Rozdział 4 POŚ Kcynia - Urząd Miejski w Kcyni

Transkrypt

Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia
Green Key
4.1.
RZEŹBA TERENU
Gmina Kcynia leŜy na Pałukach, w północnej części Pojezierza Gnieźnieńskiego,
wchodzącego w skład Pojezierza Wielkopolskiego. Obszar gminy Kcynia cechuje się
względnie duŜym zróŜnicowaniem cech środowiska. Wynika to przede wszystkim z genezy
krajobrazu, czyli procesów, które zdecydowały o jego charakterze:
-
akumulacji glacjalnej,
-
erozji i akumulacji fluwioglacjalnej,
-
akumulacji eolicznej,
-
akumulacji biogennej.
Pod względem morfologicznym teren
gminy połoŜony jest głównie w obrębie
makroregionu
Pradolina
Eberswaldzka
w
Toruńsko
jednostce
-
Kotlina
Toruńska i Dolina Środkowej Noteci.
Pradolina Noteci osiąga szerokość około
9
km
i
wcina
się
w
otaczające
wysoczyzny na głębokość 40 - 60 m. Jej
charakterystyczną cechą jest szerokie 2
- 6 km zatorfione i podmokłe dno. W
strefie
kontaktu
doliny
i
wzgórz
morenowych notowane są najwyŜsze
kontrasty
wysokościowe
w
województwie.
Ryc. 3. Gmina Kcynia na tle podziału
fizycznogeograficznego
Źródło: Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki
Odpadami dla Miasta i Gminy Kcynia na lata 20042008 z perspektywa na lata 2009 - 2013
Największy wpływ na krajobraz obszaru wywarła faza poznańska ostatniego
zlodowacenia. Większość, bowiem form związana jest z fazą recesyjną lodowca w czasie
tego
stadiału.
Najwyraźniej
zaznacza
się
w
rzeźbie
terenu
strefa
wzgórz
czołowomorenowych fazy chodzieskiej, ciągnąca się od ChodzieŜy, poprzez Kcynię i dalej
na wschód. W rejonie Kcyni ich rzędne wynoszą 142,4 i 137,8 m n.p.m., a wysokości
73
OCENA I ANALIZA STANU
ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Green Key
względne dochodzą do 40 m. Pagóry czołowomorenowe mają kształt kop i masywów, często
o stromych zboczach. Wzgórzom tym często towarzyszą sandry (okolice Kcyni), a na ich
przedpolu rozpościera się wysoczyzna morenowa falista. W holocenie przeobraŜenia rzeźby
jest stosunkowo nieznaczne.
Ze względu na uwarunkowania glebowo - rolnicze moŜna wyróŜnić:
-
część pradolinową (sołectwa: Mieczkowo, Ludwikowo, Piotrowo, Gromadno,
nowa Wieś Notecka, Smogulecka Wieś, Sipiory, Dębogóra, Szczepice, Elizewo)
o glebach torfowatych i łąkach,
-
część południową, która wyraźnie róŜni się od poprzedniej pod względem rzeźby,
teren jest głównie płaski lub niskofalisty o glebach bielicowych, płowych (tzw.
płowoziemy).
4.1.1. PRZEKSZTAŁCENIA RZEŹBY TERENU I PRZYPOWIERZCHNIOWEJ WARSTWY
SKORUPY ZIEMSKIEJ
Na terenie gminy Kcynia do działalności przeobraŜających teren, naleŜy przede
wszystkim intensywne uŜytkowanie rolnicze (ogólna powierzchnia uŜytków rolnych gminy
Kcynia wynosi 21 113 ha, co stanowi ok. 71,2 % ogólnej powierzchni gruntów omawianej
jednostki). Przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej i pokrywa glebowa poddawana
jest intensywnym zabiegom agrotechnicznym. Niewłaściwe prowadzenie tego typu prac
moŜe doprowadzić do degradacji gleb.
UŜytkowanie rolnicze, które w gminie Kcynia pełni podstawową rolę, niesie ze sobą
pewne zagroŜenie. Jednym z takich zagroŜeń jest występowanie zjawiska erozji gleb, który
jest efektem procesu spłukiwania. Do uruchomienia tego procesu dochodzi kaŜdorazowo po
przekroczeniu określonego dla danego obszaru progu krytycznego, który zaleŜy od wielu
czynników np. morfometrii stoku, rodzaju podłoŜa, szaty roślinnej, intensywności opadów
i ich ilości, sposobu zagospodarowania terenu itd.. W celu przeciwdziałania erozji gleb
naleŜy tak prowadzić prace agrotechniczne, aby minimalizowały one proces spłukiwania.
Jednym ze sposobów jest prowadzenie orki równolegle do poziomic. Powstające w ten
sposób bruzdy zatrzymują masę wody spływającą po stoku nie doprowadzając do erozji
gleb. Na bardzo strome stoki i zbocza np. dolin rzecznych powinna być wprowadzana
roślinność z dobrze rozwiniętym systemem korzeniowym, który zwiększa spójność warstwy
glebowej. Denudacja terenu prowadzi do złagodzenia jego form – wyrównywania
nierówności. Wynikiem denudacyjnego niszczenia jest łagodzenie zboczy i zasypywanie
obniŜeń, co wpływa na obniŜenie walorów zróŜnicowanego krajobrazu gminy Kcynia. Proces
ten zachodzi powoli i tylko na stromych i wysokich zboczach przybiera niebezpieczne
74
Green Key
rozmiary. Tereny takie nie nadają się ani pod uprawę, ani teŜ nie są korzystne pod
zabudowę; zwłaszcza większych obiektów. Dlatego teŜ strefy krawędziowe o duŜych
spadkach
wymagają
ochrony
ze
względu
na
potencjalne
zjawiska
osuwiskowe.
Niedopuszczalne są lokalizacje inwestycji zakłócających równowagę statystyczną krawędzi
erozyjnych.
Na terenie gminy nie występuje duŜe zagroŜenie degradacji powierzchni ziemi
spowodowanej eksploatacją surowców mineralnych. Gmina jest uboga w złoŜa surowców.
Obecnie koncesje na wydobycia kruszywa naturalnego posiadają trzy przedsiębiorstwa.
4.2.
BUDOWA GEOLOGICZNA
Stratygrafia
Trzeciorzęd
Powierzchnię
utworów
mezozoicznych
przykrywają
utwory
trzeciorzędowe.
Najstarszym piętrem trzeciorzędu jest górny eocen, reprezentowany przez iły toruńskie
występujące lokalnie w rejonie Kcyni. Przykrywają je utwory oligocenu i miocenu o bardzo
zróŜnicowanych miąŜszościach. Sedymentację trzeciorzędową kończą iły plioceńskie
o miąŜszościach do około 70 m w rejonie Kcyni.
Czwartorzęd
Utwory
trzeciorzędowe
przykryte
są
utworami
czwartorzędowymi
o
bardzo
zróŜnicowanej miąŜszości, do około 70 m w rejonie Kcyni. DuŜe zróŜnicowanie miąŜszości
utworów
czwartorzędowych
wiąŜe
się
zarówno
z
nierównościami
powierzchni
podplejstoceńskiej, jak i z spiętrzeniami osadów glacjalnych i plioceńskich. Szczególnie
w rejonie Kcyni stwierdzono występowanie w obrębie utworów czwartorzędowych porwaków
iłów plioceńskich. Pod względem stratygraficznym utwory czwartorzędu naleŜą głównie do
dwóch zlodowaceń: bałtyckiego i środkowopolskiego. Lokalnie w obniŜeniach powierzchni
podczwartorzędowej natrafić moŜna na osady zlodowacenia południowobałtyckiego.
W utworach czwartorzędu główną część stanowią gliny zwałowe oraz Ŝwiry i piaski
wodnolodowcowe. Holocen natomiast reprezentowany jest przez aluwia (piaski, Ŝwiry, muły
i mady) oraz torfy. MiąŜszość utworów holoceńskich na ogół nie przekracza kilku metrów.
75
4.2.1
Green Key
SUROWCE MINERALNE
Poza
zasobami
gleb
i
wód
podziemnych
na
terenie
gminy
występują
udokumentowane zasoby surowców. Na terenie gminy znajdują się złoŜa:
-
kruszywa naturalnego, połoŜne w Mieczkowie,
-
kredy znajdujące się w Studzienkach,
-
w mieście znajdują się złoŜa gliny,
-
węgla brunatnego – nie mają określonych zasobów (WIOŚ).
Na terenie gminy Kcynia obowiązują obecnie trzy koncesje na wydobywanie kruszyw
naturalnych. PoniŜsza tabela przedstawia szczegółowy opis wydanych koncesji.
TABELA 50.
Obowiązujące koncesje na terenie gminy Kcynia
Nr koncesji
Przedsiębiorstwo
Nazwa złoŜa
PołoŜenie złoŜa
Rodzaj kopaliny
Powierzchnia złoŜa
Powierzchnia terenu
górniczego
Koncesja
Nr 6/W/04
Przedsiębiorstwo
Hydrozespół
mgr inŜ. W. Kotowski
Mieczkowo V
Mieczkowo, na części
działek o nr ew. 261/1,
277, 278/1, 279, 290
Kruszywo naturalne
2
12 690 m
31 440 m
Wielkość zasobów
geologicznych
Wskaźnik
wykorzystania
Zasoby złoŜa moŜliwe
do wydobycia
(operatywne)
MiąŜszość złoŜa
Sposób eksploatacji
Koncesja Nr
12/W/2007
Przedsiębiorstwo
Hydrozespół
Mieczkowo VI
Mieczkowo, na części
działek o nr ew. 288,
317, 287
Kruszywo naturalne
2
9 768 m
2
16 684 m
2
Koncesja Nr
15/W/2008
Przedsiębiorstwo
Hydrozespół
Mieczkowo VII
Mieczkowo, na działce
o nr ew. 284/1, oraz na
części działki 273
Kruszywo naturalne
2
7 004 m
11 692 m
2
177,72 tys. ton piasku
117,2 tys. ton kruszywa
naturalnego (piaskowoŜwirowego)
85,25 tys. ton kruszywa
naturalnego (piaskowoŜwirowego)
min. 0,70
0,86
0,63
-
101,4 tys. ton
53,94 tys. ton
3,7 – 9,8 m
3,7 – 10,0 m
Metoda odkrywkowa,
systemem
jednopoziomowym ze
stropu złoŜa, przy
uŜyciu koparki linowej
Warunki eksploatacji
Suche
Zagospodarowanie
nadkładu
-
System ścianowy, jedno System ścianowy, jedno
lub dwa poziomy
lub dwa piętra
eksploatacyjne
eksploatacyjne
Suche, z moŜliwością
lokalnego zawodnienia
- W trakcie eksploatacji - W trakcie eksploatacji
nie będą powstawały
nie będą powstawały
odpady,
odpady,
- nadkład zostanie
- nadkład zostanie
zbierany sukcesywnie i zbierany sukcesywnie i
wykorzystany podczas
wykorzystany podczas
rekultywacji, część
rekultywacji, część
Suche
76
Green Key
Okres obowiązywania
koncesji
Do dnia 30.03.2011
Przedsiębiorca jest
zobowiązany do
utworzenia rachunku i
dokonywania wpłat od
dnia uiszczania opłaty
Fundusz likwidacji złoŜa
eksploatacyjnej do dnia
rozpoczęcia likwidacji
zakładu górniczego
Wysokość wpłat 10 %
opłaty eksploatacyjnej
60% na rachunek gminy
40 % na rachunek
Opłata eksploatacyjna
NFOŚiGW
0,41 zł/t w 2007r.
nadkładu moŜe być
wykorzystana do
rekultywacji
pobliskiego wyrobiska,
- część nadkładu moŜe
być wykorzystana do
naprawy stanu dróg
dojazdowych
nadkładu moŜe być
wykorzystana do
rekultywacji
pobliskiego wyrobiska,
część nadkładu moŜe
być wykorzystana do
naprawy stanu dróg
dojazdowych
Do dnia 31.12.2015
Do dnia 31.12.2015
zobowiązany do
zobowiązany do
60% na rachunek gminy 60% na rachunek gminy
40 % na rachunek
40 % na rachunek
NFOŚiGW
NFOŚiGW
Źródło: Urząd Miejski w Kcyni
Na terenie gminy nie obowiązuje koncesja, która miała ustalony termin eksploatacji
do 30 czerwca 2010 roku:
-
10.10.08 decyzją Starosty Nakielskiego nastąpiło wygaśnięcie koncesji nr 2/W/03,
Mieczkowo IV, dz. ew. nr 317, 318 Mieczkowo (pospółka),
-
przedsiębiorca został zobowiązany do przeprowadzenia rekultywacji w kierunku
rolnym terenu o pow. 11 300 m2 (decyzją Starosty Nakielskiego z dn. 14.07.08):
- naleŜy wyrównać spąg wyrobiska, zlikwidować nierówności terenu,
- naleŜy uformować skarpy wyrobiska poeksploatacyjnego o nachyleniu
stoku ok. 18 – 22o,
- wyrównać teren wokół wyrobiska poprzez wykorzystanie nadkładu,
- rekultywację zakończyć do końca 2010r.,
- rekultywację winno przeprowadzić Przedsiębiorstwo Hydrozespół.
Z rejestru obszarów górniczych, 12.06.2007r. został wykreślony obszar górniczy
o nazwie Kcynia, dla złoŜa Kcynia III (surowce ilaste ceramiki budowlanej) zarejestrowanego
pod nr 10-2/2/81. Obszar wykreślono decyzją Marszałka Województwa Kujawsko –
Pomorskiego z dn. 30.04.2007
77
Green Key
Ponadto na obszarze gminy znajduje się zrekultywowane wyrobisko kruszywa
naturalnego ze złoŜa Mieczkowo II-D, połoŜone na części dz. ew. o nr 262/1, 263/1, 264/1,
267/1 i 268 w Mieczkowie. Decyzją Starosty Nakielskiego z dnia 18.10.05 uznano
rekultywację za zakończoną. Koncesja na wydobycie kruszywa z dn. 23.11.2000, wygasła na
mocy decyzji Wojewody Kujawsko – Pomorskiego dnia 29.01.2004 r. (koncesja
obowiązywała do dnia 31.12.2007 r.). Ustalono leśny kierunek rekultywacji na pow. 1,5 ha:
-
uformowanie skarp wyrobiska,
-
wyrównanie terenu wokół wyrobiska,
-
przeprowadzenie zabiegów agrotechnicznych – orka, nawoŜenie organiczne
w celu poprawy wartości uŜytkowej gruntu oraz jego struktury.
4.2.1.1. EKSPLOATACJA SUROWCÓW MINERALNYCH
JAKO ŹRÓDŁO PRZEOBRAśEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Jakakolwiek eksploatacja złóŜ powoduje duŜe zmiany w przypowierzchniowej
warstwie skorupy ziemskiej, między innymi w postaci znacznych obszarów wyłączonych
z uŜytkowania (grunty zdewastowane i zdegradowane). Intensywna eksploatacja złóŜ
kruszyw mineralnych powoduje zmiany w ukształtowaniu terenu w postaci pozostawionych
dołów wyrobiskowych i hałd w miejscach wydobywania. W trakcie prowadzonych robót
instalacje słuŜące do wydobywania kruszyw tworzą tzw. „krajobraz księŜycowy”, co burzy
harmonię krajobrazu.
KaŜdy przedsiębiorca wydobywający
ze
złoŜa kopalinę,
po jej
wydobyciu
zobowiązany jest do przeprowadzenia rekultywacji terenu kopalni, zgodnie z miejscowym
planem zagospodarowania przestrzennego gminy oraz ustawą o ochronie gruntów leśnych
i rolnych. Prowadzone prace rekultywacyjne po zakończonej eksploatacji w niewielkim
stopniu łagodzą przeobraŜenia spowodowane wydobywaniem kopalin.
Na obszarze gminy Kcynia wydobycie prowadzone jest na duŜą skalę, obowiązują
trzy koncesje na wydobycie kruszywa. Ponadto znajduje się kilka wyrobisk juŜ nieczynnych
lub zrekultywowanych. Powstające wyrobiska z jednej strony przekształcają krajobraz gminy,
powodują zniszczenia powierzchni terenu, roślinności, gleb, zaburzenie stosunków wodnych
oraz siedlisk zwierzęcych. Z drugiej strony, odpowiednio przeprowadzona rekultywacja moŜe
wzbogacić krajobraz. Biorąc pod uwagę rolniczy charakter gminy Kcynia, lokalne zmiany
w urzeźbieniu terenu gminy mogą wzbogacać krajobraz i urozmaicać ukształtowanie terenu.
78
Green Key
4.3.
GLEBY
4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB.
Typologiczne
zróŜnicowanie
gleb
jest
głównie
wynikiem
sprzęŜeń
budowy
geologicznej, urzeźbienia terenu, warunków wodnych i szaty roślinnej.
Obszar gminy Kcynia pod względem rodzaju i typów gleb jest umiarkowanie
zróŜnicowany. PrzewaŜają gleby piaskowe i pseudobielicowe. Ze względu na skład
mechaniczny i duŜa przepuszczalność są zaliczane do najsłabszych, tj. IVb, V i VI.
Gleby wysokich teras II i III występują prawie wyłącznie w południowej części gminy,
przy czym są one reprezentowane przez kompleksy glebowo - rolnicze l, 2, 3. Dominuje tu
jednak głównie 2 kompleks glebowo - rolniczy. Gleby wysokich klas bonitacyjnych na terenie
gminy, naleŜą do typu gleb brunatnych właściwych. Gleby klas V i VI naleŜą typologicznie do
brunatnych wyługowanych i kwaśnych. W obniŜeniach miedzymorenowych – występują
zdegradowane czarne ziemie, torfy niskie, gleby mułowe. Na płaskich fragmentach
wysoczyzny występują gleby płowe. Na zboczach pradoliny (krawędziach wysoczyzny)
występuje głównie kompleks 3, reprezentowany przez gleby klas IV a, III b, lokalnie III b.
W strefie tej dominują grunty orne, a uŜytki zielone występują w niewielkich obniŜeniach.
Terasy erozyjno - akumulacyjne, zbudowane przewaŜnie z luźnych piasków, pokrywają gleby
klas V, VI i VI R, naleŜące do kompleksów glebowo - rolniczych 6 i 7. Są to głównie gleby
brunatne wyługowano i kwaśne. Pojawiają się tu równieŜ gleby bielicowe.
Bonitacja gleb
TABELA 51.
Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Ocena gleb w
punktach
Gmina
Kcynia
Boni tacja
Przydat ność
rolnicza
52,2
53,0
Wskaźnik bonitacji
Jakości i
przydat ności
rolniczej
gleb *
52,6
Agro klimatu
Rzeźby
terenu
War.
wodnych
9,8
4,0
3,3
Ogólny
wskaźnik
jakości rolniczej
przestrzeni
produkcyjnej
69,7
Źródło: Program Ochrony Środowiska 2004
* - średni wskaźnik z kolumn 3 i 4
79
TABELA 52.
do 4,5
bardzo kwaśny
6
Green Key
Odczyn gleb uŜytkowanych rolniczo
(w procentach powierzchni uŜytków rolnych)
4,6 - 5,5
kwaśny
19
Odczyn
5,6 - 6,5
lekko kwaśny
34
6,6 - 7,2
obojętny
37
pow. 7,2
zasadowy
4
Źródło: Strategia ZrównowaŜonego Rozwoju Miasta i Gminy Kcynia na lata 2008 - 2015
TABELA 53.
Klasa gleby
LI
L II
L III
L IV
LV
L VI
Lz
Ł II
Ł III
Ł IV
ŁV
Ł VI
N
Ps II
Ps III
Ps IV
Ps V
Ps VI
RI
R II
R IIIa
R IIIb
R IVa
R IVb
RV
R VI
Klasyfikacja gleb
na terenie gminy Kcynia
Gmina
Miasto
10,71
33,90
7,96
0,84
0,35
3,54
9,82
1,14
34,09
204,10
106,86
87,86
11,79
14,62
-
Wieś
0,25
0,02
18,79
50,91
212,04
433,41
1,01
9,00
436,83
1813,23
448,41
190,99
18,04
3,85
118,89
473,41
213,87
110,23
308,45
3405,78
3296,00
3576,27
2024,25
2514,63
1442,70
Źródło: Wydział Geodezji, Kartografii, Katastru i Gospodarki Nieruchomościami
Starostwa Powiatowego w Nakle nad Notecią, 2006 r. –
Strategia ZrównowaŜonego Rozwoju Miasta i Gminy Kcynia na lata 2008 - 2015
Konieczna jest ochrona gleb klas II - IV przed zmianą dotychczasowego uŜytkowania
a zatem na tych terenach wskazane jest utrzymywanie funkcji rolniczych. Najdogodniejszymi
dla rozwoju osadnictwa są, zatem tereny o glebach klas V i VI.
80
Green Key
4.3.2. DEGRADACJA GLEB
Gleby naraŜone są na degradację w związku z rozwojem przemysłu, rolnictwa i sieci
osadniczej. Ulegają one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej. W gminie Kcynia
gleby są najwaŜniejszym zasobem przyrodniczym. Do największych zagroŜeń dla gleb
naleŜy ich rolnicze wykorzystanie.
4.3.2.1. DEGRADACJA NATURALNA GLEB
NiezaleŜnie od naturalnej odporności własnej, gleby podlegają degradacji fizycznej,
głównie erozji wodnej (powierzchniowej i wąwozowej), która zaleŜy od nachylenia zboczy,
obecności i stanu pokrywy roślinnej, litologii, stosunków wodnych, uŜytkowania rolniczego
gruntu i sposobu jego uprawy. Najbardziej naraŜone są zbocza dolin cieków wodnych oraz
zbocza pagórków morenowych. Proces fizycznego niszczenia gleb związany jest równieŜ
z eksploatacją kruszyw.
Gmina Kcynia wykazuje duŜe zagroŜenie niszczenia gleb spowodowane przez
czynniki atmosferyczne – wiatr, opady oraz wody powierzchniowe. Przyczyny tego stanu
rzeczy naleŜy postrzegać w:
• lesistości obszaru gminy (likwidacja naturalnych pokryw leśnych, likwidacja zadrzewień
śródpolnych, likwidacja zadrzewień w wąwozach, parowach itp.);
• źle wykonanej melioracji (przesuszenie wierzchnich warstw gleby);
• rolniczym uŜytkowaniem terenów o duŜych spadkach;
• stosowaniem niewłaściwych zabiegów agrotechnicznych.
4.3.2.2. DEGRADACJA CHEMICZNA GLEB
Naturalna odporność gleb na chemiczne czynniki niszczące związana jest ściśle
z typem gleb. Najmniejszą odporność na tego typu zagroŜenia wykazują gleby luźne i słabo
gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a więc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne,
zasobne w składniki pokarmowe i wodę, są odporne na zagroŜenia chemiczne. Znajduje to
potwierdzenie w wynikach badań monitoringowych prowadzonych przez Okręgową Stację
Chemiczno-Rolniczą w Bydgoszczy.
W gminie Kcynia najwaŜniejszym zasobem przyrodniczym są gleby. ZagroŜeń,
naleŜy, więc szukać głównie w rolnictwie. Do najwaŜniejszego źródła degradacji gleby na
terenie gminy naleŜy stosowanie nawozów mineralnych i środków ochrony roślin.
81
Działania
antropogeniczne
powodują
Green Key
przechodzenie
związków
biogennych
i innych zanieczyszczeń bezpośrednio do gleby, wód podziemnych i powierzchniowych. Do
zwiększenia degradacji przyczyniają się takŜe: rzeźba terenu oraz warunki atmosferyczne.
Oznacza
to
istnienie
moŜliwości
zanieczyszczenia
wód
podziemnych
i powierzchniowych przez działania rolnicze.
4.4.
WODY PODZIEMNE
Na terenie gminy w podłoŜu geologicznym występuje jedno piętro wodonośne
o charakterze uŜytkowym. Wody ujmowane do eksploatacji zalegają w obrębie utworów
czwartorzędowych. Największe znaczenie uŜytkowe i największymi zasobami charakteryzuje
się czwartorzędowy poziom wodonośny. Wody czwartorzędowe stanowią główne źródło
wody
pitno
-
gospodarczej
dla
ujęć
komunalnych,
wodociągów
ogólnowiejskich
i zakładowych.
Czwartorzędowy poziom wodonośny - występuje najczęściej na głębokości od
kilkunastu do ponad 50 metrów poniŜej powierzchni terenu. W dolinach rzecznych
czwartorzędowy poziom wodonośny tworzy jedną warstwę wodonośna o duŜej miąŜszości,
natomiast na obszarze wysoczyzny morenowej wody czwartorzędowe występują w formie
2 – 3 śródglinowych warstw wodonośnych, pozostających ze sobą w więzi hydraulicznej.
Wody zalęgające w rzecznych osadach piaszczystych charakteryzują się swobodnym
zwierciadłem,
natomiast
wody
występujące
w
piaszczystych
przewarstwieniach
śródglinowych mają charakter naporowy. Średnie wydajności eksploatacyjne z pojedynczych
otworów studziennych, ujmujących do eksploatacji wody poziomu czwartorzędowego
osiągają wartość od kilkunastu do kilkudziesięciu m3/h.
4.4.1. GŁÓWNE ZBIORNIKI WÓD PODZIEMNYCH (GZWP)
Najbardziej zasobne w wodę obszary Polski zostały wydzielone jako Główne Zbiorniki
Wód Podziemnych /GZWP/. Na terenie powiatu nakielskiego znajduje się znaczna część
(środkowa) zbiornika wód czwartorzędowych oznaczonego nr 138 /wg A. Kleczkowskiego –
1990/ o nazwie „Pradolina Toruń – Eberswalde”. Zbiornik ten obejmuje swym zasięgiem
północne obszary gminy. Wody zalegające w tym zbiorniku dla zachowania ich dobrej
82
Green Key
jakości wymagają najwyŜszej ochrony /ONO/. Średnia głębokość ujęć wody na obszarach
występowania zbiorników wód chronionych wynosi 50 metrów, a wydajności pojedynczych
studzien głębinowych przekraczają 100m3/h.
W
zachodnich
rejonach
gminy
Kcynia
istnieje
zbiornik
wód
z
utworów
czwartorzędowych nr 139 o nazwie „Dolina kopalna Smogulec-Margolin”.
Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej eksploatuje stację uzdatniania wody
zlokalizowaną w Kcyni przy ul. Tupadzkiej. Stan techniczny urządzeń jest dobry. Dokładny
opis instalacji związanych z poborem wody został przedstawiony w rozdziale 3.
4.4.2. JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH
Monitoring
wód
podziemnych
jest
systemem
kontrolnym
oceny
dynamiki
antropogenicznych przemian wód podziemnych. Polega na prowadzeniu w wybranych,
charakterystycznych
punktach
(punktach
obserwacyjnych,
otworach,
źródłach)
powtarzalnych pomiarów stanu głębokości zalegania zwierciadła wód podziemnych i badań
ich jakości oraz interpretacji wyników w aspekcie ochrony środowiska wodnego. Jego celem
jest wspomaganie działań zmierzających do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu
czynników antropogenicznych na wody podziemne.
W 2004 roku weszło w Ŝycie rozporządzenie Ministra Środowiska (Dz. U. Nr 32,
poz.284), w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych
i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników
i prezentacji stanu tych wód. Rozporządzenie wprowadza klasyfikację dla prezentowania
stanu wód podziemnych obejmującą pięć klas jakości, z uwzględnieniem przepisów
w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi.
Podstawę do określenia klas jakości wód podziemnych stanowią wartości graniczne
wskaźników określone w załączniku nr 3 do rozporządzenia. Określenie klasy jakości wód
podziemnych dokonuje się porównując wartości stęŜeń z wartościami granicznymi
określonymi w załączniku. Dopuszcza się przekroczenie wartości granicznych trzech
wskaźników. Niedopuszczalne jest przekroczenie wartości granicznych następujących
wskaźników: arsenu, amoniaku, azotanów, azotynów, fluorków, chromu, kadmu, miedzi,
niklu, ołowiu, rtęci, cyjanków, fenoli, pestycydów, WWA, olejów mineralnych, substancji
powierzchniowo czynnych anionowych.
83
Green Key
Klasyfikacja jakości wód podziemnych jest następująca:
-
Klasa I - wody o bardzo dobrej jakości, Ŝaden wskaźnik nie przekracza wartości
dopuszczalnych dla wód przeznaczonych do spoŜycia.
-
Klasa II - wody dobrej jakości, Ŝaden wskaźnik nie przekracza wartości
dopuszczalnych dla wód przeznaczonych do spoŜycia z wyjątkiem Ŝelaza
i manganu.
-
Klasa III - wody zadowalającej jakości, mniejsza część wskaźników przekracza
wartości dopuszczalne dla wody przeznaczonej do spoŜycia.
-
Klasa IV - wody niezadowalającej jakości, większość wskaźników przekracza
-
Klasa V - woda złej jakości, woda nie spełnia wymagań określonych dla wód
przeznaczonych do spoŜycia przez ludzi.
Monitoring zwykłych wód podziemnych realizowany jest w sieciach obserwacyjnych:
krajowej, regionalnych i lokalnych. W sieci regionalnej monitoring zwykłych wód
podziemnych realizowany był jako monitoring operacyjny. Badane w 2004 roku punkty
obserwacyjne to wcześniej wyznaczone otwory uwzględniające wody podziemne swobodne
i naporowe. Badania w sieci krajowej były realizowane przez Państwowy Instytut
Geologiczny w Warszawie, a w sieci regionalnej przez Inspekcję Ochrony Środowiska
w Bydgoszczy. Badania wód podziemnych w sieciach lokalnych są realizowane w rejonie
składowisk odpadów oraz stacjach paliw i zakładów przemysłowych.
Sieć krajowa
Badania w sieci krajowej prowadzone były przez Państwowy Instytut Geologiczny
w Warszawie. Tabela poniŜej przedstawia dane na temat wód podziemnych badanych
w punkcie Gromadno (gmina Kcynia).
84
Green Key
TABELA 54.
Jakość zwykłych wód podziemnych
w 2006 r.- sieć krajowa
Miejscowość
Nr otworu
Stratygrafia wód
Głębokość stropu m p.p.t.
Rodzaj wód
UŜytkowanie terenu
RZGW
Klasa czystości
Wskaźniki w zakresie stęŜeń
odpowiadających wodzie niskiej jakości
Wskaźniki przekraczające normy dla wód
przeznaczonych do spoŜycia przez ludzi
Gromadno
2025
Czwartorzędowe
50,0
Wgłębne
Obszary zabudowane
Poznań
II
FET
Źródło: Raport o stanie środowiska województwa Kujawsko- Pomorskiego
w roku 2006
W wyniku przeprowadzenia badań wód podziemnych zakwalifikowano je do II klasy
czystości. Wody te są, zatem zadowalającej jakości. Jedynie wskaźnik FET przekracza
Sieć regionalna
W roku 2004 były prowadzone badania w sieci regionalnej. Tabela nr 55 przedstawia
dane dotyczące tych pomiarów. W roku 2006 nie były prowadzone badania w sieci
regionalnej.
TABELA 55.
Jakość zwykłych wód podziemnych w 2004roku - sieć regionalna
Miejscowość
Numer otworu
Stratygrafia
UŜytkowanie terenu
Głębokość stropu m p.p.t.
Rodzaj wód
GZWP (wg Kleczkowskiego)
Klasa czystości
Wskaźniki w
zakresie stęŜeń Klasa IV
odpowiadających
wodom o niekiej i Klasa V
złej jakości
Wskaźniki przekraczające normy
dla wód przeznaczonych do
spoŜycia dla ludzi
Gromadno
22
czwartorzędowe
Grunty orne z przewagą
gospodarki rozdrobnionej
30
wgłębne
138
I
Kcynia
23
kredowo - czwartorzędowe
Obszary zabudowane
91
wgłębne
poza
IV
-
NH4, FET
-
HCO3
-
FET, Mn
Źródło: Raport o stanie środowiska województwa kujawsko - pomorskiego w roku 2004.
85
Green Key
Sieć lokalna
Badania wód podziemnych w sieciach lokalnych są realizowane w rejonie składowisk
odpadów, stacji paliw i zakładów przemysłowych. Na terenie gminy takie badania nie były
przeprowadzane.
4.4.3. ŹRÓDŁA PRZEOBRAśEŃ WÓD PODZIEMNYCH
Wody podziemne znajdujące się na obszarze gminy Kcynia są naraŜone na róŜnego
rodzaju czynniki degradujące wpływające na ich jakość i zasobność. Do czynników
mogących być źródłem przeobraŜeń wód podziemnych na terenie gminy zaliczamy:
- ujęcia wód podziemnych;
- obszary „dzikich” wysypisk śmieci;
- stacje paliw;
- składy nawozów sztucznych;
- gnojownie przy gospodarstwach rolnych;
- parki maszyn rolniczych duŜych gospodarstw rolnych;
- obszary zamieszkałe bez odpowiedniej infrastruktury kanalizacyjnej.
4.4.3.1. MIEJSCA POBORU WÓD PODZIEMNYCH JAKO ŹRÓDŁA PRZEOBRAśEŃ
W celu ograniczenia wpływu na zasób i jakość wód podziemnych wprowadza się
strefy ochrony wokół ujęć tych wód.
Strefy ochronne wokół poszczególnych ujęć wody podziemnej ustanawia dyrektor
regionalnego zarządu gospodarki wodnej, na wniosek i koszt właściciela ujęcia wody,
wskazując zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowiązują. Konieczność
ustanowienia stref ochronnych wynika z analizy warunków hydrogeologicznych rejonów
ujęcia. Zadaniem stref ochronnych jest pełne zabezpieczenie terenu ujęcia oraz obszaru
oddziaływania na ujęcie przed przypadkowym lub umyślnym zanieczyszczeniem, co moŜe
doprowadzić do pogorszenia jakości zasobów wodnych.
Podstawą ustanowienia takich stref jest podział na II strefy ochrony:
-
Bezpośredniej,
-
Pośredniej.
86
Green Key
Poszczególne strefy podporządkowane są najczęściej następującym zakazom i nakazom:
W granicach obszaru strefy ochrony bezpośredniej naleŜy:
-
odprowadzać wody opadowe w sposób uniemoŜliwiający przedostawanie się ich
do urządzeń słuŜących do poboru wody,
-
zagospodarować teren zielenią,
-
odprowadzać poza granicę terenu ochrony bezpośredniej ścieki z urządzeń
sanitarnych, słuŜących do uŜytku osób zatrudnionych przy obsłudze urządzeń
słuŜących do poboru wody,
-
ograniczyć do niezbędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy
obsłudze urządzeń słuŜących do poboru wody.
W granicach obszaru strefy ochrony pośredniej
Na terenach ochrony pośredniej moŜe być zabronione lub ograniczone
wykonywanie robót oraz innych czynności powodujących zmniejszenie przydatności
ujmowanej wody lub wydajności ujęcia, a w szczególności:
-
wprowadzenie ścieków do wód lub do ziemi,
-
rolnicze wykorzystanie ścieków,
-
przechowywanie lub składowanie odpadów promieniotwórczych,
-
stosowanie nawozów oraz środków ochrony roślin,
-
budowa autostrad, dróg oraz torów kolejowych,
-
wykonywanie robót melioracyjnych oraz wykopów ziemnych,
-
lokalizowanie zakładów przemysłowych oraz ferm chowu lub hodowli zwierząt,
-
lokalizowanie magazynów produktów ropopochodnych oraz innych substancji,
a takŜe rurociągów do ich transportu,
-
lokalizowanie składowisk odpadów komunalnych lub przemysłowych,
-
mycie pojazdów mechanicznych,
-
urządzanie parkingów, obozowisk oraz kąpielisk,
-
lokalizowanie nowych ujęć wody,
-
lokalizowanie cmentarzy oraz grzebanie zwłok zwierzęcych.
Ujęcia wód podziemnych mają ustanowioną strefę ochrony bezpośredniej.
87
4.5.
Green Key
WODY POWIERZCHNIOWE
Pod względem hydrograficznym gmina połoŜona jest w zlewni Noteci. W jej granicach
administracyjnych zlokalizowany jest fragment Noteci oraz jej dopływy: dolny bieg Gąsawki
i Kcynki.
Noteć jest jedną z największych pod względem długości rzek w Polsce - prawie 389
km, a powierzchnia dorzecza sięga ok. 17.000 km 2. Rzeka przepływa przez trzy
województwa kujawsko-pomorskie, wielkopolskie i lubuskie. Powstała ona z połączenia
dwóch cieków: Noteci Wschodniej, przepływającej przez jezioro Gopło, oraz Noteci
Zachodniej, która płynie przez Zbiornik Pakoski. Obydwa cieki łączą się na wschód od
Pakości. Systemami kanałów jest połączona z Brdą i Wartą, a tym samym z Odrą. Rzeka
została w duŜym stopniu przeobraŜona na skutek melioracji, a przede wszystkim regulacji
i przystosowania jej do Ŝeglugi. Noteć płynie w stopniowo rozszerzającej się dolinie. Jej
szerokość na wysokości miasta wynosi 30 – 85 m, przy głębokości ok. 2,2 m. Na wiosnę
stan wody podnosi się maksymalnie o 1–0,5 m. Notowane są minimalne wylewy wiosenne.
PrzewaŜnie są zalewane sąsiednie starorzecza odcięte od głównego nurtu rzeki po jej
skanalizowaniu. Rzeka nie posiada zabezpieczeń w formie wałów przeciwpowodziowych.
Ostatnio zarejestrowaną przez RZGW powodzią była powódź w roku 1971.
Gąsawka jest lewobocznym dopływem Noteci. Odwadnia obszar o powierzchni 590,3
km2. W gminie Kcynia znajduje się dolny bieg Gąsawki od wypływu z Jez. Sobiejuskiego. Na
omawianym terenie rzeka zasilana jest przez Biała Strugę.
Biała Struga odwadnia obszar o powierzchni 112,3 km2. W górnym biegu łączy się ze
zlewnią Kcynki poprzez rowy melioracyjne. Uchodzi do Gąsawki w Szubinie.
Kcynka jest niewielkim lewobrzeŜnym dopływem Noteci, o długości 29,7 km
i powierzchni zlewni 128,3 km, odwadniającym fragment wysoczyzny morenowej w okolicach
Kcyni. Górny i środkowy odcinek rzeki znajduje się na terenie województwa kujawsko pomorskiego,
a
ujściowy
na
terenie
województwa
wielkopolskiego.
Źródła
rzeki
zlokalizowane są na południowy - wschód od miasta Kcynia. Na północ od miejscowości
Smogulec rzeka wkracza do pradoliny Noteci Warty. Na terenie gminy, długość Kcynki
wynosi około 25,5 km.
88
Green Key
Ponadto, z danych przekazanych przez KPZMiUW w Nakle, wynika, Ŝe na obszarze
gminy znajduje się następujące mniejsze cieki:
- Kanał Laskownicki (7,2 km),
- Kanał Nowowiejski (10,4 km),
- Kanał Dębogórski (9,9 km).
4.5.1. SYSTEMY MELIORACYJNE
Melioracje wodne mają na celu regulację stosunków wodnych na uŜytkach rolnych.
Na terenie gminy Kcynia zmeliorowanych jest 7 850 ha gruntów ornych. W 2007 r.
wyremontowano około 90 km systemów melioracyjnych. Na kolejne lata (2008 – 2015)
zaplanowano
remonty
na
odcinku
205
km.
Szczegółowe
dane
dotyczące
prac
modernizacyjnych systemów melioracji znajdują się w poniŜszych tabelach.
Powierzchnia zmeliorowana uŜytków rolnych
na terenie gminy Kcynia
TABELA 56.
Powierzchnia zmeliorowana w ha
Gmina
Kcynia
łącznie UR
w tym GO
w tym UZ
zdrenowane
UR w ha
11 645
7 850
3 795
6 546
Źródło: Starostwo Powiatowe w Nakle nad Notecią, KPZMiUW Nakło
TABELA 57.
Melioracje na terenie na terenie gminy Kcynia (2007 r.)
Powierzchnia
gruntów
zmeliorowanych
Lokalizacja
ha
Gmina Kcynia
7 850
Długość
rowów
melioracyjnych
km
Remontowane
odcinki
systemów
melioracyjnych
w 2007r.
km
600,6
90,0
Planowane
remonty
systemów
melioracyjnych
Planowane
remonty
systemów
melioracyjnych
w latach
w latach
2008 - 2011
2012 - 2015
km
km
95
110
Źródło: KPZMiUW Nakło
TABELA 58.
L.p.
1.
2.
3.
4.
5.
Działania w zakresie melioracji i retencjonowania wód
Lata
2004
2005
2006
2007
2008
Podjęte działania
konserwacja, remonty
Jednostka odpowiedzialna
Spółka Wodnomelioracyjna, Urząd Miejski
w Kcyni, Starostwo Powiatowe w Nakle,
KPZMiUW we Włocławku
Źródło: KPZMiUW Nakło
89
Green Key
Na terenie Powiatu funkcjonuje równieŜ wiele urządzeń melioracyjnych z okresu
międzywojennego oraz wykonanych po wojnie. Te, które przekroczyły 40 lat w wypadku
drenowania i 30 lat w przypadku rowów uległy zamortyzowaniu, dlatego teŜ w ich miejsce
potrzebne są nowe inwestycje. Praktycznie uregulowań gospodarki wodnej wymagają uŜytki
zielone połoŜone w dolinie Noteci. Małe zainteresowanie wykorzystaniem uŜytków zielonych
nie sprzyja podjęciu działań zmierzających do uregulowania tego problemu. Utrzymaniem
urządzeń melioracyjnych na terenie Powiatu zajmują się Gminne Spółki Wodne.
PoniŜsza tabela przedstawia dane dotyczące działalności w zakresie melioracji Spółki
Wodnej w Kcyni.
TABELA 59.
Informacje na temat melioracji pochodzące ze Spółki Wodnej
Spółka
Powierzchnia
zmeliorowana
w ha
Zdrenowane
grunty orne
w ha
UŜytki zielone
w ha
Długość rowów
otwartych
melioracji
szczegółowej
w km
Spółka
Wodnomelioracyjna
w Kcyni
2 461
1 650
499
90
Źródło: Starostwo Powiatowe w Nakle nad Notecią
4.6.
STAN ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH
Główne źródła emisji zanieczyszczeń
Źródła zanieczyszczeń wód podziemnych i powierzchniowych moŜemy podzielić na
punktowe (np. wyloty ścieków), liniowe (np. drogi – spływ zanieczyszczeń), obszarowe (np.
rolnictwo – nawoŜenie, środki ochrony roślin). Zgodnie z definicją zawartą w ustawie Prawo
wodne, ścieki, to wprowadzane do wód lub do ziemi:
-
wody zuŜyte, w szczególności na cele bytowe lub gospodarcze,
-
ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy, przeznaczonych do
rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach określonych w przepisach
o nawozach i nawoŜeniu,
-
wody opadowe lub roztopowe, ujęte w systemy kanalizacyjne, pochodzące
z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, w szczególności z miast,
portów, lotnisk, terenów przemysłowych, handlowych, usługowych i składowych,
baz transportowych oraz dróg i parkingów,
-
wody odciekowe ze składowisk odpadów i miejsc ich magazynowania,
wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne,
90
Green Key
-
wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód
wtłaczanych do górotworu, jeŜeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie
wtłaczanej do górotworu są toŜsame z rodzajami i ilościami substancji zawartych
w pobranej wodzie,
-
wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb oraz innych
organizmów wodnych.
Traktat Akcesyjny i Ramowa Dyrektywa Wodna formułują nowe rozwiązania i wyŜsze
niŜ dotychczas, wymagania w zakresie monitorowania oraz ocen i prognoz stanu jakości
środowiska wodnego. Ramowa Dyrektywa Wodna jest teŜ podstawą do kształtowania prawa
krajowego, dotyczącego sposobów prowadzenia gospodarki wodnej i kształtowania
systemów ochrony wód. Realizacja wymagań zawartych w Ramowej Dyrektywie Wodnej
oraz w Traktacie Akcesyjnym nakazuje Ministrowi Środowiska i Głównemu Inspektorowi
Ochrony Środowiska wywiązanie się Polski z zobowiązań w zakresie ochrony środowiska
wodnego, w tym osiągnięcia do 2015 roku wymaganego stanu jakości wód.
Rok 2006 był okresem konsultacji i wdraŜania postanowień RDW. Przygotowano
i opracowano nowy system prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych. W latach 2007
- 2009 będzie funkcjonował przejściowy system badania środowiska wodnego, w którym
testowane i weryfikowane będą nowe aspekty kontroli stanu jakości wód. Wyniki te posłuŜą
ustaleniu ostatecznej struktury oraz zasad działania monitoringu wód na następne 6-letnie
okresy badawcze. Od 2007 roku podstawą systemu obserwacji i kontroli jakości wód
powierzchniowych są:
-
monitoring diagnostyczny, którego zadaniem jest ogólna ocena stanu części wód
(chemicznego i ekologicznego) oraz długoterminowe zmiany tego stanu,
wykorzystywane przy opracowywaniu planów gospodarowania wodami
w dorzeczu. Monitoring ten obejmuje szerokie spektrum pomiaru wskaźników
chemicznych z elementami biologicznymi, wspomaganymi przez odpowiednie
elementy hydromorfologiczne;
-
monitoring operacyjny, stosowany do tych części wód, których stan jest obecnie
oceniony jako słaby lub zły, które są zagroŜone nieosiągnięciem dobrego stanu
ekologicznego do roku 2015. Jego zadaniem jest dostarczenie informacji
niezbędnej do oceny, czy stosowane w takich częściach wód programy naprawcze
osiągają swój cel. Monitoring ten powinien słuŜyć do oceny krótkoterminowych
zmian jakości wód powierzchniowych, a zakres pomiarowy powinien obejmować
wskaźniki podstawowe oraz specyficzne, dobrane do rodzaju presji;
91
-
Green Key
monitoring badawczy, stosowany do tych części wód, których stan jest słabo
rozpoznany, a zakres badań nie daje moŜliwości jednoznacznej oceny stanu
czystości wód.
Na mocy art. 49 ustawy Prawo Wodne (Dz. U. Nr 115, poz.1229 z 2001 r) w 2004
roku weszło w Ŝycie rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie klasyfikacji dla
prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia
monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód (Dz. U. Nr 32, poz.
284 z dnia 11 lutego 2004 r.). Rok 2006 był ostatnim okresem badawczym, kiedy monitoring
jakości wód powierzchniowych prowadzono na podstawie nie obowiązującego juŜ
rozporządzenia Ministra Środowiska, w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód
powierzchniowych
i podziemnych,
sposobu
prowadzenia monitoringu oraz sposobu
interpretacji wyników i prezentacji stanu wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284 z dnia 11 lutego 2004
r.), stosowanego do oceny jakości wód od roku 2004. Rozporządzenie wprowadziło pięć klas
czystości.
Nowe rozporządzenie wprowadza pięć klas czystości, a badane rzeki oceniane są
w punktach pomiarowych. Jest to istotna zmiana sposobu oceny czystości wód w stosunku
do lat wcześniejszych. Pięciostopniowa klasyfikacja dla prezentowania stanu wód
powierzchniowych przestawia się następująco:
-
klasa I, wody o bardzo dobrej jakości, które spełniają wymagania określone dla
wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę do
spoŜycia (A1), a wskaźniki biologiczne nie wskazują na Ŝadne oddziaływania
antropogeniczne,
-
klasa II, wody dobrej jakości, które spełniają w odniesieniu do większości
wskaźników wymagania określone dla wód powierzchniowych przeznaczonych do
spoŜycia (A2), a wartości biologicznych wskaźników wskazują niewielki wpływ
oddziaływań antropogenicznych,
-
klasa III, wody zadowalającej jakości, które spełniają wymagania określone dla wód
powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę
przeznaczoną do spoŜycia (A2), a wartości biologicznych wskaźników jakości wód
wskazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych,
-
klasa IV, wody niezadowalającej jakości, które spełniają wymagania określone dla
wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę
przeznaczoną do spoŜycia (A3), a wartości biologicznych wskaźników jakości wody
wykazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany ilościowe
i jakościowe w populacjach biologicznych,
92
Green Key
-
klasa V, wody złej jakości, które nie spełniają wymagań dla wód powierzchniowych
wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŜycia,
a wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują, na skutek
oddziaływań antropogenicznych, zmiany polegające na zaniku występowania
znacznej części populacji biologicznych.
TABELA 60.
Klasy czystości wód powierzchniowych wg nowej nomenklatury
Źródło: Raport o stanie środowiska województwa Kujawsko - Pomorskiego w roku 2005
Badania stanu czystości głównej rzeki gminy, Kcynki, przeprowadzone zostały w roku
2004, w dwóch punktach pomiarowych, miejscowości Tur (powyŜej Nakła) i Gromadno
(poniŜej dopływu ścieków z tego miasta). Kcynka przepływa przez tereny o intensywnej
gospodarce rolnej i gęstej sieci osadniczej. Na jakość wód Kcynki wpływ mają
zanieczyszczenia obszarowe oraz niekontrolowane zrzuty ścieków i wód pościekowych
z miejscowości połoŜonych nad rzeką oraz okresowo wód ze stawów rybnych.
Głównym punktowym źródłem zanieczyszczeń były ścieki nieoczyszczone z Kcyni
w ilości 356,2 m /d. Jakość wód Kcynki badano w 3 przekrojach pomiarowych oraz na
stanowisku ujściowym dopływu z miejscowości Grocholin. Ocena jakości wód wykazała, Ŝe
na stanowisku zlokalizowanym na południe od miasta Kcynia, wody rzeki mieściły się w III
klasie jakości wód. Po przyjęciu wód z rowu z Grocholina, jakość wód Kcynki uległa
pogorszeniu do V klasy. W przekroju pomiarowym w Chwaliszewie, aŜ 38,9% badanych
parametrów odpowiadało najgorszej – V klasie. Na złą jakość wód cieku w jej środkowym
i dolnym biegu wpłynęły stęŜenia wskaźników biogennych oraz tlen rozpuszczony, a takŜe
saprobowość fitoplanktonu i liczba bakterii grupy coli typu kałowego (Lb). W porównaniu
z wcześniejszymi badania wód rzeki Kcynki z 1999 roku, stwierdzono znaczne pogorszenie
się wartości średniorocznych tlenu rozpuszczonego, BZT i fosforu ogólnego. Pozostałe
badane parametry pozostawały na zbliŜonym poziomie.
93
Green Key
Stan czystości wody rzeki Kcynki, uległ pewnej poprawie po wybudowaniu
i uruchomieniu oczyszczalni ścieków w mieście Kcyni. Jednak niski stopień skanalizowania
miasta oraz brak kanalizacji sanitarnej na terenach wiejskich powoduje, iŜ wciąŜ występuje
realne zagroŜenie dla lokalnej rzeki.
W tabeli nr 61 zostały przedstawione wyniki badań rzeki Kcynki w roku 2004.
TABELA 61.
Rzeka
Kcynka
Ocena stanu czystości rzeki Kcynki w 2004 roku.
Lokalizacja
stanowiska
Rów z
Grocholina, uj.
do Kcynki
Ujście rowu
z Grocholina
PoniŜej
Chwaliszewa
Km rzeki
Gmina /
powiat
RZGW
Ocena
ogólna
23,3
Kcynia /
nakielski
Poznań
III
17,0
Kcynia /
nakielski
V
13,3
Kcynia /
nakielski
V
Wskaźniki
decydujące
o klasie
ChZT-Mn,
N k,
s. rozpuszcz.
O2, NH4, Nk,
P, PO4
O2, NH4, Nk,
NO2,NO3,
PO4, P
Źródło: Raport o stanie środowiska województwa Kujawsko - Pomorskiego w roku 2004.
Na podstawie danych zawartych w Komentarzu do mapy hydrograficznej (Ark. N-33107-D, A. Choiński) w roku 2002 zanotowano na rzece Kcynce przepływ o wartości 0,26 m3/s
(Miejski Młyn). Ze względu na małe przepływy, nie gwarantujące korzystnego stopnia
rozcieńczenia zanieczyszczeń i braku zdolności wód do samooczyszczania, rzeka powinna
być wykluczona jako odbiornik ścieków.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie wymagań, jakim powinny
odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych
z dnia 4.10.2002 r. (Dz.U. Nr 176, poz. 1455), w 2004 roku na terenie województwa zostało
przebadanych kilka cieków, które są uŜytkowane rybacko. W ocenie przydatności wód do
bytowania ryb pod uwagę wzięto następujące parametry: temperaturę wody, zawiesinę
ogólną, odczyn pH, tlen rozpuszczony, BZT, azot amonowy, azotyny, fosfor ogólny, cynk
ogólny, miedź rozpuszczoną i fenole lotne.
Rzeka Kcynka na całej badanej długości ze względu na stęŜenia azotynów, azotu
amonowego, niejonowego amoniaku i fosforu ogólnego przekraczała dopuszczalne normy
zawarte w rozporządzeniu. W przypadku stęŜenia cynku ogólnego, miedzi rozpuszczonej,
zawartość zawiesiny ogólnej i odczynu 100% wyników spełniało wymogi rozporządzenia.
94
Green Key
W tabeli nr.... zostały przedstawione wyniki badań rzeki Noteci z roku 2006 z terenów
przyległych do gminy Kcynia.
TABELA 62. Ocena stanu czystości rzeki Noteć w roku 2006
Nazwa
cieku
Lokalizacja
stanowiska
Km
rzeki
PowyŜej Nakła
(Gm. Szubin, Tur)
Noteć
Wskaźniki
Ocena
odpowiadające IV
ogólna
klasie
BZT5,ChZT-Mn,
IV
OWO, NH4, NNH4,
Nk, PE, Cl, ch, Lb
BZT5,ChZT-Mn,.
ChZT-Cr, OWO,
IV
NH4, Nk, SR, Cl,
Fito, ch
RZGW
199,4
Poznań
PoniŜej Nakła
(Gm. Sadki,
Gromadno)
172,7
Źródło: Raport o stanie środowiska województwa Kujawsko - Pomorskiego w roku 2006
Z przeprowadzonych badań wód rzeki Noteć wynika, iŜ wody te naleŜą do klasy
czystości IV, a więc są to wody niezadowalającej jakości. O klasie wód zadecydowały m.in.
następujące wskaźniki: BZT5,ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NH4, NNH4, Nk, SR, PE, Cl, ch, Lb,
Fito.
TABELA 63. Zmiany jakości wód rzeki Noteć w latach 2000 - 2006.
Rzeka Stanowisko
Noteć
PoniŜej
Nakła
Parametr /
wartość
średnioroczna
BZT5
(mgO2/l)
azot ogólny
(mgN/l)
azotany
(mgNO2/l)
fosfor ogólny
(mgP/l)
chlorofil
(ug/l)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2,39
3,12
2,85
2,85
3,04
2,65
3,3
1,94
2,42
3,51
2,61
1,96
1.96
2,2
2,27
3,03
7,83
3,13
2,44
4,08
3,0
0,43
0,28
0,26
0,20
0,24
0,296
0,23
22,68
34,03
18,68
18,36
25,38
17,39
22,00
Źródło: Raport o stanie środowiska województwa Kujawsko - Pomorskiego w roku 2004, 2005, 2006.
95
4.7.
Green Key
ŹRÓDŁA I TENDENCJE PRZEOBRAśEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH
Analizując formy korzystania z wód powierzchniowych w gminie Kcynia, moŜna
stwierdzić, iŜ zmiany w układzie hydrograficznym oraz duŜe zanieczyszczenie wód
powierzchniowych głównie spowodowane jest przez:
Punktowe źródła przeobraŜeń
Do zanieczyszczeń punktowych, stwarzających bardzo powaŜne zagroŜenie dla
czystości wód powierzchniowych naleŜą przede wszystkim:
•
bezpośrednie zrzuty surowych ścieków bytowo – gospodarczych do cieków wodnych (na
nieskanalizowanych obszarach);
•
zrzuty niedostatecznie oczyszczonych ścieków (nieodpowiadających warunkom
pozwolenia wodnoprawnego).
Obszarowe źródła przeobraŜeń
Do czynników wpływających na jakość wód powierzchniowych naleŜą uwarunkowania
naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolność samooczyszczania
zbiorników wodnych oraz zanieczyszczenia antropogeniczne.
Znaczną część zanieczyszczeń trafiających do wód powierzchniowych stanowią
zanieczyszczenia obszarowe. Źródłem tych zanieczyszczeń są przede wszystkim:
•
rolnictwo, co wynika głównie z faktu stosowania nawozów sztucznych i naturalnych,
a takŜe środków ochrony roślin (obecnie w ilościach malejących),
•
zmiany sieci hydrograficznej spowodowane melioracyjną przebudową koryt
niewielkich cieków,
•
4.8.
osuszenie podmokłych terenów jako efekt melioracji.
KLIMAT
Omawiany obszar leŜy w strefie wpływu klimatu oceanicznego (od zachodu) i klimatu
kontynentalnego (od wschodu). W związku z tym występuje tu klimat przejściowy, o duŜym
zróŜnicowaniu pogodowym.
Według Gumińskiego (1954) obszar ten leŜy w zasięgu Dzielnicy VI - bydgoskiej.
Dzielnica bydgoska obejmuje Pradolinę Noteci – Warty. Ma charakter przejściowy pomiędzy
chłodną i wilgotną dzielnicą pomorską, a cieplejszą i suchą dzielnicą środkową. Dni
z przymrozkami jest tutaj ponad 100. Opady wynoszą średnio rocznie około 550 mm, a czas
96
Green Key
zalegania pokrywy śnieŜnej określa się na 40 do 60 dni. Długość okresu wegetacyjnego
wynosi 210 – 215 dni.
Wiatry najczęściej wieją z sektora zachodniego i południowo – zachodniego,
a rzadziej z północnego – wschodu, północy i południowego – wschodu. Temperatura
powietrza nie wykazuje istotnego zróŜnicowania lokalnego. Średnia wieloletnia dla tego
obszaru wynosi 8,0 oC. NajwyŜszą średnią miesięczną temperaturę ma lipiec (18,5 oC),
najniŜszą styczeń (-2 oC).
Według podziału na regiony klimatyczne Polski zaproponowanego przez Wosia
(1996) rozpatrywany teren naleŜy do regionu XV – Środkowowielkopolskiego. Region ten
pod względem zajmowanego obszaru jest największym wydzielonym na obszarze Polski
regionem klimatycznym. Na tle innych obszarów omawiany region wyróŜnia stosunkowo
częste występowanie dni z pogodą bardzo ciepłą i zarazem pochmurną. Jest ich średnio
w roku prawie 60, wśród nich prawie 39 cechuje brak opadu. Mniej liczne są natomiast dni
umiarkowanie ciepłe i słoneczne bez opadu (9,4 dni) i dni umiarkowanie ciepłe bez opadu
z duŜym zachmurzeniem (11,6 dni) w ciągu roku. Region ten wyróŜnia się takŜe dość
znaczną frekwencją dni przymrozkowych bardzo chłodnych, w których jednocześnie
występuje opad. Średnio w roku jest ich prawie 12. Bardziej częste jest takŜe pojawianie się
dni z pogodą umiarkowanie mroźną, a jednocześnie pochmurną bez opadu (3,9 dni).
Zgodnie z klasycznym podziałem Romera (1962) na regiony klimatyczne Polski,
obszar gminy Kcynia znajduje się w regionie klimatu Krainy Wielkich Dolin. ZróŜnicowanie
przestrzenne rocznych sum opadów i rozkładu temperatur ma na obszarze regionu wyraźny
charakter równoleŜnikowy.
Charakterystyczne dla regionu są częste zmiany pogody oraz najniŜsze w Polsce
sumy opadów (ok. 500 mm na rok). Efektem tego jest stepowienie krajobrazu.
4.8.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE
4.8.1.1. STAN CZYSTOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO
Monitoring powietrza
Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska, ochrona powietrza polega na
zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności poprzez utrzymywanie w powietrzu
substancji poniŜej dopuszczalnych dla nich poziomów lub, co najmniej na tych poziomach,
albo zmniejszanie ilości substancji w powietrzu, co najmniej do poziomów dopuszczalnych.
W związku z tym konieczne jest prowadzenie stałej oceny jakości powietrza na terenie
97
Green Key
całego kraju, w sposób ujednolicony i zgodny z metodami stosowanymi w krajach Unii
Europejskiej.
Jakość powietrza atmosferycznego zaleŜna jest od stopnia jego zanieczyszczenia.
Za zanieczyszczenia powietrza uwaŜa się taką ilość substancji stałych, ciekłych lub
gazowych, która przekracza poziom średni ich zawartości w powietrzu czystym.
Zanieczyszczenia powietrza wpływają bezpośrednio na zdrowie ludzi, organizmy
Ŝywe, rośliny, wody, gleby, zabytki oraz budynki.
Ocenę stanu aerosanitarnego wykonuje się na drodze porównania uzyskanych
wyników pomiarów ze stacji pomiarowych z dopuszczalnymi poziomami zanieczyszczeń,
określonymi przez Ministra Środowiska w rozporządzeniu z dnia 6 czerwca 2002 r.
w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych
poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych
poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87, poz.796).
Celem monitoringu powietrza atmosferycznego jest sporządzenie ocen 5–letnich
i ocen rocznych. Oceny 5–letnie słuŜą określeniu metod wykonywania pomiarów w kaŜdej
strefie, aby właściwie, na podstawie odpowiedniej jakości pomiarów, dokonywać ocen
rocznych. Pod pojęciem strefy rozumie się aglomeracje o liczbie mieszkańców większej niŜ
250 tysięcy oraz obszary powiatów nie wchodzące w skład aglomeracji.
Ocen dokonuje się odrębnie ze względu na ochronę zdrowia ludzi i odrębnie ze
względu na ochronę roślin.
Na terenie Gminy Kcynia zlokalizowana jest stacja pomiarowa:
- Stacja pomiarowa WSSE Kcynia.
W 2006 r. w miejscowości Kcynia wykonano pomiary opadu pyłu, kadmu i ołowiu.
Obowiązujące od 2002 r. poziomy dopuszczalne nie obejmują opadu pyłu, w związku z tym
moŜna jedynie porównać wyniki z 2006 r. z analogicznymi z roku 2005. Tabela nr 64
przedstawia wyniki pomiarów dokonanych w Kcyni na tle wyników dokonanych w powiecie
nakielskim. Średni opad pyłu zmniejszył się w Kcyni w stosunku do roku 2005, o 21,3 g/m2.
Wartości opadu są porównywalne w całym powiecie, jednakŜe moŜna je zaliczyć do niskich.
98
Green Key
TABELA 64.
Opad pyłu w latach 2005 i 2006 w powiecie nakielskim
Teren badań /
instytucja
wykonująca
pomiary
Kcynia (WSSE)
Mrocza (WSSE)
Nakło nad Notecią
(WSSE)
Szubin (WSSE)
Ilość stacji pomiarowych
Średni opad ze wszystkich stacji
2
pomiarowych [g/m /rok]
2005
2006
2005
2006
1
1
1
1
74,6
82,0
53,2
99,8
4
4
56,4
59,2
1
1
70,5
50,7
Źródło: Raport o stanie środowiska województwa kujawsko - pomorskiego w 2006 r.
TABELA 65.
Teren badań /
instytucja
wykonująca
pomiary
Kcynia (WSSE)
Mrocza (WSSE)
Nakło nad Notecią
(WSSE)
Szubin (WSSE)
Opad ołowiu w latach 2005 i 2006 w powiecie nakielskim
2
2005
2006
2005
2006
1
1
1
1
0,05
0,05
0,02
0,02
2
2
0,04
0,03
1
1
0,04
0,03
TABELA 66.
Teren badań /
instytucja
wykonująca
pomiary
Kcynia (WSSE)
Mrocza (WSSE)
Nakło nad Notecią
(WSSE)
Szubin (WSSE)
Opad kadmu w latach 2005 i 2006 w powiecie nakielskim
2
2005
2006
2005
2006
1
1
1
1
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000
2
2
0,0003
0,0001
1
1
0,0002
0,0001
Analizując dane z tabel nr 65 i 66, wynika, Ŝe średni opad ołowiu i kadmu zmniejszył
się w miejscowości Kcyni, w stosunku do roku 2005. Porównując natomiast wyniki z danymi
dotyczącymi pozostałych miejscowości powiatu, wynika, Ŝe wartości zanotowane w Kcyni,
naleŜą do niskich.
PoniŜej przedstawiona została roczna ocena jakości powietrza atmosferycznego
w województwie kujawsko – pomorskim za rok 2006 wykonana wg zasad określonych
w art.89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.
99
Green Key
Pod pojęciem strefy kryją się aglomeracje o liczbie mieszkańców większej niŜ 250
tysięcy oraz obszary jednego lub więcej powiatów połoŜonych na obszarze tego samego
województwa, niewchodzących w skład aglomeracji.
Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegających ocenie jest zaliczenie strefy
do jednej z poniŜej wymienionych klas:
• klasa A - jeŜeli stęŜenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio
poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych;
• klasa B - jeŜeli stęŜenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy
dopuszczalne, lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines
tolerancji;
• klasa C - jeŜeli stęŜenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy
dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie
jest określony – poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe, poziomy celów
długoterminowych.
Klasyfikacja stref dokonana w wyniku piątej rocznej oceny za rok 2006 wraz
z porównaniem z klasyfikacjami za lata 2002 – 2005
TABELA 67.
NO2
PM10
Pb
C6H6
CO
O3
2006
2005
2004
2003
2002
SO2
NOxO3
2006
2005
2004
2003
2002
Powiat
nakielski
Ochronę roślin
Klasa ogólna
SO2
Aglomeracja
Strefa
Klasa strefy ze względu na:
Ochronę zdrowia
Klasa ogólna
A
A
C
A
A
A
A
C
C
C
B
B
A
A
A
A
A
A
A
Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie Kujawsko – Pomorskim w roku 2006r.
Ze względu na przekroczenie na analizowanym terenie dopuszczalnych stęŜeń pyłu
PM10, strefie tej nadano klasę C. Biorąc pod uwagę ogólne klasy stref w poprzednich latach,
w powiecie nakielskim, naleŜy zwrócić uwagę na gorsze klasy (B i C) jeŜeli chodzi o ochronę
zdrowia. Konieczne są, zatem ciągłe działania poprawiające jakość powietrza oraz ciągły
monitoring. Konieczne jest takŜe sporządzenie programu ochrony powietrza dla tej strefy pod
względem ochrony zdrowia.
Klasyfikacja strefy powiatu nakielskiego pod względem ochrony roślin okazała się
bardzo korzystna, dzięki czemu otrzymała klasę A. Tym samym nie ma konieczności
sporządzania programu ochrony powietrza dla tej strefy pod względem ochrony roślin.
100
Green Key
4.8.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO
Na jakość powietrza atmosferycznego na terenie gminy Kcynia wpływa przede
wszystkim emisja zanieczyszczeń pyłowo - gazowych ze źródeł energetycznych,
technologicznych oraz kotłowni lokalnych osiedli mieszkaniowych i obiektów uŜyteczności
publicznej, znajdujących się zarówno na terenie gminy, ale takŜe pochodzących z terenów
sąsiednich. Ponadto źródłem zanieczyszczeń powietrza jest emisja niska z domów
jednorodzinnych i zagród wiejskich, a takŜe transport.
PoniŜsza tabela przedstawia dane dotyczące emisji zanieczyszczeń w powiecie
nakielskim.
TABELA 68.
Rozkład emisji zanieczyszczeń w powiecie nakielskim
w latach 2004 - 2006
Emisja zanieczyszczeń
w Mg/rok
Lata
pyłowych w Mg/rok
ze
spalania przemysłowych
paliw
gazowych w Mg/rok
ze
spalania
przemysłowych
paliw
pyłowych
gazowych
2004
197
786
193
4
786
0
2005
190
767
185
5
765
2
2006
208,9
745,5
202,0
6,9
740,0
5,5
Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie kujawsko – pomorskim w roku 2004, 2005, 2006r.
W powiecie nakielskim brak jest większych ośrodków przemysłowych, dlatego teŜ emisja ze
źródeł przemysłowych jest niewielka, w porównaniu z emisją pochodzącą ze spalania paliw.
Od roku 2004 nastąpił wzrost emisji zanieczyszczeń pyłowych (o 11,9 Mg), natomiast emisja
zanieczyszczeń gazowych zmalała (o 40,5 Mg).
Głównym źródłem zanieczyszczeń na obszarze opracowania są przede wszystkim
stosowane przestarzałe systemy grzewcze. Lokalna uciąŜliwość powodowana jest przez
źródła ciepła wykorzystywane do ogrzewania budynków mieszkalnych i obiektów
inwentarskich. Niska emisja przyczynia się do wzrostu w atmosferze stęŜeń dwutlenku siarki,
tlenku azotu i pyłu zawieszonego w obrębie terenów skoncentrowanej zabudowy. Potwierdza
to dominujący wpływ gospodarki cieplnej na stan czystości powietrza. NaleŜy wspomnieć
takŜe o problemie dotyczącym indywidualnych palenisk domowych i spalania, równieŜ
w lecie w instalacjach centralnego ogrzewania odpadów domowych, a zwłaszcza tworzyw
sztucznych, co wpływa w znacznym stopniu na obniŜenie jakości powietrza.
Istotny udział w zanieczyszczeniu powietrza ma transport drogowy. Przez obszar
gminy przebiegają waŜne trasy komunikacyjne znacznie obciąŜone ruchem pojazdów oraz
101
Green Key
drogi niŜszej kategorii, gdzie ruch jest umiarkowany lub niewielki. Z komunikacją
samochodową związane są takie zanieczyszczenia jak: tlenki azotu, tlenek węgla,
węglowodory i dwutlenek węgla oraz zanieczyszczenia pyłowe zawierające ołów, kadm,
nikiel i miedź, substancje ropopochodne, metale cięŜkie, i inne (np. detergenty, resztki
startych opon, nawierzchni dróg oraz sól stosowana w okresie zimowym). Zanieczyszczenia
pochodzące ze środków transportu ograniczają się jednak do wąskiego pasa wzdłuŜ ciągów
komunikacyjnych, powodując tam lokalne skaŜenie gleb, roślinności i wód, ale na terenach
zabudowanych stanowią juŜ istotną uciąŜliwość.
4.8.2. KLIMAT AKUSTYCZNY
Rozpoznania stanu klimatu akustycznego środowiska i jego oceny dokonuje się
w ramach państwowego monitoringu środowiska. Dopuszczalne wartości poziomu hałasu
określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 roku w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 178. poz. 1841).
Hałasem zwyczajowo nazywa się kaŜdy dźwięk, niezaleŜnie od jego sposobu
powstawania, głośności i czasu trwania, który powoduje dyskomfort psychiczny lub jest
odczuwany jako uciąŜliwość. Odbieranie dźwięku jako uciąŜliwości i nazywanie go hałasem,
zaleŜy od osobniczych właściwości i stanu psychicznego osoby, która jest na niego
naraŜona. Do najbardziej uciąŜliwych źródeł hałasu w środowisku naleŜy komunikacja
drogowa.
Stan akustyczny środowiska określa klimat akustyczny, na który składają się róŜne
zjawiska akustyczne. Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny
poziom hałasu danego obszaru, w decydującym stopniu zaleŜny od jego urbanizacji oraz
rodzaju emitowanego hałasu tj.:
-
hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na odległe
obszary, ze względu na rozległość źródeł,
-
hałasu przemysłowego, obejmującego swym zasięgiem najbliŜsze otoczenie
(hałas pochodzący z urządzeń, instalacji i placów budowy),
-
hałas pochodzący z miejsc publicznych takich jak centra handlowe (m.in.
urządzenia wentylacyjne i klimatyzatory), deptaki, skwery oraz inne miejsca
zbiorowego nagromadzenia ludności.
102
Green Key
Samochód dociera praktycznie wszędzie, w bezpośrednie sąsiedztwo obiektów
wymagających ochrony przed hałasem. Główne czynniki mające wpływ na poziom emisji
hałasu komunikacyjnego:
-
natęŜenie ruchu i udział pojazdów transportu cięŜkiego (samochody cięŜarowe,
tiry, autobusy) w strumieniu wszystkich pojazdów,
-
stan techniczny pojazdów,
-
rodzaj nawierzchni dróg, których zły stan powoduje dodatkowe wstrząsy oraz
zmniejsza płynność poruszających się pojazdów (częste hamowanie),
-
organizacja ruchu drogowego.
O wielkości emisji poziomu dźwięku od tras komunikacyjnych decyduje głównie
natęŜenie ruchu pojazdów i udział w nim transportu cięŜkiego. NatęŜenie ruchu związane
jest z rangą dróg. Środki transportu są ruchomymi emitorami hałasu decydującymi
o parametrach klimatu akustycznego przede wszystkim na terenach zurbanizowanych.
Większość pojazdów emituje hałas o poziomie dźwięku od 85 do 94 dB, podczas gdy
dopuszczalne natęŜenie hałasu w środowisku, w otoczeniu budynków mieszkalnych wynosi
od 35 do 55 dB w porze nocnej i od 40 do 65 dB w porze dziennej. Najbardziej uciąŜliwe są
pojazdy cięŜkie, z których 80% powoduje hałas o poziomie dźwięku większym od 80 dB,
z czego 40 % o poziomie większym od 85 dB.
Drogi wojewódzkie:
•
nr 241 – na terenie miasta przebiegająca przez ulice: Nakielska, Dworcowa, Rynek,
Poznańska, na terenach zamiejskich średni dobowy ruch samochodów osobowych
wynosi 1841 i 355 samochodów cięŜarowych;
•
nr 247 - na terenie miasta przebiega przez ulicę Szubińską, średni dobowy ruch
samochodów osobowych wynosi 2706 i 411 samochodów cięŜarowych.
Drogi powiatowe i gminne lokalnie mogą równieŜ stanowić źródło hałasu.
Hałas przemysłowy jest równieŜ dokuczliwym elementem zakłócającym środowisko
człowieka. Głównymi źródłami uciąŜliwości akustycznej dla środowiska jest działalność
prowadzona w obiektach przemysłowych, jak równieŜ na zewnątrz hal i budynków
produkcyjnych. UciąŜliwe oddziaływanie hałasu przemysłowego odczuwane jest głównie
tam, gdzie w pobliŜu zakładów zlokalizowane są budynki mieszkalne.
Hałas wywołuje u człowieka zmęczenie, złe samopoczucie i moŜe powodować
niekorzystne zmiany w organizmie. Dla celów ochrony ludzi przed nadmiernym hałasem
ustalone zostały dopuszczalne poziomy natęŜenia dźwięku w środowisku, na stanowiskach
103
Green Key
pracy i w pomieszczeniach mieszkalnych. Wymienione wcześniej Rozporządzenie Zawiera
wartości dopuszczalne natęŜenia dźwięku dla zróŜnicowanych terenów chronionych
i pochodzących od róŜnorodnych grup źródeł, określone dla czasów uśredniania
odpowiadającym 16 godzinom pory dziennej (6.00 – 22.00) i 8 godzinom pory nocnej (22.00
– 6.00).
4.8.3. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJĄCE
W środowisku przyrodniczym istnieją pola elektromagnetyczne naturalne, których
występowanie nie jest związane z działalnością człowieka oraz pola będące efektem tej
działalności (sztuczne, antropogeniczne). Do naturalnych źródeł pola elektromagnetycznego
naleŜy pole magnetyczne Ziemi i pola związane ze zjawiskami zachodzącymi w atmosferze
Ziemi. Głównymi rodzajami źródeł sztucznych pól elektromagnetycznych występujących
w środowisku są linie elektromagnetyczne, obiekty radiokomunikacyjne, w tym stacje
nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych, urządzenia
powszechnego uŜytku, takie jak kuchenki mikrofalowe, telefony bezprzewodowe, komputery,
odbiorniki telewizyjne i inne. Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
zostały wdroŜone nowe regulacje dotyczące pól elektromagnetycznych, które ustawa
definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach
od 0 Hz do 300 GHz. Zgodnie z art. 123 ustawy, oceny poziomów pól elektromagnetycznych
w środowisku i obserwacji jego zmian dokonuje się w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska, prowadzonego przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska.
Zgodnie z art. 121 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska
(Dz. U. Nr 62,poz. 627) ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu
jak najlepszego stanu środowiska poprzez:
1) utrzymanie poziomów pół elektromagnetycznych poniŜej dopuszczalnych lub
co najmniej na tych poziomach
2) zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej
do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.
Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku reguluje rozporządzenie
Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).
W mieście i gminie Kcynia nie prowadzono badań dotyczących oddziaływania pól
elektromagnetycznych. Pola elektromagnetyczne, na które są bezpośrednio naraŜone
organizmy Ŝywe są czynnikiem o znikomej szkodliwości. Potencjalnym źródłem pól
elektromagnetycznych w powiecie są: linie i stacje elektroenergetyczne, stacje telefonii
104
Green Key
komórkowej
i
transformatory.
Maszty
antenowe
telefonii
komórkowej
na
terenie
zlokalizowano w Kcyni (2 maszty) i Dębogóra (1 maszt).
W decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia,
dotyczącej przebudowy stacji bazowej w Kcyni zawarte są dane dotyczące pół
elektromagnetycznych:
-
anteny stacji bazowej naleŜy instalować tak, aby promieniowanie
elektromagnetyczne o przekroczonym dopuszczalnym poziomie gęstości mocy
S = 0,1 W/m2, nie stwarzało zagroŜenia dla zdrowia ludzi przebywających w jej
otoczeniu,
-
w razie zmiany warunków pracy instalacji naleŜy wykonywać pomiary kontrolne
elektromagnetycznego pola jonizującego, a ich wyniki przedłoŜyć Państwowemu
Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu,
-
warunkiem dopuszczenie do eksploatacji stacji bazowej są pozytywne wyniki
pomiarów przeprowadzonych zgodnie z rozporządzeniem Min. Środow. z dn.
30.01.2003 r., w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych
w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr
192, poz. 1883).
4.9.
ROŚLINNOŚĆ
Charakter zbiorowisk roślinnych i ich rozmieszczenie przestrzenne nawiązuje do cech
środowiska przyrodniczego - typów krajobrazu naturalnego. śyzne obszary wysoczyzny
morenowej prawie w całości zajmują grunty orne. Typ krajobrazu dolinnego (dna dolin)
o dobrym uwilgotnieniu wykorzystywany jest jako łąki i pastwiska, a tylko na niewielkiej
powierzchni pojawiają się zarośla wierzbowe i zadrzewienia łęgowe. Krajobraz równin
terasowych zbudowanych z piasków o duŜej miąŜszości zajmują zwarte kompleksy leśne.
Niewielkie powierzchnie zalesione oraz zadrzewienia występują równieŜ w krajobrazie
zboczowym, głównie wskutek trudności uprawy.
4.9.1. LASY
Lasy gminy Kcynia wchodzą w skład Nadleśnictwa Szubin (obręb Szubin
i Samostrzel). Nadleśnictwo, w przyjętym systemie regionalizacji fizyczno - geograficznej
(Kondracki, 2001), leŜy w:
105
Green Key
Obszarze - Europy Zachodniej;
-
Podobszarze - Pozaalpejskiej Europy Środkowej (3);
-
Prowincji - NiŜu Środkowoeuropejskiego (31);
-
Podprowincji - Pojezierzy Południowobałtyckich (314-316);
Makroregionie - Pojezierzy Wielkopolskich (315.5);
-
-
Mezoregionie - Pojezierzy Chodzieskich (315.53);
-
Mezoregionie - Doliny Środkowej Noteci (315.34).
Pod względem podziału geobotanicznego Polski (Szafer, Pawłowski, 1979) teren
Nadleśnictwa Szubin leŜy w granicach:
Państwa – Holarktyka;
-
Obszar – Euro – Syberyjski;
-
Prowincja – NiŜowo - WyŜynna, Środkowoeuropejska;
-
Dział - Bałtycki (A);
-
Poddział - Pas Wielkich Dolin (A2);
-
Kraina – Wielkopolsko - Kujawska (7);
-
Okręg - Kujawski (d).
Według regionalizacji geobotanicznej (Matuszkiewicz 2002) grunty Nadleśnictwa
Szubin połoŜone są następująco:
Obszar - Europejskich Lasów Liściastych i Mieszanych;
-
Prowincja – Środkowoeuropejska;
-
Podprowincja - Środkowoeuropejska właściwa;
-
Dział - Brandenbusko – Wielkopolski (B);
-
-
Kraina - Notecko – Lubuska (B1).
Pod względem podziału Polski na krainy i dzielnice przyrodniczo – leśne
(Przyrodniczo - leśna regionalizacja Polski - Trampler i in., 1990) obszar omawianego
Nadleśnictwa połoŜony jest w:
Krainie III – Wielkopolsko – Pomorskiej;
-
Dzielnicy 7 - Niziny Wielkopolsko – Kujawskiej;
-
Mezoregionie a - Doliny Środkowej Noteci.
106
Green Key
Główne kompleksy leśne połoŜone są na obszarach pagórkowatych o wysokości od
70 do 140 m n.p.m. NajwyŜszym wzniesieniem jest Góra Korfantówka połoŜona w leśnictwie
Dębogóra, o wysokości 161 metrów.
Lasy na obszarze gminy tworzą niewielkie kompleksy i występują wyspowo w całej
gminie. Największy kompleks leśny znajduje się w części północno - wschodniej gminy.
Lasy gminy Kcynia naleŜą do Nadleśnictwa Szubin, do następujących leśnictw:
-
Leśnictwo Nakło,
-
Leśnictwo Dębogóra,
-
Leśnictwo Tupadły,
-
Leśnictwo Laskownica,
-
Leśnictwo Wieszki,
-
Leśnictwo Studzienki,
-
Leśnictwo Dziewierzewo.
TABELA 69.
Leśnictwa
Nakło
Dębogóra
Tupadły
Laskownica
Wieszki
Studzienki
Dziewierzewo
Razem
Charakterystyka zasobów leśnych
Nadleśnictwa Szubin wg leśnictw
Powierzchnia lasu Lasy glebochronne
(na terenie gminy)
[ha]
578,45
16,61
1515,15
118,18
1219,99
207,82
1004,80
89,48
179,96
0
727,29
249,56
679,16
0
5904,8
681,65
Lasy wodochronne
[ha]
2,48
26,94
56,03
138,49
0
4,87
16,65
245,46
Źródło: Dane Nadleśnictwa Szubin
Na terenie gminy Kcynia stan własności obszarów leśnych przedstawia się
następująco (Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami dla miasta i gminy
Kcynia na lata 2004-2008 z perspektywa na lata 2009 – 2013):
-
lasy państwowe - 6010 ha,
-
lasy gminne -119,72 ha,
-
lasy prywatne - 328 ha.
Wskaźnik lesistości w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosi 0,64 ha.
Zgodnie z danymi zawartymi w bazie danych Głównego Urzędu Statystycznego na
terenie gminy Kcynia grunty leśne stanowią 6 506,8 ha, z czego 6 338,5 ha stanowią lasy.
Lesistość obszaru wynosi zatem około 21 %.
107
Green Key
Tabela nr 70 przedstawia szczegółowe dane dotyczące powierzchni gruntów leśnych
według własności.
TABELA 70.
Powierzchnia lasów na terenie gminy Kcynia
6 506,81 ha
Grunty leśne ogółem
Grunty leśne
publiczne ogółem
grunty leśne
publiczne Skarbu
Państwa
grunty leśne
publiczne Skarbu
Państwa w
zarządzie Lasów
Państwowych
5920,81 ha
Grunty leśne
prywatne ogółem
586,00 ha
5783,91 ha
grunty leśne
prywatne osób
fizycznych
582,00 ha
5750,91 ha
grunty leśne
gminne ogółem
136,9 ha
Źródło: Główny Urząd Statystyczny – Regionalne Bazy Danych, 2007
W 2007 roku zalesiono (odnowiono) 19,3 ha lasu. Zdecydowana większość działań
skupia się wśród prywatnych właścicieli gruntów leśnych, tam zalesiono 18,2 ha. W obszarze
lasów gminnych zalesiono 1,1 ha.
Główny Urząd Statystyczny podaje, Ŝe w gminie Kcynia, pozyskanie drewna
(grubizny) kształtowało się na następującym poziomie:
-
ogółem pozyskano 538 m3 drewna,
-
w obrębie lasów prywatnych – 328 m3,
-
w obrębie lasów gminnych – 210 m3.
Charakterystyka roślinności leśnej
Roślinnością potencjalną na terenie gminy są następujące typy zbiorowisk leśnych:
-
niŜowo łęgowy las wiązowo dębowy siedlisk wodnogruntowych poza strefą
zalewów rzecznych (środkowa, południowa i południowo – wschodnia część
gminy),
-
niŜowe łęgi olszowe i jesionowe, olszowo lekko zabagnione siedlisk wodno –
gruntowych (północna część gminy),
-
grądy środkowoeuropejskie odmiana śląsko – wielkopolska (środkowa,
południowa i południowo – wschodnia część gminy),
-
kontynentalne bory mieszane, suboceaniczne śródlądowe bory (północna
i północno – wschodnia część gminy),
108
Green Key
-
sosnowe w kompleksie boru świeŜego (środkowa, północno – wschodnia część
gminy).
Dominują tu drzewostany sosnowe, a sosna jako najwaŜniejszy gatunek zajmuje
82,7% powierzchni. Spośród innych gatunków, które mają znaczenie gospodarcze naleŜy
wymienić kolejno: dąb – 7,5%, olszę czarną – 4,0%, brzozę – 2,7% oraz jesion – 1,8%.
Dominującymi, ale teŜ najbardziej zróŜnicowanymi pod względem przyrodniczym
siedliskami leśnymi jest bór mieszany świeŜy oraz las mieszany świeŜy. Łącznie zajmują one
około 60% powierzchni.
Bór mieszany świeŜy zajmuje gleby typu darniowo - bielicowego. Poziom próchnicy
wynosi zaledwie kilka centymetrów i posiada odczyn kwaśny. Roślinami wskaźnikowymi
w runie leśnym są: borówka czernica, konwalia majowa, konwalijka dwulistna, malina
kamionka, kłosownica leśna, orlica pospolita, tomka wonna, zaś w podszycie spotyka się:
kruszynę, leszczynę, jarzębinę, trzmielinę. Dominującym gatunkiem w składzie drzewostanu
jest sosna, która na tym siedlisku znalazła optymalne warunki rozwoju. Pozostałymi
gatunkami wchodzącymi w skład drzewostanów są: świerk, dąb, buk, jesion, olsza czarna,
brzoza, modrzew, osika, daglezja, grab, lipa, klon, jawor.
Las mieszany świeŜy zajmuje siedliska średnio Ŝyzne na utworach piaszczystych lub
gliniasto - piaszczystych. Roślinność runa podobna w składzie jak w borach mieszanych, ale
z większą ilością traw i ziół. Drzewostan mieszany z sosną, dębem brzozą, lipą, osiką
o dominacji gatunków liściastych, często dwupiętrowy. W podszycie występuje głównie
kruszyna, jałowiec, trzmielina i leszczyna.
Na terenie gminy Kcynia działają następujące koła łowieckie:
-
OHZ, nr 162 (część na terenie gminy),
-
Noteć, nr 129 (część na terenie gminy),
-
Gwardia, nr 182, (powierzchnia na terenie gminy 5 733 ha)
-
Knieja, nr 183, (powierzchnia na terenie gminy 4 508 ha),
-
Odyniec, nr 164, (powierzchnia na terenie gminy 4 482 ha)
-
Dąb, nr 163. (powierzchnia na terenie gminy 9 115 ha).
Do gatunków zwierząt łownych na terenie gminy zalicza się: jeleń szlachetny, sarna
europejska, daniel, dzik, lis, borsuk, kuna leśna, dzikie kaczki, dzikie gęsi.
109
Green Key
Niszczenie upraw rolnych i leśnych przez zwierzynę
Wśród działań podjętych w celu obniŜenia szkód wyrządzonych przez zwierzynę
łowną wyróŜnić naleŜy:
-
grodzenie upraw rolnych i leśnych,
-
tworzenie planów hodowlanych mających na celu dostosowanie ilości zwierzyny
do pojemności obwodów łowieckich,
-
stosowanie środków zapachowych – odstraszających,
-
powstawanie nowych poletek łowieckich i poletek Ŝerowych,
-
dokarmianie zwierzyny.
Średni koszt załoŜenia uprawy drzew leśnych na gruntach porolnych w roku 2007 dla
nadleśnictwa Szubin wynosił 4000 zł/ha. Średni koszt załoŜenia uprawy drzew leśnych na
gruntach leśnych w roku 2007 wynosił 4500 zł/ha.
4.9.2. ZADRZEWIENIA I ZAKRZEWIENIA
DuŜe znaczenie przyrodnicze na terenie gminy Kcynia mają obszary śródpolnych
zadrzewień i zakrzewień.
Zadrzewienia śródpolne to: grupy drzew i krzewów rosnących na polach uprawnych,
łąkach i pastwiskach, ale równieŜ drzewa rosnące przy wodach, parki oraz zalesione
powierzchnie o areale nawet kilku ha. Zadrzewienia śródpolne mogą być takŜe wytworem
zaplanowanego działania, jakim jest zadrzewianie (obsadzanie drzewami i krzewami
nieuŜytków, dróg, miedz, zagród, cieków wodnych, rowów, skarp, itp. terenów połoŜonych
poza lasem; Mała Encyklopedia Rolnicza; 1964).
Zieleń śródpolna ma bardzo duŜe znaczenie dla środowiska przyrodniczego tego
obszaru, gdyŜ stanowi jedyną wysoką zieleń wśród pól i łąk, reguluje stosunki wodne na
polach i łąkach oraz odgrywa duŜe znaczenie wiatrochronne dla niezalesionych terenów
uprawowych.
NaleŜy je chronić przed degradacją oraz prowadzić działania prowadzące do
zwiększenia ich udziału w obrębie gruntów rolnych.
110
Green Key
4.9.2.1. ROLA ZADRZEWIEŃ ŚRÓDPOLNYCH W KRAJOBRAZIE ROLNICZYM
Zadrzewienia śródpolne odgrywają znaczącą rolę w kształtowaniu krajobrazu gminy
Kcynia. Poprawiają estetykę obszaru i korzystnie wpływają na plonowanie rolniczych upraw.
Zadrzewienia śródpolne posiadają róŜnorakie cechy i właściwości, które pomagają
w pokonywaniu problemów związanych z zachwianiem równowagi biologicznej pól
uprawnych czy teŜ zapobiegają erozji. Istniejące zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne
występują głównie wzdłuŜ cieków wodnych, rowów odwadniających, na stokach, skarpach
i miedzach, czyli tam gdzie uprawa roślin jest niemoŜliwa lub nieopłacalna. Zadrzewienia
stanowią takŜe wydzielenie obszarów, pod względem własności, tworzą granice.
Wpływ zadrzewień na ograniczenie erozji wietrznej
Ograniczenie prędkości wiatru na terenach otwartych jest bardzo waŜne. Często
zdarza się, iŜ kilkunastohektarowe pole uprawne nie jest urozmaicone inną roślinnością.
Prowadzi to do wzmoŜonej erozji gleb. Erozja wietrzna powoduje wywiewanie z ziemi
cząsteczek gleby, próchnicy i nawozów mineralnych. Pojawiają się burze piaskowe, które
przyczyniają się do degradacji gleb i ich zuboŜania, poprzez usuwanie najcenniejszych
składników decydujących o Ŝyzności.
Zadrzewienia śródpolne w znacznej mierze ograniczają prędkość wiatru, co prowadzi
do ograniczenia erozji wietrznej gleb. W okresie zimy ich funkcja zmniejszania prędkości
wiatru jest waŜniejsza niŜ w okresie wiosenno - letnim, poniewaŜ wtedy powierzchnia pól jest
pozbawiona roślinności, a więc jest najbardziej naraŜona na erozję wietrzną. Mimo braku
liści na drzewach zadrzewienia doskonale spełniają funkcję wiatrochronną. Redukcja
szybkości wiatru i wielkość strefy ochronnej są uzaleŜnione od typu, wysokości i zwartości
zadrzewienia. Bardzo gęste zadrzewienia mogą obniŜać szybkość wiatru po jego zawietrznej
stronie o około 85 %. Przeciętnie, strefa ochronna stanowi pięciokrotną wartość wysokości
zasłony. Przy średnio gęstych aŜurowych zadrzewieniach szybkość wiatru bezpośrednio za
zadrzewieniem spada o 65 %, a strefa ochronna moŜe wynosić od 100 do 200 m. Jeśli
zadrzewienie składa się z wysokich drzew i niskich krzewów oraz posiada nieregularny
kształt wierzchołka, to szybkość wiatru za zadrzewieniem spada tylko o 32 %, natomiast
wartość strefy ochronnej wzrasta nawet do 30 krotnej wysokości zadrzewienia (J. Karg,
B. Karlik 1993).
111
Green Key
Ryc. 4. ZaleŜność strefy ochronnej za zadrzewieniem od gęstości, szerokości, wysokości zadrzewienia
Wielkość strefy ochronnej za zadrzewieniem zaleŜy od gęstości, wysokości,
szerokości, profilu wierzchołka zadrzewienia oraz od urzeźbienia terenu. Szeroki pas
zadrzewień spowoduje większy opór dla wiatru i wyciszy jego prędkość szybciej aniŜeli pas
węŜszych zadrzewień, natomiast strefa ochronna przy zadrzewieniu szerokim będzie o wiele
krótsza niŜ przy zadrzewieniu wąskim. WaŜne są teŜ kształty wierzchołków drzew i krzewów
wchodzących w skład zadrzewień. Zadrzewienia z nieregularnym kształtem wierzchołka dają
dłuŜszą strefę ochronną niŜ te za stoŜkowatym kształtem wierzchołka. Funkcjonalność
zadrzewień śródpolnych zaleŜna jest teŜ od ich umiejscowienia w terenie. Na obszarze
terenów pofałdowanych najlepiej zadrzewiać szczyty wzniesień, a nie obniŜenia terenowe.
DuŜe znaczenie dla powiększania strefy ochronnej po stronie zawietrznej ma wzajemne
usytuowanie w zadrzewieniu drzew i krzewów. Dla korzystniejszej ochrony pól krzewy sadzi
się po stronie zawietrznej, przed drzewami.
Wpływ zadrzewień na ograniczenie erozji wodnej
Ilość wynoszonego przez erozję wodną materiału glebowego z pól uprawnych jest
uzaleŜniona od rzeźby terenu, składu mechanicznego gleby, wielkości i rozkładu opadów
atmosferycznych, sposobu uŜytkowania terenu i pokrycia szatą roślinną. W wyniku erozji
wodnej wynoszone są zarówno nieorganiczne jak i organiczne składniki gleby. W warunkach
rolnictwa polskiego, z pozbawionego roślinności stoku o nachyleniu 160 spłukaniu ulega
112
Green Key
w okresie roztopów 63,2 tony materiału glebowego z jednego hektara. Na terenie gminy
Kcynia moŜna zahamować te procesy poprzez odpowiednie zadrzewianie terenów
rolniczych. Roślinność pokrywająca stok powoduje, Ŝe ilość substancji wymywanych przez
spływającą wodę jest przez nią właśnie ograniczana i zatrzymywana. Sprzyja to zachowaniu
lepszej jakości gleby.
Wpływ zadrzewień na kształtowanie bilansu wodnego
Zadrzewienia śródpolne mogą równieŜ spełniać znaczną rolę w kształtowaniu bilansu
wodnego obszarów do nich przyległych. W okresie wzrastającego deficytu wody
i postępującego jej zanieczyszczenia, szczególnej wagi nabierają problemy poprawy
zagroŜonego bilansu wodnego. Na ilość wody znajdującej się w obiegu wpływa głównie
parowanie zaleŜne od wilgotności powietrza, temperatury, wiatru, pokrycia i ukształtowania
terenu oraz rodzaju powierzchni. MoŜna wpływać na wartości parowania z powierzchni
gruntu poprzez wprowadzanie nasadzeń. Transpiracja roślin uprawnych jest o wiele
mniejsza od transpiracji drzew w lasach, parkach i zadrzewieniach. Wprowadzenie pasów
zadrzewień na obszary upraw zboŜowych powoduje w okresie wegetacji spadek
ewapotranspiracji potencjalnej o 70 mm i wzrost w tym samym czasie parowania
rzeczywistego o 20 mm (Karg 1993).
Pozostałe funkcje terenów zielonych
Tereny zielone, nie tylko zadrzewienia na polach uprawnych, ale takŜe zieleń
miejska, posiada wielorakie funkcje:
-
funkcja ekologiczna – zieleń produkuje tlen, pochłania CO2, stanowi środowisko
Ŝycia dla róŜnych organizmów,
-
funkcja klimatyczna – reguluje warunki topoklimatyczne,
-
funkcja estetyczna,
-
funkcja techniczna - zieleń wykorzystywana jako ekran akustyczny, osłona
przeciwśnieŜna, przeciwbłotna (wzdłuŜ chodników, ulic),
-
funkcja społeczna.
113
Green Key
4.9.3. ŁĄKI I PASTWISKA
Naturalne zespoły roślinne stanowią równieŜ łąki i pastwiska, które na analizowanym
obszarze zajmują łącznie 3 838 ha, czyli 13,02% ogólnej powierzchni gminy. Łąki występują
na obszarze o powierzchni 2945 hektarów (9,91 % powierzchni gminy), natomiast pastwiska
zajmują 923 ha (3,10 % powierzchni gminy).
4.9.4. ZIELEŃ URZĄDZONA
Przez pojęcie zieleni urządzonej naleŜy rozumieć zieleń planowaną, której układ,
fizjonomia oraz róŜnorodność są efektem przemyślanych działań człowieka. MoŜemy
potraktować formy zieleni urządzonej jako ekosystemy sztuczne, których przetrwanie często
uzaleŜnione jest ingerencji człowieka. Do form zieleni urządzonej zalicza się: parki miejskie
i wiejskie, parki podworskie, cmentarze, skwery, zieleńce, kwietniki, aleje i szpalery, klomby,
zielone dachy, ogródki działkowe, zieleń obiektów sportowych itp.
Na terenie gminy zlokalizowane są następujące parki:
TABELA 71.
Spis parków w gminie Kcynia
Lp.
Miejscowość
Rodzaj
UŜytkownik
1.
Chwaliszewo
park dworski
2.
Dobieszewko
park dworski
3.
4.
5.
Dobieszewo
Dziewierzewo
Górki Dąbskie
park dworski
park dworski
park dworski
6.
Grocholin
park dworski
7.
Kcynia
park dworski
8.
Mechnacz
park dworski
9.
Miastowice
park dworski
10.
Rozpętek
park dworski
11.
Sierniki
park dworski
12.
Smogulecka Wieś
park dworski
13.
Szczepice
park dworski
14.
Tupadły
park dworski
15.
Włodziemierzewo
park dworski
16.
śurawia
park dworski
PGR
PGR
Chwaliszewo
UG
Szk. Podst.
SR
PGR
Chwaliszewo
GOK
Koło
Łowieckie
Dąb
PGR
Chwaliszewo
PGR
Chwaliszewo
PGR
Chwaliszewo
PGR
Chwaliszewo
UMiG
PGR
Chwaliszewo
RSP
PGR
Chwaliszewo
114
Pow.
[ha]
6,0
Czas
powstania
pocz. XX w.
Nr rejestru
zabytków
187 / A
1,0
XIX
-
0,7
1,5
1,77
XIX
XIX
XIX
A / 354 / 1-3
-
8,3
XIX
99 / A
1,4
XIX
-
1,0
XIX
-
3,05
2 poł. XIX
153 / A
5,8
XIX
98 / A
1,27
XVIII / XIX
189 / A
2,41
2 poł. XIX
188 / A
1,6
XIX
-
0,73
poł. XIX
191 / A
1,5
XIX / XX
-
5,1
XIX / XX
-
Green Key
17.
18.
19.
Słupowa
Iwno
Suchoręcz
park dworski
park dworski
park dworski
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
Źródło: Dane Urzędu Miasta w Kcyni
Parki te, w duŜej mierze są pozostałością dawnych dworskich załoŜeń parkowych. Są to
jednocześnie obszary dziedzictwa kulturowego o wysokiej randze edukacyjnej i rekreacyjnej,
wpisane do rejestru zabytków. NaleŜy zapewnić im odpowiednią ochronę i systematycznie
prowadzić działania pielęgnacyjne oraz monitoring.
Szczególnym typem zieleni urządzonej są cmentarze, których na terenie całej gminy
występuje aŜ 34, z czego 31 cmentarzy zamknięto i jest przeznaczonych do zalesienia.
W sumie na terenie gminy znajdują się: 4 cmentarze katolickie, 1 cmentarz Ŝydowski i 29
cmentarzy ewangelickich. Ponadto, w wykazie przekazanym przez Urząd Gminy, znajdują
się dwa cmentarze epidemiczne: w Dębogórze i Dobieszewie. Miejsca pochówku zmarłych
w kulturze polskiej przyjmują charakterystyczny układ oraz fizjonomię, którą tworzy mozaika
kamiennych nagrobków i róŜnorodnych gatunków roślin ozdobnych, często obcego
pochodzenia. PoniŜsza tabela nr 72 prezentuje wykaz cmentarzy na terenie gminy Kcynia.
TABELA 72.
Inwentaryzacja cmentarzy na terenie gminy Kcynia
L.p.
Lokalizacja
1.
Kcynia, ul. Nakielska
2.
Kcynia, u. Dworcowa
3.
4.
Kcynia, ul.
Szubińska
Kcynia, ul.
Poznańska
Rodzaj
Powierzchnia
[ha]
Rzymsko katolicki
Rzymsko katolicki
3,05
1,41
Ewangelicki
0,76
śydowski
0,70
5.
Dębogóra
Ewangelicki
0,03
6.
Dębogórzyn
Ewangelicki
-
7.
Dobieszewo
Ewangelicki
-
8.
Dziewierzewo
9.
Dziewierzewo
Rzymsko katolicki
Ewangelicki
10.
Gromadno
Ewangelicki
-
11.
Grocholin
Ewangelicki
-
12.
Iwno
Ewangelicki
-
13.
Józefkowo
Ewangelicki
-
115
Stan aktualny
Czynny
Zamknięty, 31.01.1964,
z przeznaczeniem na park
przeznaczony pod park miejski
przewidziany pod zieleń
teren zadrzewiony
teren zadrzewiony
teren zalesiony
-
Czynny
-
Teren przeznaczony pod zalesienie
teren zalesiony
teren zalesiony
teren zadrzewiony
teren zadrzewiony
Green Key
14.
Kaziemierzewo
Ewangelicki
-
15.
Kowalewko
Ewangelicki
-
16.
Łankowice
Ewangelicki
-
17.
Miaskowo
Ewangelicki
-
18.
Mieczkowo
Ewangelicki
-
19.
Miaskowo
Ewangelicki
-
20.
Nowa Wieś
Ewangelicki
-
21.
Ludwikowo
Ewangelicki
-
22.
Ludwikowo
Ewangelicki
-
23.
Paulina
Ewangelicki
-
24.
Piotrowo
Ewangelicki
-
25.
Piotrowo
Ewangelicki
-
26.
Piotrowo
Ewangelicki
-
27.
Rozstrzębowo
Ewangelicki
-
28.
Suchoręczek
Ewangelicki
-
29.
Studzienki
Ewangelicki
-
30.
Sipiory - Wsławica
Ewangelicki
-
31.
32.
Sipiory - Rzędziny
Sipiory – Lisi Kąt
-
33.
Sipiory
Ewangelicki
Ewangelicki
Rzymsko katolicki
teren zadrzewiony
teren zadrzewiony samosiejkami
teren zadrzewiony
teren zadrzewiony
teren zadrzewiony
teren zalesiony
teren zadrzewiony
teren zadrzewiono samosiejkami
teren zadrzewiony
teren zadrzewiony
teren zadrzewiony
teren zadrzewiony
teren zalesiony
teren zadrzewiony samosiejkami
teren zadrzewiony
teren zalesiony
teren zalesiony
Zamknięty, 31.01.1964
Zamknięty, 1.01.1964
-
Czynny
34.
śurawia
Ewangelicki
-
teren zadrzewiony
Źródło: Dane Urzędu Miasta w Kcyni
4.9.5. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. 2004 r. nr 92 poz.
880) wraz z późniejszymi zmianami przedstawia poszczególne formy ochrony przyrody, na
które składają się formy wielkoobszarowe takie jak parki narodowe czy obszary chronionego
krajobrazu, formy indywidualnej ochrony takie jak pomniki przyrody czy stanowiska
dokumentacyjne oraz ochrona gatunkowa roślin i zwierząt.
Na obszarze gminy Kcynia prawna ochrona przyrody i krajobrazu reprezentowana
jest zarówno przez formy wielkoobszarowe, to znaczy: rezerwaty przyrody oraz uŜytki
116
Green Key
ekologiczne, jak równieŜ przez formy ochrony indywidualnej, czyli pomniki przyrody. Ponadto
do chronionych elementów środowiska przyrodniczego naleŜą: parki podworskie, lasy
ochronne, przydroŜne szpalery drzew, cmentarze.
W gminie Kcynia ustanowionych jest bardzo duŜo form ochrony przyrody.
Szczegółowe wydzielenia znajdują się w poniŜej.
Ogólny udział obszarowych form ochrony przyrody, które na terenie gminy Kcynia
reprezentowane są przez rezerwat przyrody, pomniki przyrody oraz uŜytki ekologiczne,
wynosi 54,5 ha, co stanowi niecałe 0,2 % powierzchni gminy. Ponadto na obszarze gminy
ustanowiono obszar NATURA 2000, stanowiący formę ochrony o randze ponadregionalnej.
4.9.5.1. REZERWATY PRZYRODY
Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku,
rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym,
ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a takŜe siedliska roślin, siedliska zwierząt
i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieoŜywionej, wyróŜniające się
szczególnymi
wartościami
przyrodniczymi,
naukowymi,
kulturowymi
lub
walorami
krajobrazowymi.
Na rozpatrywanym terenie znajduje się jeden rezerwat przyrody: „Grocholin”. Jest to
rezerwat leśny, biocenotyczny, o powierzchni 12,10 ha. Pozostaje on w zarządzie Lasów
Państwowych - Nadleśnictwie Szubin. Ochronie podlega łęg jesionowoolszowy (Fraxino –
Alnetum) i las grądowy (Galio sylvatici - Carpinetum betuli). W zespole łęgu jesionowo olszowego dominuje jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) z domieszką olszy czarnej (Alnus
glutinosa) i lipy drobnolistnej (Tilia cordata). W warstwie krzewów występuje czeremcha
zwyczajna (Padus avium), leszczyna (Corylus avellana) i dziki bez czarny (Sambucus nigra).
W runie leśnym, w jego aspekcie wiosennym, dominuje ziarnopłon wiosenny (Ranunculus
ficaria). W późniejszym okresie wegetacji występują podagrycznik pospolity (Aegopodium
podagraria), jaskier kosmaty (Ranunculus lanuginosus), gwiazdnica gajowa (Stellaria
nemorum) i gajowiec Ŝółty (Lamiastrum galeobdolon). W lesie o charakterze grądu
środkowoeuropejskiego dominuje starodrzew grabowo - dębowy, z domieszką jesionu
wyniosłego. W słabo rozwiniętej warstwie krzewów spotyka się: leszczynę pospolitą,
czeremchę zwyczajną, trzmielinę europejską (Evonymus europaea) i dziki bez czarny.
W dobrze rozwiniętej warstwie roślin zielnych zwarte powierzchnie tworzy kokorycz pusta
(Corydalis cava), ziarnopłon wiosenny, gajowiec Ŝółty, prosownica rozpierzchła (Milium
117
Green Key
effusum), podagrycznik pospolity i zawilec gajowy (Anemone nemorosa). Rezerwat
„Grocholin” stanowi wyspę środowiskową w rolniczym krajobrazie gminy Kcynia.
4.9.5.2. POMNIKI PRZYRODY
Definicja pomników przyrody według przytoczonej w tym rozdziale ustawy o ochronie
przyrody brzmi następująco „pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody Ŝywej
i nieoŜywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej,
historycznej
lub
krajobrazowej
oraz
odznaczające
się
indywidualnymi
cechami,
wyróŜniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków
rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz
jaskinie.”
TABELA 73.
Lp.
Wykaz pomników przyrody z terenu gminy Kcynia
Pomnik przyrody
Lokalizacja
1.
śywotnik olbrzymi
Chwaliszewo
(dz. nr 14)
2.
Dęby szypułkowe - 3szt,
Lipa drobnolistna
Debogóra
(dz. nr 91)
3.
Dąb szypułkowy,
Lipa drobnolistna,
Debogóra
(dz. nr 114/2)
4.
Dąb Szypułkowy
Dobieszewko
(dz. nr 72/2)
5.
Dąb Szypułkowy
6.
Dąb Szypułkowy
7.
Lipy drobnolistne – 2 szt.
8.
Wiąz górski,
Platan klonolistny
Górki Dabskie
(dz. nr 10/3)
9.
Platan klonolistny
Grocholin
(dz. nr 53/1)
Dobieszewko
(dz. nr 229/1)
Dziewierzewo
(dz. nr 280)
Dziewierzewo
(dz. nr 282)
118
Opis
Nr rejestru
wojewódz.
o obwodzie 325 cm, rosnący
w zabytkowym parku dworskim (nr
300
rej.zabyt. 187/A) w Chwaliszewie
obwody dębów: 450,305 i 285 cm,
obwód lipy: 360 cm, rosnący w
1008
parku wiejskim w Debogórze
o obwodzie 460 cm, rosnący na
terenie gospodarstwa rolnego
301
w Debogórze
lipa o obwodzie 390 cm, dąb
o obwodzie 350 cm, rosnące
1010
w parku dworskim w Dobieszewku
1009
w parku dworskim w Dobieszewku
o obwodzie 400 cm, rosnący przy
1252
kościele w Dziewierzewie
o obwodach 450 i 390 cm, rosnące
302, 1011
w parku dworskim w Dziewierzewie
wiąz o obwodzie 360 cm, platan
obwodzie 270 cm, rosnące
1012
rej. zabytków 102/A) w Górkach
Dąbskich
o nazwie "Stańczyk", obwodzie 820
cm, rosnący przy zabytkowym parku
303
dworskim w Grocholinie
Green Key
10.
Topole białe - 6 szt.,
Buk zwyczajny odmiany
czerwonej,
Jesiony wyniosłe – 8 szt.,
Lipy drobnolistne - 5 szt.,
Dęby szypułkowe odmiany
piramidalnej - 2 szt.,
Dęby szypułkowe - 2 szt.,
Klon polny,
Iglicznia trójcierniowa,
Głóg dwuszyjkowy
11.
Lipa drobnolistna
12.
Lipa drobnolistna
13.
Aleja przydroŜna złoŜona z Grocholin
44 drzew
(dz. nr 199)
14.
Lipa drobnolistna
Grocholin
(dz. nr 199)
15.
Stanowisko kwitnącego
bluszczu pospolitego
Grocholin
(dz. nr1073/4)
16.
Lipy drobnolistne – 31 szt.
Kcynia
(dz. nr 600)
17.
Platan klonolistny
Kcynia
(dz. nr 881)
18.
Jesion wyniosły,
Platan klonolistny,
Lipy drobnolistne - 3 szt.
Kcynia
(dz. nr 1073/4)
19.
Aleja przydroŜna złoŜona z Głogowiniec
400 drzew
(dz. nr 28)
20.
Dęby szypułkowe – 2 szt,
Topole osiki – 2 szt.
Tupadły
(dz. nr 11/3)
21.
Dąb szypułkowy
Tupadły
(dz. nr 30/1)
22.
Kasztanowiec zwyczajny
Turzyn
(dz.nr177)
Grocholin
(dz. nr 53/1)
Grocholin
(dz. nr 183)
Grocholin
(dz. nr 183)
119
topole o obwodach: 470, 450, 440,
360, 355 i 295 cm, buk o obwodzie
380 cm, jesiony o obwodach: 412,
400,381,347,310,310,307 i 303 cm,
lipy o obwodach: 320, 310, 300, 300
i 290 cm, deby o obwodach: 237 i
304, 1361
208 cm, deby o obwodach: 350 i
295 cm, klon o obwodzie 300 cm,
iglicznia o obwodzie 258 cm oraz
głóg o obwodzie 130 cm, rosnace
rej. zabytków 99/A) w Grocholinie.
o obwodzie 364 cm, rosnąca przy
1359
drodze gruntowej w Grochowinie
1357
aleja składa się z: 24 lip
drobnolistnych, 15 kasztanowców
zwyczajnych oraz 5 jesionów
1360
wyniosłych, rosnących przy drodze
gruntowej w Grochowinie
1358
Stanowisko o pow. 1,00 ha
znajdujące się w zabytkowym parku
1362
dworskim (nr rejestru zabytków 99/A) w Grocholinie
o obwodach: od 26 do 70 cm,
rosnących na cmentarzu Ŝydowskim
306
przy ul. Poznańskiej w Kcyni
1363
w miejscowości Kcynia
jesion o obwodzie 390 cm, platan o
obwodzie 284 cm, lipy o obwodach:
305
263, 262 i 240 cm, rosnące przy ul.
Libelta w parku dworskim w Kcyni
aleja złoŜona z: 386 kasztanowców
zwyczajnych o obwodach: od 360
do 130 cm, siedmiu lip
drobnolistnych o obwodach: od 270
do 145 cm, czterech jesionów
1364
wyniosłych o obwodach: od 200 do
120 cm oraz klonu zwyczajnego
o obwodzie 150 cm, rosnące przy
drodze Kcynia - Grocholin Głogowiniec
dęby o obwodach: 550 i 440 cm
oraz dwie topole o obwodach: 585 i
307
320 cm, rosnące w parku dworskim
w Mechnaczu
o nazwie "Adam", o obwodzie 640
cm, rosnący naprzeciwko parku
308
dworskiego w Mechnaczu
o obwodzie 340 cm, rosnący przy
309
szkole w Mycielewie
23.
Sosny zwyczajne – 3 szt.
Nowa Wieś
Notecka
(dz. nr 26/15)
24.
Lipa drobnolistna,
Dąb szypułkowy
Rozpętek
(dz. nr 38/1)
25.
Topola czarna
Rozstrzebowo
(dz.nr126)
26.
Jesiony wyniosłe – 2 szt.,
Wierzba krucha
Rozstrzebowo
(dz.nr126)
27.
Lipa drobnolistna,
Jesion wyniosły
Sierniki
(dz. nr 16)
28.
Wiąz szypułkowy
Sipiory
(dz. nr 131/7)
29.
Dąb szypułkowy,
Buk zwyczajny
Słupowa
(dz.nr 130/2)
30.
Dęby szypułkowe – 3 szt,
Wiąz szypułkowy,
Lipa drobnolistna,
Świerk pospolity
Suchorecz
(dz.nr 182/1 i
183)
31.
Platan klonolistny
Suchoreczek
(dz. nr 88/1)
32.
Jesion wyniosły,
Platan klonolistny,
Buk zwyczajny,
Topola czarna
Szczepice
(dz. nr 279/30)
33.
Topola czarna
34.
Jesion wyniosły
35.
Jesiony wyniosłe – 3 szt,
Lipy drobnolistne – 2 szt,
Daglezja zielona
36.
Głaz narzutowy
37.
Głaz narzutowy
38.
Dęby szypułkowe – 2 szt.
39.
Dąb szypułkowy
40.
Tupadły
(dz. nr 30/1)
Turzyn
(dz. nr 199/3)
śurawia
(dz. nr 55/7)
Gromadno
(dz. nr136/2)
Gromadno
(dz. nr 136/2)
Leśnictwo
Debogóra
Leśnictwo
Debogóra
Leśnictwo
Debogóra
120
Green Key
o obwodach 500, 395 i 320 cm,
rosnące przy drodze Nowa Wieś
Notecka - Iwno w miejscowości
Nowa Wieś Notecka
lipa o obwodzie 430 cm oraz dąb o
obwodzie 380 cm, rosnące w
zabytkowym parku dworskim (nr rej.
zabytków 98/A) w Rozpetku
drodze: Szczepice - Rozstrzebowo
w Rozstrzebowie
jesiony o obwodach 390 i 385 cm
oraz wierzba o obwodzie 410 cm,
rosnące przy drodze: Szczepice Rostrzebowo w Rozstrzebowie
lipa o obwodzie 380 cm oraz jesion
o obwodzie 280 cm, rosnące w
zabytkowym parku dworskim (nr rej.
zabytków 189/A) w Siernikach
w Sipiorach
dąb o obwodzie 285 cm, buk
o obwodzie 270 cm, rosnące
w parku wiejskim w Słupowej
dęby o obwodach: 380, 340 i 305
cm, wiąz o obwodzie 305 cm, lipa o
obwodzie 350 cm oraz świerk o
obwodzie 270 cm, rosnące w parku
wiejskim w Suchoreczu
w parku wiejskim nr 88/1
w Suchoreczku
jesion o obwodzie 330 cm, platan o
obwodzie 330 cm, buk o obwodzie
315 cm oraz topola o obwodzie 550
cm, rosnące w parku dworskim nr
279/30 w Szczepicach
drodze do pałacu w Tupadłach
w Turzynie
jesiony o obwodach: 350, 330 i 305
cm, lipy o obwodach: 450 i 350 cm
oraz daglezja o obwodzie 285 cm,
rosnące w parku dworskim w
śurawii
o obwodzie 1360 cm, znajdujący się
w Gromadnie
o obwodzie 830 cm, znajdujący się
w Gromadnie
o obwodach: 580 i 420 cm, rosnące
w pobliŜu Chełmianek
310
311
312
313
314
1365
1013
315. 1014
1015
1016
316
317
1017
318
319
320
321
322
Green Key
Leśnictwo
Debogóra
Leśnictwo
Debogóra
Leśnictwo
Debogóra
Leśnictwo
Debogóra
Leśnictwo
Debogóra
(nr 206/1 LP)
41.
Dąb szypułkowy
42.
43.
Dąb szypułkowy
44.
Dąb szypułkowy
45.
Sosna zwyczajna
46.
Dęby szypułkowe – 13 szt., Leśnictwo
Wiąz szypułkowy
Grocholin
47.
Dąb szypułkowy
48.
49.
50.
Leśnictwo
Tupadły
(dz. nr 81/1)
Leśnictwo
Tupadły
(dz.nr158LP)
Leśnictwo
śarczyn
(dz. nr 336)
Leśnictwo
śarczyn
(dz.nr 338)
w pobliŜu Korfantówki
323
324
325
326
o obwodzie 265 cm, rosnąca
w pobliŜu Jankowa
327
dęby o obwodach od 470 do 260 cm
oraz wiąz o obwodzie 460 cm,
rosnące w pobliŜu Grocholina
328
dąb o obwodzie 410 cm, rosnący w
pobliŜu Chełmianek
329
o obwodach: 440 i 360 cm, rosnące
w pobliŜu Grochowina
330
o obwodach: 365, 320, 310 i 280
cm, rosnące przy drodze w pobliŜu
Tarczyna
o obwodach: 410,390, 380, 320 i
310 cm, rosnących przy drodze w
pobliŜu Tarczyna
331
332
Źródło: Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami dla gminy Kcynia na lata 2004 – 2008
z perspektywą na lata 2009 – 2013, Dane Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska
4.9.5.3. UśYTKI EKOLOGICZNE
UŜytki ekologiczne – są to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów,
mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genotypowych środowiska, jak:
naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne „oczka wodne”, kępy drzew i krzewów,
bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie uŜytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne,
skarpy, kamieńce itp.
UŜytki ekologiczne zostały ustanowione Rozporządzeniem Wojewody Kujawsko –
Pomorskiego (rejestr będący załącznikiem Rozporządzenia nr 1/2004 Wojewody Kuj. – Pom.
Z dnia 19.01.2004 w sprawie uznania za uŜytki ekologiczne; Dz. Urz. Woj. Kuj. Pom. Nr 8,
poz.76).
Na terenie gminy Kcynia znajduje się 42,13 ha uŜytków ekologicznych. Tabela nr 74
przedstawia rejestr uŜytków ekologicznych na terenie gminy.
121
TABELA 74.
Lp.
1.
2.
Tupadły
Samostrzel
4.
Tupadły
Samostrzel
Nakło
Samostrzel
Nakło
Samostrzel
Nakło
Samostrzel
Nakło
Samostrzel
Nakło
Samostrzel
Nakło
Samostrzel
Nakło
Samostrzel
Nakło
Samostrzel
Nakło
Samostrzel
Nakło
Samostrzel
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Rejestr uŜytków ekologicznych na terenie gminy
Leśnictwo
Powierzchnia
Obręb leśny
[ha]
Tupadły
0,45
Samostrzel
Nakło
0,10
Samostrzel
3.
Green Key
Lokalizacja
(obręb ewidencyjny)
Sipiory
(dz. nr 120/3 LP)
Studzienki
(dz. nr 82/7 LP)
2,81
0,99
4,79
11,53
0,77
1,49
3,12
2,08
0,85
3,40
0,36
7,17
Sipiory
(dz. nr 121 LP)
Dębogóra
(dz. nr 206/3 LP)
Sipiory
(dz. nr 81/2 LP)
Sipiory
(dz. nr 82/13 LP)
Sipiory
(dz. nr 82/13 LP)
Studzienki
(dz. nr 82/2 LP)
Studzienki
(dz. nr 82/4 LP)
Studzienki
(dz. nr 733)
Sipiory
(dz. nr 809)
Sipiory
(dz. nr 83/2 LP)
Sipiory
(dz. nr 84/6 LP)
Sipiory
(dz. nr 84/6 LP)
Opis
Zakrzaczone i zadrzewione bagno w
pobliŜu miejscowości Sipiory
Teren podmokły stanowiący ostoje
cennych gatunków ptaków
Zakrzewione i zadrzewione bagno,
zakrzewienia, teren systematycznie
podtapiany – ostoja ptaków
Bagno – ostoja ptaków
Bagno, pastwisko (V i VI kl.),
rola (V i VI kl.)
Pastwisko (V i VI kl.), bagno, woda
Bagno
Łąka (VI kl.), bagno
Łąka (IV kl.), bagno, rola (V kl.),
pastwisko ( IV kl.)
Rola (V kl.), łąka (IV i VI kl.), bagno
Rola (V i VI kl.), pastwisko (VI kl.)
Bagno
Bagno
Bagno, pastwisko (VI kl.), łąka (VI kl.)
Źródło: Dane Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Bydgoszcz; Dziennik Urzędowy Województwa
Kujawsko - Pomorskiego
4.9.5.4. KORYTARZE EKOLOGICZNE
Przez teren gminy przebiega korytarz ekologiczny o charakterze międzynarodowym
(północna cześć gminy Kcynia, południowa gminy Sadki, środkowo - północna gminy Nakło).
Stawy ślesińskie i smogóleckie stanowią ostoje ptactwa wodno - błotnego.
4.9.5.5. OBSZAR NATURA 2000
W związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej, stale prowadzi się prace nad
wytypowaniem obszarów spełniających kryteria włączenia ich do europejskiej sieci
ekologicznej Natura 2000. Jest ona najbardziej kompleksową i spójną oraz najlepiej
legislacyjnie przygotowaną europejską siecią ekologiczną, mającą na celu zapewnienie
122
Green Key
trwałej egzystencji ekosystemom. Koncepcja sieci opiera się na tradycyjnych metodach
ochrony przyrody gatunkowej i obszarowej, a celem jej jest zwiększenie skuteczności działań
ochronnych poprzez utworzenie kompletnej i spójnej metodycznie i funkcjonalnie sieci
obszarów wraz z procedurą weryfikacji wyboru poszczególnych elementów sieci.
W funkcjonowaniu sieci wprowadzona będzie zasada integracji ochrony przyrody z róŜnymi
sektorami działalności ludzkiej.
Na obszarze gminy Kcynia zlokalizowany jest Obszar Specjalnej Ochrony (OSO) jest nim Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego (kod PLB300001). Gmina obejmuje
zachodnią część tego obszaru, czyli Dolinę Noteci.
Obszar ten zasiedlają w okresie lęgowym gatunki ptaków objęte ochroną przez
Dyrektywę Ptasią oraz Polską Czerwoną Księgę. Są to: podróŜniczek, bielik, kania czarna,
kania ruda, błotniak stawowy. W okresie wędrówek przez obszar wędrują następujące
gatunki: łabędź czarnodzioby, siewka złota.
ZagroŜeniem dla obszaru NATURA 2000 są zmiany reŜimu hydrologicznego,
zaniechanie pastersko – łąkowego uŜytkowania terenów zajętych przez uŜytki zielone, na
stawach rybnych zarówno zaniechania, jak i intensyfikacja gospodarki stawowej. Dlatego teŜ,
wszelkie działania, takie jak: ochrona przeciwpowodziowa, konserwacja i budowa obiektów
i urządzeń do ochrony oraz do utrzymywania koryta rzecznego, powinny być prowadzone
z dbałością o utrzymanie dobrego stany ekologicznego doliny. Nie mają jednak one istotnego
wpływu na całość obszaru NATURA 2000.
Obszar ten powiązany jest takŜe z innym obszarem chronionym PLB300004 Dolina
Noteci. Ponadto na obszarze gminy wyznaczono potencjalny obszar Natura 2000 pod nazwą
Lisi Ogon.
4.9.5.6. LASY OCHRONNE
Lasy ochronne – zaliczamy do nich te lasy, które ze względu na warunki ich
otoczenia mają duŜe znaczenie przez samo ich występowanie w krajobrazie. Znaczenie ich
polega na wpływie jaki wywierają na glebę, klimat i obieg wód, a pośrednio na inne gałęzie
produkcji poza leśnictwem oraz na stosunki zdrowotne obszaru gdzie występują. Do grupy
lasów ochronnych zalicza się takŜe te lasy, które ze względu na swe pochodzenie, skład
budowę oraz inne cechy mają szczególną wartość dla nauki, dla ochrony resztek pierwotnej
przyrody, lub dla piękna krajobrazu. Lasy ochronne na terenie gminy dzielą się następująco:
-
lasy glebochronne – 681,65 ha,
-
lasy wodochronne – 245,46.
123
Green Key
4.10. WSKAŹNIKOWA OCENA ROZWOJU GMINY KCYNIA
W poniŜszej tabeli zaprezentowano wskaźniki charakteryzujące gminę Kcynia pod
względem stanu i jakości środowiska przyrodniczego. Dobrano je w sposób, który ma
zapewnić obiektywną i łatwą ocenę zmian środowiskowych, jakie zaszły na terenie gminy na
przestrzeni 4 ostatnich lat z uwzględnieniem pozytywnych i negatywnych tendencji.
TABELA 75. Wskaźniki środowiskowe i zrównowaŜonego rozwoju gminy Kcynia
Oceniany element
1
Jednostka
miary
Wskaźnik
2
3
POŚ i PGO
2004-2007
POS i PGO
2008-2011
4
5
Infrastruktura
Ujęcia wód
ZuŜycie wody
Sieć
wodociągowa
Liczba komunalnych ujęć wody
(studni głebinowych)
Stacje uzdatniania wody
Średnia wydajność komunalnych ujęć
wody
Produkcja wody
Długość sieci wodociągowej
Liczba przyłączy wodociągowych
Procent mieszkańców objętych siecią
wodociągową
Długość sieci kanalizacyjnej na terenie
gminy
Wskaźnik skanalizowania gminy (K)
K = 1 000 x dł. sieci kanalizacyjnej/liczba
mieszkańców gminy
Oczyszczanie
ścieków
Wskaźnik proporcji dł. sieci kanalizacyjnej
do dł. sieci wodociągowej
Liczba przyłączy kanalizacyjnych
Liczba przydomowych oczyszczalni
ścieków
Liczba szamb
Procent mieszkańców objętych siecią
kanalizacyjną
Stacje bazowe
telefonii
komórkowej i
linii radiowych
Ilość stacji na terenie gminy
szt.
61 studni
68
szt.
b.d.
7
m /d
b.d.
46,6
3
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
187,0 (GUS)
1 985 (GUS)
96 – 100 %
77,8 (GUS)
km
b.d.
22,4 (GUS)
K
b.d.
1,6
k/w
b.d.
0,11
szt.
b.d.
230 (GUS)
szt.
b.d.
11 (2008r.)
szt.
b.d.
66,4 %
(miasto Kcynia)
b.d
3
m /rok
km
szt.
% ogółu ludności
% ogółu ludności
szt.
124
3
14,4 (GUS)
3
Green Key
TABELA 75 c.d. Wskaźniki środowiskowe i zrównowaŜonego rozwoju gminy Kcynia
Oceniany element
Jednostka
miary
Wskaźnik
1
2
3
Zasoby środowiska przyrodniczego
Powierzchnia złóŜ
Rzeźba terenu
i budowa
geologiczna
m
Zasoby geologiczne
tys. ton
Powierzchnia terenów zrekultywowanych
Wody
podziemne
Wody
powierzchniowe
Gleby
Powietrze
atmosferyczne
Odnawialne
źródła energii
Środowisko
akustyczne
ha
Jakość wód ujmowanych
Klasa jakości
Jakość cieków wodnych
Klasa czystości
wód
Ilość jezior z ustaloną klasą czystości
(przeprowadzone badania)
Ilość przebadanych kąpielisk (sezon
turystyczny maj – wrzesień)
Udział gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych
Udział uŜytków rolnych w całkowitej
powierzchni gminy
I
II
IIIa
IIIb
Klasyfikacja gruntów ornych z
podziałem na klasy
IVa
bonitacyjne
IVb
V
VI
VIZ
SO2
Wielkość
NO2
dopuszczalnej
Pył zawieszony
rocznej emisji
Benzen
Liczba instalacji działających w oparciu o
energię odnawialną
Ilość pozwoleń na emisję hałasu
Ilość Rezerwatów przyrody
Liczba pomników przyrody
Przyroda
2
Powierzchnia uŜytków ekologicznych
POS i PGO
2008-2011
4
5
40 000
+ udokumentowane
2
12 700 m
168,9 tys. ton
3
+ 98 092 m
+
udokumentowane
177,72 tys. ton
b.d.
29 462 m
2
380, 17 tys. ton
1,5
II / III
II - IV
II
III / IV / V
szt.
Brak jezior
Brak jezior
szt.
Brak kąpielisk
Brak kąpielisk
%
25
25
%
b.d.
71,2
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
2,07
21,85
20,59
22,18
12,25
15,31
8,73
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
szt.
1
2
szt.
b.d.
% ogólnej
powierzchni
gruntów ornych
3
[µg/m ]
szt.
Ilość
stanowisk
ha
(szt.)
Obszar Natura 2000
UŜytki leśne oraz grunty zadrzewione
% powierzchni
i zakrzewione
gminy
Parki wiejskie
szt.
Edukacja ekologiczna
Ilość przeprowadzonych akcji
szt.
Edukacja
edukacyjnych
ekologiczna
Ilość ścieŜek rowerowych
szt.
Źródło: Dane z poprzednich i aktualnych opracowań POŚ i PGO
125
POŚ i PGO
2004-2007
Nie wydano
1
1
50
50
42,13
(15 szt.)
39,91
(14 szt.)
2
1
22,4
b.d.
19
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
126
Green Key

Rozdział 4 POŚ Kcynia - Urząd Miejski w Kcyni

Transkrypt

Podobne dokumenty

Rozdział 8 POŚ Kcynia

szkolne co nieco ml..

Biuletyn 14-2016

umowa sprzedaży samochodu specjalnego pożarniczego marki

Spis tabel, rycin, zdjęć, wykresów

Uchwała Nr …/…/2016 Rady Miejskiej w Kcyni z dnia … stycznia