Śmierć dłużnika. Jak odzyskać zaległości?

2014-05-06 15:29:01
Śmierć dłużnika. Jak odzyskać zaległości?
AUTOR: Artykuł Redakcyjny
Śmierć dłużnika to spore komplikacje dla wierzyciela. Dalsze kroki w celu wyegzekwowania
należności zależą od tego, na jakim etapie postępowania dłużnik zmarł.
Jeśli dłużnik zmarł zanim wierzyciel skierował sprawę do sądu, pozew może zostać złożony tylko
przeciwko spadkobiercom. Wierzyciel musi więc najpierw ustalić, kto przejął spadek. Powołując się
na dokument stwierdzający wierzytelność (np. umowę, niezapłaconą fakturę), może w tym celu
wystąpić do sądu rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego z pytaniem
o stan postępowania spadkowego (czy toczy się lub czy się toczyło i pod jaką sygnaturą). Ponieważ
stwierdzenie nabycia spadku może także poświadczyć notariusz, przed wystąpieniem do sądu warto
sprawdzić, czy po zmarłym dłużniku nie sporządzono aktu poświadczenia dziedziczenia. Jest to o tyle
prostsze, że dane o aktach poświadczenia dziedziczenia zawiera dedykowany temu serwis
www.rejestry.net.pl. Jeśli wynik sprawdzenia jest pozytywny, wierzyciel występuje do właściwego
sądu lub notariusza odpowiednio o odpis postanowienia spadkowego z poświadczeniem jego
prawomocności lub o wypis aktu poświadczenia dziedziczenia. Na tej podstawie może pozywać
spadkobierców dłużnika.
Najpierw postępowanie spadkowe
Problemy zaczynają się w przypadku, gdy po zmarłym nie przeprowadzono jeszcze postępowania
spadkowego. Wierzyciel może wówczas zaczekać na takie postępowanie albo samemu podjąć
inicjatywę w tym zakresie. Przede wszystkim, wierzyciel, powołując się na pisemny dowód należności
przeciwko spadkodawcy, może złożyć wniosek o zabezpieczenie spadku a także o sporządzenie tzw.
spisu inwentarza. Ma to sens zawsze, gdy istnieje obawa upłynniania majątku spadkowego lub gdy
spadek nie został objęty przez nieświadomych lub nieobecnych spadkobierców. Zabezpieczenie
polega na spisaniu majątku ruchomego i oddaniu go pod dozór, złożeniu do depozytu, ustanowieniu
zarządu tymczasowego lub ustanowieniu dozoru nad nieruchomością. Jeżeli po sporządzeniu spisu
inwentarza zachodzi wątpliwość, czy zostały w nim zamieszczone wszystkie przedmioty należące do
spadku lub czy zamieszczone w spisie inwentarza długi istnieją, sąd spadku na wniosek wierzyciela
może nakazać spadkobiercom wyjawienie przedmiotów spadkowych. Jest to procedura zbliżona do à
wyjawienia majątku dłużnika. W tym celu wierzyciel winien uprawdopodobnić, że ujawniony w spisie
inwentarza stan czynny spadku nie wystarcza na zaspokojenie długów spadkowych.
W końcu, na wypadek bierności spadkobierców, wierzyciel jest legitymowany do złożenia wniosku o
stwierdzenie nabycia spadku. Rolą wierzyciela jest w takiej sytuacji wskazanie spadkobierców oraz
złożenie w sądzie m.in. odpisów aktów stanu cywilnego, wykazujących porządek dziedziczenia.
Śmierć dłużnika w toku postępowania
Śmierć dłużnika w toku sprawy o zapłatę jest jednoznaczna z zawieszeniem postępowania.
Postępowanie zostanie podjęte z chwilą zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych
zmarłego. Wierzyciel może albo czekać na mało prawdopodobną inicjatywę spadkobierców w tym
zakresie, albo podjąć kroki wskazane powyżej w celu uzyskania prawomocnego postanowienia
spadkowego (ew. wypisu aktu poświadczenia dziedziczenia). Wprawdzie do kontynuowania
postępowania z udziałem spadkobierców postanowienie spadkowe nie jest niezbędne, to jednak w
razie jakichkolwiek wątpliwości, kto jest spadkobiercą, sąd oczekuje takiego dokumentu. Jest on
także potrzebny do wydania wyroku zasądzającego roszczenie. Bez niego nie wiadomo, kto i w jakim
zakresie odpowiada za długi spadkowe.
Jeśli dłużnik zmarł już po zapadnięciu wyroku (uzyskaniu tytułu egzekucyjnego), ale przed
wszczęciem egzekucji, wierzyciel nie występuje z ponownym powództwem przeciwko
spadkobiercom. Powinien w trybie art. 788 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego złożyć wniosek do
sądu o nadanie przeciwko nim klauzuli wykonalności. W tym celu także niezbędnym jest poczynienie
ustaleń i uzyskanie dokumentu potwierdzającego, kto jest spadkobiercą w sposób opisany powyżej.
Śmierć dłużnika w toku egzekucji powoduje obligatoryjne zawieszenie tego postępowania.
Postępowanie zostanie podjęte z udziałem spadkobierców zmarłego. W praktyce w tym przypadku
także to do wierzyciela należy inicjatywa w zakresie ustalania, kto jest spadkobiercą i złożenie
wniosku o kontynuację postępowania z jego udziałem.
O tym, na jakiej zasadzie spadkobiercy odpowiadają za długi spadkowe – w jednym z następnych
opracowań.
Michał Janowski
radca prawny
AUTOR: Artykuł Redakcyjny
Komentarze
#
#
#
#