Ciche posunięcie

Ciche posunięcie
Czwartek, 11 Czerwiec 2009 09:27
Hermetyczność języka stosowanego przez różne grupy zawodowe, lub społeczne to efekt
powstawania idiomów, niezrozumiałych dla szerokiego grona. Mówimy, że lekarze używają
swojego slangu, mówi się o języku prawniczym. Spotykane w Małopolsce i na Podkarpaciu
gwarowe określenie „boisko” to rodzaj stodoły. Także w szachach istnieją terminy mogące
budzić u szerokiego grona niezrozumienie.
Cichy ruch? To znaczy co? Normalnie każdemu posunięciu na szachownicy towarzyszy
„łomot”, a tylko w jakichś rzadkich przypadkach spokój i cisza?
Zacznijmy przewrotnie od przykładu, gdzie takiego "cichego" posunięcia nie zobaczymy.
Czarne zaczynają od porażającego
1...f7-f6+!
niebroniony pionek okazuje się być nietykalny na 2.Kxf6 nastąpi Hxf4, a po 2.Hxf6 białe dostają mata Hg
2.Kg5-g4 Hh2-g2+ 3.Hf4-g3 f6-f5+ 4.Kg4-f4 e6-e5+!
kolejny grom, bicie pionka królem prowadzi do straty hetmana
1/5
Ciche posunięcie
Czwartek, 11 Czerwiec 2009 09:27
5.d4xe5 Hg2-d2#
Każdemu z posunięć wykonanych przez czarne towarzyszył pobrzmiewający jak „złowieszczy
grzmot
”,
SZACH!
A teraz przykład z mojej praktyki:
Pozycja pochodzi z partii treningowej, rozgrywanej przez Internet.
1... Gd2-c3+ 2.Ke5-e4 Se6-c5+ 3.Ke4-f5
miast kontynuować tyradę szachów: 3...g6+ 4.Kg5 Gf6+ 5.Kh6 Se6 i biały król polegnie na polu h7, wybr
3... Gc3-f6
i białe nie są w stanie obronić się przed 4... g7-g6#
2/5
Ciche posunięcie
Czwartek, 11 Czerwiec 2009 09:27
Takie „ciche” posunięcia w forsownych wariantach, mile łaskoczą odczucia estetyczne u
obserwujących, podnoszą morale wykonującego posunięcie i pognębiają przeciwnika. Innymi
słowy „ciche” posunięcie może powodować głośne reakcje.
Szczególny podziw budzi sytuacja, kiedy w forsownych wariantach pojawi się kilka „cichych”
posunięć. Oto przykład z partii Bubnov – Terpugov rozegranej w 1961 roku w Związku
Radzieckim:
1... Ha1-b2+ 2.Kb3xa4 Hb2-a2!
Tym "cichym" posunięciem czarne zamknęły białego monarchę w siatce matowej. Związany skoczek nie
Grozi 3... b5+ 4.Ka5 Gd8+ 5.Ka6 Hxa3#.
3.He1-c1 b7-b5+ 4.Ka4-a5 Kc7-b7!
i białe złożyły broń.
Próbę unieszkodliwienia gońca (grozi 5... Gd8#)- 5.Gxg5 Gxg5 6.Hxg5 zakończy inny mat 6... Hxa3#
Przyczynkiem do tego nieco przydługiego wstępu, były wydarzenia mające miejsce w
trakcie Mistrzostw Polski Nauczycieli w Szachach, rozgrywanych w dniach 22/25-05-2008 w
Krakowie. Organizatorzy postawili przed zawodnikami trudne zadanie, rozegrania 9 rund
klasyfikowanego przez FIDE turnieju w ciągu zaledwie trzech i pół dni. Osobiście jestem
przeciwnikiem takich maratonów. Rozgrywanie 3 rund dziennie w szachach klasycznych, to
nieporozumienie. Zawodnicy także narzekali na harmonogram turnieju, a przedstawiciele
starszego pokolenia mimo wcześniejszego zgłoszenia, zrezygnowali z udziału w zawodach.
Tryumfatorką Mistrzostw, wśród kobiet została Pani Elżbieta Pyrkosz.
Początek turnieju był dla Pani Eli niepomyślny. Pierwszy dzień gry to dwie porażki i
zwycięstwo. Drugiego dnia po porannej rundzie dorobek punktowy nie uległ zmianie. Tak więc
w piątej rundzie przyszło odrabiać straty czarnymi. Przeciwnikiem Pani Eli był Pan Cezary
Kozłowski. Białe zdecydowały się rozgrywać pozycję z różnostronnymi roszadami. Czarne
zablokowały atak na skrzydle królewskim, oddały pionka i uzyskały silną inicjatywę na skrzydle
hetmańskim. Aby odeprzeć atak czarnych figur, biały poświęcił wieżę za groźnego
3/5
Ciche posunięcie
Czwartek, 11 Czerwiec 2009 09:27
białopolowego gońca. W efekcie na szachownicy powstała następująca pozycja.
Jest się nad czym zastanawiać.
Czarne nie mogą brać pionka d4 gdyż stracą figurę - 32... Hxd4 33.Wd1 He6 34.Wxd7 i nie
można Hxd7 bo 35.Sf6+ ze zdobyciem hetmana.
Ale jak kontynuować atak?
Turniej rozgrywano tempem 30 posunięć na 1,5 godziny plus 30 minut na dokończenie partii.
Sytuacja na szachownicy powstała więc po pierwszej kontroli czasu i przyciągnęła spore grono
kibiców. Spoglądałem z zainteresowaniem na szachownicę, a z zakamarków pamięci wyłaniała
się pozycja z partii Isakov - Pitskhelauri, ZSSR 1978
1... Hg6xg3!
(bo biciu hetmana wieżą,
białe dostaną mata na h1)
2.Hd3xd5+ Wh5xd5
3.f2xg3 Wh6xh2+
4.Kh1xh2 Wd5-h5#
Jasnym było że hetman musi ruszyć do akcji na skrzydło hetmańskie.
Gdyby tak ... 32... Ha3 33.Wb1 Hxa2+ 34.Kxa2 Sac5+ i biały król zostanie zamatowany.
Czas płynął, ekscytacja rosła i ... 32.Hd6-b4 33.g2-g4, białe ruszyły do kontrataku. Po kilku
dalszych posunięciach gracze wpadli w końcowy niedoczas, jednak czarne odparły atak białych
i wygrały na szachownicy.
W momencie zakończenia omawianej partii na sali nie toczyły się już inne gry, można więc było
sobie pozwolić na analizę. Ośmieliłem się pokazać zawodnikom i kibicom swoje przemyślenia,
uzyskując ogólny poklask (poświęcenie hetmana za pionka robi wrażenie). Po kilku minutach
musieliśmy jednak udać się na kolacje.
4/5
Ciche posunięcie
Czwartek, 11 Czerwiec 2009 09:27
Pozycja nie dawała mi spokoju i następnego dnia rano zabrałem się ponownie do jej
gruntownej analizy.
A jeśli biały na 32... Ha3 odpowie 33.Hc1?
W forsownym wariancie 33... Sb2 34.Sxc3 Sc5 35.Hxb2 (ale nie 35.Sxc5 bo Hxc3 z wygraną
czarnych) Sxb3+ 36.cxb3 Wxb3 37.Hxa3 Waxb3 38.Sb1 nie widać wygranej.
Również na pierwszy rzut oka obiecujące 32... Hb2+ 33.Hxb2 cxb2+ 34.Kb1 f5 zawodzi gdyż po
35.Sg3 białe wychodzą z opresji obronną ręką. Na dokładkę za chwilę można będzie zagrać c4
i centralne pionki białych mogą doskonale rekompensować brak jakości.
Po kilkunastu minutach zastanawiania się nad możliwą kontynuacją, ponownie wróciłem do
zapisu partii i ... przyszło olśnienie. Jest "ciche" posunięcie, dające szybką wygraną po Hc1.
Zostało przecież zagrane w partii 33... Ha3-b4.
Próba kontrataku 34.g4 - zostanie szybko
rozbita 34...Sac5 35.Hb1 (i
naczej 35...
Wxa2+ 36.Kxa2 Wa8+ 37.Kb1 Sxb3
) - prostym 35...Sxe4.
Ze względu na groźbę 34... Sac5 białe nie mają w zasadzie nic lepszego do zagrania jak tylko
34.Hc1-d3. Teraz jednak posunięcie przypada na czarne i po 34...f5 ważny dla obrony pozycji
skoczek z e4 musi przejść na skrzydło królewskie. A w takim wypadku atak czarnych skutecznie
dosięgnie białego króla, na przykład 35.Sf2 Sac5 36.Wb1 Wxa2+ 37.Kxa2 Ha4#.
Na pozór groźne 35.Hh6 jest natychmiast neutralizowane przez 35... Sf8!.
Dwa miesiące później prowadząc, w zastępstwie niedysponowanego Karola Pinkasa,
zajęcia z juniorami kadry śląska pokazałem omawianą pozycję. Wspólna, godzinna analiza
wykazała, że znalezienie w tak dynamicznej pozycji, pozornie defensywnego, "cichego"
posunięcia 33... Ha3-b4 jest niezmiernie trudne.
Ach te "ciche" posunięcia - ileż trudu kosztuje ich znalezienie, ale jak głośne mogą być ich
efekty.
5/5