczące salda urodzin i zgonów, opracowane przez GUS wskazują, iż od 1995 roku
przez cały czas następuje wzrost ludności, spowodowany większą liczbą urodzeń niż zgonów (Ryc. 2).
1
Nie istnieją oficjalne prognozy, dotyczące liczby mieszkańców miasta, jak również salda urodzeń i
zgonów na najbliższe lata.
Niemniej jednak, według opinii przedstawicieli Urzędu Miasta, Rzeszów należy do miast w których
tendencje wzrostowe liczby mieszkańców są trwałe.
Ryc. 2 Urodzenia i zgodny w Rzeszowie w latach 1951-2010 r.
Źródło: GUS
Odnośnie do migracji, na ryc. 3 przedstawiono saldo migracji wewnątrzwojewódzkiej, czyli ruch
ludności między Rzeszowem a gminami wewnątrz województwa, przede wszystkim gminami
ościennymi.
Ryc. 3 Saldo migracji wewnątrzwojewódzkiej 1995-2010.
Źródło: BDL GUS.
2
Od 2006 r. saldo migracji dla Rzeszowa jest dodatnie, co spowodowane było prawdopodobnie
procesem poszerzania granic miasta. W latach 1999 – 2005 zanotowano duży spadek liczby ludności
co mogło być spowodowane odpływem mieszkańców do ościennych gmin (a potem nastąpił ich
powrót wraz ze zmianą granic).
Podsumowując, wpływ na wzrost liczby ludności w Rzeszowie, zasadniczy wpływ ma proces
poszerzania granic miasta.
2.2 Dane dotyczące atrakcyjności osiedleńczej
Przyjęto, iż atrakcyjność osiedleńczą opisać można wskaźnikami dotyczącymi: dostępnością do
atrakcyjnego zatrudnienia, edukacji, ochrony zdrowia, kultury i rozrywki, sportu i rekreacji, ceną
mieszkań, dostępności komunikacyjnej i dostępu do infrastruktury publicznej, a także stanu
środowiska naturalnego i ładu społecznego.
Dostępność do atrakcyjnego zatrudnienia mierzyć można stopą bezrobocia rejestrowanego. W tej
chwili w Rzeszowie wynosi ono 8 199 osób i stanowi w tej chwili 6,9 % ludności w wieku
produkcyjnym (ryc. 4). Od 2003 r. do 2008 r. bezrobocie w Rzeszowie sukcesywnie spadało. Zjawisko
to można tłumaczyć z jednej strony poprawą sytuacji na rynku pracy z uwzględnieniem wahnięcia,
spowodowanego kryzysem gospodarczym, trwającym od 2008 r., z drugiej strony zmniejszaniem się
liczby mieszkańców, w tym populacji czynnej zawodowo.
Ryc. 4 Bezrobocie rejestrowane. U góry: dane w wartościach bezwzględnych. U dołu: odsetek bezrobotnych wśród ludności
aktywnej zawodowo.
3
Źródło: BDL GUS.
Dostęp do edukacji mierzyć można liczbą szkół wyższych oraz liczbą studentów szkól wyższych na 10
tys. mieszkańców. W Rzeszowie siedzibę ma 2 uczelnie publiczne oraz 7 uczelni niepubliczne. W tej
chwili (rok akademicki 2010/2011) na rzeszowskich uczelniach kształci się 54 734 studentów (na
10 000 mieszkańców Rzeszowa przypada 975 osób na 10 000 mieszkańców wobec 349 studentów w
województwie i 476 studentów w kraju.
Dostęp do opieki zdrowotnej zmierzono liczbę ludności na łóżko w szpitalach ogólnych. BDL GUS nie
podaje wartości dla miasta a jedynie dla województwa podkarpackiego i wskaźnik ten wynosi 220
osób w województwie przy 211 osobach w skali kraju.
Atrakcyjność osiedleńczą w sferze kultury i rozrywki określono przy pomocy liczby instytucji
muzycznych i teatrów. W Rzeszowie funkcjonuje 1 teatr dramatyczny oraz 1 teatr lalkowy. W tych
placówkach przypada 1553,55 osób na 1 miejsce na salach teatrów i filharmonii (wobec 525,02 osób
w kraju).
Rzeszowianie mają do dyspozycji 51 obiektów sportowo-rekreacyjnych, w tym 8 stadionów, 3 boiska i
3 kryte pływalnie (co oznacza średnio 1,84 obiekty sportowe na 10 tys. mieszkańców),
Średnia cena mieszkania na rynku wtórnym wynosi około 4867 zł za metr kwadratowy. Średnio dla
całego Rzeszowa kupno jednego metra kwadratowego stanowi 166,11 % średniego miesięcznego
wynagrodzenia brutto w mieście ( 2930,20 zł, które stanowi 81 % średniej krajowej).
Dostępność komunikacyjną Rzeszowa rozumianą jako regularne połączenia lotnicze z lotnisk w
zasięgu godziny podróży samochodem można ocenić jako dobrą. 11 km od centrum znajduje się
lotnisko w Jasionce (przy trasie S19 w kierunku Lublina. Oferuje ono regularne połączenia z Wielką
Brytanią (Birmingham, Bristol, East Midlands, Londyn) i Irlandią (Dublin), a także Frankfurtem i
Barceloną oraz z większymi miastami w Polsce (Warszawa, Gdańsk, Katowice, Szczecin). Podróżni
chcący korzystać z innych połączeń mogą je realizować z Warszawy.
Dostępność infrastruktury technicznej została zilustrowana długością sieci wodociągowej i
kanalizacyjnej oraz odsetkiem populacji z niej korzystających.
4
W Rzeszowie czynnych jest ogółem 533,6 km sieci kanalizacyjnej, z której korzysta 157781
mieszkańców. Funkcjonuje 497 km wodociągów, do których podłączone jest 163 649 mieszkańców
miasta.
Stan środowiska zmierzyliśmy wskaźnikiem emisji zanieczyszczeń pyłowych. Dla Rzeszowa w 2010 r.
wskaźnik ten wyniósł 206 t/r, co stanowi 0,32 % całej emisji w kraju.
Ostatnią cechą, przyjętą do analizy atrakcyjności osiedleńczej jest ład społeczny i bezpieczeństwo
publiczne. W 2010 r. na terenie Rzeszowa popełniono ogółem 10 415 przestępstw, co daje wskaźnik
185,6 przestępstwa na 10 000 mieszkańców.
3. Ujęcie kwestii demograficznych w strategii rozwoju miasta
Miasto Rzeszów posiada strategię rozwoju do 2015r. dla której ze względu na konieczność
aktualizacji danych sporządzono dodatkowy dokument: cele strategiczne rozwoju miasta i katalog
kluczowych zjawisk stanowiących szanse i zagrożenia oraz mocne i słabe strony rozwoju.
•
Strategia rozwoju miasta Rzeszów do 2015 roku: Raport o stanie miasta i (1997), Główne
i szczegółowe cele strategiczne rozwoju miasta (Załącznik do uchwały Nr XXXVI/590/2008 RM
Rzeszowa z dnia 8 lipca 2008r.) (aktualizowane w 2008r.) oraz Katalog kluczowych zjawisk
stanowiących szanse i zagrożenia oraz mocne i słabe strony rozwoju miasta (Załącznik nr 2 do
uchwały nr LXXV/62/98 Rady Miasta Rzeszowa z dnia 16 czerwca 1998 r.
W opisie Rozdz.3. Ludność 3.1. Sytuacja demograficzna i 3.2 Migracje zawarte są dane w zakresie
trendów demograficznych: (…) Rzeszów jest jednym z 24 miast w Polsce, które w 1996r liczyły ponad
150 000 mieszkańców i największym miastem w regionie. Wzrost liczby ludności w Rzeszowie w
latach 1950 - 1990 był niemal trzykrotny i wyniósł 113,5 tys. osób. Począwszy od 1990 roku przyrost
ludności miasta był znacznie niższy. W latach 1990 - 1996 liczba ludności wzrosła ze 153,8 tys. do
160,8 tys. czyli o 4,6%.Tempo wzrostu było jednak czterokrotnie wyższe w porównaniu z Polską
(1,1%). Było także wyższe od tempa wzrostu ludności w województwie rzeszowskim (3,1%).Kobiety
stanowiły w 1996 roku 52,86% ogółu ludności, a współczynnik feminizacji wyniósł 112,0. Rzeszów był
najbardziej sfeminizowanym miastem w województwie rzeszowskim. Bezpośrednią przyczyną
wolnego tempa rozwoju ludności w latach 90-tych jest spadek przyrostu naturalnego (tj. nadwyżki
liczby urodzeń nad liczbą zgonów) tak w Rzeszowie jak i kraju. Czynnikiem decydującym o stałym
zmniejszaniu się corocznych przyrostów ludności jest notowany od 1984r systematyczny spadek liczby
urodzeń. W 1996 roku po raz pierwszy odnotowano wyższy współczynnik urodzeń o 0,1%o i
współczynnik przyrostu naturalnego o 0,3%o w stosunku do roku ubiegłego.
W latach 1990 - 1996 zmalała liczba urodzeń o 4,1%, natomiast liczba zgonów utrzymuje się na tym
samym poziomie. Spadek urodzeń to drugi alarmujący sygnał w ocenie zmian zachodzących w
procesach ludnościowych. Konsekwencją tego jest systematyczny spadek przyrostu naturalnego w
mieście z 6,3% w 1990 roku do 2,2% w 1996 roku, (w województwie rzeszowskim odpowiednio z 7,8%
do 3,3%, w Polsce z 4,1% do 1,1%).
Liczba urodzeń wpłynęła na niekorzystne ukształtowanie się współczynnika dynamiki demograficznej.
W latach 1990 -1996 jego wartość obniżyła się z 1,87 do 1,29.Następowały również zmiany w
strukturze ludności wg grup ekonomicznych.
Zaznaczył się:
- duży spadek populacji mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym (zwłaszcza liczby dzieci w
wieku 0 - 9 lat) z 30,8% do 27,0%,
- znaczny wzrost populacji ludności w wieku poprodukcyjnym z 9,2% do 11,0%,
5
- wzrost ludności w wieku produkcyjnym z 59,9% do 62,0% (w woj. rzeszowskim - z 55,3 56,5% ; w Polsce z 57,6 - 58,6%).
Korzystnie kształtował się w 1995 roku wskaźnik obciążenia. Na 100 osób w wieku produkcyjnym
przypadało 63 osoby w wieku nieprodukcyjnym (Polska 70,5 osób, woj. rzeszowskie 76,9 osób)
Tak duży udział procentowy w wieku produkcyjnym wymagać będzie działań na rzecz zwiększenia
ilości miejsc pracy.
Szybkie zwiększanie się liczby ludności w wieku poprodukcyjnym powoduje konieczność
zabezpieczenia instytucji opiekuńczych dla ludzi samotnych i niepełnosprawnych.
W Rzeszowie ludność rolnicza tj. osoby mieszkające we wspólnym gospodarstwie domowym z
użytkownikiem indywidualnego gospodarstwa rolnego, wynosi około 12% ogółu mieszkańców miasta.
W ramach grup tej ludności, ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi około 25%, w wieku
produkcyjnym 60 %, a w wieku poprodukcyjnym około 15%. Wskaźnik obciążenia wynosi około 68.
Liczba ludności Rzeszowa wynosząca w 1995 roku 160 271 osób stanowiła :
- 21,47% ogółu ludności woj. rzeszowskiego,
- 51,17% ogółu ludności miast woj. rzeszowskiego,
- 0,42% ogółu ludności Polski,
0,67% ogółu ludności miast Polski.
Ruchy migracyjne są procesem ciągłym i wywierają różnorakie skutki zarówno w rejonach odpływu
jak i przypływu ludności.
Najwyższą mobilność wykazują ludzie młodzi pomiędzy 15 a 30 rokiem życia, a szczególnie tuż po
ukończeniu edukacji. Migracje ludzi młodych powodują niższy przyrost naturalny w rejonach odpływu.
Młody wiek, wyższe kwalifikacje, lepsze zdrowie migrantów sprawiają, że rejony napływowe uzyskują
z migracji korzyści ekonomiczne. Za wiek mobilny przyjmuje się okres od 18 do 44 lat i ta grupa
stanowiła w mieście w 1996r. 70,4% ludności w wieku produkcyjnym.
Dodatnie saldo ruchu migracyjnego w latach 1992 -1995 zmalało w Rzeszowie z 1 413 osób do 121
osób, natomiast dodatnie saldo ruchu migracyjnego na 1 000 ludności z 7,08 do 0,75. (s. 27-30
Raportu). W dokumencie opisano zmiany liczby ludności, kwestię przyrostu naturalnego, starzenia się
populacji oraz migracji.
W części diagnostycznej nie zidentyfikowano informacji o prognozach w zakresie trendów
demograficznych.
W analizie SWOT w KATALOGU KLUCZOWYCH ZJAWISK w słabych stronach wymieniono liczbę
mieszkańców i gęstość zaludnienia (s. 16 dokumentu).
W dokumencie nie zidentyfikowano mechanizmów powiązania trendów demograficznych z innymi
aspektami rozwoju miasta, szczególnie w wymiarze gospodarczym.
W systemie monitoringu Strategii brak wskaźników odwołujących się do trendów demograficznych.
Wśród działań jakie zaplanowano żeby przeciwdziałać negatywnym trendom demograficznym W
Głównych i szczegółowych celach strategicznych miasta, w celach Społeczno-Demograficznych
wskazano szereg kierunków działań (s. 3, 8, 10 dokumentu):
•
•
•
•
•
Wspieranie lokalnej przedsiębiorczości
Stworzenie możliwości podnoszenia kwalifikacji poprzez odpowiedni system
szkolnictwa
Wykorzystanie sprzyjających warunków do realizacji polityki reform w sferze społeczno gospodarczej wynikających z oczekiwań społecznych
Wykorzystanie otwierającego się rynku pracy dla krajów unii Europejskiej oraz dla krajów
pozaeuropejskiego obszaru gospodarczego
Wykorzystanie zjawiska wyżu demograficznego jako siły napędowej gospodarki
6
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Stworzenie systemu warunków do realizacji lokalnych programów budownictwa
mieszkaniowego uwzględniającego niskie dochody ludności
Prowadzenie polityki aktywnego przeciwdziałania bezrobociu
Stworzenie programu motywacji powrotów fali emigracji zarobkowej po 2004 roku
Stworzenie systemu zachęt dla odwrócenia trendu spadku przyrostu naturalnego
Stworzenie warunków do wykorzystania zasobu ludzi wykształconych, w wieku
produkcyjnym, w województwie
Wzmocnienie miast jako ośrodków wielofunkcyjnych przyciągających inwestorów
zewnętrznych i migrantów z terenów wiejskich
Prowadzenie skoordynowanej polityki rozwoju ukierunkowanej na tworzenie nowych
miejsc pracy
Wykreowanie Rzeszowa jako silnego centrum Rzeszowskiego Obszaru Metropolitalnego
Wzrost atrakcyjności miasta dla migrantów
Poprawa struktury gęstości zaludnienia:
o w obecnych granicach miasta,
o poprzez poszerzenie tych granic,
o poprzez łączne zastosowanie tych sposobów,
Stworzenie centrum doradztwa i informacji dla osób niepełnosprawnych z możliwością
połączeń internetowych
Realizacja programu działań na rzecz osób niepełnosprawnych
Tworzenie warunków do zatrudniania osób niepełnosprawnych
Kierunki działań, jakie zaplanowano żeby łagodzić skutki ewentualnych negatywnych trendów
demograficznych zidentyfikowano w pozostałych częściach dokumentu:
Intensyfikacja działań zmierzających do wykorzystania szans rozwojowych wynikających z
usytuowania Polski w stosunku do pasma aktywności gospodarczej Europy, w tym w szczególności
pasma Lipsk – Kijów ME
Stwarzanie warunków umożliwiających rozwój wymiany handlowej z krajami Europy Środkowej i
Wschodniej oraz z krajami Europy Południowej ME
Prowadzenie polityki ukierunkowanej na wzrost tempa rozwoju gospodarczego, podniesienia
poziomu PKB i poprawy jego struktury ME
Wykorzystanie „Doliny Lotniczej" i innych klastrów innowacyjnych do promocji wizerunku
Podkarpacia w Europie ME
Wykorzystanie członkostwa Polski w Unii Europejskiej jako szansy „skoku cywilizacyjnego"
Podjęcie działań umożliwiających rzeczywiste wzmocnienie pozycji regionu, w tym Rzeszowa, jako
krajowego ośrodka równoważenia rozwoju poprzez zapewnienie odpowiednich środków
finansowych ME
Podjęcie działań zmierzających do wykreowania nowego pasma aktywności gospodarczej Helsinki Ateny z odgałęzieniami do Odessy, Gdańska i Szczecina ME
Wykorzystanie możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w kraju i wymiany handlowej z
zagranicą PP
Wykorzystanie szans rozwojowych regionów wynikających z decentralizacji systemu zarządzania
państwem PP
Wykorzystanie programów rozwoju jako narzędzia pozyskiwania środków z budżetu Unii Europejskiej
oraz innych środków zagranicznych bezzwrotnych PP
Zmiana systemu wzrostu wynagrodzeń, zwłaszcza w sferze budżetowej PP
Uproszczenie i stabilizacja systemu prawa w szczególności w zakresie działalności gospodarczej i
finansów publicznych PP
Intensyfikacja działań zmierzających do wykorzystania szans rozwojowych Miasta wynikających z
położenia województwa w stosunku do pasm aktywności gospodarczej Europy, w szczególności Lipsk
– Kijów G-PR
7
Promowanie wysokiego poziomu nakładów inwestycyjnych i dynamiki działalności handlowej w
gospodarce województwa w celu stworzenia korzystnego "klimatu" dla realizacji inwestycji o
charakterze rozwojowym G-PR
Wykorzystanie „Doliny Lotniczej" i innych klastrów innowacyjnych do promocji wizerunku Rzeszowa
G-PR
Wykorzystanie zdolności absorpcji środków rządowych, z budżetu UE oraz innych środków
zagranicznych bezzwrotnych do zmniejszenia dysproporcji rozwoju cywilizacyjnego wobec innych
regionów G-PR
Opracowanie programu zadań rządowych służących wzmocnieniu potencjału cywilizacyjno ekonomicznego województwa G-PR
Stworzenie sprzyjających warunków dla znaczącego napływu kapitału krajowego i zagranicznego,
służącego lokalizacji inwestycji o charakterze rozwojowym i przyspieszenia tempa prywatyzacji G-PR
Tworzenie zasobów gruntów publicznych jako elementu programu aktywizacji działalności
gospodarczej G-PR
Wykorzystanie zasobów gazu ziemnego dla potrzeb województwa obecnych i rozwojowych E
Stworzenie warunków do wykorzystania zasobów surowców budowlanych w województwie E
Włączenie wojewódzkiej sieci ekologicznej do krajowej sieci ekologicznej z wykorzystaniem terenów
o zróżnicowanych warunkach fizjograficznych E
Wykorzystanie zasobów mineralnych i geotermalnych dla potrzeb rozwojowych województwa E
Wykorzystanie energii odnawialnej dla potrzeb województwa obecnych i rozwojowych E
Stworzenie systemu utylizacji odpadów komunalnych i przemysłowych w województwie E
Określenie przebiegu i realizacja obwodnic miast, w szczególności Rzeszowa E
Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej i podniesienie jakości wód w województwie E
Opracowanie koncepcji „polityki leśnej" dla województwa, uwzględniając konieczność zwiększenia
zasobów drzewostanu, poprawy jego struktury i rozmieszczenia E
Stworzenie systemu monitorowania skutków rozwoju radiokomunikacji E
Wykorzystanie atutu atrakcyjnego położenia Rzeszowa na krajowych i międzynarodowych trasach
systemów transportowych dla wszechstronnego rozwoju miasta ITK
Realizacja programu budowy autostrad i dróg szybkiego ruchu na terenie województwa ITK
Wykorzystanie środków pozabudżetowych, w tym z budżetu UE do realizacji programów budowy i
modernizacji dróg ITK
Wykorzystanie międzynarodowego portu lotniczego Rzeszów - Jasionka do rozwoju i promocji miasta
Rzeszowa ITK
Opracowanie programu budowy obwodnic wokół miast i jego konsekwentna realizacja w celu
zapewnienia sprawnego funkcjonowania transportu ITK
Zwiększenie nakładów finansowych na utrzymanie i rozwój dróg ITK
Zagospodarowanie lotnisk dla działalności komunikacyjnej i transportowej ITK
Opracowanie programu rozwoju obszaru problemowego lotniska „Rzeszów - Jasionka" oraz stref
aktywności gospodarczej, w tym SSE i Centrum Logistyki Transportowej ITK
Wykorzystanie istniejącej sieci kolejowej do transportu towarowego i pasażerskiego w połączeniach
krajowych i międzynarodowych, w szczególności E-30, 71, LHS ITK
Doprowadzenie do spójności sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na wsi w województwie ITK
Podjęcie działań wspierających utworzenie nowego korytarza transportowego paneuropejskiego
Helsinki - Ateny wraz z odgałęzieniami (w ciągu drogi S-19 z Rzeszowa do Odessy przez Krościenko)
ITK
Zwiększenie skuteczności i koordynacji działań służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo publiczne
LBP
Realizacja programu monitoringu miejsc większych zagrożeń LBP
Dostosowanie ilości placówek odpowiedzialnych za bezpieczeństwo publiczne do struktury
przestrzennej miasta LBP
Tworzenie warunków dla realizacji zabudowy mieszkaniowej M
Realizacja programu gospodarowania mieszkaniowym zasobem miasta Rzeszowa M
8
Realizacja programu rewitalizacji obszarów miejskich w zakresie budownictwa mieszkaniowego M
Tworzenie warunków dla realizacji zabudowy mieszkaniowej poprzez:
• wyposażenie zasobów gruntów budowlanych w infrastrukturę techniczną,
• tworzenie zasobów gruntów komunalnych pod budownictwo ,
• stworzenie systemu wspierania rozwoju budownictwa mieszkaniowego uwzględniającego
niskie dochody ludności
• dostosowanie rozmieszczenia obszarów możliwych do realizacji zabudowy mieszkaniowej do
zmieniających się granic miasta M
Racjonalne wykorzystanie wysoko wykwalifikowanej kadry nauczycielskiej i odpowiednie
wynagradzanie za wykonywaną pracę IS OW
Realizacja przedsięwzięć w zakresie modernizacji istniejących obiektów placówek oświatowych IS OW
Zmiana struktury placówek ponadpodstawowych według profilu kształcenia IS OW
Zwiększenie ilości placówek w celu poprawy dostępności i warunków nauczania IS OW
Utrzymanie dominującej pozycji publicznych szkół wyższych IS SW
Racjonalne wykorzystanie zasobów obiektów naukowo-dydaktycznych pod kątem zapewnienia
możliwości zaspokojenia wzrastających potrzeb w zakresie wykształcenia na poziomie szkoły wyższej
w mieście i otoczeniu zewnętrznym IS SW
Wspieranie rozwoju ośrodka akademickiego IS SW
Stworzenie programu skoordynowanego rozwoju ośrodka akademickiego, uwzględniającego przede
wszystkim istnienie Uniwersytetu Rzeszowskiego i Politechniki Rzeszowskiej jako usługi wyższego
rzędu o ponadregionalnym zasięgu oddziaływania IS SW
Podniesienie rangi szkół wyższych IS SW
Racjonalne wykorzystanie wysoko wykwalifikowanego personelu medycznego i odpowiednie
wynagradzanie za wykonywaną pracę IS OZ
Wykorzystanie zasobów wód mineralnych i geotermalnych do wzbogacenia oferty w zakresie
profilaktyki i usług medycznych IS OZ
Podnoszenie standardów usług medycznych IS OZ
Stworzenie programu ochrony zdrowia mieszkańców, uwzględniającego zróżnicowane potrzeby oraz
źródła finansowania skoordynowanego z systemowym rozwiązaniem w skali kraju IS OZ
Rozwój bazy sportowo - rekreacyjnej o charakterze lokalnym i ponadregionalnym IS RST
Wykorzystanie walorów turystycznych w powiązaniu z rozwojem systemu komunikacyjnego i bazy
noclegowej IS RST
Stworzenie programu rozwoju rekreacji, sportu i turystyki, z uwzględnieniem poprawy poziomu
obsługi turystyki przyjazdowej IS RST
Powiększenie zasobów terenów rekreacyjnych z uwzględnieniem wymogów przestrzennych i
ekologicznych IS RST
Poprawa „klimatu" dla powstawania nowych i rozwoju istniejących usług kultury IS K
Stworzenie programu wspierania rozwoju działalności kulturalnej IS K
Racjonalne wykorzystanie wysoko kwalifikowanego personelu pomocy społecznej IS PS
Realizacja strategii rozwiązywania problemów pomocy społecznej IS PS
Rozwój placówek pomocy społecznej z uwzględnieniem zróżnicowania świadczonych usług IS PS
Intensyfikacja działań zmierzających do włączenia gospodarki Rzeszowa w krąg przedsięwzięć
tworzących pasmo podwyższonej aktywności gospodarczej o charakterze międzynarodowym DGPR
Systemowe wspieranie wysokiej aktywności i przedsiębiorczości lokalnej w szczególności poprzez
inicjowanie ustanowienia SSE DGPR
Promowanie wysokiego tempa wzrostu wydajności pracy w przemyśle, wykorzystania środków
trwałych oraz wysokiego poziomu nakładów inwestycyjnych w gospodarce Rzeszowa w celu
stworzenia korzystnego „klimatu" dla realizacji inwestycji o charakterze rozwojowym DGPR
Rozwój gospodarki opartej na wiedzy poprzez między innymi stworzenie Regionalnego Centrum
Transferu Nowoczesnych Technologii Wytwarzania DGPR
Stworzenie sprzyjających warunków dla znaczącego napływu kapitału zagranicznego, służącego
lokalizacji inwestycji o charakterze innowacyjnym DGPR
9
Określenie systemu preferencji dla inwestorów gwarantujących istotny wzrost zatrudnienia w
przedsięwzięciach o charakterze innowacyjnym DGPR
Tworzenie zasobów gruntów pod cele rozwojowe jako elementu programu aktywizacji działalności
gospodarczej w mieście DGPR
Opracowanie zadań rządowych służących wzmocnieniu potencjału cywilizacyjno -ekonomicznego
Rzeszowa DGPR
Stworzenie programu współpracy z miastami partnerskimi, rozwoju samorządności lokalnej i
obywatelskiej partycypacji w zarządzaniu miastem DGPR
Wyznaczenie obszarów do opracowania planów miejscowych GP:
♦ utrwalających i uzupełniających dotychczasową kompozycję urbanistyczną miasta,
♦ gwarantujących poprawę warunków klimatycznych i ekologicznych miasta,
♦ zabezpieczających tereny pod lokalne usługi publiczne,
Analiza koncepcji struktury funkcjonalno -przestrzennej miasta w dostosowaniu do zmian granic GP
Przeanalizowanie potrzeb i wyznaczenie niezbędnych połączeń komunikacyjnych terenów
rozdzielonych „barierami" /rzeka, kolej, ulica szybkiego ruchu/ GP
Wyznaczenie terenów pod usługi wyższego rzędu z uwzględnieniem ustaleń strategii rozwoju
województwa i planu zagospodarowania przestrzennego województwa GP
Stworzenie systemu zieleni rekreacyjnej GP
Utrzymanie funkcji mieszkaniowej w centrum /Rynek/ GP
Wyznaczenie większych terenów pod inwestycje w sferze działalności gospodarczej GP
Realizacja programu rozwoju i modernizacji urządzeń służących podniesieniu jakości wody pitnej ITW
Rozbudowa, wymiana i modernizacja sieci wodociągowej ITW
Poprawa stanu jakości wody w źródłach jej pozyskania i w urządzeniach doprowadzających ją do
odbiorców ITW
Wdrażanie programu rozbudowy i modernizacji systemu urządzeń do odprowadzania wód
opadowych oraz ścieków i ich oczyszczania ITŚ
Dostosowanie programu rozwoju systemu odprowadzania wód opadowych oraz ścieków i ich
oczyszczania do zmiany granic miasta ITŚ
Kontynuacja realizacji programu selektywnej zbiórki odpadów ITO
Rozbudowa zakładu utylizacji odpadów ITO
Realizacja planu gospodarki odpadami ITO
Ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów ITO
Realizacja programu zaopatrzenia miasta w energię cieplną /po jego aktualizacji/ w powiązaniu z
innymi elementami programu rozwoju miasta ITEC
Przeanalizowanie elementów wpływających na poziom cen i zapewnienia ciągłości odbioru energii
cieplnej ITEC
Realizacja programu rozwoju i modernizacji systemu zaopatrzenia miasta w gaz ziemny w powiązaniu
z innymi elementami programu rozwoju miasta ITG
Stworzenie warunków do wykorzystania dużych zasobów gazu ziemnego w mieście ITG
Przeanalizowanie wpływu zasobów gazu ziemnego w Rzeszowie na poziom cen ITG
Realizacja „Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe m.
Rzeszowa" w zakresie zaopatrzenia miasta w energię elektryczną oraz modernizacja oświetlenia
ulicznego w powiązaniu z innymi elementami programu rozwoju ITEE
Inicjowanie budowy sieci średniego i niskiego napięcia na terenach przeznaczonych do
zainwestowania w szczególności pod budownictwo mieszkaniowe ITEE
Rozbudowa bezprzewodowej miejskiej sieci komputerowej ITSK
Wykorzystanie możliwości miejskiej sieci komputerowej w zarządzaniu miastem ITSK
Upowszechnienie Rzeszowskiej miejskiej bezprzewodowej sieci komputerowej
Utrzymanie dużej dynamiki rozwoju telekomunikacji w mieście
Zwiększenie konkurencji na rynku usług telekomunikacji j w celu podniesienia ich jakości
10
Zwiększenie dostępności do usług pocztowych, w szczególności poprzez utworzenie urzędów
pocztowych na osiedlach peryferyjnych oraz zmianę czasu pracy placówek
Utrzymanie kontroli komunikacji publicznej przez miasto
Realizacja „Zintegrowanego Planu Rozwoju Transportu Publicznego Rzeszowa" - budowa systemu
integrującego transport publiczny miasta Rzeszowa i okolic
Stworzenie programu modernizacji i rozwoju systemu transportowego w aspekcie przestrzennym w
powiązaniu z systemem transportowym ponadlokalnym, a zwłaszcza ze stolicą
Rozbudowa i modernizacja układu szlaków komunikacyjnych w nawiązaniu do modelu promienisto obwodnicowego.
Rozszerzenie skrótów:
CELE SZCZEGÓŁOWE:
ME – Makroekonomiczne
PP – Polityczno Prawne
G-PR – Gospodarcze Pozarolnicze
GR – Gospodarcze Rolnicze
E – Ekologiczne
ITK Infrastruktura Techniczna i Komunikacja
L D – Ludność Demografia
L BP – Ludność Bezpieczeństwo Publiczne
SP – Środowisko Przyrodnicze i jego ochrona
M – Mieszkalnictwo
IS OW – Infrastruktura Społeczna Oświata i Wychowanie
IS SW – Infrastruktura Społeczna Szkolnictwo Wyższe
IS OZ – Infrastruktura Społeczna Ochrona Zdrowia
IS RST – Infrastruktura Społeczna Rekreacja Sport i Turystyka
IS K – Infrastruktura Społeczna Kultura
IS PS – Infrastruktura Społeczna Pomoc Społeczna
DGPR – Działalność Gospodarcza Pozarolnicza
GP – Gospodarka Przestrzenna
ITW – Infrastruktura Techniczna – Zaopatrzenie w Wodę
ITŚ – Infrastruktura Techniczna – Odprowadzanie Wód opadowych oraz Ścieków i Ich Oczyszczanie
ITO – Infrastruktura Techniczna – Usuwanie nieczystości stałych /Odpadów i ich Utylizacja
ITEC – Infrastruktura Techniczna – Zaopatrzenie w Energię Cieplną
ITG – Infrastruktura Techniczna – Zaopatrzenie w Gaz
ITEE – Infrastruktura Techniczna – Zaopatrzenie w Energię Elektryczną i Oświetlenie Ulic
ITSK – Infrastruktura Techniczna – Sieci Komputerowe
W dokumentach strategicznych nie pojawiają się wprost zagadnienia degradacji centrum miasta.
Rzeszów posiada Strategię Marki Rzeszów na lata 2009-2013 oraz Program Promocji Miasta
Rzeszowa na lata 2009-2013, które odnoszą się do kwestii trendów demograficznych.
Władze samorządowe widzą ogólnokrajowe trendy zmniejszania się liczby ludności które widoczne są
również w mieście. Jednocześnie stwierdzają iż te tendencje tylko w niewielkim stopniu dotyczą
Rzeszowa, zwłaszcza starzenie się mieszkańców, gdyż charakterystyczną cechą miasta jest to, że
zamieszkiwane jest głównie młodych ludzi (30% liczby mieszkańców) i osoby w wieku produkcyjnym
(67%).
11
4. Działania władz w zakresie budowania atrakcyjności osiedleńczej
4.1.Dostępność do atrakcyjnego zatrudnienia
W mieście działa ponad 20 tysięcy przedsiębiorstw, obsługiwanych przez ponad 800 instytucji
finansowych i okołobiznesowych. Wiodącym rzeszowskim przedsiębiorstwem, będącym
równocześnie awangardą technologicznego rozwoju regionu, jest WSK „PZL-Rzeszów” S.A. –
producent silników lotniczych, największy pracodawca w mieście. Głównym udziałowcem
przedsiębiorstwa jest od kilku lat United Technologies Corporation, światowy potentat w produkcji
wyrobów dla przemysłu lotniczego, energetycznego oraz budowlanego, dostawca silników do
samolotów odrzutowych.
Wśród firm z udziałem kapitału zagranicznego najbardziej znaczące to: ALIMA-GERBER S.A.
produkująca soki i odżywki dla dzieci i niemowląt oraz producenci farmaceutyków: ICN-POLFA
RZESZÓW S.A. – działająca w korporacji VALEANT oraz SANOFI-AVENTIS. Dużym uznaniem w Polsce i
za granicą cieszy się produkowany przez rzeszowski ZELMER sprzęt gospodarstwa domowego. Oprócz
tradycyjnych branż, w Rzeszowie prężnie rozwija się przemysł elektroniczny i informatyczny. ASSECO
POLAND S.A. jest obecnie największą firmą informatyczną w Polsce i jedną z największych w Europie.
Dzięki korzystnemu położeniu województwa podkarpackiego Rzeszów stał się ponadto centrum
handlowym, hurtowym i magazynowym dla przedsiębiorców z Ukrainy, Słowacji, Węgier i Rumunii.
Miast posiada jedną z najlepiej rozwiniętych sieci handlowych w Polsce. Kilkakrotnie w ciągu roku
organizowane są w Rzeszowie targowe i wystawiennicze, przyciągające handlowców z całej Polski
oraz z zagranicy. Imprezy te są dobrą okazją do prezentacji potencjału gospodarczego firm z
Rzeszowa i okolic.
Główne gałęzie przemysłu: lotnictwo, informatyka, budownictwo, farmaceutyka, meblarstwo,
produkcja sprzętu domowego, centra komercyjno-usługowe
Największe firmy:
• WSK PZL- Rzeszów S.A.
• MTU Aero Engines
• Borg Warner
• Asseco Poland S.A.
• Zelmer
• ICN Polfa Rzeszów S.A. Grupa Valeant
• Sanofi-Aventis Ltd. Company
• Nestlé Nutrition Alima-Gerber S.A.
4.2.Dostęp do edukacji i dostęp do opieki zdrowotnej
W znacznej mierze atrakcyjność tej infrastruktury łączy się z jakością usług, która jest całkiem
niezależna od władz samorządowych miasta. Dotyczy to zwłaszcza programów nauczania na
uczelniach i ich konkurencyjności, względem innych ośrodków akademickich, a także jakością
świadczeń medycznych, które są w znacznej mierze pochodną funkcjonowania przepisów prawa oraz
sposobem zarządzania NFZ.
Kwestią, którą może miasto rozwiązywać jest lokalizacja instytucji publicznych, dla których
organizatorem jest miasto, a w których świadczy się usługi medyczne oraz edukacyjne na poziomie
wychowania przedszkolnego, edukacji szkolnej (na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i
ponadgimnazjalnym). Miasto obecnie realizuje następujące inwestycje: Budowa budynku
dydaktycznego Zespołu Szkół Gospodarczych Projekt współfinansowany z EFRR w ramach
12
Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 wartość
projektu: 11,0 mln PLN, w tym wkład UE: 4,9 mln PLN
• Budowa szkoły podstawowej wraz z oddziałem przedszkolnym na Osiedlu Załęże - wartość
inwestycji: 6,0 mln PLN
• Budowa hali sportowej przy Zespole Szkół Elektronicznych - wartość inwestycji: 5,5 mln PLN
• Budowa Młodzieżowego Domu Kultury
• Budowa Domu Kultury Staromieście
• Otwarcie Osiedlowego Domu Kultury „Załęże” - 116 tys. PLN
• Budowa 10 kompleksów boisk - w tym 5 typu ORLIK (ok. 1,5 mln PLN każdy)
• Hala sportowa przy IV LO - 4,8 mln PLN
• Boisko wielofunkcyjne o sztucznej nawierzchni przy Gimnazjum Nr 9 - 760 tys. PLN
• Boisko sportowe na osiedlu Słocina - 349 tys. PLN
Na terenie Gminy Miasta Rzeszów funkcjonują obecnie 132 zakłady opieki zdrowotnej, wpisane do
Rejestru Zakładów Opieki Zdrowotnej. Zakłady te realizują usługi medyczne na rzecz mieszkańców
Miasta i regionu w ramach 182 placówek ochrony zdrowia (tj. szpitali, przychodni, stacji pogotowia
ratunkowego itp.), które z kolei dzielą się na komórki organizacyjne placówek ochrony zdrowia (tj.
poradnie, oddziały szpitalne, pracownie itp.). Na terenie Gminy Miasto Rzeszów znajduje się 1 459
komórek organizacyjnych placówek służby zdrowia.
Liczba zakładów opieki zdrowotnej z podziałem na publiczne i niepubliczne: Publiczne Zakłady Opieki
Zdrowotnej 19, Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej 113.
Rada Miasta Rzeszowa jest organem założycielskim dwóch publicznych zakładów opieki zdrowotnej,
są to:
1. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej Nr 1 w Rzeszowie ul. Czackiego 2, 35-051
Rzeszów
2. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Profilaktyki i Terapii Uzależnień ul.
Kochanowskiego 17, 35-201 Rzeszów.
4.3.Kultura i rozrywka
Rzeszów przyciąga różnego rodzaju wydarzenia kulturalne. Organizowane są przeglądy, spotkania
teatralne, koncerty, imprezy okolicznościowe. Rzeszów posiada pięknie odnowioną filharmonię,
teatr, scenę obok ratusza umożliwiającą organizację koncertów plenerowych, przeglądów). Posiada
również wiele organizacji, które współpracują ze sobą w celu promocji kultury. Organizowane jest
wiele koncertów polskich gwiazd. Organizowane są również cykliczne imprezy – np. przegląd
zespołów polonijnych czy Rajd Rzeszowski. W ocenie władz miasta poziom i liczba imprez jest
wysoka. W dobie kryzysu ważne jest aby utrzymać liczebność imprez na obecnym poziomie –
zarówno ich liczbę jak i ich poziom. Niemniej miasto inwestuje w infrastrukturę dla kultury.
Za prowadzenie działalności kulturalnej oraz organizację miejskich wydarzeń o charakterze
kulturalnym odpowiada Estrada Rzeszowska – specjalna jednostka miejska. Odpowiada ona za
pozyskanie sponsorów chcących wesprzeć organizację imprez, i następnie czuwa nad jej organizacją i
przebiegiem.
W mieście i okolicy odbywają się liczne imprezy kulturalne i sportowe, z których wiele ma charakter
międzynarodowy. Szczególną renomę zyskał organizowany przez Filharmonię Podkarpacką Muzyczny
Festiwal w Łańcucie, jak również odbywający się co trzy lata Festiwal Polonijnych Zespołów
Folklorystycznych, łączący nasz region z Polonią całego świata. Pośród licznych cyklicznych imprez
organizowanych w mieście do najbardziej popularnych należą m.in.: Carpathia Festival, Dni
13
Rzeszowa, Święto Paniagi, Wielokulturowy Festiwal Galicja, Noc Muzeów, Festiwal Barwy Ukrainy,
Juwenalia Rzeszowskie, Dni Kultury Marynistycznej, oraz Wieczory Muzyki Organowej i Kameralnej w
Katedrze Rzeszowskiej. Dużym zainteresowaniem cieszą się także Rzeszowskie Spotkania Teatralne,
Rzeszowskie Spotkania Karnawałowe, Biennale Plakatu Teatralnego i Biennale Sztuki Komputerowej
oraz liczne wystawy malarstwa i fotografii. Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Podkarpackiej zaliczana
jest do grupy kilku najlepszych w kraju. Także jako jedna z najlepszych pod względem akustycznym
oceniana jest sala koncertowa Filharmonii.
Najważniejsze cykliczne imprezy kulturalne:
• Międzynarodowy Festiwal Piosenki CARPATHIA
• Europejski Stadion Kultury
• Światowy Festiwal Polonijnych Zespołów Folklorystycznych
• Święto Ulicy 3 Maja
• Dni Rzeszowa
• Rockowa Noc
• Barwy Ukrainy
• Kultura od kuchni
• ExtremDay
• NoBorder Festival
• Festiwal Przestrzeni Miejskiej
4.4.Sport i rekreacja
Rzeszów dysponuje w zasadzie odpowiednią siatką obiektów sportowych i rekreacyjnych. Podobnie
jak w sferze edukacji i ochrony zdrowia kluczem jest jakość oferty w tych obiektach. Zasadniczym
wyzwaniem dla miasta jest utrzymanie tej infrastruktury w odpowiednim stanie technicznym.
Turyści mają zapewnioną w mieście szeroką bazę noclegowo-gastronomiczną, którą m.in.
zapewniają: restauracje, puby, kawiarnie, pizzerie i dyskoteki. W mieście działają muzea, galerie
fotografii i malarstwa oraz domy kultury. Do najciekawszych należą: Muzeum Etnograficzne im.
Franciszka Kotuli, które posiada jeden z najbogatszych zbiorów w kraju, Muzeum Historii Miasta
Rzeszowa oraz otwarte w marcu 2009 roku jedyne w Polsce Muzeum Dobranocek. Dużą wagę
przywiązuje się także do stworzenia warunków atrakcyjnego wypoczynku i rozbudowy istniejącej
bazy sportowo – rekreacyjnej.
Rzeszów utrzymuje współpracę partnerską z dziesięcioma miastami.
Atrakcją jest biegnąca wzdłuż Wisłoka Ścieżka Przyrodnicza im. Profesora Szafera. Można tu
podziwiać wiele rzadkich okazów fauny i flory. Ścieżka przebiega niedaleko rezerwatu „Lisia Góra" wysokiej, zalesionej skarpy w okolicy zalewu na Wisłoku, tworzącej unikatowe środowisko
przyrodnicze z okazami kilkusetletnich dębów.
Rzeszowianie chętnie korzystają z licznych kortów tenisowych, ośrodków SPA i położonego nieopodal
miasta pola golfowego. Ogromną popularnością cieszą się sporty jeździeckie. Ośrodki jeździeckie w
Rzeszowie i regionie, oprócz nauki jazdy konnej, oferują także ciekawe zajęcia z hipoterapii. Zimą
pobliskie trasy narciarskie - zjazdowe i biegowe, a także sztuczne lodowisko zapewniają rozrywkę
amatorom sportów zimowych. Chętni do uprawiania sportu mogą korzystać z nowoczesnych siłowni i
fitness clubów, krytych pływalni, a także obiektów sportowych, gdzie można pograć w siatkówkę czy
koszykówkę ze znajomymi. Młodsze dzieci mogą korzystać też z licznych placów zabaw i centrów
zabaw dla dzieci.
Ważną rolę w popularyzacji wśród mieszkańców miasta imprez sportowych, kulturalnych i
wystawienniczych odgrywa Rzeszowski Ośrodek Sportu i Rekreacji, dysponujący Halą WidowiskowoSportową przy ul. Podpromie - jednym z najnowocześniejszych i największych tego typu obiektów w
Polsce, mogącym pomieścić prawie 5 tys. widzów. W ostatnich latach miasto może pochwalić się
również budową kilku nowoczesnych krytych basenów. Amatorzy sportów rowerowych mogą
14
korzystać z ponad 70 km tras rowerowych, biegnących wzdłuż największych arterii miejskich, a także
pośród parków i pobliskich lasów. W okolicach Rzeszowa nie brakuje ciekawych miejsc rekreacyjnych.
Na północ od miasta, na piaszczystych terenach pokrytych lasami iglastymi (jesienią wyśmienite
miejsce dla grzybiarzy) znajdują się liczne stawy i zalewy, nad którymi wybudowano ośrodki
wypoczynkowe (m.in. w Wilczej Woli, w Ożannie koło Leżajska, w Kamionce koło Sędziszowa
Małopolskiego). Popularnym miejscem organizacji imprez w tych okolicach jest pałacyk myśliwski
Potockich w Julinie. Zwiedzanie miasta i okolic umożliwia sześć szlaków turystycznych, m.in. szlak
„dookoła Rzeszowa", długości 100 km. Oddalone od Rzeszowa o kilkadziesiąt kilometrów pasmo
Bieszczadów to najbardziej interesujące miejsce wypoczynku w regionie. Znajduje się tu największy w
Polsce sztuczny zbiornik wodny - Jezioro Solińskie - ze wspaniałymi warunkami dla amatorów
sportów wodnych.
Rzeszów znany jest z siatkówki oraz z drużyny żużlowej. Z sukcesami w Polsce i Europie gra drużyna
Asseco Resovia, znany w Polsce jest zespół żużlowy PGE Marma Rzeszów. W Rzeszowie grają 2
drużyny piłkarskie Stal Rzeszów i Resowia. Znana jest również sekcja gimnastyczna jak i skoków do
wody. Wszystkie te drużyny działają w obiektach miejskich. Infrastruktura jest ciągle poprawiana.
Siatkarze grają w hali widowiskowo sportowej po gruntownej modernizacji. Przebudowywany są
stadiony na których grają drużyny piłki nożnej oraz drużyna żużlowa.
Ponadto miasto inwestuje w pozostałe obiekty sportowe – buduje hale sportowe przy szkołach,
utrzymuje i buduje nowe baseny, buduje boiska (także Orliki). Z tych obiektów korzystają uczniowie,
ale również inne osoby mogą je wynająć.
W Rzeszowie rowerzyści mają do dyspozycji ok. 60 km ścieżek rowerowych. Najdłuższa z nich
przebiega nad Zalewem rzeszowskim. W najbliższym czasie planowane jest wybudowanie ścieżek
rowerowo-spacerowych po obu stronach rzeki i zbiornika od granicy do granicy miasta. Budowa
przejścia pod ul. Powstańców Warszawy połączy istniejące ścieżki rowerowe biegnące wzdłuż zalewu
i rzeki Wisłok (promenada).
4.5.Gospodarka mieszkaniowa
W raporcie Unii Metropolii Polskich Rzeszów zajął I miejsce pod względem wydanych pozwoleń na
budowę budynków oraz mieszkań. Miasto dynamicznie się rozwija.
W Rzeszowie funkcjonuje wiele spółdzielni mieszkaniowych, które rozbudowują bazę lokalową. W
mieście działa również wielu deweloperów, które budują mieszkania, jak i całe osiedla w celach
komercyjnych. Miasto stara się pomóc inwestorom od strony formalnej. Stronę kapitałową
pozostawia deweloperom.
Miasto cierpi na deficyt wolnych terenów pod budownictwo mieszkaniowe zarówno wielo – jak i
jednorodzinne. Stąd potrzeba sukcesywnego poszerzania granic.
4.6.Dostępność komunikacyjna
W ostatnim czasie rozpoczęły się inwestycje komunikacyjne o znaczeniu strategicznym. Rozbudowa
terminala pasażerskiego Międzynarodowego Portu Lotniczego Rzeszów-Jasionka, budowa autostrady
A4 oraz biegnącej z północy na południe kraju drogi ekspresowej S19 mają duży wpływ na
wszechstronny rozwój miasta. Rzeszów, jako jedno z nielicznych miast w Polsce, będzie posiadać trzy
węzły autostradowe – wschodni, centralny i zachodni.
Rzeszów wspólnie z Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad realizują budowę drogi łączącej
wschodni węzeł autostrady A4 i drogi ekspresowej S19 z drogą krajową nr 4. W ramach tej inwestycji
Miasto buduje odcinek drogi o długości 2,5 km, przebiegający od Ronda im. Jacka Kuronia do granic
miasta. Wartość miejskiej inwestycji to prawie 82 miliony złotych, wsparcie finansowe UE wynosi
59,5 miliona złotych.
15
Przebiegająca przez Rzeszów droga ekspresowa S19 jest częścią korytarza transeuropejskiego Via
Carpatia, łączącego Morze Bałtyckie z Morzem Czarnym i Śródziemnym przez Litwę, Polskę, Słowację,
Węgry, Rumunię, Bułgarię i Grecję. Polski odcinek szlaku Via Carpatia przebiega od granicy z Litwą w
Budzisku, przez Białystok, Lublin i Rzeszów do granicy ze Słowacją w Barwinku. Odcinek zainicjowany
przez stronę polską, pozytywnie wpłynie na aktywizację gospodarczą tej części Europy.
Położenie Rzeszowa na przecięciu Autostrady i drogi S19 w opinii władz miasta jest atutem i
korzystnie wpłynie na rozwój zarówno całego miasta, jak i regionu.
Również w samym mieście trwają ciągłe prace nad rozbudową infrastruktury, jak i poprawą
istniejącej – zarówno dróg, jak i modernizacji taboru w przedsiębiorstwie komunikacyjnym. W trakcie
przygotowania jest duży program na ponad 300 mln zł mający poprawić komunikację – zarówno w
zakresie budowy dróg, jak i zakupu nowych autobusów.
Sieć drogową i kolejową uzupełnia położony niespełna 3 km od granic miasta Międzynarodowy Port
Lotniczy Rzeszów-Jasionka, który może przyjąć wszystkie typy samolotów, nawet w bardzo trudnych
warunkach atmosferycznych. Rzeszowskie lotnisko posiada drugi w kraju co do długości, pas startowy
i obsługuje stałe linie (Birmingham, Bristol, Dublin, East Midlands, Frankfurt, Liverpool, Londyn,
Warszawa, Szczecin i Gdańsk. Obecnie trwa budowa nowoczesnego terminala pasażerskiego.
4.7.Dostępność infrastruktury technicznej
Rzeszów poprawia infrastrukturę dotyczącą zaopatrzenia mieszkańców w wodę, odbiór ścieków,
odbiór odpadów. Kilka lat temu oddano nowoczesną stację oczyszczania wody poprawiając znacząco
jakość wody. Inwestycja była dużym przedsięwzięciem i dała bardzo pozytywny wpływ.
Modernizowana jest również sieć ciepłownicza.
Przedstawiciele władz miasta określają dostęp do infrastruktury technicznej, takiej jako wodociągi i
kanalizację jako średni. Potrzebna jest ciągła rozbudowa sieci zwłaszcza na obszarach satelitarnych.
Bardzo szybko rozwija się infrastruktura związana z dostawami prądu i infrastruktura
telekomunikacyjna. Miasto realizuje projekt z zakresu udostępnienia usług teleinformatycznych.
Dzięki realizacji projektu wszystkie placówki oświatowe mają dostęp do Internetu
szerokopasmowego i wdrożono w nich internetowy system budżetu zadaniowego, w mieście
wdrożono system monitoringu. Już teraz połowa mieszkańców ma zapewniony darmowy Internet
(docelowo obejmie 100 % mieszkańców i sąsiednie gminy (Krasne i Głogów Małopolski).
4.8.Stan środowiska
Przez Rzeszów przepływa największy lewobrzeżny dopływ Sanu - rzeka Wisłok. Dolina Wisłoka wraz z
całym sięgającym tu od strony południowej zasobem znacznych terenów zieleni występujących w
różnych formach jest głównym korytarzem ekologicznym miasta o znaczeniu regionalnym. Na
obszarze miasta rzeka Wisłok przyjmuje następujące dopływy: prawobrzeżne - Strug, Czekaj,
Młynówka, lewobrzeżne - Rudka, Mikośka, Przyrwa. Na Moście Karpackim, w ciągu ulicy
Powstańców Warszawy, znajduje się zapora na Wisłoku. Zaporę wykonano w 1973 r. w celu
spiętrzenia wody na rzece i zapewnienia prawidłowej pracy ujęcia wody przeznaczonej dla potrzeb
mieszkańców miasta. Na stopniu wodnym Rzeszów budowana jest Mała Elektrownia Wodna o mocy
ok. 0,6 MW. Inwestycją towarzyszącą elektrowni jest nowoczesna przepławka zapewniająca
swobodną migrację ryb zasiedlających rzekę powyżej i poniżej zapory. Po wybudowaniu stopnia
wodnego Rzeszów i spiętrzeniu wody rzeki Wisłok powstał Zbiornik wodny Rzeszów. Po kilkunastu
latach eksploatacji na skutek zamulenia, lustro wody zbiornika zmniejszyło się o ponad połowę.
Od dawna wiadomo, że na terenie Miasta występują złoża wód mineralnych. W wyniku
udokumentowania właściwości leczniczych tych wód w rejonie Szpitala Miejskiego przy ul. Rycerskiej,
realizowany jest przy udziale środków unijnych projekt pn.: „Rozwój usług medycznych w zakresie
16
rehabilitacji poprzez utworzenie zakładu wodolecznictwa i rehabilitacji w Rzeszowie”. Woda z
odwiertu dostarczana będzie do urządzeń hydroterapii.
Od 2 lat prowadzone są na terenie Miasta prace badawcze mające na celu ewentualne
udokumentowanie zasobów wód geotermalnych. Badania te prowadzone są pod kątem stworzenia
możliwości budowy na terenie Miasta Aquaparku.
Od listopada 2008 roku z miejskich kranów płynie idealnie czysta woda, zdatna do picia bez
gotowania. Stało się to możliwe dzięki zastosowaniu bardzo nowoczesnej technologii uzdatniania
wody. Miasto zainwestowało w ten sposób 167 mln złotych w zdrowie swoich mieszkańców.
Pod względem jakości woda dostarczana do rzeszowskich mieszkań dorównuje butelkowanej wodzie
źródlanej i znacznie przewyższa tą pozyskiwaną z płytkich studni. Regularne badania potwierdzają, że
spełnia ona surowe normy polskie i unijne.
Z przyrodniczego punktu widzenia najbardziej istotne są formy zieleni objęte ochroną prawną. Należą
do nich w mieście:
-
Rezerwat przyrody „Lisia Góra”,
-
62 pomniki przyrody,
-
Stanowiska roślin objętych ochroną ścisłą lub częściową,
-
Ochrona gatunkowa zwierząt.
W mieście została wytyczona ścieżka przyrodnicza im. Władysława Szafera, związanego
z Rzeszowem światowej sławy paleobotanika i działacza ochrony przyrody, została wytyczona przez
Zarząd Wojewódzki Ligi Ochrony Przyrody w Rzeszowie.
Trasa spacerowa z 9 przystankami liczy prawie 6 km i prowadzi brzegiem Wisłoka od Starego
Cmentarza do wyspy za „Lisią Górą”.
Głównym elementem środowiska przyrodniczego Rzeszowa jest zieleń miejska.
Tereny zieleni miejskiej zajmują powierzchnię 836 ha.
Tereny zieleni urządzonej to m.in.:
-
parki,
-
zieleńce miejskie,
-
zieleń cmentarna,
-
zieleń towarzysząca obiektom sportowym oraz placom zabaw dla dzieci
Ponadto w obrębie miasta znajdują się rozległe tereny zieleni nie urządzonej, związanej z doliną
Wisłoka i jego dopływami.
Na terenie miasta znajduje się 13 parków, które są sukcesywnie rewitalizowane.
Na wygląd Miasta oraz na stan środowiska duży wpływ ma sposób w jaki mieszkańcy postępują z
odpadami. Corocznie w Mieście wytwarza się ok. 60 tys. ton odpadów komunalnych. Odpady te w
zdecydowanej większości są deponowane na składowiskach zlokalizowanych poza granicami Miasta
w Kozodrzy i Młynach. Na terenie Miasta znajduje się ponad 1200 pojemników do selektywnej zbiórki
surowców wtórnych na: szkło bezbarwne i kolorowe, plastik, metale, tekstylia, makulaturę. W
Rzeszowie w ciągu roku prowadzona jest obwoźna zbiórka odpadów niebezpiecznych. W trakcie tej
zbiórki w wybranych punktach na terenie Miasta nieodpłatnie przyjmowane są m.in.: świetlówki,
baterie, środki ochrony roślin i opakowania po nich, przeterminowane lekarstwa, rozpuszczalniki,
farby, lakiery, kwasy i alkalia, zużyty olej. Urząd Miasta Rzeszowa, w porozumieniu z Podkarpacką
Izbą Aptekarską, uruchomił stały system zbiórki przeterminowanych lub niewykorzystanych leków
pochodzących z gospodarstw domowych. Przeterminowane leki zbierane są do specjalistycznych
17
pojemników ustawionych w 20 aptekach w mieście. Rzeszów jest jednym z pierwszych miast w
Polsce, które w sposób systemowy podeszło do problemu zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i
elektronicznego. System zbiórki „elektośmieci” zaczął funkcjonować w Mieście w2007 r. Stały punkt
zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, pochodzącego z gospodarstw domowych,
zlokalizowany jest w siedzibie firmy EKO-TOP Sp. z o. o. w Rzeszowie przy ul. Hetmańskiej 120 (czynny
od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.00 do 15.00).
Rozbudowa Zakładu Utylizacji Odpadów w Rzeszowie, została dofinansowana przez Europejski
Fundusz Rozwoju Regionalnego.
W ramach tego przedsięwzięcia:
- rozbudowano i zmodernizowano halę główną Zakładu Utylizacji Odpadów,
- zainstalowano linię sortowniczą o wydajności 30 tys. ton,
- zbudowano linię przesiewu zmiotek ulicznych oraz linię do rozdrabniania odpadów
wielkogabarytowych. Aktualnie trwają prace nad wyborem nowoczesnej technologii utylizacji
odpadów komunalnych i budowy takiej instalacji na terenie Miasta.
Wyniki pomiarów jakości powietrza w mieście wskazują że zachowane są polskie i unijne normy w
zakresie emisji gazów do powietrza. Jedynym przekroczeniem dopuszczalnych norm jest emisja pyłu
PM10. W związku z powyższym Marszałek Województwa Podkarpackiego opracował naprawczy
Programu Ochrony Powietrza dla strefy Miasto Rzeszów, którego wdrożenie winno zapewnić
zmniejszenie ponadnormatywnego poziomu stężenia tego pyłu w powietrzu. Niezależnie od prac
związanych z opracowaniem programu, w trosce o ciągłą poprawę warunków bytowych
mieszkańców miasta Rzeszowa, podejmowane są działania zmierzające do poprawy stanu czystości
powietrza:
-
modernizacja instalacji w Elektrociepłowni Rzeszów,
systematyczna likwidacja pieców i wprowadzanie centralnego zasilania w ciepło budynków w
Śródmieściu,
-
wymiana taboru autobusowego MPK na pojazdy o napędzie gazowym (ponad 20% autobusów),
zwiększenie płynności ruchu samochodowego na terenie miasta poprzez modernizację i
przebudowę układu komunikacyjnego,
montaż instalacji wykorzystujących źródła energii odnawialnej (kolektory słoneczne na
obiektach należących do miasta),
prowadzenie kampanii informacyjnej i edukacyjnej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży na temat
szkodliwości spalania śmieci i odpadów w piecach domowych oraz na otwartej przestrzeni.
Miasto Rzeszów inwestuje w technologie oparte na wykorzystaniu systemów solarnych już od 2004
r. Odnawialne źródła energii, pozwalają na oszczędności w utrzymaniu obiektów użyteczności
publicznej, m.in.: basenów, żłobków, domów pomocy społecznej. Baterie słoneczne są też
wykorzystywane w całym mieście do oświetlania przejść ulicznych.
W celu ograniczenia uciążliwości hałasowych, prowadzona jest ciągła modernizacja układu
komunikacyjnego miasta oraz budowa ekranów dźwiękochłonnych. Na potrzeby oceny stanu
akustycznego środowiska, sporządza się mapę akustyczną. Rzeszów wykona taką mapę do 2012 r.
Mapa hałasu pokaże miejsca najbardziej narażone na działanie ponadnormatywnego hałasu oraz
wpływ różnego rodzaju inwestycji na zmiany stanu klimatu akustycznego środowiska. Będzie to
niezbędne do opracowania skutecznego programu ochrony środowiska przed hałasem w mieście.
18
4.9.Ład społeczny i bezpieczeństwo publiczne
Z budżetu miasta dofinansowywane są zakupy sprzętu ratowniczego i ochronnego zarówno dla Policji
jak Państwowej Straży Pożarnej oraz do działalności jednostek OSP w mieście. Podejmuje także
różnego rodzaju działania, realizując Miejski Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych, poprzez: powołanie Komisji ds. Przeciwdziałania Alkoholizmowi przy Prezydencie
Miasta, utworzenie przy Izbie Wytrzeźwień - Miejskiego Ośrodka Profilaktyki i Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych, współpracę i wspieranie organizacji pozarządowych działających na rzecz
walki z alkoholizmem, patologiami w rodzinach, niesienia pomocy dzieciom z zagrożonych rodzin.
Dla zapewnienia miastu i jego mieszkańcom ładu, porządku i bezpieczeństwa publicznego zostały
utworzone służby mundurowe, takie jak: policja, straż miejska, straż pożarna.
19