Wyrok z dnia 19 kwietnia 2012r. sygn. akt I Ca 60/12

Wyrok
z dnia 19 kwietnia 2012r.
sygn. akt I Ca 60/12
Krąg uprawnionych wstępujących w stosunek najmu lokalu mieszkalnego po zmarłym
najemcy, wobec których najemca ten był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych
określają przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego normujące obowiązek alimentacyjny .
Podstawa prawna - art. 691 kc
Sędziowie Sądu Okręgowego:
- Mieczysław Osucha – Przewodniczący – spr.
- Elżbieta Staszewska
- Grażyna Łuczak
Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu w sprawy z powództwa Patrycji S. przeciwko Gminie
Miejskiej Mielec w Mielcu o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu lokalu mieszkalnego
położonego pod adresem ......na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego w
Mielcu z dnia 30 grudnia 2011 r. sygn. akt I C 203/11
zmienił
zaskarżony
wyrok
w
pkt
II
i
ustalił,
że
Patrycja
S.
........wstąpiła z dniem 30 lipca 2011 r. w stosunek najmu lokalu mieszkalnego położonego w
Mielcu.......,
zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu za obie instancje.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 30 grudnia 2011r., sygn. akt III RC 203/11, Sąd Rejonowy
w Mielcu oddalił powództwo Patrycji S. przeciwko Gminie Miejskiej Mielec
o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu lokalu mieszkalnego mieszczącego się
w Mielcu.....(punkt II). Postępowanie w stosunku do Miejskiego Zarządu Budynków
Mieszkalnych Sp. z o.o. w Mielcu zostało umorzone (punkt I).
Sąd Rejonowy ustalił, że Janina M. (poprzednio A.) w dniu 28 października
1969r. zawarła z Miejskim Zarządem Budynków Mieszkalnych Sp. z o.o. w Mielcu,
działającym imieniem pozwanej Gminy Miejskiej Mielec, umowę najmu lokalu
mieszkalnego położonego w Mielcu przy ul. ...... Janina M. zmarła w dniu 30 lipca
2011r. W chwili śmierci w w/w lokalu wspólnie z najemczynią zamieszkiwała
wnuczka Patrycja S. wraz z mężem i małoletnim synem. W lokalu tym powódka
zamieszkała od 2000r., ze względu na trudną sytuację materialną rodziców.
Początkowo to Janina M. opiekowała się wnuczką, ale jeszcze w 2000r. jej stan
zdrowia się pogorszył. Wówczas to powódka zaczęła pomagać w prowadzeniu
gospodarstwa domowego, robiła zakupy, sprzątała. W 2005r. Patrycja S. wyszła za
mąż, a w 2006r. podjęła pierwszą pracę.
W oparciu o tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd uznał, że powództwo nie
zasługuje na uwzględnienie. Powódka dowodziła, że pozostawała z najemczynią we
wspólnym pożyciu, co w świetle art. 691 § 1 i 2 kc, uprawniało ją do wstąpienia
w stosunek najmu. Zdaniem Sądu pojęcie „faktycznego pożycia” odnosi się
wyłącznie do osób pozostających w konkubinacie, na co wskazuje użycie przez
ustawodawcę sformułowania „osoba”. Ponadto zgodnie ze stanowiskiem Sądu
Najwyższego wnuk zmarłego najemcy nie należy do osób wymienionych w art. 691 §
1 kc także wtedy, gdy łączyła go z najemcą więź gospodarcza i uczuciowa (uchwała
z dnia 21 maja 2002r., III CZP 26/02, OSNCP 2003/2/20). Nie można również przyjąć,
że zmarła była obowiązana do świadczeń alimentacyjnych na rzecz powódki.
Niewątpliwym jest, że powódka zamieszkiwała z babcią od 2000r., ale miało to
miejsce zarówno ze względu na trudną sytuację materialną jej rodziców, jak
i konieczność udzielenia jej pomocy. Pomimo fizycznego zamieszkiwania z babcią
powódka pozostawała pod opieką prawną rodziców. Janina M. w 2000r. podupadła
na zdrowiu i wymagała opieki. W ocenie Sądu, nawet przyjmując, że powódka
w pewnym okresie przebywała na utrzymaniu babci, to na pewno obowiązek ten nie
ciążył na niej w chwili śmierci, albowiem była już wtedy mężatką.
Apelację od powyższego wyroku złożyła powódka Patrycja S., zarzucając
obrazę przepisu art. 691 §1 kc poprzez jego błędną wykładnię wyrażającą się
w uznaniu, że powódka nie spełnia przesłanek uprawniających ją do wstąpienia
w stosunek najmu po zmarłej babce.
W słowniku języka polskiego faktyczne pożycie definiowane jest jako
„wspólne życie z kimś, przestawanie ze sobą ludzi, których łączy związek rodzinny,
emocjonalny, zażyłość, poufałość, poczucie wspólnoty lub miejsce zamieszkania”.
Skoro, powódka co najmniej od 2000r. zamieszkiwała wspólnie z Janiną M., która
zajmowała się jej wychowaniem poprzez to wypełniała obowiązki jej rodziców.
W późniejszym okresie to powódka zajmowała się babcią, co świadczy o tym, że
łączył je związek rodzinny, emocjonalny i miejsce zamieszkania. Ponadto w okresie
wspólnego zamieszkiwania ze względu na sytuację rodzinną powódka była
utrzymywana przez babkę, która jako wstępna znajdowała się w kręgu osób
wymienionych w art. 129 krio.
Powołując się na tak sformułowane zarzuty i ich uzasadnienie skarżąca
wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie II poprzez ustalenie, że wstąpiła
w stosunek najmu lokalu mieszkalnego położonego w Mielcu ............ Ewentualnie
wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji
do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja powódki w zakresie żądania zmiany wyroku jest zasadna.
Kwestia wstąpienia w stosunek najmu po zmarłym najemcy uregulowana
została w art. 691 § 1 kc, zgodnie z którym w razie śmierci najemcy lokalu
mieszkalnego w stosunek najmu wstępują: małżonek nie będący współnajemcą
lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był
obowiązany do świadczeń alimentacyjnych oraz osoba, która pozostawała faktycznie
we wspólnym pożyciu z najemcą. Osoby te wstępują w stosunek najmu, jeżeli stale
zamieszkiwały z najemcą w lokalu do chwili jego śmierci.
Powódka dochodząc ustalenia, że wstąpiła w stosunek najmu po zmarłej
babce wskazywała na dwie ewentualne podstawy uznania, że winna być zaliczona
do kręgu w/w osób, a mianowicie, że pozostawała z Janiną M. w faktycznym
wspólnym pożyciu oraz, że babka, jako obowiązana do świadczeń alimentacyjnych,
łożyła na jej utrzymanie. Sąd Rejonowy nie uznał jednak, aby powódkę można było
zaliczyć do którejkolwiek z tych kategorii osób. Z takim stanowiskiem można się
zgodzić jedynie częściowo.
W rzeczywistości Patrycja S. nie może być uznana za osobę pozostającą ze
zmarłą
najemczynią
w
faktycznym
wspólnym
pożyciu.
Ugruntowany
w orzecznictwie i doktrynie jest bowiem pogląd, iż faktyczne wspólne pożycie
oznacza pozostawanie we wspólności domowej, duchowej, gospodarczej i fizycznej.
W rozumieniu art. 691 § 1 kc, należy zatem przyjmować, że oznacza ono więź łączącą
dwie osoby pozostające w takich relacjach jak małżonkowie. Takie stanowisko zajął
Sąd Najwyższy chociażby w uchwale z dnia 20 listopada 2009r., III CZP 99/09 (OSNC
2010/5/74), odwołując się w tym zakresie do regulacji kodeksu rodzinnego
i opiekuńczego.
Niemniej jednak, w ocenie Sądu Okręgowego, powódka winna być zaliczona
do grona osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu, albowiem zmarła
babka była osobą zobowiązaną do świadczeń alimentacyjnych na rzecz powódki,
a co najistotniejsze faktycznie obowiązek ten wypełniała.
Krąg osób obowiązanych do alimentacji określa przepis art. 128 i następne
krio stanowiąc, że obciąża on krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Do kręgu
tych osób niewątpliwie zaliczani są również dziadkowie. Zgodnie zaś z treścią art.
132 krio obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje
dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba
ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub też, gdy uzyskanie od
osoby zobowiązanej w bliższej kolejności na czas potrzebnych uprawnionemu
środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.
W świetle kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny jest
zobowiązaniem powstającym niezależnie od woli stron z mocy prawa w wyniku
istnienia ściśle określonych powiązań rodzinnych lub o podobnym charakterze.
Wysokość alimentów może być ustalona wyrokiem Sądu, jak również w drodze
umowy, ugody sądowej, a w większości przypadków są one świadczone
dobrowolnie.
Powódka głównie z uwagi na trudną sytuację materialną rodziców trafiła pod
opiekę swej babki. Janina M. pomagała bowiem rodzicom
powódki finansowo.
Ojciec skarżącej Wiesław A. zeznał, że wraz z małżonką byli w trudnej sytuacji
finansowej w związku z tym utrzymanie córki przejęła babka (k. 70v). Poprzez
zagwarantowanie powódce miejsca zamieszkania oraz pokrywania kosztów jej
utrzymania babka wypełniała swój obowiązek alimentacyjny. Sąd Najwyższy
w orzeczeniu z dnia 14 maja 1962r., 2 CR 167/62, ONCP 1963, nr 4, poz. 91, wskazał,
że obowiązek alimentacyjny dalszego krewnego istnieje nie tylko wtedy, gdy bliższy
krewny nie ma możliwości wypełniania tego obowiązku, ale także, wtedy, gdy
bliższy krewny mimo takich możliwości nie wywiązuje się ze swych obowiązków.
Skoro więc babka powódki była osobą należącą do kręgu osób obowiązanych do
alimentacji, a nadto dobrowolnie świadczyła na rzecz wnuczki, należało zatem
powódkę uznać za uprawnioną do wstąpienia w stosunek najmu. Należy przy tym
nadmienić, że wprawdzie w uchwale z dnia 21 maja 2002r., III CZP 26/02 (OSNC
2003/2/20), Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż wnuk najemcy nie należy do osób
wymienionych w art. 691 § 1 kc, także wtedy, gdy łączyła go z najemcą więź
gospodarcza i uczuciowa. Niemniej jednak pogląd ten przez tut. Sąd nie jest
podzielany i został wyrażony na odmiennym stanie faktycznym.
Wobec powyższego, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 kpc, zmienił
zaskarżony wyrok w punkcie II i ustalił, że Patrycja S. ....... wstąpiła z dniem 30
lipca 2011r. w stosunek najmu lokalu mieszkalnego położonego w Mielcu ................ .
Koszty procesu za obie instancje zostały pomiędzy stronami wzajemnie
zniesione, co znalazło wyraz w punkcie II wyroku (art. 100 kpc w zw. z art. 391 § 1
kpc), przy uwzględnieniu rozbieżności w doktrynie i w orzecznictwie.