Strategia Współpracy Dzielnicy Praga

Strategia Współpracy Dzielnicy Praga-Południe z
Organizacjami Pozarządowymi na lata 2015-2016.
Założenia, metody i narzędzia
Warszawa 2015
Spis treści:
Geneza i założenia Strategii………………………………………………….. s. 2
Aktualny stan współpracy…………………………………………………….. s. 3
Cel, zakres podmiotowy i przedmiotowy………………………………. s. 7
Zasady współpracy……………………………………………………………….. s. 9
Tworzenie i wdrażanie polityk publicznych…………………………… s. 11
Realizacja zadań Dzielnicy przez organizacje pozarządowe…… s. 16
Wsparcie inicjatyw obywatelskich………………………………………… s. 24
2
I.
Geneza i
Współpracy
założenia
południowo-praskiej
Strategii
Dzielnica Praga-Południe jest bardzo dynamicznie rozwijającym się obszarem Warszawy,
mocno wchodzącym w fazę rozwoju gospodarczego i inwestycyjnego. Tę pozytywną
tendencję oraz związane z nią szanse własnego rozwoju zauważają też mieszkańcy miasta.
Tym chętniej angażują się oni oddolnie w rozwiązywanie problemów społecznych, dzięki
czemu zwiększa się atrakcyjność, estetyka i bezpieczeństwo miasta, podnosi się jakość życia
mieszkańców. W działaniach na rzecz Pragi-Południe lokalne organizacje pozarządowe fundacje, stowarzyszenia, podmioty kościelne i podmioty ekonomii społecznej – aktywnie
współpracują z władzami Dzielnicy, realizując zadania samorządu terytorialnego oraz
wspierając doradczo w ramach Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego (DKDS). Jednak,
aby skutecznie pomagać i organizować środowisko lokalne, podmioty te na obecnym etapie
funkcjonowania same niejednokrotnie wymagają wsparcia w ich profesjonalnym rozwoju.
Wychodząc naprzeciw tendencjom i zmianom zachodzącym w środowisku społecznogospodarczym, władze Dzielnicy Praga-Południe podjęły się opracowania i wdrożenia
Strategii Współpracy z organizacjami pozarządowymi, będącej częścią projektu „Wysokie
standardy współpracy z NGO’s w Dzielnicy Praga Południe Miasta Stołecznego Warszawy”
współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu
Społecznego, Priorytet V Dobre rządzenie, Działanie 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora,
Poddziałanie 5.4.2 Rozwój dialogu obywatelskiego, do którego przystąpił południowo-praski
samorząd.
Niniejsza Strategia w swoich założeniach jest zbieżna z kierunkami wyznaczonymi w
„Strategii Rozwoju Miasta Stołecznego Warszawy do 2020 roku”, najważniejszym miejskim
dokumencie kierunkującym rozwój społeczny miasta na najbliższe lata. Jednym z opisanych
tam celów strategicznych Miasta jest wzmocnienie poczucia tożsamości mieszkańców
poprzez pielęgnowanie tradycji, rozwój kultury i pobudzanie aktywności społecznej. Cel
strategiczny realizowany ma być poprzez cele operacyjne, z których jeden wprost odnosi się
do współpracy z III sektorem. Chodzi tutaj o cel „aktywizacja społeczności lokalnych i
organizacji pozarządowych”, w skład którego wchodzą programy 1) rozwijania współpracy ze
społecznościami lokalnymi oraz organizacjami pozarządowymi, a także 2) stworzenia
warunków do przekazywania niektórych zadań Miasta społecznościom lokalnym i
organizacjom pozarządowym.
Dokumentem, który bezpośrednio reguluje współpracę Miasta st. Warszawy z organizacjami
pozarządowymi jest roczny Program Współpracy, który powstaje w oparciu o wyniki procesu
konsultacyjnego Miasta z organizacjami (NGO), Komisjami Dialogu Społecznego (KDS) oraz
Dzielnicowymi Komisjami Dialogu Społecznego (DKDS). Natomiast w Urzędzie Dzielnicy
Praga-Południe wydziały i zespoły zajmujące się najczęściej współpracą z południowo3
praskimi organizacjami pozarządowymi – Wydział Oświaty i Wychowania, Wydział Spraw
Społecznych i Zdrowia, Zespół Sportu i Rekreacji oraz Zespół Kultury – kierują się również
takimi dokumentami jak Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
rozporządzeniem do Ustawy w sprawie wzoru oferty (z dn. 15.12.2010) oraz zarządzeniem
Prezydenta Miasta (z dn. 22.10.2012) w sprawie przeprowadzania konkursów ofert oraz
trybu rozliczania przyznanych dotacji i kontroli realizowanych zadań publicznych.
II.
Aktualny stan współpracy w ocenie przedstawicieli
Dzielnicy Praga Południe i południowo-praskich organizacji
pozarządowych
Organizacje pozarządowe funkcjonujące na terenie Pragi-Południe są bardzo zróżnicowane
pod względem aktywności, wielkości, jak i stażu działalności. Nie wszystkie działające
organizacje utrzymują kontakt z samorządem i starają się o środki budżetowe na realizację
zadań statutowych. Dużym problemem jest mały stopień zintegrowania środowiska
lokalnych organizacji, który powoduje, że same organizacje często nie wiedzą o sobie
nawzajem.
Na terenie dzielnicy funkcjonuje 247 organizacji pozarządowych („Współpraca Dzielnicy
Praga- Południe z organizacjami pozarządowymi. Desk Research” 2014, s.24), z czego ok. 50
to organizacje najbardziej aktywne. Ich działalność obejmuje kluczowe dziedziny sfery życia
społecznego, do których zaliczyć należy sport i turystykę (23%), kulturę i sztukę (18%) oraz
naukę i rozwój osobisty, w tym działania na rzecz wspierania rozwoju przedsiębiorczości
(13%). Wszystkie obszary wzajemnej współpracy obrazuje poniższy wykres.
4
Za: „Współpraca Dzielnicy Praga-Południe z organizacjami pozarządowymi. Desk Research” 2014 s. 22 (opr. na
podstawie materiałów Przewodniczącego DKDS)
Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej (CAL) w okresie od dnia 28
czerwca
do dnia 17 września 2014 r. przeprowadziło badanie wśród przedstawicieli południowopraskich organizacji pozarządowych oraz urzędników dzielnicowych, związane
ze znajomością i stosowaniem różnych form współpracy organizacji z Urzędem, analizujące
jakość współpracy organizacji pozarządowych wewnątrz tego środowiska i pogłębiające
pytania o współpracę z samorządem, a także o działalność Dzielnicowej Komisji Dialogu
Społecznego.
Urzędnicy i przedstawiciele organizacji uczestniczący w badaniu (blisko 60 osób)
rozpoznawali w badaniu najbardziej popularne płaszczyzny współpracy, spośród trzech
zaproponowanych: 1) tworzenie nowych rozwiązań prawnych, programów i strategii, 2)
realizacja zadań publicznych oraz 3) korzystanie ze wsparcia niefinansowego samorządu.
Najbardziej popularnym polem współpracy okazała się druga z płaszczyzn, wskazana przez
47% organizacji pozarządowych. Z kolei potencjał wspólnego tworzenia dokumentów
strategicznych i usprawnień proceduralnych oraz wsparcie pozafinansowe wydaje się być nie
do końca wykorzystany. Nieco ponad 60% ankietowanych po stronie organizacji nie miało
doświadczeń w tego rodzaju współpracy z Dzielnicą.
Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL w okresie marzec – lipiec 2014
przeprowadziło również badanie jakościowe dotyczące współpracy południowo-praskiego III
sektora i samorządu Dzielnicy Praga-Południe w grupie liderów organizacji pozarządowych.
Główne rekomendacje, jakie wynikają z tego badania są następujące:
1.
Kluczową kwestią wydaje się wspólne wypracowanie przez samorząd i organizacje
pozarządowe strategii współpracy, która określałaby priorytetowe zadania rozwojowe
Dzielnicy i zakres oraz formy współpracy przy ich realizacji pomiędzy samorządem,
a organizacjami. Taka strategia pozwoliłaby ukierunkować współpracę w dzielnicy
i skoncentrować ją na wspólnie określonych priorytetach rozwojowych. Dzięki temu
współpraca mogłaby być skuteczniejsza i efektywniejsza niż w chwili obecnej.
2.
Fundamentem dla rozwoju współpracy wydaje się edukacja, bo ani strona
samorządowa, a przede wszystkim pozarządowa nie wydaje się w pełni przygotowana do
efektywnego współdziałania. Edukacja powinna dotyczyć przede wszystkim istoty dialogu
obywatelskiego, także form, technik i narzędzi współpracy między jednostkami samorządu
terytorialnego (JST) i organizacjami pozarządowymi.
3.
Nic tak nie integruje, jak lepsze poznanie się, stąd niezbędne jest usprawnienie
systemu przepływu informacji pomiędzy samorządem, a organizacjami pozarządowymi. Przy
czym wydaje się, że nie tylko chodzi o tworzenie nowych kanałów komunikacji, ale też o
5
lepsze wykorzystanie istniejących. Wymaga to przeprowadzenia oceny dostępnych form i
kanałów komunikacji, sposobów ich wykorzystania i ewentualnych ograniczeń w tym
zakresie. Rozeznania takiego mogłaby dokonać osoba zatrudniona przez Urząd Dzielnicy do
koordynowania współpracy Dzielnicy z organizacjami pozarządowymi - dzielnicowy
koordynator współpracy JST z organizacjami pozarządowymi.
4.
Istotne byłoby także wspólne wypracowanie zasad i warunków współpracy, zarówno
w zakresie form pozafinansowych, jak i finansowych, określających prawa i obowiązki obu
stron. Opracowanie takie powinno być efektem wspólnej pracy i dyskusji organizacji
pozarządowych (szczególnie skupionych w Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego) z
Dzielnicą, z udziałem dzielnicowego koordynatora współpracy JST i NGO.
5.
Samorząd powinien także wspierać działania, które pomogłyby lepiej komunikować
się pomiędzy organizacjami, na przykład udostępniać sale i zaplecze techniczne na coroczne
spotkania organizacji pozarządowych. Rolą samorządu nie powinno być organizowanie
takiego forum, a jedynie zachęcenie organizacji pozarządowych do aktywności w jego
organizacji i udziale w nim, np. w drodze zaproponowania takiej opcji DKDS.
6.
W systemie komunikacji należałoby wzmocnić ogniwa pośrednie pomiędzy
samorządem dzielnicy a organizacjami. Z uwagi na to, że duża część organizacji działa w
wymiarze sublokalnym takim naturalnym ogniwem mogłyby się stać osiedlowe koalicje czy
nieformalne sieci organizacji pozarządowych. Dodatkowym miejscem spotkań organizacji
mogą stać się w przyszłości inicjatywy Partnerstw Lokalnych, a także siedziby placówek
samorządowych (biblioteki, szkoły, domy kultury itp.).
7.
Niezbędne jest także większe zaangażowanie DKDS w tworzenie i realizację systemu
współpracy JST i NGO. Należałoby rozważyć wzmocnienie jej udziału w decyzjach
podejmowanych przez władze dzielnicy, w tym poprzez włączenie w jej prace dzielnicowego
koordynatora współpracy.
8.
Kluczowe wydaje się również zachowanie maksymalnej staranności dotyczącej
przejrzystości wzajemnych relacji oraz publicznego udostępniania informacji i dokumentów
związanych z tą współpracą. Z pewnością ważną rolę w tym zakresie mógłby pełnić
dzielnicowy koordynator współpracy JST i NGO.
Przyczyny zauważalnych barier współpracy leżą po obu stronach i to od obu partnerów
zależy, na ile trudności te będą zmniejszane. Samorząd Dzielnicy, chcąc mieć w organizacjach
dobrego partnera, inicjuje działania służące wzmacnianiu organizacji pozarządowych. Jednak
nie zwalnia to organizacji pozarządowych z aktywności we współtworzeniu i wdrażaniu
systemu współpracy, w szczególności partnerska odpowiedzialność za ten proces leży po
stronie organizacji skupionych w Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego.
6
III.
Cele, zakres
Współpracy
podmiotowy
i
przedmiotowy
Strategii
Materiał odnoszący się do Strategii Współpracy w kontekście Dzielnicy Praga-Południe ma
charakter edukacyjno-planistyczny. Intencją autorów dokumentu jest połączenie w nim
dwóch funkcji: planowania działań w perspektywie wieloletniej oraz działań edukacyjnych,
mających kluczowe znaczenie dla wdrażania Strategii przez zróżnicowane grono
użytkowników oraz interesariuszy.
Korzyści z wdrożenia Strategii i jej realizacji, jakie powinny odnieść same organizacje oraz
mieszkańcy, lokalny samorząd i inne podmioty działające na terenie Dzielnicy obejmują
szerokie spektrum zagadnień. Przede wszystkim odnoszą się one jednak do możliwej zmiany
sytuacji sektora pozarządowego, zmierzającej do dalszej jego profesjonalizacją, rozwoju
związanego z intensywną współpracą pozafinansową przy budowaniu i wdrażaniu polityk
publicznych oraz poszerzaniem sfery zlecania zadań jednostek samorządu terytorialnego
(JST) i tworzeniu zachęt do angażowania środków finansowych ze źródeł zewnętrznych.
Najtrudniejsza sytuacja dotyka liczną grupę organizacji opierających swoją działalność
wyłącznie na energii społecznej. To w niej kumulują się istotne problemy sektora organizacji
pozarządowych, m.in. formalizujące działalność przepisy prawa (np. rachunkowość,
współpraca z samorządem), postawy mieszkańców (bierność społeczna, niski poziom
filantropii indywidualnej),
zróżnicowane nastawienie
administracji publicznej,
nieumiejętność kooperacji z innymi organizacjami.
Dodatkowo, coraz wyraźniejszym trendem w polityce społecznej staje się zwrócenie w
kierunku działań małych organizacji, niesformalizowanych grup, a nawet pojedynczych
obywateli. Wyraźne symptomy możemy zaobserwować w praktyce funkcjonowania
samorządu m.st. Warszawy, który wprowadził na rzecz tej grupy pierwsze mechanizmy
wsparcia – w tym małe dotacje, budżet obywatelski (partycypacyjny) czy inicjatywę lokalną.
Do takiej sytuacji warszawskie, w tym południowo-praskie organizacje pozarządowe również
powinny się przygotować, korzystając z oferty organizacji wsparcia (np. CAL, czy Stołecznego
Centrum Współpracy Obywatelskiej), budując stabilne zespoły w oparciu o zróżnicowane
źródła finansowe, pogłębiając i poszerzając zakres swych działań statutowych również w
stronę zadań sfery publicznej.
Na potrzeby niniejszego dokumentu przyjmuje się dwuletni okres obowiązywania Strategii
Współpracy, tj. lata 2015-2016. Po tym czasie powinna nastąpić ocena stanu realizacji
zakładanych działań oraz stopień osiągnięcia planowanych rezultatów, które mieszczą się w
7
trzech obszarach: tworzenia polityk publicznych w Dzielnicy, realizacji zadań publicznych oraz
tworzenia warunków rozwoju południowo-praskiego sektora organizacji pozarządowych.
Celem strategicznym w obszarze tworzenia polityk publicznych w Dzielnicy jest zwiększenie
wpływu i znaczenia inicjatyw obywatelskich, w szczególności organizacji pozarządowych, w
procesie planowania i realizacji dzielnicowych strategii, programów i planów działań. Do
kategorii celów szczegółowych w tym obszarze należy zwiększenie liczby opracowywanych i
konsultowanych z udziałem przedstawicieli sektora pozarządowego dokumentów
planistycznych Dzielnicy, szczególnie w podziale branżowym (kultura, polityka społeczna,
edukacja i in.)
Celem strategicznym w obszarze realizacji zadań publicznych Dzielnicy jest wzrost zakresu
współpracy Dzielnicy i południowo-praskich organizacji pozarządowych przy realizacji
wspólnych działań na rzecz mieszkańców dzielnicy. Celem szczegółowym w tym obszarze
jest wdrożenie i rozwój nowych oraz upowszechnienie sprawdzonych i skutecznych form i
metod pracy organizacji trzeciego sektora w realizacji zadań publicznych.
Celem strategicznym w obszarze tworzenia warunków rozwoju południowo-praskiego
sektora organizacji pozarządowych jest podnoszenie jakości i dostępności działań organizacji
i inicjatyw społecznych, zaś celem szczegółowym - rozwój kompetencji kadr wolontariackich,
członkowskich i pracowniczych organizacji pozarządowych oraz dążenie do zwiększenia
współpracy różnych środowisk zainteresowanych rozwojem społecznym Dzielnicy.
IV.
Zasady współpracy – fundament południowo-praskiej
Strategii Współpracy
Dojrzała współpraca między sektorem pozarządowym, a samorządem terytorialnym wymaga
spełnienia szeregu warunków.
Musi ona opierać się na wzajemnym zrozumieniu i chęci współpracy, ale także na
określonym zbiorze zasad. Znaczna ich część znajduje się w Ustawie o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie. Pełnią one rolę ram prawnych dla współpracy, w tym również
dla Strategii Współpracy, określając obowiązki obu stron, zwłaszcza samorządów. Kilka
kolejnych zasad wynika z powszechnie zrozumiałych i akceptowanych zasad współżycia
społecznego. Sprowadzają się one do dbałości o dobro wspólne lokalnej społeczności
i o dobrostan jej mieszkańców, a zwłaszcza tych, którzy mają trudności w korzystaniu
z różnorodnych dóbr publicznych (osoby zagrożone lub wykluczone społecznie).
Zasada pomocniczości (subsydiarności) oznacza, że lokalne problemy powinny być
rozwiązywane u samego źródła. Jeśli sami obywatele mają potencjał do poradzenia sobie z
nimi, to lokalna władza powinna pozostawić im właściwe pole do działania. Zasada
8
suwerenności mówi o tym, że partnerzy współpracy zachowują niezależność we wzajemnych
relacjach. Przy czym zasada ta zapewnia obu partnerom prawo do wzajemnej
konstruktywnej wymiany opinii, w tym opinii krytycznych, do własnej reprezentacji oraz do
wzmacniania swoich struktur organizacyjnych dla wzbogacania potencjału efektywnego
działania.
Zasada partnerstwa zakłada współdziałanie suwerennych partnerów na rzecz celów, które
są kluczowe dla rozwoju lokalnej społeczności i dobrostanu obywateli. Podejmują
oni wspólne wysiłki w przekonaniu, że dzięki łączeniu zasobów i kompetencji osiągną lepsze
rezultaty dla lokalnej społeczności. Partnerstwo zakłada, że wszystkie strony współpracują ze
sobą w oparciu o zasady współudziału, współdecydowania i współodpowiedzialności. Zasada
jawności zakłada, że partnerzy współpracy wzajemnie udostępniają sobie pełną i prawdziwą
informację na temat obszarów swojego działania, które są istotne z punktu widzenia
budowana wysokiej jakości partnerstwa. Informacja powinna być udostępniana w
adekwatnych formach (możliwość dostępu, odpowiednie formaty), powinna być adekwatna
pod względem treści (ważne elementy potrzebne dla odbiorcy, wysoki poziom klarowności
przekazu).
Zasada efektywności wymaga od partnerów współpracy stałego podnoszenia potencjału do
sprawnego realizowania zadań publicznych. Powinny być one wykonywane w oparciu o
reguły gospodarności (oszczędniej), tworzenia maksymalnej wartości za określone nakłady
(value for money) i szanowania publicznych zasobów. Natomiast zasada uczciwej
konkurencji zakłada, że wszystkie odpowiednio przygotowane podmioty mają szansę
rywalizować o możliwość wykonywania zadań publicznych. W oparciu o zasady uczciwej
konkurencji można znaleźć najbardziej efektywnego realizatora usług publicznych, czy
zadania publicznego.
Efektywna współpraca w lokalnych społecznościach może wspierać się na jeszcze dłuższej
liście bardziej szczegółowych zasad. Warto wziąć pod uwagę wspomniane już powyżej
zasady: zasadę partycypacji i zasadę solidarności. Ponadto istotna wydaje się zasada
standaryzacji (jako jednego z ważnych elementów zapewniania wysokiej jakości usług
świadczonych przez organizacje) i zasada innowacyjności (jako jednej z podstawowych
kompetencji społecznych jakimi cechują się działania organizacji pozarządowych), czy zasada
kontroli społecznej.
Jedną z najważniejszych zasad, która co prawda nie pojawia się w Ustawie o działalności
pożytku, ale która stała się fundamentem modelu współpracy jest zasada kultury
współpracy. Jest ona tłumaczona jako zasada wyznaczająca wszystkie nieformalne,
nieinstytucjonalne, „miękkie” elementy współpracy JST i NGO, takie jak wspólny język,
zdolność do zrozumienia uwarunkowań, w jakich funkcjonuje druga strona, podzielanie i
wspólne rozumienie podstawowych wartości i zasad współpracy (np. zasady partnerstwa)
9
czy wzajemny pozytywny wizerunek. Nakłada się na to częsty osobisty kontakt,
nieformalność relacji, wzajemny szacunek, życzliwość i chęć pomocy.
Powyższe zasady – zarówno ustawowe, jak i fakultatywne - mogą i powinny być
wykorzystywane w różnorodnych kontekstach, w których funkcjonują lokalne społeczności.
Co najważniejsze zaś, zasady powyższe powinny stanowić fundament trwałego systemu
współpracy, którego zarysy znajdują się w niniejszej Strategii Współpracy, gdzie 1) normy i
procedury stoją na straży praw i obowiązków obywateli wobec wspólnoty
i wspólnoty - z jej instytucjami - wobec obywateli, a 2) działania nakierowane na rzecz
wspólnie określonych celów realizowane są w oparciu o zaufanie i wiarę w dobre intencje.
V.
Płaszczyzny Strategii Współpracy i kluczowe obszary
działania
Niniejsza Strategia opiera się na metodologii tzw. „Modelu współpracy. Wskazuje on na
istnienie w każdej jednostce samorządu terytorialnego trzech płaszczyzn, wspólnie
tworzących – choć w różnej konfiguracji, zależnej od istniejącej kultury i uwarunkowań
współpracy – całościowe podejście danego samorządu do lokalnych organizacji
pozarządowych. Te trzy płaszczyzny to:
1) Tworzenie polityk publicznych
2) Realizacja zadań publicznych
3) Infrastruktura współpracy
Płaszczyzna I – tworzenie polityk publicznych – rekomenduje rozwiązania sprzyjające
udziałowi organizacji pozarządowych w procesie tworzenia planów, programów i strategii
zaspokajania potrzeb mieszkańców i rozwiązywania problemów społecznych na jak
najwcześniejszym etapie. Zwiększa to szansę na lepsze przygotowanie takich polityk oraz
programów i strategii, które będą bardziej dostosowane do potrzeb różnych grup. Ponadto
polityki tworzone w partnerstwie pobudzają zainteresowanie społeczności współudziałem
w ich planowaniu i realizacji.
Płaszczyzna II – realizacja zadań publicznych – opisuje narzędzia współpracy finansowej
i pozafinansowej, a także realizacji projektów partnerskich. Należą do nich różne formy
zlecania zadań oraz ich realizacji w formie inicjatywy lokalnej, a także cały katalog form
niefinansowych, szczególnie ważnych dla długofalowego rozwoju kultury współpracy,
a często niedocenianych. Katalog finansowych i niefinansowych form współpracy znaleźć
można w warszawskim Programie Współpracy, uchwalanym corocznie od 2004 r.
Płaszczyzna III – infrastruktura współpracy – wskazuje konieczność wzmacniania potencjału
lokalnego sektora pozarządowego z udziałem jednostek samorządu terytorialnego, co jest
10
konieczne dla ich rozwoju, samodzielności, a w rezultacie dla coraz lepszej współpracy przy
wdrażaniu polityk publicznych i realizacji zadań.
1.
Tworzenie i wdrażanie polityk publicznych we współpracy Urzędu
Dzielnicy Praga-Południe i organizacji pozarządowych.
Celem strategicznym jest zwiększenie udziału zorganizowanych grup mieszkańców w
procesie tworzenia i realizacji polityk Dzielnicy Praga-Południe, realizowany poprzez udział
organizacji pozarządowych w tworzeniu planów, programów i strategii zaspokajania potrzeb
i rozwiązywania problemów społecznych. Współpraca partnerów w osiąganiu tak
zdefiniowanych celów odbywa się szczególnie poprzez:
1) wzajemne informowanie się partnerów o planach, zamierzeniach i kierunkach działań;
2) współtworzenie strategii i programów o charakterze polityk publicznych;
3) konsultowanie założeń projektów i aktów normatywnych dotyczących współpracy z NGO;
4) tworzenie rozwiązań prawnych i instytucjonalnych.
Rekomendowane narzędzia i wzorce działania w tworzeniu i wdrażaniu polityk publicznych
to:
 Stosowanie kanałów komunikacji gwarantujących potwierdzenie dotarcia i
otrzymania informacji zwrotnej - wymiana informacji powinna odbywać się kanałami
preferowanymi przez społeczność lokalną (baza adresów e-mailowych
oraz
pocztowych - obie formy dystrybucji informacji stosowane są równolegle);
 System publikowania informacji ważnych dla organizacji pozarządowych (strona
internetowa samorządu zawiera podstronę dotyczącą organizacji pozarządowych);
 Spotkania informacyjne poświęcone prezentacji osiągnięć, planów i zamierzeń
Dzielnicy w zakresie współpracy z NGO (co najmniej jedno spotkanie rocznie
współorganizowane przez samorząd i organizacje pozarządowe skupione w DKDS);
 Procedura zbierania informacji prezentujących opinie organizacji (np. okresowe
badanie Indeksem Jakości Współpracy z udziałem organizacji skupionych w DKDS)
 Identyfikacja problemów i potrzeb lokalnych z udziałem południowo-praskich
organizacji pozarządowych (samorząd opracowuje wieloletnie strategie i programy
na podstawie danych statystycznych oraz informacji i rekomendacji wypracowanych z
udziałem NGO), które przedkładają się na lokalne projekty działań w poszczególnych
branżach
 Zadaniowe grupy robocze powoływane doraźnie do koordynacji działań w zakresie
realizacji polityk publicznych
 Realizacja polityk publicznych oparta jest o partnerstwa.
11
1.1.
Współpraca Dzielnicy z DKDS przy tworzeniu i wdrażaniu polityk publicznych
Dzielnica Praga-Południe nie ma określonej procedury diagnozowania problemów
społecznych. Badania prowadzone są każdorazowo w ramach przygotowywanych projektów
dokumentów
planistycznych.
Same
organizacje
pozarządowe
są
włączane
w proces diagnoz problemów, nie ma to jednak charakteru systemowego opartego na
jednolitych zasadach w każdym obszarze realizowanych polityk publicznych.
W zakresie tworzenia programów branżowych – w dziedzinie polityki społecznej, kultury,
edukacji i in. – oraz dokumentów interdyscyplinarnych (np. Strategia Współpracy)
organizacje powinny włączać się na każdym etapie prac nad tymi rozwiązaniami, w tym
planowania dokumentów i ich tworzenia. Dlatego właściwym wydaje się organizowanie
przez Dzielnicę wspólnie z organizacjami pozarządowymi corocznego forum prezentującego
opinie i propozycje organizacji w zakresie dzielnicowych polityk branżowych, a także
rekomendacje odnośnie priorytetowych obszarów problemowych i możliwych form
rozwiązań tych kwestii.
Rekomendacje zmian powinny objąć też południowo-praską Dzielnicową Komisję Dialogu
Społecznego. Poszczególne organizacje, a nawet zespoły robocze tworzone przez DKDS
powinny konsultować kwestie podejmowane przez zespoły i wydziały Dzielnicy dotyczące
diagnozowania lokalnych problemów oraz formułowania potrzeb i rozwiązań w
poszczególnych obszarach polityk publicznych. Włączenie się członków Dzielnicowej Komisji
Dialogu Społecznego oraz innych NGO w prace nad dzielnicowymi strategiami i planami
zaowocuje podniesieniem jakości proponowanych przez Dzielnicę rozwiązań oraz ich oceną.
Rekomendowane jest dla DKDS w sferze opiniowania i konsultacji działanie bardziej
proaktywne. Komisja powinna proponować konkretne zapisy i projekty dokumentów, a także
aktywnie współuczestniczyć – poprzez swoich przedstawicieli – w pracach innych ciał i
organów tworzących politykę publiczną w obszarach – branżowym czy horyzontalnym –
funkcjonowania organizacji III sektora na Pradze-Południe.
Przykładowe sfery wymagające zaangażowania DKDS to:




polityka branżowa w Dzielnicy (np. pomoc w tworzeniu Rady Seniorów, Młodzieżowej
Rady Dzielnicy, dalsze rekomendacje do Budżetu Obywatelskiego)
uwagi do Rocznego i Wieloletniego Program Współpracy m.st. Warszawa i organizacji
pozarządowych
ewentualny projekt Dzielnicowego Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej
Kolejne edycje Południowo-Praskiej Strategii Współpracy Dzielnicy Praga-Południe z
Organizacjami Pozarządowymi
12
Ciekawym pomysłem wydaje się organizowanie częstszych spotkań DKDS z udziałem innych
niż pozarządowe środowisk. W takiej formule Komisja może stać się istotnym forum
integrującym różne środowiska zainteresowane społecznym rozwojem Dzielnicy, pozwoli to
też na ewentualne pozyskanie przez NGO nowych zasobów i wzrost instytucjonalnego i
merytorycznego zaplecza dla działań organizacji. Ciałami wspomagającymi prace
merytoryczne w wybranych obszarach branżowych mogą być Dzielnicowa Rada Seniorów i
Młodzieżowa Rada Dzielnicy oraz dzielnicowy zespół ds. budżetu obywatelskiego.
Istotnym zadaniem dla Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego powinno być
uporządkowanie działań związanych z budowaniem infrastruktury współpracy pomiędzy
organizacjami oraz między innymi grupami i środowiskami. Dobrym początkiem jest
inicjowanie i współudział w organizacji imprez otwartych, w czasie których są pokazywane i
promowane działania poszczególnych organizacji pozarządowych, liderów społecznych,
wolontariuszy, co na Pradze-Południe ma miejsce co najmniej od 3 lat. Tego typu inicjatywy
są doskonałą zachętą dla mieszkańców do większej aktywności społecznej, jak również do
włączania się w diagnozowanie i konsultacje społeczne. Również budowanie współpracy
pomiędzy samymi NGO pozwala im zwiększyć swoje kompetencje, poznać inne rozwiązania,
nawiązywać lokalne partnerstwa przy realizacji różnych działań, wymieniać zasobami itd.
Wzrost kontaktów międzyludzkich to budowanie kapitału społecznego, które będzie
owocowało w działaniu w kolejnych latach. Osobnym wątkiem pozostaje tu inicjowanie przez
DKDS – jak najbardziej pożądanego – okresowego procesu autoewaluacji, w czym Dzielnica
deklaruje ewentualne wsparcie.
1.2
Intensyfikacja konsultacji społecznych na Pradze-Południe
W Polsce istnieje szereg uregulowań dotyczących procesu konsultacji. Zalecenia dotyczące
konsultacji znajdują się w licznych ustawach, rozporządzeniach i innych przepisach.
Podstawą do przeprowadzania konsultacji na poziomie samorządowym są w szczególności
ustawy samorządowe oraz szereg ustaw prawa materialnego (np. o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie, o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, o pomocy
społecznej i in.).
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, która w art. 5 wymienia pośród
form współpracy administracji i organizacji pozarządowych konsultowanie z organizacjami
pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 , a także radami pożytku
publicznego w przypadku ich utworzenia, projektów aktów normatywnych w dziedzinach
dotyczących działalności statutowej tych organizacji. Nowelizacja ustawy z roku 2010
wprowadziła dodatkowo obowiązek konsultowania aktów prawa miejscowego oraz
programów współpracy z organizacjami pozarządowymi z radami działalności pożytku
publicznego lub organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3
13
ustawy. Organy uchwałodawcze jednostek samorządu terytorialnego zostały zobligowane do
określenia, w drodze uchwały, szczegółowych zasad konsultacji tych dokumentów.
Każda z ustaw samorządowych dopuszcza jednocześnie możliwość prowadzenia konsultacji
w „sprawach ważnych dla gminy, powiatu, województwa”. Konsultacje mają wtedy charakter
nieobowiązkowy, fakultatywny. To samorząd decyduje o tym, czy dana sprawa wymaga
zasięgnięcia opinii mieszkańców czy nie. Również Ustawa o działalności pożytku
rekomenduje tworzenie rad działalności jako ciał opiniodawczych i konsultacyjnych. W
Warszawie rolę taką pełnią też Komisje Dialogu Społecznego oraz – na poziomie dzielnic –
Dzielnicowe Komisje Dialogu Społecznego.
Konsultacje prowadzone w szczególności z DKDS mogą przyczynić się do silniejszego
włączenia organizacji pozarządowych w procesy projektowania programów strategicznych i
planów operacyjnych Dzielnicy Praga-Południe. Dlatego też należy:
 włączyć organizacje branżowe w tworzenie i konsultacje polityk publicznych.
Szczególnie ważnym jest powiązanie DKDS z tworzeniem i realizacją programów i
strategii, które tworzone będą w najbliższym czasie
 w procedurach konsultacji społecznych koniecznym jest uwzględnienie organizacji
pozarządowych na etapie tworzenia założeń do dokumentów, w tym poprzez
zaangażowanie DKDS
 konieczne są działania edukacyjne dla NGO i urzędników o roli i znaczeniu konsultacji.
Rekomendowane narzędzia i mechanizmy konsultacji społecznych wynikają z procedury
przyjętej na podstawie uchwały Nr L/1440/2013 Rady m.st. Warszawy z dnia 21 lutego 2013
r. w sprawie szczegółowego sposobu konsultowania z Warszawską Radą Działalności Pożytku
Publicznego lub organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3
ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
projektów aktów prawa miejscowego w dziedzinach dotyczących działalności statutowej
tych organizacji (Dz. U. Woj. Maz. poz. 2933). Więcej na: http://konsultacje.um.warszawa.pl/
Konsultacje – w szczególności z organizacjami pozarządowymi - nie powinny odbywać się
incydentalnie, ani przypadkowo, nie powinny mieć charakteru akcyjnego. Optymalnym
rozwiązaniem jest uczynienie z konsultacji stałego elementu zarządzania i podejmowania
decyzji w ważnych dla organizacji sprawach. Dlatego konsultacje ogłaszane przez Dzielnicę
zgodnie z procedurą miejską powinny być uzupełniane przez konsultacje przeprowadzane w
trybie roboczym z organizacjami skupionymi w DKDS. Pozwoli to na szybsze pozyskanie przez
Dzielnicę propozycji innych rozwiązań, czy też punktów widzenia na interesujące samorząd
kwestie. Z drugiej strony, efekty merytoryczne przeprowadzanych przez DKDS w takim
oddolnym trybie konsultacji powinny służyć Dzielnicy jako pełnowartościowy materiał.
14
2.
Realizacja
pozarządowe
zadań
Dzielnicy
Praga-Południe
przez
organizacje
Celem strategicznym jest wzrost zakresu współpracy Dzielnicy i południowo-praskich
organizacji pozarządowych przy realizacji wspólnych działań na rzecz mieszkańców dzielnicy,
osiągany poprzez:
a) współpracę finansową przy realizacji zadań publicznych,
b) współpracę pozafinansową.
Realizacja współpracy w tych obszarach daje możliwość wykorzystania w pełni potencjału
partnerów w realizacji zadań publicznych. Należy jednak pamiętać, że współpraca ta musi
być oparta na podstawowych zasadach, których zrozumienie przy realizacji współpracy w tej
płaszczyźnie jest kluczowe dla osiągnięcia zakładanego celu, którym jest realizacja zadań
publicznych w najbardziej skuteczny i efektywny sposób.
2.1. Finansowe
pozarządowymi
formy
współpracy
Dzielnicy
Praga-Południe
z
organizacjami
Głównym trybem zlecania zadań publicznych przez m. st. Warszawa są otwarte konkursy
ofert na realizację zadań publicznych, które są przygotowywane i przeprowadzane przez
biura Urzędu m.st. Warszawy oraz wydziały i zespoły dla Dzielnic m.st. Warszawy. Są to
odpowiednio zadania o charakterze ogólnomiejskim i zadania o charakterze dzielnicowym.
Praga-Południe zajmuje przedostatnie miejsce w Warszawie pod względem stosunku
złożonych do dofinansowanych wniosków (42%), niższy wynik ma tylko Śródmieście (36%).
Zdecydowanymi liderami w tej dziedzinie są Targówek i Ursus, gdzie skuteczność aplikacji
jest niemal dwukrotnie większa i wynosi 80% (przy czym średnia skuteczność ubiegania się o
środki dla organizacji w Warszawie to 56%).
Za: „Współpraca Dzielnicy Praga-Południe z organizacjami pozarządowymi. Desk Research” 2014 s. 34 (opr. na
podstawie materiałów Stowarzyszenia KLON/JAWOR)
15
Warto jednak zwrócić uwagę, że liczba przyznanych dotacji była dość wysoka i pod tym
względem Praga- Południe należała do jednej z najlepszych dzielnic w Warszawie. Oznacza
to, że na omawianym obszarze dość aktywnie działają organizacje pozarządowe szczególnie
w aspekcie aplikowania o dotację na realizację zadań publicznych. W odniesieniu do ilości
organizacji działających na Pradze-Południe jest to dobry rezultat obrazujący wysoką
aktywność organizacji pozarządowych, na co wskazuje analiza dostępnych raportów z badań
dotyczących organizacji pozarządowych działających dla społeczności lokalnej.
Obok dostrzegalnej aktywności organizacji pozarządowych w ubieganiu się o środki w
ramach dotacji miejskich zauważyć można, że wysokość dostępnych środków
zarezerwowanych na wdrażanie poszczególnych działań w zakresie realizacji zadań
publicznych nie jest wystarczająca w stosunku do zgłaszanych przez organizacje potrzeb.
Wskazują na to zestawienia obrazujące wysokość dotacji w stosunku do kwoty
wnioskowanej przez lokalne organizacje. Tym samym biorąc pod uwagę wysokość dotacji
przyznawanych przez Dzielnicę Praga-Południe w roku 2012 to spośród wszystkich dzielnic
Warszawy plasowała się na przedostatnim miejscu. Zauważalne jest, że wnioskodawcy
średnio nie uzyskują nawet połowy kwoty wnioskowanej w ramach konkursów dotacyjnych.
Najczęstszą przyczyną takiego stanu rzeczy w ramach miejskich dotacji jest w dużej mierze
wartość merytoryczna zgłaszanych wniosków.
Wśród dotacji przyznawanych na przestrzeni ostatnich dwóch latach przez Dzielnicę PragaPołudnie m.st. Warszawy dominują dotacje z obszaru sportu i rekreacji, np. w 2014 r. było to
ponad 90 umów. W ramach prac prowadzonych przez Zespół Sportu i Rekreacji zawarto
ponad połowę wszystkich umów w stosunku do pozostałych dotacji przyznanych przez
Dzielnicę Praga-Południe m.st. Warszawy. Ich liczba w ostatnich dwóch latach jest niemal
taka sama. Także wartość zawieranych w ramach prac Zespołu Sportu i Rekreacji umów jest
jedną z najwyższych, choć spośród wszystkich komórek organizacyjnych Dzielnicy to Wydział
Spraw Społecznych i Zdrowia przyznaje jednostkowo największe dotacje, sięgające do
200 000 zł.
Powyższe informacje wskazują na istnienie stabilnej bazy finansowej w obszarze realizacji
zadań publicznych przez organizacje pozarządowe. Współpraca przy realizacji zadań
publicznych odbywa się w oparciu o roczny Program Współpracy oraz formy współpracy
finansowej (głównie konkursy) oraz niefinansowej. Obecnie realizowane zadania publiczne
przekazywane są organizacjom pozarządowym w zdecydowanej większości przypadków w
oparciu o roczne umowy (wyjątkiem są umowy wieloletnie realizowane przez Wydział Spraw
Społecznych i Zdrowia). Zadania prowadzone są najczęściej w oparciu o oddolne pomysły i
modele, rzadziej o standard ustawowy (pomoc społeczna).
W zakresie realizowanych zadań publicznych nadal palącym problemem jest jakość
przedstawianych ofert i realność projektów. Na poziomie Dzielnicy nie ma oferty programów
16
edukacyjnych w zakresie przygotowania projektów i wniosków dotacyjnych (organizacje
mogą korzystać w tym zakresie z pomocy Stołecznego Centrum Współpracy Obywatelskiej,
które prowadzi bezpłatne szkolenia dla liderów społecznych). Zasadnym jest zatem
przygotowanie takiej stałej oferty, np. w ramach działań Stowarzyszenia Wspierania CAL.
Koniecznym jest nie tylko podniesienie jakości przygotowanych ofert i rozliczeń, np. poprzez
wspólne szkolenia dla organizacji pozarządowych i przedstawicieli kluczowych dla
współpracy wydziałów. Istotne jest również wzmocnienie organizacji na etapie rozliczania
zadań publicznych (dostępna jest ogólnomiejska oferta SCWO, które prowadzi nieodpłatnie
takie szkolenia), gdyż jakość rozliczeń otrzymanych dotacji często nie jest najwyższa. Stąd na
poziomie realizacji usług zgodnie z przedstawionymi rekomendacjami konieczne jest dalsze
wsparcie merytoryczne przy przygotowaniu i rozliczaniu ofert na realizację zadań
publicznych.
Warto również rozwijać w tym obszarze możliwość:
a) sukcesywnego tworzenia i wprowadzania standardów usług oraz wskaźników
merytorycznych jakościowych do realizacji zadań publicznych, w oparciu o bieżącą
współpracę wydziałów i zespołów Dzielnicy oraz organizacje skupione w DKDS;
b) częstszego powierzania realizacji zadań publicznych w oparciu o standardy realizacji
zadań/usług publicznych i umowy wieloletnie;
c) w przypadku zakupu usług od organizacji pozarządowych porównanie cen na rynku przy
wyborze oferenta przy kwotach poniżej 30 tys. euro, stosowanie zasad zamówień
publicznych, w tym zasady konkurencyjności, stosowane są również klauzule społeczne;
d) wskazania priorytetowych kwestii społecznych nie objętych dotychczas ofertą organizacji
pozarządowych i ogłaszania na rzecz ich rozwiązania otwartych konkursów ofert;
e) wskazania, które z zadań publicznych w Dzielnicy szczególnie powinny być realizowane w
ramach ofert wspólnych, ze względu na efektywne wykorzystanie potencjału lokalnego;
f)
Składanie i rozpatrywanie wniosków o realizację zadania publicznego, z pominięciem
otwartego konkursu ofert (art. 19a UDPPW).
2.2.
Współpraca pozafinansowa przy realizacji zadań publicznych
Zgodnie z zapisami Programu Współpracy, współpraca niefinansowa stanowi istotny element
współdziałania m.st. Warszawa z organizacjami pozarządowymi. Jedną z rozwijających się
form takiej współpracy na Pradze-Południe jest Dzielnicowa Komisja Dialogu Społecznego,
której potencjalne znaczenie jako ważnego miejsca wymiany informacji i poglądów, dyskusji
oraz podejmowania ustaleń i propozycji może być szerzej wykorzystywane zarówno przez
same organizacje, jak i współpracujący z nimi samorząd Dzielnicy.
17
W 2009 roku, w oparciu o program współpracy m.st. Warszawy z organizacjami
pozarządowymi i na podstawie woli organizacji pozarządowych Burmistrz Dzielnicy powołał
do życia Dzielnicową Komisję Dialog Społecznego. Na podstawie bazy danych 2013 roku
formalnie członkami DKDS Praga-Południe w tym okresie było 67 organizacji. Komisja ma
charakter inicjatywno-doradczy, a do jej zadań należy m.in.:
1) opiniowanie i współtworzenie dokumentów i projektów aktów prawnych wydawanych
przez organy urzędu Dzielnicy,
2) opiniowanie projektów aktów prawnych oraz opiniowanie projektów ogłoszeń
konkursowych,
3) delegowanie przedstawicieli do udziału w zespołach rozpatrujących oferty o przyznanie
dotacji,
4) współpraca z samorządem Dzielnicy w celu polepszenia i podwyższenia efektywności
działań kierowanych do mieszkańców m.st. Warszawy,
5) określanie potrzeb społecznych mieszkańców Dzielnicy i sposobu ich zaspokajania,
6) występowanie do władz Miasta z odpowiednimi wnioskami w zakresie swojej działalności,
7) aktywna współpraca z Warszawskim Forum Dialogu społecznego i komisjami.
Z pewnością DKDS może sprzyjać efektywnej współpracy merytorycznej pomiędzy
samorządem Dzielnicy, a poszczególnymi branżami sektora pozarządowego. Narzędziem
takiej współpracy powinny być przede wszystkim zespoły tematyczne, powołane na stałe
przez DKDS, z którymi bezpośrednio kontaktować się będą poszczególne wydziały i zespoły
Urzędu Dzielnicy. Podobną funkcję mogą pełnić zespoły krótkookresowe (ad hoc) tworzone
do konkretnych kwestii, następnie – po zakończeniu sprawy - rozwiązywane. Sporządzeniem
procedury współpracy obu partnerów w tym zakresie powinien zająć się dzielnicowy
koordynator współpracy, z udziałem przedstawicieli DKDS oraz Urzędu Dzielnicy.
W zakresie współpracy pozafinansowej obserwuje się w Dzielnicy Praga-Południe tendencję
wzrostową. Nie da się policzyć wsparcia, jakiego każdego niemal dnia udzielają organizacjom
jednostki dzielnicowe - wsparcie sprzętowe, organizacyjne często też ludzkie. W zakresie
korzystania z mienia komunalnego lokalne organizacje mogą korzystać z regulacji miejskich
określających zasady odnajmowania użytkowych lokali komunalnych na preferencyjnych
zasadach (zgodnie z Zarządzeniem Prezydent nr 5923/2014 z dn. 7 maja 2014 r.). Istnieje
jednak szereg kwestii, w których warto wprowadzać dzielnicowe rozwiązania pozwalające
osiągać pożądane efekty społeczne przy jednoczesnej optymalizacji nakładów. W tym
zakresie może m.in. mieścić się ustalanie preferencyjnej stawki wynajmu lokali komunalnych,
przeznaczanie pewnej puli lokali na mieszkania chronione i specjalne w nowych inwestycjach
dzielnicowych, możliwość korzystania z wolnych powierzchni lokalowych w placówkach
samorządu Dzielnicy, przeznaczanie wyposażonych lokali na potrzeby organizacji
realizujących priorytetowe zadania Dzielnicy, czy też możliwość użyczania organizacjom
wolnych powierzchni w lokalach rad osiedli. Celowe jest zatem kontynuowanie – we
18
współpracy z Dzielnicową Komisją Dialogu Społecznego – dyskusji dotyczącej możliwości
korzystania z substancji komunalnej przez południowo-praskie organizacje pozarządowe.
2.3.
Wnioski w formule partnerstwa projektowego oraz oferty wspólne
Rozwój współpracy pomiędzy sektorem obywatelskim i władzami lokalnymi przewiduje
możliwość realizacji zadań publicznych w formule partnerstwa projektowego. W Dzielnicy
Praga-Południe zrealizowano dotychczas kilka projektów z udziałem NGO i samorządu jako
partnerów, istnieją też przykłady wspólnych działań kilku organizacji ze sobą, dzięki czemu
Praga-Południe zaczyna być pozytywnie postrzegana jako miejsce dla rozwijania działań
partnerskich. Tą tendencję Urząd Dzielnicy powinien wykorzystać i tworzyć warunki dla
kolejnych partnerskich inicjatyw projektowych.
Zbieżne jest to z polityką miejską, ponieważ - działając na podstawie art. 28a ustawy o
zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2006 r., Nr 227, poz. 1658 z późn. zm.) –
m.st. Warszawa realizuje i pragnie realizować projekty partnerskie z udziałem organizacji
pozarządowych, w tym projekty współfinansowane ze środków funduszy europejskich. Tego
typu
zaproszenia
w
trybie
konkursowym
ogłaszane
są
na
stronie
europa.um.warszawa.pl/szukamy-partnerow, możliwy jest również udział m.st. Warszawa i
jego Dzielnic jako partnerów w projektach prowadzonych przez organizacje pozarządowe.
Priorytetem dla Dzielnicy jest również zachęcanie organizacji pozarządowych do planowania
i składania większej liczby ofert wspólnych, gwarantujących kompleksowe wykonywanie
zadań publicznych z korzyścią dla mieszkańców.
2.4.
Południowo-praska inicjatywa lokalna
Inicjatywa lokalna jest formą współpracy mieszkańców z przedstawicielami władz samorządu
terytorialnego. Jest zarazem dla samorządu jedną z form realizacji zadań publicznych, w
Warszawie regulowaną Uchwałą nr LXI/1692/2013 Rady m.st. Warszawy z dnia 11 lipca 2013
roku oraz Zarządzeniem nr 5069/2013 Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 7 października 2013
roku.
Najogólniej rzecz ujmując, mieszkańcy, którzy uważają, że konieczna jest określona
inwestycja lub inne działania, mogą wystąpić w tej kwestii z pisemnym wnioskiem do zarządu
Dzielnicy, a ten ocenia zasadność propozycji i decyduje o jej podjęciu bądź nie. Sam wniosek
może dotyczyć wielu sfer zadań publicznych, a jego inicjatorami mogą być mieszkańcy
(pojedyncze osoby lub nieformalna grupa), bądź występująca w ich imieniu organizacja
pozarządowa. Najważniejszym jednak elementem tego narzędzia jest to, że w ramach
inicjatywy lokalnej, mieszkańcy lub organizacja, oprócz pomysłu na konkretne
przedsięwzięcie, deklarują współudział w jego realizacji. Może on polegać na świadczeniu
19
pracy społecznej, na świadczeniach pieniężnych lub rzeczowych. Rekomendacje w tym
zakresie:
- inicjatywa lokalna powinna być trwałym, opisanym w Strategii Współpracy na kolejny
okres lub innych dokumentach planistycznych sposobem aktywizacji mieszkańców
Dzielnicy Praga-Południe;
- wiedza o inicjatywnie lokalnej, jako sposobie realizacji zadań publicznych we
współpracy z mieszkańcami, powinna być powszechna wśród radnych oraz pracowników
jednostek dzielnicowych (ośrodek pomocy społecznej, dom kultury, OSIR itd.), a także
przedstawicieli innych jednostek (np. rady osiedli);
- wiedza o inicjatywie lokalnej powinna być upowszechniana wśród przedstawicieli
partnerów i ważnych aktorów społeczności (np. stowarzyszenia, fundacje, parafie, lokalni
przedsiębiorcy);
- nadrzędną zasadą winno być wykorzystanie energii mieszkańców i organizacji
pozarządowych, przejawiającej się w pomysłach na działania, doborze sposobu ich
realizacji oraz chęci wniesienia realnego wkładu rzeczowego lub własnej pracy.
Dla jednostki samorządu terytorialnego ekonomiczne korzyści ze stosowania inicjatywy
lokalnej są przekonującym argumentem przemawiającym za jej wdrożeniem, warto też
pamiętać o wpływie tego narzędzia na rozwój różnych form aktywności mieszkańców i
organizacji. Inicjatywa lokalna może służyć jako mechanizm realizacji tych zadań publicznych,
których podejmują się podmioty nieposiadające osobowości prawnej, a zatem te, które nie
mogą otrzymać dotacji w drodze konkursu. Mogą to być koła zainteresowań, kluby seniora,
grupy samopomocowe. Inicjatywa lokalna tworzy możliwość sformalizowania współpracy
oraz nadania podstawy prawnej do wydatkowania środków z budżetu Miasta. Dzięki temu
również sami obywatele będą śmielej podejmować się różnych „lekkich” form współpracy
między sobą, wiedzą bowiem, że zawsze jest pewna możliwość wsparcia ich starań ze strony
Urzędu Dzielnicy.
3.
Wsparcie inicjatyw obywatelskich i rozwoju południowo-praskiego III
sektora
Celem strategicznym w obszarze tworzenia warunków rozwoju południowo-praskiego
sektora organizacji pozarządowych jest podnoszenie jakości i dostępności działań organizacji
i inicjatyw społecznych.
3.1.
Edukacja i wsparcie organizacji pozarządowych
Obok planowanych szkoleń i działań informacyjnych z zakresu ubiegania się o dotacje w
drodze otwartych konkursów ofert, ważnym elementem systemu współpracy powinny być
działania
samokształceniowe
podejmowanie
przez
przedstawicieli
organizacji
20
pozarządowych. Wiele z nich dysponuje bardzo bogatym i wszechstronnym doświadczeniem
w obszarze realizacji zadań publicznych, procedur ubiegania się o środki, pozyskiwania
różnych partnerów i zarządzania kadrami oraz współpracownikami i wolontariatem.
Możliwość spotykania się i dyskutowania tych i podobnych zagadnień w formule grupy
samokształceniowej może być jedną z form pracy DKDS. W zakresie przygotowania tego typu
spotkań Dzielnica wspomagać będzie ich inicjatorów organizacyjnie.
3.2.
Dzielnicowy koordynator współpracy JST i NGO
W Warszawie, ze strony dzielnic oraz zaangażowanych w dzielnicowe sprawy organizacji
pozarządowych, coraz częściej artykułowana jest potrzeba funkcjonowania pełnomocników
ds. współpracy również na poziomie tych właśnie jednostek pomocniczych. Należy
wspomnieć, że warszawskie Urzędy Dzielnic zarządzają obszarami niejednokrotnie
dorównującymi największym miastom w Polsce (np. Mokotów zamieszkuje niewiele mniej
osób niż Białystok, a liczba ludności na Pradze-Południe jest porównywalna do Olsztyna).
Utworzenie takiego stanowiska jest również uzasadnione wynikami badań, jakie na potrzeby
tworzenia Strategii Współpracy przeprowadziło Stowarzyszenie Centrum Wspierania
Aktywności Lokalnej CAL. Pojawiają się w nich postulaty zwiększenia przepływu informacji,
skoordynowania współpracy obu partnerów, większego zaangażowania Dzielnicy w
tworzenie warunków rozwoju południowo-praskiego III sektora, czy też wprost
sygnalizowana potrzeba istnienia w Urzędzie osoby dzielnicowego koordynatora współpracy.
Powyższe oczekiwania są o tyle zasadne, że dzielnicowy koordynator współpracy pomiędzy
Dzielnicą a organizacjami stanowić może bardzo istotne ogniwo. Podstawowym zadaniem
takiej osoby jest ujęcie oczekiwań, pomysłów i możliwości obu stron w realne i konkretne
ramy procedur, narzędzi i dokumentów. Z drugiej strony jest to też pomoc w ustaleniu
wspólnych wartości, zasad i formy współpracy. Koordynator współpracy może też korzystać z
funkcjonowania innych podmiotów w ramach Urzędu, np. powołanego w ramach niniejszego
projektu stałego zespołu ds. mediacji, który może mieć rolę wspierającą funkcję
pełnomocnika. Do innych zadań takiej osoby może należeć organizowanie współpracy o
charakterze finansowym i pozafinansowym, współpraca z Dzielnicową Komisją Dialogu
Społecznego, dbanie o jednolite procedury poszczególnych komórek organizacyjnych Urzędu
Dzielnicy w zakresie przyznawania dotacji, pomoc w nawiązywaniu kontaktów miedzy
organizacjami a samorządem Dzielnicy, monitorowanie prawa dotyczącego współpracy i
inne.
Siłą dzielnicowego koordynatora współpracy może być z pewnością sposób rekrutacji i
umocowania. Rekomendowaną praktyką jest przeprowadzenie przez Dzielnicę otwartego
konkursu na stanowisko, które – z drugiej strony – musi być umocowane bezpośrednio pod
zwierzchnictwem Burmistrza Dzielnicy. Daje to mocną dyspozycję do pełnienia przez
21
koordynatora jego zasadniczych funkcji oraz wprowadzania realnych zmian w optymalnym
czasie.
3.3.
Rozwój Partnerstw Lokalnych na Pradze Południe
W oparciu o doświadczenia wielu krajów można stwierdzić, że długofalowa praca ze
społecznością, nakierowana na jej upodmiotowienie i zaangażowanie nie powinna zaczynać
się od dyskusji wokół pieniędzy i zakresu władzy. Rozwój społeczności lokalnej najlepiej radzi
sobie ze społecznymi zmianami w oparciu o małe, lokalne projekty, które korzystając z
codziennych doświadczeń ludzi starają się zajmować ich podstawowymi, materialnymi i
emocjonalnymi potrzebami. Jednym z najciekawszych narzędzi w tym procesie są
partnerstwa lokalne – porozumienia różnych partnerów, podejmujących wspólne działania
na rzecz rozwoju konkretnych terytoriów i wprowadzania pożądanych zmian społecznych.
W Warszawie już w 2001 r. powstała Koalicja na Rzecz Ochoty, a od kilku lat wsparciem
rozwoju partnerstw zajmuje się miejski projekt SCWO. Partnerstwa lokalne składają się z
przedstawicieli bardzo zróżnicowanych środowisk, w tym samorządu terytorialnego z jego
urzędem, jednostkami organizacyjnym i zakładami budżetowymi, mieszkańców i ich
formalnych i nieformalnych zrzeszeń oraz lokalnego biznesu. W grupach partnerskich jest
miejsce dla każdego, kto chce działać na danym terenie dla dobra wspólnego.
Partnerstwa najczęściej działają w oparciu o wspólnie przyjęty regulamin, opisujący cele
partnerstwa i sposoby ich realizacji, kwestie członkostwa, strukturę. Grupy są otwarte na
uczestnictwo wszystkich zainteresowanych środowisk, a jedynym warunkiem przystąpienia
do partnerstwa jest zadeklarowanie chęci współpracy w osiąganiu celów partnerstwa. Każdy
zainteresowany podmiot składa taką pisemną deklarację uczestnictwa Zespołowi
Koordynacyjnemu (zarządowi) danego partnerstwa. Zespół taki – składający się z 2-4 osób –
jest rodzajem zbiorowego lidera, organizującego proces współpracy, motywującego i
poszukującego nowych wyzwań dla partnerstwa oraz aktywnie pozyskującego kolejnych
partnerów.
Partnerstwo Lokalne nie ma osobowości prawnej, nie jest więc w stanie samodzielnie i na
własną odpowiedzialność pozyskiwać funduszy na realizację pomysłów wypracowanych
przez partnerów. Dlatego najczęściej organizacje pozarządowe biorą na siebie złożenie –
napisanego wspólnie w partnerstwie – wniosku i obsługę wygranych projektów partnerskich.
Potencjalnie wykorzystywane źródła finansowania to różne konkursy o zasięgu krajowym i
regionalnym (np. FIO, ASOS, ministerstwa, województwa), środki miejskie (np. małe granty,
konkursy, środki funduszu antyalkoholowego), fundacje prywatne (np. bankowe).
Podstawową rolę w realizacji projektów pełnią jednak deklaracje udziału i wkładu samych
partnerów, bo w oparciu o ich zasoby – ludzi, lokalne i sprzęt, udział w projektach i
22
działaniach, kontakty i markę – możliwe jest wykonywanie wielu zaplanowanych wspólnie
zamierzeń, pomysłów, działań.
Południowo-praska Strategia Współpracy zauważa to proste do wdrożenia i jednocześnie
funkcjonalne narzędzie rozwoju społeczności lokalnej. Partnerstwa lokalne w dzielnicy PragaPołudnie, obejmujące niewielkie, ale spójne terytorialnie i historycznie tereny, mogą mieć
znaczący wpływ na diagnozowanie lokalnych problemów i wdrażanie ich rozwiązań w
oparciu o zasoby społeczności – instytucji, organizacji, mieszkańców.
W okresie realizacji niniejszej Strategii należy zaplanować prace nad utworzeniem co
najmniej jednego Partnerstwa lokalnego na terenie dzielnicy. Ze względów praktycznych
obszar objęty działaniami takiego partnerstwa powinien być to możliwie najmniejszy, a przy
tym wystarczająco zasobny w lokalne podmioty, publiczne, biznesowe i obywatelskie. Należy
zatem rozważyć możliwość powstania Partnerstwa na terenie jednego lub więcej wybranych
osiedli południowo-praskich.
VI.
PROCEDURY WDRAŻANIA, MONITORINGU I EWALUACJI
PROGRAMU
Istotnym i niezbędnym elementem Strategii Współpracy jest przygotowanie całościowego
systemu jej wdrażania oraz monitoringu i oceny postępów w osiąganiu założonych celów.
Wszystkie działania podejmowane w ramach systemu monitorowania mają na celu
korygowanie ewentualnych nieprawidłowości. Wprowadzanie systemowych działań
naprawczych i zapobiegawczych umożliwi wyeliminowanie przyczyn oraz zniwelowanie
skutków ewentualnych zaburzeń. Komórką odpowiedzialną za wdrażanie oraz monitoring
Strategii będzie zespół powołany uchwałą Zarządu Dzielnicy, w skład którego wejdą
przedstawiciele zarówno samorządu Dzielnicy, jak i południowo-praskich organizacji
pozarządowych.
23