finansowanie

PREZENTACJE • RYNEK FAKTORINGU
Wyspecjalizowane
finansowanie
Chcąc zrozumieć jak wysoce
wyspecjalizowaną formą finansowania
przedsiębiorstw jest faktoring, należałoby
powrócić do początków jego rozwoju
w Polsce. A tym samym do procesu jego
kształtowania.
FOT. WOJCIECH ŁĄCZYŃSKI
ELŻBIETA URBAŃSKA
W
raz z napływem kapitału zagranicznego do naszej bankowości pojawiła się wiedza o różnorodnych formach finansowania przedsiębiorstw stosowanych zwłaszcza w Europie, m.in. o faktoringu. Na jej podstawie kilkanaście lat temu niektóre
banki zaczęły oferować klientom finansowanie oparte na oddaniu do
dyspozycji klienta środków wynikających z przedstawionych bankowi
kwot na fakturach wystawionych przez klienta jego kontrahentom.
Ten „faktoring” pełnił w zasadzie rolę kredytu bankowego z zabezpieczeniem w postaci spływu należności od odbiorców klienta.
„STARY” FAKTORING
Z powodu braku odpowiednich narzędzi banki nie były systemowo
(system operacyjny, procedury, wyszkoleni pracownicy) przygotowane do obsługi faktoringu, a przede wszystkim obsługi większej liczby
faktur. Niezbędne czynności w obsłudze faktoringu, jak np. sprawdzanie zgodności wartości przelewów z kwotami na fakturach, pochłaniały sporo czasu pracownikom bankowym. Toteż ta forma finansowania była o wiele droższa niż np. kredyt w rachunku bieżącym bądź
kredyt odnawialny. Nie przyjęła się na rynku w takim stopniu, w jakim
równolegle rozwijała się ona w krajach Europy Zachodniej, gdzie firmy faktoringowe posiadały już systemy operacyjne zapewniające automatyczną obsługę operacji. Jedenaście lat temu powstały w Polsce
pierwsze spółki faktoringowe z kapitałem zagranicznym prowadzącym działalność faktoringową w Europie Zachodniej. Ponieważ faktoring nie został uregulowany w kodeksie cywilnym ani w żadnym
innym akcie prawnym, a więc jest usługą niezdefiniowaną w prawie
polskim, przyjmuje się definicję z Konwencji Ottawskiej z 1988 r. dotyczącą faktoringu międzynarodowego. Mówi ona, że umowa faktoringu to taka, która jest zawarta pomiędzy dwoma stronami: dostawcą
(faktorantem) i faktorem. W następstwie zawiązania umowy:
• Dostawca ceduje na faktora należności wynikające z umów sprzedaży zawartych z odbiorcami.
• Faktor powinien wykonać co najmniej dwie z czterech czynności:
– Finansuje bezsporne i niewymagalne należności,
– Prowadzi sprawozdawczość i konta rozliczeniowe,
16|
– Egzekwuje należności,
– Przejmuje ryzyko wypłacalności odbiorcy.
• Odbiorcy zostają zawiadomieni o cesji należności.
Z usługą faktoringu mamy więc do czynienia wtedy, kiedy przedsiębiorcy (inaczej – klientowi, dostawcy) instytucja oferująca faktoring
zapewnia oprócz finansowania należyte administrowanie należnościami (prowadzenie kont i przejrzystej sprawozdawczości oraz dbałość o regulowanie płatności przez odbiorców), a także dodatkowo
przejęcie ryzyka wypłacalności odbiorców w przypadku faktoringu
bez regresu (inaczej tzw. pełnego lub właściwego).
KU LEPSZEMU ZARZĄDZANIU
Z obserwacji potrzeb klientów w ostatnich latach wynika wyraźny wzrost zainteresowania faktoringiem ze strony przedsiębiorstw.
W szczególności zaś dodatkowymi usługami, jakie – oprócz finansowania – proponuje firma faktoringowa, a mianowicie: zarządzaniem
należnościami, polegającym na prowadzeniu kont rozliczeniowych
odbiorców, monitorowaniem spływu należności od odbiorców oraz
egzekwowaniem terminowego regulowania należności.
Skuteczne nadzorowanie i zarządzanie należnościami w dzisiejszych
czasach jest istotnym czynnikiem warunkującym sukces rynkowy.
Przyspieszenie ich spływu, z jednoczesną możliwością zaoferowania
przez przedsiębiorcę swoim odbiorcom wydłużonego terminu płatności, wspiera zarządzanie płynnością firmy. Faktoring przyjmuje te
zadania od przedsiębiorcy. A równocześnie ułatwia mu zwiększenie
obrotu poprzez budowę portfela solidnych odbiorców.
To wyspecjalizowane finansowanie najbardziej przyda się przedsiębiorstwom, kiedy:
• Mają one zawarte stałe umowy dostaw produktów i usług
z odbiorcami,
• Mają zapotrzebowanie na zewnętrzne finansowanie wyższe niż
mogą uzyskać w bankach,
• Planują wydłużenie terminów płatności swoim odbiorcom,
• Planują negocjacje rabatów u swoich dostawców,
miesięcznik finansowy BANK | listopad | 2006
RYNEK FAKTORINGU
KRAJOWY Z REGRESEM (PRZYKŁAD)
Duża firma farmaceutyczna ma ok. 1500 odbiorców, w tym hurtownie
leków oraz pojedyncze apteki. Jest wśród nich ok. 20 odbiorców strategicznych i ok. 300 znacznie mniejszych z saldami do 50 tys. zł. Wielu odbiorców, szczególnie tych mniejszych, nie reguluje swoich zobowiązań
terminowo. Firma ta nie posiada wyspecjalizowanych narzędzi do monitorowania tak dużej liczby odbiorców, a działania monitorujące spływ należności koncentrują się na strategicznych klientach. Spółka posiadała stale ok.
1 mln zł w należnościach, których opóźnienia wynosiły ok. 30 dni. W celu
zdyscyplinowania współpracy z odbiorcami oraz uzyskania poprawy płynności finansowej, firma podjęła decyzję o podpisaniu umowy z faktorem.
Ustalono prowizję w wysokości 0,5 proc. faktury brutto. Ten zobowiązał
się do finansowania dostawcy, pisemnego i telefonicznego monitowania
odbiorców oraz do bieżącego informowania dostawcy o spływie należności. Działania podjęte przez firmę faktoringową skróciły czas spływu należności o 21 dni, zmniejszyły pracochłonność działu finansowego, a przede
wszystkim usprawniły współpracę dostawcy z jego odbiorcami.
• Chcą polepszyć dyscyplinę płatniczą swoich odbiorców, a tym samym wskaźnik rotacji należności,
• Chcą wprowadzić w firmie efektywne planowanie wpływów
i wydatków,
• Chcą mieć pewność, że ich odbiorcy zwłaszcza nowi są solidnymi
kontrahentami.
WINDYKACJA TO NIE FAKTORING
Dodatkowo przy faktoringu z przejęciem ryzyka wypłacalności odbiorców (inaczej: pełnym, właściwym, bez regresu) przedsiębiorca
nie ponosi odpowiedzialności za wypłacalność swoich odbiorców.
Firmy zrzeszone w Polskim Związku Faktorów oferują faktoring krajowy z regresem (niepełny, niewłaściwy), krajowy bez regresu (pełny,
właściwy), eksportowy z regresem, eksportowy bez regresu, importowy (dla zagranicznych eksporterów).
Wiele oferuje jako osobną usługę administrowanie należnościami oraz
inkaso należności. W praktyce sprowadza się to do przejęcia funkcji wykonywanych w różnych działach danego przedsiębiorstwa. Ich celem jest
wyegzekwowanie należności od odbiorców w terminie (ang. collection).
Usługa ta nie ma związku z windykacją należności, często mylnie przypisywaną spółkom faktoringowym jako – ściśle powiązaną z faktoringiem.
Zadaniem faktoringu proponowanego przez firmy zrzeszone w Polskim Związku Faktorów jest poprawa płynności ich klientów poprzez
elastyczne finansowanie działalności przedsiębiorstw oraz zarządzanie jego należnościami – a nie prowadzenie działań windykacyjnych.
Kiedy zachodzi konieczność odzyskiwania należności, to najczęściej
firmy faktoringowe zlecają tę czynność firmom zewnętrznym, np.
ubezpieczycielom w przypadku faktoringu bez regresu.
•
2,5 mln zł. Oprócz zapewnienia klientowi bieżącego finansowania firma faktoringowa podjęła się także zarządzania należnościami w zakresie księgowania płatności i windykacji. Pozyskane środki zwiększyły
bezpieczeństwo dostaw, gdyż pozwoliły na rozszerzenie bazy dostawców z Dalekiego Wschodu oczekujących płatności w formie przedpłat.
W 2004 r. klient rozpoczął poszukiwania odbiorców na rynkach zagranicznych celem dalszego zdywersyfikowania sprzedaży.
W związku z tym, że produkt był innowacyjny, wielu odbiorców zagranicznych wyrażało zainteresowanie jego zakupem. Ze względu na
trudności w uzyskaniu wiarygodnych informacji o odbiorcach zagranicznych oraz na barierę odmiennych systemów prawnych i zwyczajów biznesowych, klient obawiał się, że ryzyko ich niewypłacalności
może być zbyt wysokie. W tej niekomfortowej sytuacji firma faktoringowa zaoferowała klientowi faktoring eksportowy z przejęciem ryzyka wypłacalności odbiorców w 100 proc. Obroty z odbiorcami krajowymi i zagranicznymi rosły. Zatem firma faktoringowa podwyższyła
linię faktoringową do 3,5 mln zł. Dalekowschodni dostawcy zmienili
podejście do klienta, uznając go za wiarygodnego partnera, i przyznali
mu odroczony termin płatności. Zaczął on stosować faktoring m.in.
jako narzędzie do uzyskiwania upustów – w zamian za przyśpieszone
płatności do dostawców. Faktoring zmienił więc swoje przeznaczenie:
z narzędzia, od którego zależało bezpieczeństwo dostaw, na narzędzie do generowania dodatkowych przychodów. Faktoring eksportowy częściowo zabezpieczał klienta przed ryzykiem kursowym, gdyż
zarówno dostawy, jak i sprzedaż odbywały się w tej samej walucie.
Z kolei w bieżącym 2006 r. klient zdecydował się zabezpieczyć swój
cały obrót i zwrócił się do firmy faktoringowej o wsparcie. Ponieważ
wszystkie transakcje eksportowe były już zabezpieczone, firma fakKORZYŚCI Z FAKTORINGU DLA KLIENTA:
• Nowe możliwości w organizowaniu dostaw,
• Poprawa rotacji należności,
• Szansa na sprostanie oczekiwaniom odbiorców co do terminu
płatności,
• Szansa wejścia na nowe rynki bez ryzyka niewypłacalności odbiorców,
• Szansa na zdobycie nowych odbiorców,
• Szansa na uzyskanie upustów cenowych u dostawców,
• Księgowanie przelewów,
• Monitorowanie należności.
Przychody rocznie
(w mln zł)
Rotacja należności (dni)
80
70
Rotacja zobowiązań
bez kredytów (dni)
60
DOPASOWANE DO POTRZEB KLIENTA (PRZYKŁAD)
Potencjalny klient zwrócił się do firmy faktoringowej o pomoc w rozwiązaniu narastającego problemu finansowego. Klientem była rzetelna i szybko rozwijająca się firma zajmująca się dystrybucją sprzętu
komputerowego. Produkty importowano z Dalekiego Wschodu, gdzie
obowiązywały przedpłaty. Firma stale poszerzała grono odbiorców,
którzy oczekiwali odroczonego terminu płatności. W ten sposób rósł
poziom udzielanego przez klienta kredytu kupieckiego. Podjęte próby przejścia na odroczony termin płatności u dalekowschodnich dostawców nie przyniosły oczekiwanych efektów, a zarząd dostrzegł
problem stopniowej utraty płynności. Firma faktoringowa zaproponowała jako remedium bazowy produkt – faktoring krajowy z regresem
– jako najtańsze i najprostsze rozwiązanie. Klient zgłosił 35 odbiorców,
wśród nich zarówno duże sieci handlowe, jak i mniejszych dealerów.
Uwzględniając łączny poziom wyksięgowań ok. 7 proc., rozpoczęto
współpracę z poziomem finansowania należności (zaliczka) 75 proc.
W trakcie rozmów uzgodniono także, że optymalna wysokość linii finansowania ułatwiająca zarządzanie dostawami powinna wynosić
www.miesiecznikbank.pl
50
40
30
20
10
0
2000 r.
2001 r.
2002 r.
2003 r.
2004 r.
2005 r.
2006 r.
toringowa zaoferowała zmianę umowy faktoringu krajowego z regresem na z przejęciem ryzyka wypłacalności odbiorcy w 85 proc.
Obecnie klient korzysta z dwóch linii faktoringowych: faktoringu krajowego z przejęciem ryzyka wypłacalności odbiorcy w kwocie 2,5 mln zł
oraz faktoringu eksportowego z przejęciem ryzyka wypłacalności odbiorcy w kwocie 1 mln zł. Obecny poziom finansowania należności (zaliczka)
wynosi 85 proc. – ze względu na dobrze rozproszony portfel odbiorców.
Autorka jest Przewodniczącą Komitetu Wykonawczego
Polskiego Związku Faktorów.
| 17