Wykład z prawa karnego dla II roku studentów administracji

Wykład z prawa karnego dla II roku studentów administracji – Tomaszów
Maz.
Środki związane z poddaniem sprawcy próbie
Specyficznym rodzajem środków
prawno karnej reakcji na czyn
zabroniony są środki związane z poddaniem sprawcy próbie. W polskim
systemie należą do nich:
1. Warunkowe umorzenie postępowania karnego;
2. Warunkowe zawieszenie wykonania kary;
3. Warunkowe przedterminowe zwolnienie.
Wskazane środki reakcji na czyn zabroniony wywodzą się z opracowanego
w brytyjskim common law systemu probacyjnego (probation). Posiadają
one pewne cechy wspólne, które pozwalają na ich wyodrębnienie spośród
pozostałych środków penalnych, to znaczy:
1. Mają one charakter wolnościowy, to jest są wykonywane na wolności
;
2. Podstawową przesłanką materialna ich zastosowania jest pozytywna
prognoza kryminologiczna w stosunku do osoby sprawcy, która
wyraża
się
w
uzasadnionym
przypuszczeniu,
ze
mimo
nieprzeprowadzenia
do
końca
postępowania
karnego
lub
wykonawczego, sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego, a
w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa;
3. Okres próby, który przeznaczony jest na sprawdzenie trafności
prognozy, a także 6 miesięcy po jego upływie, w czasie których
organ ma ostateczną możliwość sprawdzenia, czy w okresie próby
nie doszło o naruszenia prawa przez sprawcę; po upływie owych
sześciu miesięcy nie wolno już podjąć postępowania w danej
sprawie;
4. Konieczność
lub możliwość
oznaczonych obowiązków;
5. Konieczność
nałożenia
na sprawcę
lub możliwość odwołania
związanego z poddaniem sprawcy próbie.
dozoru
orzeczonego
lub
środka
1
Trzeba stwierdzić, ze każdy z określonych w kodeksie karnym środków
związanych z poddaniem sprawcy próbie jest stosowany w praktyce
często. Granice czasowe wykładu pozwalają na omówienie tylko jednego z
nich. Proponuję warunkowe umorzenie postępowania karnego.
Przesłanki warunkowego umorzenia postępowania karnego wynikaja z art.
66 Kodeksu karnego. Można je podzielić na przesłanki natury formalnej i
materialnej.
Przesłanka formalna to taka, która dotyczy
okoliczności wyrażanych
jakąkolwiek jednostką miary – w tym wypadku czasu. Zasadą jest, ze
warunkowe umorzenie postępowania karnego dotyczy przestępstw
zagrożonych w ustawie karą pozbawienia wolności nie przekraczającą lat
3. Ustawodawca wprowadził jednak wyjątek, pozwalający na realizację
funkcji kompensacyjnej prawa karnego, a mianowicie – można zastosować
warunkowe
umorzenie
postępowania
karnego
wobec
sprawcy
przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności nie przekraczającą
lat 5, jeżeli naprawił on szkodę lub gdy pokrzywdzony i sprawca uzgodnili
sposób naprawienia szkody.
Pamiętać jednak trzeba, iż w każdej sytuacji warunkowe umorzenie
postępowania ma charakter fakultatywny. Nadto – w sytuacji, gdy w grę
wchodzi sytuacja związana z kompensacją, trzeba również uwzględnić
fakt, że tak naprawdę to od woli pokrzywdzonego zależy, czy naprawienie
szkody czy uzgodnienia ze sprawcą dojdą do skutku.
Do przesłanek materialnych
karnego należą:
warunkowego
umorzenia
postępowania
1. Uznanie, że wina i stopień społecznej szkodliwości czynu nie są
znaczne;
2. Okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości;
3. Pozytywna prognoza kryminologiczna wyrażająca się w tym, iż
postawa sprawcy niekaranego za
przestępstwo umyślne, jego
właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy tryb życia
uzasadniają przekonanie, że pomimo umorzenia postępowania
będzie on przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie
popełni ponownie przestępstwa.
Okres próby przy warunkowym umorzeniu postępowania karnego jest
jednolity i wynosi od roku do lat 2 i biegnie od uprawomocnienia się
orzeczenia. Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć
później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.
Odnośnie obowiązków i dozoru, to :
1. Obowiązkowo – jeśli sprawca tego jeszcze dobrowolnie nie zrobił –
sąd zobowiązuje sprawcę do naprawienia szkody;
2. Sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub
osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji
społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie,
zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Ponadto
umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może nałożyć na
sprawcę następujące obowiązki:
a) Informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby;
b) Przeproszenia pokrzywdzonego;
c) Wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie
innej osoby;
d) Powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych
środków odurzających;
e) Powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub
innymi osobami w określony sposób.
Ponadto sąd ma też możliwość orzeczenia świadczenia pieniężnego (na
zasadach przewidzianych dla tego środka karnego) oraz zakazu
prowadzenia pojazdu do lat 2.
Czas i sposób wykonania nałożonych obowiązków sąd orzeka po
wysłuchaniu skazanego. Warto zaznaczyć, że w okresie próby sąd może
ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać niektóre obowiązki (tj. wykonywanie
ciążącego na skazanym obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
powstrzymywanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych
środków odurzających, powstrzymywanie się od kontaktowania się z
pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób), jak również
może od wszelkich obowiązków zwolnic (z wyjątkiem naprawienia szkody).
Nadto sąd w okresie próby może oddać skazanego pod dozór, jak też od
dozoru go zwolnić.
Odnośnie odwołania warunkowego umorzenia postępowania karnego, to
istnieją dwie grupy podstaw, a mianowicie: obligatoryjna i fakultatywne.
Obligatoryjne podjęcie postępowania ma miejsce wtedy, gdy sprawca w
okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie
skazany.
3
Podstawy fakultatywnego podjęcia postępowania są dwie, to znaczy:
1. Jeśli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny w
inny sposób niż skutkujący obligatoryjnym podjęciem postępowania,
w szczególności popełnił w tym czasie przestępstwo, za które nie
został prawomocnie skazany, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania
nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego albo nie
wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody;
2. Jeżeli sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu
postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco
narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie
popełnił przestępstwo.
Ostatnią grupą środków prano karnej reakcji na czyn zabroniony są środki
zabezpieczające. W zarysie charakteryzują się tym, iż są stosowane wobec
sprawców, którzy w związku ze stanem zdrowia (stanem psychofizycznym
wymagającym leczenia) tworzą stan niebezpieczeństwa – są niebezpieczni
zarówno dla innych ludzi, jak też dla samych siebie. Środki
zabezpieczające stosowane są zamiast kary albo równocześnie z karą albo
tez równolegle do kary (najczęściej – przed rozpoczęciem jej wykonania).
Wśród środków zabezpieczających rozróżnia się środki
leczniczo –
izolacyjne oraz środki administracyjne. Pierwsza z wymienionych grup
charakteryzuje się tym, że ich istotą jest pozbawienie wolności. Żeby
można było jej zastosować, muszą być spełnione przesłanki z art. 93
kodeksu karnego. Na mocy tego przepisu sąd może orzec przewidziany w
kodeksie środek zabezpieczający związany z umieszczeniem w zakładzie
zamkniętym tylko wtedy, gdy jest to niezbędne, aby zapobiec ponownemu
popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego związanego z jego chorobą
psychiczną, upośledzeniem umysłowym lub uzależnieniem od alkoholu lub
innego środka odurzającego. Przed orzeczeniem tego środka sąd
wysłuchuje lekarzy psychiatrów oraz psychologa.
Do środków leczniczo – izolacyjnych zalicza się:
1. Umieszczenie w zamkniętym zakładzie leczenia psychiatrycznego;
2. Umieszczenie w zakładzie karnym, w którym stosuje się szczególne
środki lecznicze lub rehabilitacyjne;
3. Umieszczenie
w zakładzie zamkniętym sprawcy z zakłóceniem
czynności psychicznych o podłożu seksualnym;
4. Umieszczenie w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego.
Do środków administracyjnych należą:
1. Przepadek;
2. Zakaz
zajmowania określonego stanowiska, wykonywania
określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności
gospodarczej;
3. Zakaz prowadzenia pojazdów.
W toku wykładu zostanie omówiony jeden ze środków o charakterze
izolacyjno – leczniczym, a mianowicie: umieszczenie w zamkniętym
zakładzie leczenia psychiatrycznego.
Na mocy art. 94 Kodeksu karnego, umieszczenie w zamkniętym zakładzie
leczenia psychiatrycznego jest możliwe jedynie wtedy gdy zostaną
spełnione łącznie następujące przesłanki
1. Sprawca popełnił czyn zabroniony w stanie niepoczytalności;
2. Czyn ten cechował się znacznym stopniem społecznej szkodliwości;
3. Zachodzi
wysokie
prawdopodobieństwo,
że
popełni
taki
czyn
ponownie.
Sprawca znajdujący się w stanie niepoczytalności nie ponosi
odpowiedzialności karnej, gdyż nie można postawić mu zarzutu winy.
Jego umieszczenie w zamkniętym zakładzie leczenia psychiatrycznego
wynika z faktu tworzenia przez niego stanu niebezpieczeństwa dla ogółu.
Innymi słowy – sprawca musi zostać odizolowany od wolnościowego
społeczeństwa. Jako że nie jest to kara, a środek stosowany jako swoiste
zabezpieczenie, czasu pobytu w zakładzie nie określa się z góry. Sąd
orzeka zwolnienie sprawcy, jeśli jego dalsze pozostawanie w zakładzie nie
jest konieczne.
Niemniej jednak trzeba zauważyć, ze środek ten jest ostatecznością, gdyż
dotyczy tylko sprawców potencjalnie niebezpiecznych, o czym świadczą
przesłanki : druga i trzecia. Diagnoza „wyleczenia” bywa chybiona.
Dlatego też sąd może zarządzić (bez przeprowadzenia całego
postępowania) ponowne umieszczenie sprawcy w odpowiednim zakładzie
psychiatrycznym, jeżeli przemawiają za tym po raz kolejny wypełnione
przesłanki wskazane powyżej, z tym że zarządzenie nie może być wydane
po upływie 5 lat od zwolnienia z zakładu.
Dziękuję bardzo za wspólnie spędzony czas i zapraszam na egzamin
zerowy 7 lutego. Życzę powodzenia
5
Justyna Jurewicz